Sanskrit & Trika Shaivism (Español-Home)

¡Javascript está deshabilitado! ¡Revisa este enlace!


 Spandanirṇaya: Sección II (aforismos 1 a 7) - Shaivismo No dual de Cachemira

Traducción normal


 Introducción

Éste es el primer y único grupo de 7 aforismos que constituyen la segunda Sección entera (que versa sobre Sahajavidyodaya o el surgimiento del Conocimiento Natural). Como sabes, toda la obra se compone de los 53 aforismos de las Spandakārikā-s más sus respectivos comentarios.

Por supuesto, insertaré también los aforismos originales sobre los cuales Kṣemarāja esté comentando. Aún cuando no comentaré sobre los sūtra-s originales ni sobre el comentario de Kṣemarāja, escribiré algunas notas para aclarar un determinado punto cuando sea necesario.

El Sánscrito de Kṣemarāja estará en color verde oscuro mientras que los aforismos originales de Vasugupta se exhibirán en color rojo oscuro. A su vez, dentro de la transliteración, los aforismos originales estarán en color marrón, en tanto que los comentarios de Kṣemarāja aparecerán en negro. Asimismo, dentro de la traducción, los aforismos originales de Vasugupta, o sea, las Spandakārikā-s, estarán en colores verde y negro, mientras que el comentario de Kṣemarāja contendrá palabras tanto en color negro como en rojo.

Lee el Spandanirṇaya y experimenta el Supremo Ānanda o Divina Bienaventuranza, querido Śiva.

Importante: Todo lo que está entre paréntesis y en cursiva dentro de la traducción ha sido agregado por mí para completar el sentido de una determinada frase u oración. A su vez, todo lo que está entre doble guión (--...--) constituye adicional información aclaratoria también agregada por mí.

al inicio


 resumen de la segunda Sección

एवं प्रथमनिःष्यन्देन स्वस्वरूपात्मकं युक्त्युपपन्नं साभिज्ञानं निमीलनसमाधिप्रत्यभिज्ञेयं स्पन्दतत्त्वं प्रतिपाद्य यथा सततं तत्स्वरूपसमासादनेन सुप्रबुद्धता प्राक्सूचिता भवति तथेदानीं तस्यैव वैश्वात्म्यमुन्मीलनसमाधिप्रत्यभिज्ञेयं युक्तितोऽपि निर्णेतुं सर्वत्र चिदभेदप्रकाशकं सहजविद्योदयाख्यमिमं द्वितीयं निःष्यन्दं तदाक्रम्य इत्यादिना शिवसद्भावदायिनी इत्यन्तेन श्लोकसप्तकेन निरूपयति। तत्र विश्वं शुद्धाशुद्धभेदेन द्विधा। तत्र शुद्धं मन्त्रादिरूपं तत एवोत्पन्नं तन्मयं तत्रैव विश्राम्यति— इति श्लोकद्वयेनोक्तम्। अशुद्धमपि तन्मयमेव— इत्यपरेण श्लोकद्वयेनाभिहितम्। तत्संवेदनाधिरूढो जीवन्मुक्तः— इति श्लोकेनोक्तम्। एतत्तत्त्वसमासादनेनैव साधकानां स्वेष्टसिद्धिः— इति श्लोकद्वयेनाभिहितमिति सङ्क्षेपः।

Evaṁ prathamaniḥṣyandena svasvarūpātmakaṁ yuktyupapannaṁ sābhijñānaṁ nimīlanasamādhipratyabhijñeyaṁ spandatattvaṁ pratipādya yathā satataṁ tatsvarūpasamāsādanena suprabuddhatā prāksūcitā bhavati tathedānīṁ tasyaiva vaiśvātmyamunmīlanasamādhipratyabhijñeyaṁ yuktito'pi nirṇetuṁ sarvatra cidabhedaprakāśakaṁ sahajavidyodayākhyamimaṁ dvitīyaṁ niḥṣyandaṁ tadākramya ityādinā śivasadbhāvadāyinī ityantena ślokasaptakena nirūpayati| Tatra viśvaṁ śuddhāśuddhabhedena dvidhā| Tatra śuddhaṁ mantrādirūpaṁ tata evotpannaṁ tanmayaṁ tatraiva viśrāmyati— Iti ślokadvayenoktam| Aśuddhamapi tanmayameva— Ityapareṇa ślokadvayenābhihitam| Tatsaṁvedanādhirūḍho jīvanmuktaḥ— Iti ślokenoktam| Etattattvasamāsādanenaiva sādhakānāṁ sveṣṭasiddhiḥ— Iti ślokadvayenābhihitamiti saṅkṣepaḥ|


De esta manera (evam), (Vasugupta) explicó --lit. después de explicar-- (pratipādya) que el principio del Spanda (spanda-tattvam), que es (ātmakam) la propia (sva) naturaleza esencial (sva-rūpa), es reconocible (pratyabhijñeyam) mediante nimīlanasamādhi --trance con ojos cerrados-- (nimīlana-samādhi), (y) que, (tal principio,) al tener signos que pueden servir como prueba (sa-abhijñānam), es apropiado (upapannam) para el (uso del) razonamiento (yukti) --puede ser probado por medio del razonamiento--. Así como (yathā) a través de la constante captación (satatam... samāsādanena) de esa (tad) naturaleza esencial (sva-rūpa), el estado de suprabuddha --el estado de perfectamente despierto-- (suprabuddhatā) ha sido --lit. es-- (bhavati) indicado anteriormente (por Vasugupta --el autor--) (prāk-sūcitā) en la primera sección (prathama-niḥṣyandena), del mismo modo (tathā) ahora (idānīm), para explorar (nirṇetum) Su --del principio del Spanda-- (tasya eva) universalidad (vaiśvātmyam) —que es reconocible (pratyabhijñeyam) mediante unmīlanasamādhi --trance con ojos abiertos-- (unmīlana-samādhi)— inclusive (api) por medio de razonamiento (yuktitaḥ), él elige (nirūpayati) esta (imam) segunda (dvitīyam) sección (niḥṣyandam) —la cual revela (prakāśakam) la unidad (abheda) de la Conciencia (cit) en todas partes (sarvatra) (y) cuyo nombre (ākhyam) (es) 'El surgimiento del Conocimiento Natural' (sahaja-vidyā-udaya)— que consiste en siete (saptakena) estrofas (śloka), comenzando con (ādinā) 'Prendiéndose de esa (Fuerza) (tad-ākramya iti)', (y) terminando con (antena) '(Y esta iniciación...) concede el verdadero estado de Śiva (śiva-sat-bhāva-dāyinī iti)'|

En Ello --en el Spanda-- (tatra), el universo (viśvam), con la división de (bhedena) puro e impuro (śuddha-aśuddha), (es) doble (dvidhā)|

Allí --en esta segunda sección-- (tatra), por medio de dos estrofas --las primeras dos estrofas-- (śloka-dvayena), se declara que (iti... uktam) (el universo) puro (śuddham) que consta de (rūpam) Mantra --el conocedor de Aham, en el Sadvidyātattva-- (mantra), etc. (ādi) ha brotado (utpannam) desde Ello --desde el Spanda-- (tatas eva), es uno con Ello (tad-mayam) (y finalmente) se disuelve --lit. reposa/cesa-- (viśrāmyati) en Ello (tatra)|

Por medio de otro grupo de dos estrofas --estrofas 3 y 4-- (apareṇa śloka-dvayena), se afirma que (iti... abhihitam) (el universo) impuro (aśuddham) (es) también (api) uno con Ello --con el Spanda-- (tad-mayam) ciertamente (eva)|

Por medio de una estrofa --la quinta-- (ślokena), se dice que (iti... uktam) la persona que ha alcanzado --lit. ascendida, montada-- (adhirūḍhaḥ) la percepción (saṁvedana) de Eso --del Spanda-- (tad) (está) liberada en vida (jīvat-muktaḥ)|

Por medio de las (últimas) dos estrofas (śloka-dvayena), se establece que (iti... abhihitam) sólo (eva) mediante la (constante) captación (samāsādanena) de este (etad) principio (del Spanda) (tattva) (hay,) en el caso de los aspirantes espirituales (sādhakānām), éxito en lo relativo a lograr (siddhiḥ) su objeto deseado (sva-iṣṭa). Esto ha sido un resumen (de la segunda sección) (iti saṅkṣepaḥ)1 |

1  En el capítulo 1 de las Spandakārikā-s, se enfatiza nimīlanasamādhi (trance con ojos cerrados), mientras que ahora, en la segunda sección, el énfasis se pone en unmīlanasamādhi (trance con ojos abiertos). En la primera sección, Vasugupta mostró que el principio del Spanda no es únicamente una experiencia sino que también puede ser probado mediante razonamiento apropiado. Como en la sección anterior nimīlanasamādhi era predominante, la experiencia final era interna. En otras palabras, era un reconocimiento del propio Ser durante la meditación formal (p. ej. cuando te sientas en una postura con las piernas cruzadas y cierras tus ojos, etc.). Durante nimīlanasamādhi o trance con ojos cerrados, alcanzas una penetración en tu propio Ser. A esto se le llama 'Ātmavyāpti' o 'inherencia en el Ser (interior)'. Pero este estado, mientras que es considerado como el pináculo según otros sistemas filosóficos, es menospreciado por los seguidores del Trika. ¿Por qué? Porque termina en el momento en que dejas tu meditación formal en una postura con piernas cruzadas y así sucesivamente. Solamente dura por tanto tiempo como puedas estar allí sentado con tus ojos cerrados. Al final es una especie de esclavitud extra, porque cuando estás con tus ojos abiertos durante tus actividades diarias, no puedes mantener tu identificación con el Ser interior.

Pero ahora, en la sección 2, Vasugupta está mostrando el medio para conservar esta identificación aún mientras uno está funcionando en el mundo (con ojos abiertos). El estado de identidad con el Ser mientras uno está haciendo sus actividades diarias se denomina 'Śivavyāpti' o 'inherencia en Śiva'. En Ātmavyāpti uno alcanzaba plena identificación con el Ser microcósmico, pero ahora en Śivavyāpti, te identificas con el macrocósmico Ser de todo (Śiva). Esta experiencia es universal. Así, la experiencia del Spanda no está limitada a experimentar unidad con el Ser interior únicamente, sino que deberías ir más allá y alcanzar unidad con el Ser universal (Śiva). De esta manera, la experiencia de tu naturaleza divina continuará por siempre, nunca deteniéndose porque dejaste tu meditación con piernas cruzadas. Consiguientemente, Śivavyāpti es el ideal más elevado en el sistema Trika. El logro de Śivavyāpti es por lo tanto Liberación en todo el sentido de la palabra.

Ahora, con relación a las siete estrofas de las que se compone esta segunda sección, surge la división entre universos puro e impuro. Universo puro es el 'reino de Dios', es el reino de la unidad donde moran los seres más elevados. Incluye a los tattva-s 3, 4 y 5 de la manifestación universal. Puedes visitar el Cuadro de tattva-s para comprender mejor este punto. Se lo llama 'puro' porque hay 'percepción de unidad'. A su vez, el universo impuro es el reino de las diferencias (dualidad) donde moran los seres más bajos. Incluye los últimos 31 tattva-s (desde Māyā hasta Pṛthivī). No es un reino donde desearías residir. Cuando te diste cuenta de su 'indeseabilidad', eres llamado una persona sabia que transita por el sendero del Yoga (el sendero que lleva a la unidad), es decir, un yogī (o yoginī, si eres mujer). Pero cuando permaneces aún interesado en este reino de dualidad, deseando algo aquí, entonces eres llamado una persona no sabia que transita por el sendero del Saṁsāra (trasmigración llena de miseria). Se le llama trasmigración porque uno constantemente se mueve desde una cosa hacia otra cosa, p. ej. desde un pensamiento hacia otro pensamiento, desde un estado de ánimo hacia otro estado de ánimo, desde un cuerpo hacia otro cuerpo, etc. No es un estado deseable a los ojos de un yogī, obviamente, pero de todos modos las personas no sabias lo abrazan como si fuese el amante más bello.

Así, mediante las primeras dos estrofas de la sección actual llamada 'El surgimiento del Conocimiento Natural', Vasugupta afirma que el universo puro es totalmente uno con el principio del Spanda. Después, mediante la tercera y cuarta estrofas, habla sobre el universo impuro, y afirma que es totalmente uno con el principio del Spanda también, aún si luce como 'otra realidad'. Y mediante la quinta estrofa, Vasugupta especifica que una persona que es capaz de percibir al Spanda en todo momento, en todas las cosas, está liberada en vida. Finalmente, mediante otro dueto de estrofas, Vasugupta declara que la única manera de que los aspirantes espirituales logren el 'objeto deseado' (el estado de Śiva, y no algún logro menor, por supuesto) yace en mantener constantemente la percepción del Spanda. Esto es simple de entender.Return

al inicio


 Aforismos 1-2

अथ ग्रन्थो व्याख्यायते। यदुक्तम्

यत्र स्थितमिदं सर्वं कार्यं यस्माच्च निर्गतम्।

इति तत्र शुद्धं तावन्मन्त्रादिरूपं तद्यथा तत एवोत्पन्नं तद्वलेनैव प्रकाशमानं तत्रैव विश्राम्यति तत्प्रथमनिःष्यन्दपरिघटितदृष्टान्तपुरःसरं निरूपयति


तदाक्रम्य बलं मन्त्राः सर्वज्ञबलशालिनः।
प्रवर्तन्तेऽधिकाराय करणानीव देहिनाम्॥१॥
तत्रैव सम्प्रलीयन्ते शान्तरूपा निरञ्जनाः।
सहाराधकचित्तेन तेनैते शिवधर्मिणः॥२॥


तत् स्पन्दतत्त्वात्मकं बलं प्राणरूपं वीर्यमाक्रम्य अभेदेन आश्रयतया अवष्टभ्य भगवन्तोऽनन्तव्योमव्याप्यादयो मन्त्राः सर्वज्ञबलेन सर्वज्ञत्वादिसामर्थ्येन श्लाघमाना जृम्भमाणा अधिकाराय देहिनां प्रवर्तन्ते सृष्टिसंहारतिरोधानानुग्रहादि कुर्वन्तीत्यर्थः। सर्वज्ञशब्दो भावप्रधानः सर्वकर्तृत्वाद्युपलक्षयति। यथा देहिनां करणान्युपपादितदृशा तद्बलमाक्रम्य विषयप्रकाशादौ प्रवर्तन्त इति दृष्टान्तः। तथा निरञ्जनाः कृतकृत्यत्वान्निवृत्ताधिकारमलाः शान्तविशिष्टवाचकात्मस्वरूपास्तत्रैव स्पन्दात्मके बले सम्यगभेदापत्त्या प्रकर्षेणापुनरावृत्त्या लीयन्तेऽधिकारमलान्मुच्यन्त आराधकचित्तेनोपासकलोकसंवेदनेन सह। यथोक्तम्

अनुगृह्याणुसङ्घातं याताः पदमनामयम्।

इति। यतश्च तत एवोदितास्तद्बलेन विसृष्टास्तत्रैव लीयन्ते तेनैते मन्त्रमन्त्रेश्वरादयः शिवस्य परमेश्वरस्य सम्बन्धी धर्मः स्वभावो विद्यते येषां ते तथा सामान्यस्पन्दसारा इत्यर्थः। ननु करणानां मन्त्राणां च तत उदयादौ तुल्ये किमिति करणानि न सर्वज्ञादिरूपाणि। उच्यते परमेश्वरो मायाशक्त्या शरीरकरणानि भेदमयानि निर्मिमीते विद्याशक्त्या त्वाकाशीयविचित्रवाचकपरामर्शशरीरान्मन्त्रान्। वाचकस्य मायापदेऽपि

घटोऽयमित्यध्यवसा नामरूपातिरेकिणी।
परेशशक्तिरात्मेव भासते न त्विदन्तया॥

इति प्रत्यभिज्ञोक्तनीत्या प्रमातृभूम्यनतिक्रान्तेर्न शरीरपुर्यष्टकादिवद्बोधसङ्कोचकत्वमस्तीति युक्तमेवैषां सर्वज्ञत्वादि। एतच्च

भेदे त्वेकरसे भाते...॥

इति श्रीप्रत्यभिज्ञाकारिकाटीकायां वितत्य दर्शितम्। एवं विद्यापदावस्थितसृष्ट्यादिकार्यनन्तभट्टारकाद्यपेक्षयैतद्व्याख्येयम्। तथा दीक्षादिप्रवृत्तानामाचार्यादीनां करणरूपाः सर्वे मन्त्रास्तत्स्पन्दतत्त्वरूपं बलमाक्रम्य अनुप्राणकत्वेन अवष्टभ्य आचार्यादीनामेव सम्बन्धिनाराधकचित्तेन सह मोक्षभोगसाधनाद्यधिकाराय प्रवर्तन्ते तत्रैव शान्तवाचकशब्दात्मकशरीररूपा अत एव च निरञ्जनाः शुद्धाः सम्यक् प्रलीयन्ते विश्राम्यन्ति। अत्र व्याख्याने सहाराधकचित्तेनेति पूर्वश्लोकेन योज्यम्। एवं च मन्त्राणामुदयप्रलयकोटिव्यापि प्रवृत्तावपि भित्तिभूतमित्यभिहितम्। एवं च दशाष्टादशादिभेदेन भिन्ने शैवे मन्त्रानां स्पन्दतत्त्वसारतैवेत्युक्तं भवति॥२॥

Atha grantho vyākhyāyate| Yaduktam

Yatra sthitamidaṁ sarvaṁ kāryaṁ yasmācca nirgatam|

iti tatra śuddhaṁ tāvanmantrādirūpaṁ tadyathā tata evotpannaṁ tadvalenaiva prakāśamānaṁ tatraiva viśrāmyati tatprathamaniḥṣyandaparighaṭitadṛṣṭāntapuraḥsaraṁ nirūpayati


Tadākramya balaṁ mantrāḥ sarvajñabalaśālinaḥ|
Pravartante'dhikārāya karaṇānīva dehinām||1||
Tatraiva sampralīyante śāntarūpā nirañjanāḥ|
Sahārādhakacittena tenaite śivadharmiṇaḥ||2||


Tat spandatattvātmakaṁ balaṁ prāṇarūpaṁ vīryamākramya abhedena āśrayatayā avaṣṭabhya bhagavanto'nantavyomavyāpyādayo mantrāḥ sarvajñabalena sarvajñatvādisāmarthyena ślāghamānā jṛmbhamāṇā adhikārāya dehināṁ pravartante sṛṣṭisaṁhāratirodhānānugrahādi kurvantītyarthaḥ| Sarvajñaśabdo bhāvapradhānaḥ sarvakartṛtvādyupalakṣayati| Yathā dehināṁ karaṇānyupapāditadṛśā tadbalamākramya viṣayaprakāśādau pravartanta iti dṛṣṭāntaḥ| Tathā nirañjanāḥ kṛtakṛtyatvānnivṛttādhikāramalāḥ śāntaviśiṣṭavācakātmasvarūpāstatraiva spandātmake bale samyagabhedāpattyā prakarṣeṇāpunarāvṛttyā līyante’dhikāramalānmucyanta ārādhakacittenopāsakalokasaṁvedanena saha| Yathoktam

Anugṛhyāṇusaṅghātaṁ yātāḥ padamanāmayam|

iti| Yataśca tata evoditāstadbalena visṛṣṭāstatraiva līyante tenaite mantramantreśvarādayaḥ śivasya parameśvarasya sambandhī dharmaḥ svabhāvo vidyate yeṣāṁ te tathā sāmānyaspandasārā ityarthaḥ| Nanu karaṇānāṁ mantrāṇāṁ ca tata udayādau tulye kimiti karaṇāni na sarvajñādirūpāṇi| Ucyate parameśvaro māyāśaktyā śarīrakaraṇāni bhedamayāni nirmimīte vidyāśaktyā tvākāśīyavicitravācakaparāmarśaśarīrānmantrān| Vācakasya māyāpade'pi

Ghaṭo'yamityadhyavasā nāmarūpātirekiṇī|
Pareśaśaktirātmeva bhāsate na tvidantayā||

iti pratyabhijñoktanītyā pramātṛbhūmyanatikrānterna śarīrapuryaṣṭakādivadbodhasaṅkocakatvamastīti yuktamevaiṣāṁ sarvajñatvādi| Etacca

Bhede tvekarase bhāte...||

iti śrīpratyabhijñākārikāṭīkāyāṁ vitatya darśitam| Evaṁ vidyāpadāvasthitasṛṣṭyādikāryanantabhaṭṭārakādyapekṣayaitadvyākhyeyam| Tathā dīkṣādipravṛttānāmācāryādīnāṁ karaṇarūpāḥ sarve mantrāstatspandatattvarūpaṁ balamākramya anuprāṇakatvena avaṣṭabhya ācāryādīnāmeva sambandhinārādhakacittena saha mokṣabhogasādhanādyadhikārāya pravartante tatraiva śāntavācakaśabdātmakaśarīrarūpā ata eva ca nirañjanāḥ śuddhāḥ samyak pralīyante viśrāmyanti| Atra vyākhyāne sahārādhakacitteneti pūrvaślokena yojyam| Evaṁ ca mantrāṇāmudayapralayakoṭivyāpi pravṛttāvapi bhittibhūtamityabhihitam| Evaṁ ca daśāṣṭādaśādibhedena bhinne śaive mantrānāṁ spandatattvasārataivetyuktaṁ bhavati||2||


Y ahora (atha) la (segunda) sección (granthaḥ) está siendo explicada (vyākhyāyate)|

De acuerdo con (yad) lo que se ha dicho (uktam) (en I, 2 de esta escritura):

"... en quien (yatra) todo (sarvam) este (idam) universo (kāryam) descansa (sthitam) y (ca) desde quien (yasmāt) se ha manifestado (nirgatam... iti)"|

en Ello --en el Spanda-- (tatra), el (universo) puro (śuddham) se compone indudablemente de (tāvat... rūpam) Mantra, etc. (mantra-ādi), a saber (tad yathā), (el universo puro) ha brotado (utpannam) desde Ello (tatas eva), mediante Su Fuerza (tad-valena eva) se vuelve manifiesto (prakāśamānam), (y finalmente) se disuelve (viśrāmyati) en Ello (tatra) en verdad (eva). (Vasugupta) describe (nirūpayati) eso (tad) a través de (puraḥsaram) un ejemplo (dṛṣṭānta) que (ya) ha sido mencionado --lit. que ha ocurrido-- (parighaṭita) en la primera (prathama) sección (niḥṣyanda)1 :


Prendiéndose (ākramya) de esa (tad) Fuerza (balam), los Mantra-s (mantrāḥ), llenos (śālinaḥ) del poder (bala) omnisciente (sarvajña), proceden (pravartante) a ocuparse de sus (correspondientes) funciones (adhikārāya) (hacia los seres encarnados), así como (iva) los poderes de percepción y acción (karaṇāni) de (esos mismos) seres encarnados (dehinām) (proceden a ocuparse de sus propias funciones prendiéndose también de esa Fuerza)||1||
(Los Mantra-s,) cuya denotación (como deidades específicas) ha cesado (śāntarūpāḥ), (y) que están desprovistos de todas las limitaciones de oficio (nirañjanāḥ), se absorben (sampralīyante) en esa (Fuerza o Spanda) (tatra eva) junto (saha) con la mente (cittena) de (sus) adoradores (ārādhaka). Por lo tanto (tena), estos (Mantra-s) (ete) tienen la naturaleza (dharmiṇaḥ) de Śiva (śiva)||2||


Prendiéndose (ākramya) de esa (tad) Fuerza (balam)(es decir,) reposando en (avaṣṭabhya) (ese) Poder (vīryam) del principio del Spanda (spanda-tattva-ātmakam), cuya naturaleza (rūpam) es Vida (prāṇa), como si fuese un soporte (āśrayatayā) porque hay unidad con Ello --lit. debido a la unidad-- (abhedena) --o sea, reposando en el Spanda como si este Spanda fuese su soporte--—, los divinos y gloriosos (bhagavantaḥ) Mantra-s (mantrāḥ) (tales como) Ananta, Vyomavyāpī-s, etc. (ananta-vyomavyāpi-ādayaḥ), ensalzando (ślāghamānāḥ) (y) alcanzando su plenitud (jṛmbhamāṇāḥ) mediante el poder omnisciente (sarvajña-balena) —mediante la fuerza/capacidad omnisciente, etc. (sarvajñatva-ādi-sāmarthyena)—, proceden (pravartante) a ocuparse de sus (correspondientes) funciones (adhikārāya) hacia los seres encarnados (dehinām). (En una palabra,) ellos realizan (kurvanti) (los actos de) manifestación y disolución del universo, ocultación de la propia naturaleza esencial, otorgamiento de Gracia, etc. (sṛṣṭi-saṁhāra-tirodhāna-anugraha-ādi); éste es el significado (iti arthaḥ)2 |

La palabra (śabdaḥ) 'sarvajña' --omnisciente-- (sarvajña) es (aquí) predominantemente un sustantivo abstracto --es decir, sarvajñatva u omnisciencia-- (bhāva-pradhānaḥ) (e) incluye (upalakṣayati) omnipotencia (sarvakartṛtva) y así sucesivamente (ādi)3 |

Al igual que (yathā) los poderes de percepción y acción (karaṇāni) de esos (mismos) seres encarnados (dehinām) proceden a ocuparse de (pravartante) la manifestación de objetos, etc. (viṣaya-prakāśa-ādau) prendiéndose (también) de (ākramya) esa (tad) Fuerza (balam), según el punto de vista (dṛśā) que fue (ya) presentado (en los aforismos 6 y 7 de la primera sección) (upapādita); éste es el ejemplo (iti dṛṣṭāntaḥ)4 |

De igual modo (tathā), (esos Mantra-s,) que son 'nirañjana-s' o desprovistos de todas las limitaciones de oficio (nirañjanāḥ)(o sea,) en quienes (todas) las limitaciones --lit. impurezas-- (malāḥ) de oficio (adhikāra) han llegado a su fin (nivṛtta) puesto que han cumplido con su deber (kṛtakṛtyatvāt)(y 'śāntarūpa-s')(a saber,) aquéllos cuya naturaleza (sva-rūpāḥ) consistente en (ātma) palabras (vācaka) específicas (viśiṣṭa) ha cesado (śānta)—, se absorben apropiada y completamente (samyak... prakarṣeṇa... līyante)(es decir,) alcanzando (āpattyā) unidad (abheda) (y) no retornando de nuevo (al estado previo) (a-punar-āvṛttyā) se liberan de (mucyante) (todas) las limitaciones (malāt) de oficio (adhikāra)— en esa (tatra eva) Fuerza (bale) (o) Spanda (spanda-ātmake) junto (saha) con la mente (cittena) de (sus) adoradores (ārādhaka)(en otras palabras, junto) con el conocimiento (saṁvedanena) de la gente (loka) que estaba adorándo(los) y sirviéndo(los) (upāsaka)5 |

Como (yathā) se ha dicho (uktam) (en el Mālinīvijaya I, 41):

"Después de otorgarle Gracia divina (anugṛhya) a la multitud (saṅghātam) de seres limitados --lit. átomos-- (aṇu), (treinta y cinco millones de Mantra-s creados por Śiva) se dirigen (yātāḥ) hacia el estado (padam) donde no hay ninguna infelicidad --lit. enfermedad-- (anāmayam... iti)"|

Y (ca) como (yatas) (ellos) han surgido (uditāḥ) desde Eso --desde el Spanda-- (tatas) verdaderamente (eva), (como) ellos han sido emitidos (visṛṣṭāḥ) por esa Fuerza (tad-balena) (y) se absorben (līyante) en Eso (tatra) solamente (eva), por lo tanto (tena), estos (ete) Mantra-s, Mantreśvara-s, etc. (mantra-mantra-īśvara-ādayaḥ) (son seres) cuyo (yeṣām) dharma o naturaleza esencial (dharmaḥ sva-bhāvaḥ) está (vidyate) estrechamente conectada con (sambandhī) Śiva (śivasya) —el Señor Supremo (parama-īśvarasya)—, (y) así (tathā) ellos (te) (son seres) cuya esencia (sārāḥ) es el Spanda (spanda) general (sāmānya). Éste es el significado (iti arthaḥ)6 |

Una objeción (nanu): Tanto con respecto a los poderes de percepción/acción (lit. sentidos) y Mantra-s (karaṇānām mantrāṇām ca) hay igualmente surgimiento, etc. (udaya-ādau tulye) desde Eso --desde el Spanda-- (tatas), ¿(entonces) por qué (kimiti) los poderes de percepción/acción (lit. sentidos) (karaṇāni) no son (na... rūpāṇi) omniscientes (sarvajña), etc. (ādi)?|

Se dice que (ucyate) el Señor Supremo (parama-īśvaraḥ) produce (nirmimīte) cuerpos y sentidos (śarīra-karaṇāni) llenos de dualidad (bheda-mayāni), pero (tu) por medio de (Su) Poder (śaktyā) de Conocimiento (Puro) --no el tattva 5-- (vidyā), Él crea (nirmimīte) Mantra-s (mantrān) cuyos cuerpos (śarīrān) hacen referencia a (parāmarśa) maravillosos (vicitra) poderes expresivos --palabras divinas-- (vācaka) cuya esencia es Cidākāśa --el Éter de la Conciencia-- (ākāśīya). En el caso de (tales) poder(es) expresivo(s) --poder(es) divino(s) de los cuales están hechos los cuerpos de los Mantra-s-- (vācakasya), como no existe ninguna transgresión --o sea, como ellos no transgreden-- (anatikrānteḥ) de la etapa (bhūmi) de conocedor/experimentador (pramātṛ) inclusive (api) en la etapa (pade) de Māyā (māyā), según el precepto (nītyā) mencionado (ukta) en la Īśvarapratyabhijñā (I, 5, 20) (pratyabhijñā):

"El conocimiento determinativo (adhyavasā) 'esto (ayam) (es) una vasija (ghaṭaḥ... iti)' sobrepasa (atirekiṇī) nombre (nāma) (y) forma (rūpa), (y verdaderamente es) el Poder (śaktiḥ) del Señor (īśa) Supremo (para). Brilla (bhāsate) como (iva) el Ser (ātmā) y no (na tu) (como mero) 'idam' o 'esto' (idantayā... iti) --es decir, como un mero "esto" u "objeto" separado de su Señor--".

(Por esta razón, para ellos) no hay ninguna (na... asti) limitación (saṅkocakatvam) de conocimiento (bodha) tal como (vat) cuerpo físico (śarīra), cuerpo sutil (puryaṣṭaka), etc. (ādi). Así (iti), su (eṣām) omnisciencia (sarvajñatva), etc. (ādi) (es) ciertamente (eva) apropiada (yuktam)7 |

Y este punto fue también (etad ca) extensamente (vitatya) probado (darśitam) en el comentario (ṭīkāyām) sobre las venerables Pratyabhijñākārikā-s --la Īśvarapratyabhijñā-- (III, 1, 8) (śrī-pratyabhijñākārikā):

"Pero cuando la dualidad uniforme --lit. con un único sabor-- aparece (bhede tu ekarase bhāte... iti), [(y) cuando el no ser, (ya sea ello) vacío, intelecto o cuerpo, es considerado como el 'Yo' (real), (entonces) el poder de Māyā surge]"||

Este (asunto) (etad) debería ser explicado (vyākhyeyam) de este modo (evam) con relación a (apekṣayā) Anantabhaṭṭāraka, etc. --o sea, con relación a los Mantra-s-- (anantabhaṭṭāraka-ādi) los cuales producen (kāri) manifestación, etc. (del universo) (sṛṣṭi-ādi) mientras permanecen (avasthita) en la etapa (pada) de Sadvidyā --tattva 5-- (vidyā)8 |

De igual forma (tathā), todos (sarve) los mantra-s --los sonidos divinos-- (mantrāḥ) que sirven como instrumentos (karaṇa-rūpāḥ) de los maestros espirituales, etc. (ācārya-ādīnām) ocupados en (pravṛttānām) iniciación, etc. (dīkṣā-ādi), prendiéndose (ākramya) de esa Fuerza (balam) cuya naturaleza (rūpam) es ese (tad) principio (tattva) del Spanda (spanda) —a saber, reposando en --acudiendo a-- (avaṣṭabhya) (tal Spanda) como (su --de ellos--) vivificador (anuprāṇakatvena)—, proceden (pravartante), junto (saha) con la mente (cittena) de (sus) adoradores (ārādhaka)(con la mente) perteneciente a (sambandhinā) (los antedichos) maestros espirituales, etc. (ācārya-ādīnām eva)—, a ocuparse de sus (respectivas) funciones (adhikārāya) (tales como) Liberación (mokṣa), disfrute (bhoga), realización (de prácticas espirituales) (sādhanā), etc. (ādi). Y (ca) después de esto (atas eva), cuando sus formas corporales (śarīra-rūpāḥ) consistentes en (ātmaka) sonido (śabda) expresado/articulado (vācaka) se desvanecen (śānta) --en suma, śāntarūpāḥ o cuando su denotación (como deidades específicas) ha cesado--, al estar desprovistos de todas las limitaciones de oficio (nirañjanāḥ) —a saber, al haberse vuelto (totalmente) puros (śuddhāḥ)—, ellos se absorben completamente (samyak sampralīyante) —se disuelven (completamente) --lit. ellos descansan/cesan-- (viśrāmyanti) en esa (Fuerza o Spanda) (tatra eva)9 —|

En esta explicación (atra vyākhyāne), (la expresión) 'junto (saha) con la mente (cittena) de (sus) adoradores (ārādhaka... iti)' debe ser unida (yojyam) a la estrofa previa (pūrva-ślokena)|

De este modo (evam ca), se declara que (iti abhihitam) Eso que penetra --a saber, el principio del Spanda-- (vyāpi) en los picos --en lo puntos más altos-- (koṭi) de surgimiento y disolución (udaya-pralaya) de los Mantra-s (mantrāṇām) e incluso (api) en (el punto medio) cuando se están moviendo --cuando están trabajando-- (pravṛttau) es (bhūtam) (su --de ellos--) base o sustrato (bhitti)|

Así (evam ca), en (todas) las escrituras de Śiva (śaive) divididas (bhinne) en porciones (bhedena) de diez, dieciocho, etc. (libros) (daśa-aṣṭādaśa-ādi), se dice que (iti uktam bhavati) los Mantra-s (mantrānām) tienen al principio del Spanda como su esencia (spanda-tattva-sāratā) verdaderamente (eva)10 ||2||

1  Ahora Vasugupta está moviéndose en el universo puro únicamente, el cual está plenamente enraizado en el Spanda. Kṣemarāja dice que 'Vasugupta describe eso a través de un ejemplo que (ya) ha sido mencionado en la primera sección', más precisamente en el aforismo I, 6.

Los Mantra-s son pramātā-s o experimentadores/conocedores que moran en el tattva 5 llamado Sadvidyā. Con 'Mantra' aquí no se tiene la intención de señalar mantra-s tales como Om̐ namaḥ śivāya, Guru Om̐, etc. sino 'Ahaṁvimarśa' (conciencia del Yo). Como resultado, Mantra es la 'conciencia del Yo' así como también un experimentador/conocedor que es consciente de esta 'conciencia del Yo'. Los Mantra-s son extremadamente conscientes de este Aham o Yo y están por lo tanto posicionados en ese nivel 5, donde predomina el Poder de Acción. Después, están los Mantreśvara-s (señores del Mantra). Estos seres residen en el tattva 4 llamado Īśvara, donde predomina el Poder de Conocimiento. Ellos son aún más conscientes de Aham que los Mantra-s. Finalmente tenemos los Mantramaheśvara-s (grandes señores del Mantra), los cuales son enormemente conscientes de Aham. Residen en el tattva 3 llamado Sadāśiva, en donde el Poder de Voluntad es preponderante. Y por encima de ellos tenemos al Śivapramātā (en los tattva-s 1 y 2) que no es ni más ni menos que el Gran Señor Mismo.

Se ha de notar que Abhinavagupta cambia los Poderes asignados a los tattva-s. Pone al Poder de Voluntad en el tattva 2 (en Śakti) en vez de en el tattva 3. A su vez, asigna el Poder de Conocimiento al tattva 3 in vez de al tattva 4. Y el Poder de Acción va al tattva 4 en vez de al tattva 5. Y el tattva 5 sería una combinación de los tres Poderes: Voluntad, Conocimiento y Acción. Si mi memoria no me falla, ésta es la manera en que el Gran Maestro de Trika dispone los principales Poderes del Señor en el esquema completo de la manifestación universal. Oh sí, éste es un tema para otro momento ya que es extremadamente complejo.Return

2  Ahora el sabio Kṣemarāja da los nombres de algunos Mantra-s: Ananta, los Vyomavyāpī-s, etc. Ananta es el célebre 'Anantabhaṭṭāraka' (el eminente Ananta) que crea los 70 millones de mantra-s (fórmulas sagradas). Él es también el jefe de todos los Mantra-s, de ahí que sea mencionado en primer lugar por el comentarista. Para comprender el tema acerca de los Mantra-s, necesitas darte cuenta de que tienen dos aspectos: El primer aspecto es ellos mismos como experimentadores/conocedores de Aham hasta cierto punto, mientras que el segundo aspecto es las fórmulas sagradas que emanan desde ellos, las cuales actúan como sus cuerpos sonoros, por decirlo de algún modo. Sin experiencia directa de este nivel 5 de la manifestación universal es realmente difícil comprender lo que es todo esto verdaderamente. Así que por ahora deberías tener solamente esto en cuenta para comprender por qué a veces Kṣemarāja habla acerca de 'seres' y otras veces habla acerca de 'sonidos divinos'.

Una cosa sobre la cual no estoy de acuerdo con Kṣemarāja es en las funciones de Mantra-s (y tácitamente, los Mantreśvara-s y Mantramaheśvara-s están incluidos): manifestación, sostenimiento y disolución del universo (sṛṣṭi, sthiti y saṁhāra) más ocultación de la propia naturaleza esencial (tirodhāna) y otorgamiento de Gracia --también conocido como revelación de la propia naturaleza esencial-- (anugraha). Estos son los famosos 'actos' de Śiva, es decir, los Pañcakṛtya-s. Bien, Kṣemarāja afirma que los Mantra-s (los Mantreśvara-s y Mantramaheśvara-s están tácitamente incluidos también) realizan los cinco actos. Esto no es totalmente cierto, porque ellos realizan sólo tres 'por sí mismos', por así decir: manifestación, sostenimiento y disolución del universo. Ocultación y revelación de la propia naturaleza esencial son realizados por el Śivapramātā únicamente, o sea, por el Gran Señor de todo. Ahora, si Él decide que ellos hagan estos dos actos de ocultación y revelación de la propia naturaleza esencial en Su nombre, éste es otro asunto. Así, si no puedes darte cuenta de que eres Él y llevas una vida llena de limitaciones e interminables miserias de todo tipo, todo esto es Su Voluntad. Y, por el contrario, si puedes darte cuenta de que eres Él muy fácilmente y llevas una vida llena de Conciencia y Bienaventuranza, todo esto es nuevamente Su Voluntad. Ningún Mantra, Mantreśvara-s o Mantramaheśvara-s decide estos asuntos relativos a ocultación y revelación acerca de quién eres realmente. ¡El resto de los actos relativos a la 'ridículamente' gigantesca manifestación universal son llevados a cabo efectivamente por los Mantra-s, los señores del Mantra y los grandes señores del Mantra muy ciertamente!Return

3 Los sustantivos abstractos se forman agregando ciertos afijos a los sustantivos (y adjetivos también). Los dos afijos principales que verás por aquí son 'tva' y 'tal' (transformado en 'tā' en la práctica cuando se lo agrega al sustantivo o adjetivo). Con 'tva' creas sustantivos abstractos que son de género neutro, en tanto que con 'tal' formas sustantivos abstractos que son de género femenino. Gracias a estas dos clases de afijos, tienes muchas veces dos maneras de decir algo. Por ejemplo: rūpatva y rūpatā (a partir de agregar 'tva' y 'tā' a 'rūpa' - 'forma'). El significado de estos términos es 'el estado de tener una forma/ser formado', la única diferencia siendo que 'rūpatva' es neutro mientras que 'rūpatā' es femenino.

Ahora bien, aquí la palabra a la cual debes agregar los afijos 'tva' o 'tal' para crear el sustantivo abstracto es 'sarvajña' (omnisciente): sarvajñatva o sarvajñatā (el estado de ser omnisciente = omnisciencia). De todos modos, a sarvajñatva se la ve más comúnmente en las escrituras de Trika, según mi propia experiencia. Entonces, Kṣemarāja especifica aquí que 'sarvajña' se está utilizando más como 'omnisciencia' que como 'omnisciente'. De ahí que una traducción siguiendo su punto de vista sería: 'Prendiéndose de esa Fuerza, los Mantra-s, llenos del poder de la omnisciencia'. No obstante, usé la forma adjetival en cambio: 'Prendiéndose de esa Fuerza, los Mantra-s, llenos del poder omnisciente'. ¿Por qué? Porque pensé que sonaba mejor. Pero ahora tienes las dos opciones en caso de que no estés satisfecho con mi utilización del adjetivo por sobre el sustantivo abstracto.

Y esta omnisciencia incluye los otros poderes también: 'omnipotencia y divina Voluntad'. Los poderes de Bienaventuranza y Conciencia no deben ser incluidos, en mi opinión, puesto que le pertenecen exclusivamente al Gran Señor.Return

4 En el aforismos I, 6 de esta escritura, Vasugupta enseñó la manera en que el antaḥkaraṇa (intelecto, ego y mente, tattva-s 14-16) más los diez poderes de percepción y acción (indriya-s, tattva-s 17-26), aunque inconsciente, acudiendo al principio del Spanda, proceden como si fuesen conscientes. Él está mencionando lo mismo aquí, al decir eso. De cualquier manera, existe una diferencia sutil: En I, 6 Vasugupta escribió 'karaṇavarga' o grupo de órganos/instrumentos que se compone de intelecto, ego, mente y diez poderes de percepción y acción; pero en II, 1 él meramente escribió 'karaṇāni', lo cual puede traducirse meramente como 'sentidos' u 'órganos de los sentidos'. De todas formas, expandí la traducción a 'poderes de percepción y acción' (sin incluir específicamente intelecto, ego y mente puesto que Kṣemarāja no especificó esto), ya que estos 3 tattva-s que forman antaḥkaraṇa (el órgano psíquico interno) son la raíz de los poderes de percepción y acción, y por lo tanto están tácitamente incluidos, por supuesto.Return

5  Cuando esos devotos que están adorando y sirviendo a los Mantra-s (los seres superiores cuyos cuerpos son los sonidos sagrados) finalmente los complacen, los Mantra-s no tienen otra cosa que realizar, es decir, no necesitan continuar manifestando, sosteniendo y disolviendo el universo. Son en esta etapa 'nirañjana' o desprovistos de todas las limitaciones de oficio, a saber, no están ya más limitados por sus funciones (manifestación, sostenimiento y disolución del universo). En ese momento, estos complacidos Mantra-s, cuyos cuerpos son los mantra-s o palabras sagradas, cesan de actuar como deidades específicas y se absorben completamente en el principio del Spanda. En el proceso, arrastran la mente de todos esos adoradores hacia el estado del Spanda también.

En la práctica, es así: El devoto repite su mantra cada día, y a su debido tiempo la deidad de esa palabra sagrada se complace con él. Luego, esta deidad deja de manifestar, sostener y disolver el universo para esa persona, e instantáneamente se funde en el Spanda. Cuando esto sucede, la mente del devoto es arrastrada hacia el Spanda también. Así, no es que el devoto se absorbe en el Spanda por sí mismo. No. Es que la deidad de su mantra, sintiéndose complacida, dejó de realizar sus funciones universales y se fundió en la Más Alta Realidad (en la cual no hay universo). Durante este proceso divino, la mente de la persona que repite el mantra es también arrastrada hacia la Más Alta Realidad y el universo desapareció para ella. A esto se le llama también el estado de Turyātīta o 'estado más allá del Cuarto (más allá de Turya)', el cual es completamente autónomo (es decir, nunca se mezcla con ningún otro estado de conciencia, p. ej. vigilia, etc. Tras morar por algún tiempo en la Más Alta Realidad tal como Ella es, regresa al cuerpo y se da cuenta de que todo es la Más Alta Realidad en verdad. Esto es Liberación en vida.

Se ha de notar que Abhinavagupta explica el término 'nirañjana' como 'eso que no puede aparecer como un objeto', o sea, 'es siempre sujeto'. De esta forma, tanto los Mantra-s (los seres superiores) como los mantra-s (sus cuerpos sonoros) no pueden aparecer destellantemente nunca como objetos pues son eternamente sujetos.Return

6  ¿Por qué traduje esa estrofa I, 41 en el Mālinīvijaya así? Porque toda la estrofa del primer capítulo dice así (en el presente comentario, Kṣemarāja solamente mencionó la segunda mitad):

मन्त्राणां कोटयस्तिस्रः सार्धाः शिवनियोजिताः।
अनुगृह्याणुसङ्घातं याताः पदमनामयम्॥४१॥

Mantrāṇāṁ koṭayastisraḥ sārdhāḥ śivaniyojitāḥ|
Anugṛhyāṇusaṅghātaṁ yātāḥ padamanāmayam||41||

"Después de otorgarle Gracia divina (anugṛhya) a la multitud (saṅghātam) de seres limitados --lit. átomos-- (aṇu), treinta y cinco millones (koṭayaḥ tisraḥ sa-ardhāḥ) de Mantra-s (mantrāṇām) creados por Śiva (śiva-niyojitāḥ) se dirigen (yātāḥ) hacia el estado (padam) donde no hay ninguna infelicidad --lit. donde no hay ninguna enfermedad-- (anāmayam)"||41||

Tras esto, el comentarista afirma que estos Mantra-s, Mantreśvara-s, etc. son seres cuya naturaleza esencial está estrechamente conectada con Śiva. Esto es porque en los tattva-s 3, 4 y 5 el Idam (Esto) o universo que se está creando es únicamente 'ideal'. Con 'ideal', quiero decir que no es aún totalmente una 'creación' aparentemente distinta del Creador. No, Idam (universo) aquí es totalmente uno Aham (con 'Yo' o Śiva). Por lo tanto, estos seres superiores son realmente seres cuya esencia es el Spanda general, es decir, también participan de Su --de Śiva-- característica de universalidad. Éste es el significado.Return

7  Las palabras divinas son los mantra-s (palabras sagradas) que constituyen los cuerpos sonoros de los Mantra-s (los seres superiores). Setenta millones de mantra-s fueron creados por el Señor a través de Anantabhaṭṭāraka (el jefe de los Mantra-s). Él hizo así por medio del Poder de Conocimiento Puro. Al tattva 5 (la morada de los Mantra-s) se lo llama de dos maneras: Sadvidyā (conocimiento verdadero) o Śuddhavidyā (conocimiento puro). Bien, el Poder de Conocimiento Puro del Señor no es el tattva 5 en este contexto sino Su Poder de Libertad Absoluta. Por eso es que decidí llamar al tattva 5 'Sadvidyā' siempre en este sitio web, para que la gente no lo confunda con Su Poder de Conocimiento Puro/Libertad Absoluta.

Y la esencia de estos sonidos divinos (mantra-s) es el Éter de la Conciencia (Cidākāśa) que ya fue explicado al final de la primera sección, donde se lo llama 'Gran Éter'. Y estos mantra-s no transgreden la etapa de conocedor/experimentador (es decir, de sujeto) inclusive en la etapa de Māyā. En una palabra, como se explicó arriba (al final de la quinta nota), ellos son nirañjana o 'siempre sujetos'. Por esa razón, cuando repites un mantra (p. ej. Om̐ namaḥ śivāya), necesitas identificarte completamente con el mantra, como si él fuese tú mismo. No sólo eso, debes considerar a la deidad del mantra (Śiva) como una con el mantra y como una contigo. Sin esta triple unidad entre el que repite el mantra, la deidad del mantra y el mantra mismo, no hay ningún fruto significativo derivado de la repetición de esa palabra divina.

Todo el acto de determinar que 'esto es una vasija' es el Poder del Más Alto Señor, como Utpaladeva afirma en su Īśvarapratyabhijñā. Y este Poder es idéntico a Aham ('Yo' o Sujeto) y nunca un objeto. De esta forma, cada vez que determinas algo por medio de palabras, el Poder que te permite hacer así está más allá de nombre y forma y es uno con el Sujeto Supremo.

Además, porque son sujetos, no tienen ninguna limitación de conocimiento tal como cuerpo físico, cuerpo sutil, etc., ya que estos son de nuevo meros objetos. A causa de todo esto, al ser sus cuerpos sonoros como se mencionó antes, los Mantra-s tienen el apropiado derecho de ser omniscientes, etc., en tanto que los meros poderes de percepción y acción, al ser solamente subproductos del antaḥkaraṇa (intelecto, ego y mente, los cuales son todos objetos para el Sujeto Supremo), son 'objetos' también. El significado de esta porción del comentario es ahora claro.Return

8  Este asunto fue inmensamente probado en el comentario sobre la Īśvarapratyabhijñā (III, 1, 8). Kṣemarāja mencionó sólo una pequeña porción de toda la estrofa. Ahora te mostraré por qué agregué todo eso en corchetes dentro de mi traducción, es decir, [cuando el no ser, (ya sea ello) vacío, intelecto o cuerpo, es considerado como el 'Yo' (real), (entonces) el poder de Māyā surge]:

भेदे त्वेकसरे भातेऽहन्तयानात्मनीक्षिते।
शून्ये बुद्धौ शरीरे वा मायाशक्तिर्विजृम्भते॥८॥

Bhede tvekasare bhāte'hantayānātmanīkṣite|
Śūnye buddhau śarīre vā māyāśaktirvijṛmbhate||8||

"Pero cuando la dualidad uniforme --lit. con un único sabor-- aparece (bhede tu ekarase bhāte), (y) cuando el no ser (anātmani), (ya sea ello) vacío, intelecto o cuerpo (śūnye buddhau śarīre vā), es considerado (īkṣite) como el 'Yo' (real) (ahantayā), (entonces) el poder de Māyā (māyā-śaktiḥ) surge (vijṛmbhate)"||8||

La dualidad uniforme significa que es una compacta masa de consistente ignorancia penetrando en todas partes. Cuando esta dualidad uniforme aparece y cuando el no ser es considerado como Aham o 'Yo' real, entonces el poder de Māyā se muestra a sí mismo. Esta Māyā especificada aquí no es el Māyātattva (categoría 6) sino el poder del Señor para generar diferencia/dualidad. El Māyātattva es un subproducto de este poder entonces. Por eso es que en su comentario sobre este aforismo, Utpaladeva llama a este poder de Māyā como 'viparyayadvayahetuḥ' o 'la causa de las dos equivocaciones/calamidades'. ¿Qué equivocaciones/calamidades? Las mencionadas en el aforismo mismo: (1) El surgimiento de la dualidad uniforme, y (2) La errónea concepción acerca de que el no ser es el verdadero Ser. En Sánscrito, los nombres de estos dos espantosos errores son: Pauruṣājñāna (ignorancia acerca del Paramaśiva no dual) y Bauddhājñāna (ignorancia intelectual). ¿Qué podría ser más erróneo y desafortunado?

Con respecto a los Mantra-s (los seres superiores) todo este asunto debería ser explicado así, es decir, que ellos residen como 'sujetos' en Sadvidyātattva (categoría 5) mientras que al mismo tiempo manifiestan, sostienen y disuelven al universo que consiste en miríadas de objetos (ego, mente, sentidos, etc.). Nunca pueden ser reducidos al nivel de meros 'objetos'. Por todas esas razones, merecen ser omniscientes, en tanto que meros poderes de percepción y acción no, ya que son sólo objetos. ¡El significado es ahora muy claro!Return

9  Ahora, los Mantra-s son explicados como 'mantra-s' (sonidos divinos que forman los cuerpos de los seres superiores llamados Mantra-s). Dilucidé este tema ya en la quinta nota, la única diferencia siendo que ahora Kṣemarāja está describiendo lo mismo pero desde el punto de vista de los cuerpos sonoros de esos seres superiores (es decir, desde el punto de vista de los 'mantra-s').Return

10  En definitiva, el Spanda es la base o sustrato de todos los Mantra-s y sus cuerpos sonoros (palabras divinas o 'mantra-s'). Se afirma esto en todas las escrituras de Śiva (āgama-s) divididas en porciones de diez (Śivatantra-s), dieciocho (Rudratantra-s) y sesenta y cuatro (Bhairavatantra-s). Las primeras 28 āgama-s, al versar sobre dualismo (Śivatantra-s) y mezcla de dualismo/no dualismo (Rudratantra-s), son adoradas por los seguidores del Shaivismo sureño, el famoso Śaivasiddhānta, en tanto que los 64 Bhairavatantra-s son adorados por los seguidores del Shaivismo norteño (nuestro querido Trika Shaivismo). Esta división en tres ramas de Shaivismo está enraizada en la manera en que el gran sabio Durvāsās diseminó las enseñanzas recibidas de Śiva. Puedes leer mi artículo de blog sobre la historia del Trika Shaivismo aquí.Return

al inicio


 Aforismos 3-4

एवं मन्त्रमन्त्रेश्वरादिरूपा शुद्धाभिमता सृष्टिः शिवस्वभावेति प्रतिपाद्याधुना अशुद्धाभिमतापि सा मायादिरूपा शिवस्वरूपैव— इत्युपपादयञ्च्छ्रीमतशास्त्रादिरहस्यदृष्टिमप्युपक्षिपति


यस्मात्सर्वमयो जीवः सर्वभावसमुद्भवात्।
तत्संवेदनरूपेण तादात्म्यप्रतिपत्तितः॥३॥
तस्माच्छब्दार्थचिन्तासु न सावस्था न या शिवः।
भोक्तैव भोग्यभावेन सदा सर्वत्र संस्थितः॥४॥


यतो जीवो ग्राहकः सर्वमयः शिववद्विश्वरूपस्तेन हेतुना शब्देषु वाचकेष्वर्थेषु वाच्येषु चिन्तासु विकल्पज्ञानादिरूपास्वादिमध्यान्तरूपा सावस्था नास्ति या शिवो न भवति सर्वमेव शिवस्वरूपमित्यर्थः। यतश्चैवमतो भोक्तैव चिदात्मा ग्राहको भोग्यभावेन देहनीलादिरूपेण सदा नित्यं सर्वत्र विचित्रतत्त्वभुवनादिपदे सम्यगनूनाधिकतया स्थितो न तु भोग्यं नाम किञ्चिद्भोक्तुर्भिन्नमस्ति। जीव इत्युपक्रम्य शिव इत्युपसंहारेण जीवशिवयोर्वास्तवो न कोऽपि भेदः— इति देहाद्यवस्थासु न कासुचिदप्यपूर्णमन्यता मन्तव्यापि तु चिद्घनशिवस्वभावतैवेति भङ्ग्योपदिशति। यथोक्तं शरीरमपि ये षट्त्रिंशत्तत्त्वमयं शिवरूपतया पश्यन्त्यर्चयन्ति च ते सिद्ध्यन्ति घटादिकमपि तथाभिनिविश्य पश्यन्त्यर्चयन्ति च तेऽपीति नास्त्यत्र विवाद इति श्रीप्रत्यभिज्ञाटीकायाम्। भट्टश्रीवामनेनाप्युक्तम्

आलम्ब्य संविदं यस्मात्संवेद्यं न स्वभावतः।
तस्मात्संविदितं सर्वमिति संविन्मयो भवेत्॥

इति। कस्माज्जीवः सर्वमय इत्यत्र हेतुः सर्वभावानां समुद्भवादुत्पत्तिहेतुत्वादपादानभावप्रधानश्च निर्देशः।

प्रमातृमितिमानमेयमयभेदजातस्य ते विहार इह हेतुतां समुपयाति यस्मात्त्वयि।
निवृत्तविवृत्तौ क्वचित्तदपयाति तेनाधुना नयेन पुनरीक्ष्यते जगति जातुचित्केनचित्॥

इति श्रीज्ञानगर्भस्तोत्रोक्तनीत्या संविद्येव प्रसृतायां जगतः सद्भावात्सर्वभावसमुद्भवत्वं जीवस्य। यतश्च जीवादेवोदयति विश्वमतोऽयं सर्वमयो विश्वशक्तिरिति यावत्। निर्णीतं चैतद्द्वितीयसूत्रवृत्तौ। सर्वमयत्वे हेत्वन्तरमाह तत्संवेदन इत्यर्धेन। तस्य सर्वस्य नीलसुखादेर्यत्संवेदनं प्रकाशस्तेन रूपेण स्वभावेन तादत्म्यप्रतिपत्तेः सर्वमयत्वस्योपलम्भात्। एवमनेन श्लोकद्वयेन रहस्यचर्याः सर्वभेदपादपोन्मूलनोपपत्तिपरिघटिताश्च ज्ञानोपदेशकथाः प्रथमचरमसूत्राभ्यां महार्थतत्त्वं जाग्रदादिसूत्रेण षडर्धपरमार्थस्तदाक्रम्य इत्यनेन सर्वोपासासारतेत्याद्युपक्षिप्तमिति स्पन्दतत्त्वेनैव विश्वोपदेशाः स्वीकृताः॥४॥

Evaṁ mantramantreśvarādirūpā śuddhābhimatā sṛṣṭiḥ śivasvabhāveti pratipādyādhunā aśuddhābhimatāpi sā māyādirūpā śivasvarūpaiva— Ityupapādayañcchrīmataśāstrādirahasyadṛṣṭimapyupakṣipati


Yasmātsarvamayo jīvaḥ sarvabhāvasamudbhavāt|
Tatsaṁvedanarūpeṇa tādātmyapratipattitaḥ||3||
Tasmācchabdārthacintāsu na sāvasthā na yā śivaḥ|
Bhoktaiva bhogyabhāvena sadā sarvatra saṁsthitaḥ||4||


Yato jīvo grāhakaḥ sarvamayaḥ śivavadviśvarūpastena hetunā śabdeṣu vācakeṣvartheṣu vācyeṣu cintāsu vikalpajñānādirūpāsvādimadhyāntarūpā sāvasthā nāsti yā śivo na bhavati sarvameva śivasvarūpamityarthaḥ| Yataścaivamato bhoktaiva cidātmā grāhako bhogyabhāvena dehanīlādirūpeṇa sadā nityaṁ sarvatra vicitratattvabhuvanādipade samyaganūnādhikatayā sthito na tu bhogyaṁ nāma kiñcidbhokturbhinnamasti| Jīva ityupakramya śiva ityupasaṁhāreṇa jīvaśivayorvāstavo na ko'pi bhedaḥ— Iti dehādyavasthāsu na kāsucidapyapūrṇamanyatā mantavyāpi tu cidghanaśivasvabhāvataiveti bhaṅgyopadiśati| Yathoktaṁ śarīramapi ye ṣaṭtriṁśattattvamayaṁ śivarūpatayā paśyantyarcayanti ca te siddhyanti ghaṭādikamapi tathābhiniviśya paśyantyarcayanti ca te'pīti nāstyatra vivāda iti śrīpratyabhijñāṭīkāyām| Bhaṭṭaśrīvāmanenāpyuktam

Ālambya saṁvidaṁ yasmātsaṁvedyaṁ na svabhāvataḥ|
Tasmātsaṁviditaṁ sarvamiti saṁvinmayo bhavet||

iti| Kasmājjīvaḥ sarvamaya ityatra hetuḥ sarvabhāvānāṁ samudbhavādutpattihetutvādapādānabhāvapradhānaśca nirdeśaḥ|

Pramātṛmitimānameyamayabhedajātasya te vihāra iha hetutāṁ samupayāti yasmāttvayi|
Nivṛttavivṛttau kvacittadapayāti tenādhunā nayena punarīkṣyate jagati jātucitkenacit||

iti śrījñānagarbhastotroktanītyā saṁvidyeva prasṛtāyāṁ jagataḥ sadbhāvātsarvabhāvasamudbhavatvaṁ jīvasya| Yataśca jīvādevodayati viśvamato'yaṁ sarvamayo viśvaśaktiriti yāvat| Nirṇītaṁ caitaddvitīyasūtravṛttau| Sarvamayatve hetvantaramāha tatsaṁvedana ityardhena| Tasya sarvasya nīlasukhāderyatsaṁvedanaṁ prakāśastena rūpeṇa svabhāvena tādatmyapratipatteḥ sarvamayatvasyopalambhāt| Evamanena ślokadvayena rahasyacaryāḥ sarvabhedapādaponmūlanopapattiparighaṭitāśca jñānopadeśakathāḥ prathamacaramasūtrābhyāṁ mahārthatattvaṁ jāgradādisūtreṇa ṣaḍardhaparamārthastadākramya ityanena sarvopāsāsāratetyādyupakṣiptamiti spandatattvenaiva viśvopadeśāḥ svīkṛtāḥ||4||


De esta manera (evam), después de explicar que (iti pratipādya) la manifestación (sṛṣṭiḥ) considerada como (abhimatā) pura (śuddha) (y) compuesta de --lit. cuya forma o naturaleza es-- (rūpā) Mantra-s, Mantreśvara-s, etc. (mantra-mantra-īśvara-ādi) tiene la naturaleza de Śiva (śiva-sva-bhāvā), ahora (adhunā), afirmando que (iti upapādayan) la manifestación --lit. ella-- (sā) considerada como (abhimatā api) impura (aśuddha) (y) compuesta de (rūpā) Māyā, etc. (māyā-ādi) tiene (también) ciertamente la naturaleza de Śiva (śiva-svarūpā eva), (Vasugupta --el autor--) también insinúa (api upakṣipati) el secreto/misterioso (rahasya) punto de vista (dṛṣṭim) del venerable Mataśāstra, etc. (śrī-mataśāstra-ādi)1 :


Porque (yasmāt) el alma individual (jīvaḥ) es idéntica (mayaḥ) a todo (sarva) ya que todas las entidades brotan (sarva-bhāva-samudbhavāt) (de ella, y) puesto que tiene el sentimiento o percepción (pratipattitaḥ) de identidad (tādātmya) (con esas entidades) debido al conocimiento (saṁvedanarūpeṇa) de todas ellas (tad), por consiguiente (tasmāt), no hay ningún (na) estado (sā avasthā) que (yā) no sea (na) Śiva (śivaḥ), (ya sea) en palabra (śabda), objeto (artha) (o) pensamiento --cintā-- (cintāsu). El experimentador (bhoktā) mismo (eva), siempre (sadā) (y) en todas partes (sarvatra), permanece (saṁsthitaḥ) en la forma (bhāvena) de lo experimentado (bhogya)||3-4||


Puesto que (yatas) el alma individual (jīvaḥ) —el experimentador/conocedor (en la etapa del tattva 12 o Puruṣa) (grāhakaḥ)— es idéntica (mayaḥ) a todo (sarva)(puesto que ella) tiene al universo como su forma (viśva-rūpaḥ) de la misma manera en que Śiva lo tiene (śiva-vat)—, por lo tanto --lit. a causa de eso-- (tena hetunā) no hay ningún (na asti) estado (sā avasthā) que (yā) no (na) sea (bhavati) Śiva (śivaḥ), (ya sea) al comienzo, en el medio o al final (ādi-madhya-anta-rūpā), (y ya sea) en palabras (śabdeṣu) —en sonidos que denotan, (es decir,) palabras (vācakeṣu)—, en objetos (artheṣu) —en lo que es denotado por las palabras (vācyeṣu)(o) en pensamientos (cintāsu) —en esos cuya naturaleza es conocimiento comunicado a través de fluctuaciones mentales, etc. (vikalpa-jñāna-ādi-rūpāsu). El significado es que (iti arthaḥ) (absolutamente) todo (sarvam eva) tiene la naturaleza de Śiva (śiva-sva-rūpam)|

Y (ca) como (yatas) esto es así (evam), consiguientemente (atas) el experimentador (bhoktā) mismo (eva) cuya esencia es Conciencia (cit-ātmā) —el conocedor en la etapa del tattva 12 o Puruṣa (grāhakaḥ)— siempre (sadā) —constantemente (nityam)(y) en todas partes (sarvatra) —en los diversos estados (vicitra... pade) de tattva, bhuvana, etc. --categoría de la manifestación, mundo, etc.-- (vicitra-tattva-bhuvana-ādi)— plenamente (samyak) —ni más ni menos (anūna-adhikatayā)— permanece (sthitaḥ) en la forma (bhāvena) de lo experimentado (bhogya) —en la forma (rūpeṇa) de cuerpo (deha), color azul (nīla), etc. (ādi)—; y no (na tu) que lo que se llama (nāma) 'lo experimentado' --los objetos-- (bhogyam) es (asti) algo (kiñcid) distinto y separado (bhinnam) del experimentador/conocedor (bhoktuḥ)|

Comenzando con (upakramya) 'jīva' --el alma individual-- (jīvaḥ iti) (y) concluyendo con (upasaṁhāreṇa) Śiva (śivaḥ iti), no existe ninguna (na kaḥ api) diferencia (bhedaḥ) real (vāstavaḥ) entre jīva y Śiva (jīva-śivayoḥ). Así (iti), (Vasugupta) enseña indirectamente que (iti bhaṅgyā upadiśati) la noción (manyatā) de imperfección --falta de Plenitud-- (apūrṇa) no debería ser tenida en cuenta --lit. no debería ser pensada-- (na... mantavyā) en ningún (na kāsucid api) estado (avasthāsu) (tal como) cuerpo, etc. (deha-ādi), sino que más bien (api tu) (la noción de que) la propia naturaleza esencial (sva-bhāvatā eva) es Śiva (śiva), que es una masa compacta (ghana) de Conciencia (cit), (debería ser tenida en cuenta). Como (yathā) ha dicho (uktam) (Utpaladeva) en su venerable comentario sobre (su propia) Īśvarapratyabhijñā (śrī-pratyabhijñā-ṭīkāyām): 'Los (te) que (ye) inclusive (api) vean --consideren-- (paśyanti) que el cuerpo (śarīram) hecho de (mayam) treinta y seis (ṣaṭ-triṁśat) categorías --tattva-s-- (tattva) tiene la forma/naturaleza de Śiva (śiva-rūpatayā) y (ca) (lo) honren (arcayanti), logran Perfección --son exitosos en la obtención de Liberación-- (siddhyanti); y (ca) también (api) los (te) (que) vean --consideren-- (paśyanti) inclusive (api) a una vasija, etc. (ghaṭa-ādikam) acudiendo a una actitud similar --es decir, que todo es Śiva-- (tathā abhiniviśya) y (ca) (la) honren (arcayanti... iti), (logran Perfección también); no existe ninguna (na asti) controversia (vivādaḥ) con respecto a esto (atra... iti)'2 |

También ha sido declarado (api uktam) por Bhaṭṭaśrīvāmana (bhaṭṭaśrīvāmanena):

"Puesto que (yasmāt) un objeto llega a ser conocido (saṁvedyam) recurriendo a (ālambya) la Conciencia Pura --Paramaśiva-- (saṁvidam) (y) no (na) por sí mismo (sva-bhāvataḥ), por lo tanto (tasmāt) todo (sarvam) (existe como) conocido (saṁviditam). De esta manera (iti), (una persona) debería volverse (bhavet) idéntica a (mayaḥ) la Conciencia Pura (saṁvid... iti)"||

¿Por qué (kasmāt) (se dice que) el alma individual --el experimentador o conocedor limitado-- (jīvaḥ) es idéntico (mayaḥ) a todo (sarva... iti)? La razón (hetuḥ) para eso (atra) (es como sigue:) Ya que todas las entidades brotan de ella --lit. ya que ella es el origen o fuente de todas las entidades-- (sarva-bhāvānām samudbhavāt)(o sea,) ya que ella es la causa (hetutvāt) de la producción (de todas las entidades) (utpatti)—. Y (ca) se indica --lit. indicación-- (nirdeśaḥ) que el sentido comunicado por el sustantivo abstracto en ablativo es predominante (apādāna-bhāva-pradhānaḥ) (en este contexto)3 |

"Tu (te) pasatiempo (vihāraḥ) aquí --en este mundo-- (iha) se vuelve la causa (hetutām samupayāti) de todo el conjunto de (jātasya) las divisiones de (maya-bheda) conocedor (con objetos), el estado de conocer pero sin ningún objeto, conocimiento y conocible (pramātṛ-miti-māna-meya). Porque (yasmāt) cuando Tu expansión --pasatiempo-- cesa (tvayi... nivṛtta-vivṛttau), eso --a saber, todo el conjunto de las divisiones de conocedor (con objetos), el estado de conocer pero sin ningún objeto, conocimiento y conocible-- (tad) se retira (apayāti) hacia alguna parte (kvacid). Ahora (adhunā), Él es percibido (īkṣyate) nuevamente (punar) así --lit. de esa manera-- (tena... nayena) en este mundo (jagati) quizás (jātucid) por alguien (kenacid... iti)"||

De acuerdo con (este) precepto (nītyā) mencionado (ukta) en un himno (stotra) del venerable Jñānagarbha (śrī-jñānagarbha), el alma individual es el origen o fuente de todas las entidades --lit. en el caso del alma individual (existe) un estado de ser el origen o fuente de todas las entidades-- (sarva-bhāva-samudbhavatvaṁ jīvasya) porque la existencia (sadbhāvāt) del mundo (jagataḥ) (puede ocurrir solamente) en (su) preponderancia (prasṛtāyām) como (iva) Conciencia Pura (saṁvidyā)4 |

El sentido es que (iti yāvat) como (yatas ca) el universo (viśvam) surge (udayati) únicamente (eva) desde el alma individual (jīvāt), por esta razón (atas), ella --el alma individual-- (ayam) es idéntica (mayaḥ) a todo (sarva) (y) tiene todos los poderes (viśva-śaktiḥ)|

Este (punto) (etad) (ya) ha sido investigado (nirṇītam) en el comentario (vṛttau) sobre el segundo aforismo (dvitīya-sūtra)|

(Vasugupta) expresó (āha) otra (antaram) razón (hetu) para la identidad con todo (de parte del alma individual) (sarva-mayatve) por medio de la (segunda) mitad (del aforismo 3) (ardhena): '(debido al) conocimiento (saṁvedana...) de todas ellas (tad... iti)'|

(En otras palabras, el alma individual o individuo limitado es idéntica a todo ya que todas las entidades brotan de ella, y) puesto que tiene el sentimiento o percepción (pratipattitaḥ) de identidad (tādātmya) (con esas entidades)(o sea,) a causa de (su) adquisición/percepción (upalambhāt) de identidad (mayatvasya) con todas (esas entidades) (sarva)— debido al conocimiento (saṁvedanam... tena rūpeṇa) —debido a eso cuya naturaleza (sva-bhāvena) es Luz (prakāśaḥ)— de eso --lit. de lo cual-- (yad)(a saber, debido al conocimiento) de todo eso --de todas las entidades-- (tasya sarvasya), (es decir,) de color azul, placer, etc. (nīla-sukha-ādeḥ)|

De este modo (evam), por medio de estas dos estrofas (anena śloka-dvayena), han sido aludidas --lit. ha sido aludida-- (upakṣiptam) las práctica secretas (rahasya-caryāḥ) y (ca) las charlas (kathāḥ) (repletas de) enseñanzas (upadeśa) de sabiduría (jñāna) producidas --tales charlas-- (parighaṭitāḥ) mediante razonamiento (upapatti) que quita de raíz (unmūlana) el árbol (pādapa) de todas (sarva) las dualidades (bheda). Por medio del primer y del último aforismo (de la primera sección) (prathama-carama-sūtrābhyām), el principio (tattva) de la Gran Realidad/el Gran Significado (mahā-artha) --la escuela Krama-- ha sido insinuado (upakṣiptam). Por medio del aforismo (sūtreṇa) (que empieza con) 'Jāgradādi' --aforismo 3 de la primera sección-- (jāgrat-ādi), la Más Alta Realidad (parama-arthaḥ) del sistema Trika --lit. la mitad de seis-- (ṣaṭ-ardha) ha sido aludida (upakṣiptam). (Y) por medio de este (aforismo) (anena) (que comienza con) 'Tadākramya' --el primer aforismo de la segunda sección-- (tad-ākramya), la esencia (sāratā) de toda (sarva) adoración y servicio, etc. (upāsā-iti-ādi) ha sido insinuada (upakṣiptam). Así (iti), se acepta o admite (svīkṛtāḥ) que todas las enseñanzas (viśva-upadeśāḥ) (han sido transmitidas) por el principio del Spanda (spanda-tattvena) únicamente (eva)5 ||4||

1  Así, ahora se explicará que aún el universo impuro compuesto de todos los tattva-s desde el 6to hasta el último (el 36to) conjuntamente con los correspondientes experimentadores/conocedores (pralayākala-s y sakala-s) tiene también la naturaleza de Śiva aún si no luce así. Hay un tipo de experimentador/conocedor que está en medio de los tattva-s 5 y 6: los vijñānākala-s. Son una especie de combinación de divino y no divino. Son seres que se dan cuenta de que son Śiva pero que de todos modos no pueden moverse (no tienen Śakti, o mejor dicho, sólo Śakti como conciencia del Yo --por eso es que saben que son Śiva-- pero ninguna Kriyāśakti o Poder de Acción... ésta sería una mejor explicación de su estado, me parece).

Con referencia al secreto/misterioso punto de vista del venerable Mataśāstra, etc. que Vasugupta está insinuando, esto parecería ser una mención acerca de un punto de vista similar postulado en las escrituras del sistema Triśiromata (el sistema que trata sobre el Bhairava de tres cabezas), pero me es difícil estar seguro ya que Kṣemarāja no es muy específico aquí.Return

2  En este contexto, las palabras 'grāhaka' o 'jīva' se refieren al alma individual (Puruṣatattva, el duodécimo tattva). Si te disgusta 'alma individual' pues introduce el término 'alma', el cual es muy difícil de definir con precisión de modo que todos estén contentos, entonces puedes llamarlo: 'individuo limitado', 'ser limitado', etc. El punto aquí es que este 'grāhaka' o 'jīva' es el Sujeto Supremo después que Él ha asumido limitación en la forma de mala-s, Māyā, etc. A su vez, cuando quieres hablar sobre el Sujeto Supremo antes de que Él haya asumido limitación, entonces generalmente utilizas este término: 'Paragrāhaka' (¡nunca vi 'parajīva'!) o 'Sujeto/Experimentador/Conocedor Supremo'. Pero al final, no hay ninguna diferencia real entre 'Paragrāhaka' y 'grāhaka', pues ambos son el mismo Señor antes y después de asumir limitación. Tenemos que usar todos estos términos diferentes sólo para estudiar Sus procesos.

De esta manera, porque no hay realmente ninguna diferencia entre 'Paragrāhaka' y 'grāhaka', uno no debería pensar en ello en ningún estado (salvo en este caso, cuando tiene que estudiarlos) tal como cuerpo, etc., es decir, inclusive cuando uno está residiendo en un cuerpo, etc. Al contrario, uno debería pensar todo el tiempo que uno mismo es Śiva, porque esta clase de pensamiento lo elevará. Kṣemarāja va más allá con esto, citando las enseñanzas de Utpaladeva, de que incluso si consideras que el cuerpo tiene la forma/naturaleza de Śiva y lo honras de este modo, alcanzas Liberación. O incluso si consideras a un mero objeto externo como Él y lo honras acordemente, alcanzas Liberación. No existe controversia o diferencia alguna de opinión sobre esto puesto que sigue la célebre regla: 'Cada porción de Brahma contiene a todo Brahma'.

Ahora, parece haber una contradicción entre las enseñanzas sobre unidad con todo aquí y las enseñanzas acerca de 'diferencia' en la Īśvarapratyabhijñā-- (III, 1, 8) citadas por el comentarista dentro de su comentario sobre los aforismos 1-2 de esta sección:

"Pero cuando la dualidad uniforme --lit. con un único sabor-- aparece, [cuando el no ser, (ya sea ello) vacío, intelecto o cuerpo, es considerado como el 'Yo' (real), (entonces) el poder de Māyā surge]"||

Utpaladeva especificó aquí (en el aforismo) y en su comentario sobre este aforismo (ver la respectiva nota de explicación número 8 que escribí sobre esto) que vacío, intelecto o cuerpo son el no ser (o sea, que NO son el Ser o 'Yo' real), y que es una equivocación/calamidad confundirlos con el Ser o 'Yo' real. Esta enseñanza parece ser completamente lo opuesto a la que afirma que el experimentador/conocedor es la fuente de todas las entidades y consiguientemente él es 'uno con todos ellos'. No hay ninguna contradicción sino dos niveles de enseñanza según el nivel del discípulo:

(1) Siguiendo el punto de vista de 'viveka' o 'discernimiento'; y (2) Siguiendo el punto de vista de 'yoga' o 'unión'.

¿Por qué está todo esto ocurriendo? Porque para alcanzar Liberación, tienes que atravesar dos 'penetraciones' (dos clases de inherencia, hablando técnicamente) en este orden (no hay modo de cambiar el orden):

(1) Ātmavyāpti (inherencia en el Ser - experiencia individual) y (2) Śivavyāpti (inherencia en Śiva - experiencia universal).

La primera penetración se alcanza mediante 'viveka', discerniendo (y descartando) todas las cosas que no son el verdadero Ser. El vacío no es el Ser, el intelecto no es el Ser, el cuerpo no es el Ser. Después, con el logro del nimīlanasamādhi (trance con ojos cerrados, acerca del cual versa la primera sección de esta escritura), alcanzas plenamente una penetración en el Ser interior y te das completamente cuenta de que tu verdadero 'Yo' es un Testigo de todo el resto de cosas que constituyen el 'no ser'. Pero este logro (Ātmavyāpti) no es verdadera Liberación según el Trika Shaivismo. ¿Por qué? Porque sólo estás consciente de tu Ser cuando estás en trance con ojos cerrados (normalmente en una postura sentada). Sin embargo, cuando dejas ese trance y abres tus ojos, no puedes retener la experiencia. Así, tu logro es incompleto y no Liberación verdadera. De hecho, después de algún tiempo, empieza a lucir como otra clase de esclavitud pues estás todo el tiempo limitado a un trance con ojos cerrados para ser consciente de tu verdadera naturaleza esencial.

Tras alcanzar Ātmavyāpti, debes saltar hasta el nivel siguiente y final: Śivavyāpti. Haces así por medio del punto de vista del 'yoga', es decir, dándote cuenta de que eres uno con todo. Sientes que eres uno con el vacío, con el intelecto, con el cuerpo, con todo a tu alrededor también, etc. Finalmente, con el logro de unmīlanasamādhi (trance con ojos abiertos), alcanzas plenamente una penetración en el Ser Cósmico (Śiva) y te das cuenta totalmente de que Tú eres verdaderamente el Ser del universo. Y este Śivavyāpti marca el logro de verdadera Liberación, porque incluso con los ojos abiertos y funcionando en este mundo, puedes retener la experiencia de tu Ser real.

Por lo tanto, no existe ninguna contradicción en las enseñanzas. Sólo atañen a diferentes niveles de experiencia. Para alcanzar Ātmavyāpti experimentas una especie de 'dualismo con sabiduría', en el cual tratas de aislar a tu verdadero Ser del resto. Tras cumplir con esto, deberías saltar a una experiencia de integración con todo. Esto es Śivavyāpti. Estos procesos son complejos y requerirían de un libro para su explicación plena, pero con esta corta exposición que he hecho has comprendido, si Dios quiere, el núcleo de esta enseñanza misteriosa.Return

3 A causa de la presencia de mucha gente con este nombre, 'Bhaṭṭaśrīvāmana', en esa época, es imposible saber exactamente quién fue el mencionado por el comentarista.

El comentario gramatical sobre el sustantivo abstracto en ablativo ahí es fácil de entender por medio de esta explicación, siguiendo las reglas que especifiqué en la nota 3 debajo de los aforismos 1-2 aquí: 'samudbhavāt' es el ablativo de 'samudbhava' (lit. origen o fuente). La traducción normal de este ablativo (samudbhavāt) sería: 'desde/a través del/de la origen/fuente'. De cualquier modo, a partir de estudiar gramática sánscrita en profundidad es claro que el ablativo puede traducirse también en el sentido de 'a causa de, puesto que, como, etc.' (el cual es generalmente expresado por el respectivo sustantivo abstracto), p. ej. en este caso 'samudbhavāt' significaría: 'puesto que es el origen/fuente' o 'ya que es el origen/fuente', etc. El sustantivo abstracto de 'samudbhava' se forma generalmente a partir de agregar 'tva': samudbhavatva (el estado de ser el origen/fuente). Por consiguiente, su ablativo es: 'samudbhavatvāt' (a causa de que es el origen/fuente, etc.).

Lo que Kṣemarāja quiso decir entonces es que 'samudbhavāt' en este contexto NO debería ser traducido como se hace usualmente, es decir, como 'desde/a través del/de la origen/fuente'. Debería traducirse en el sentido comunicado por el ablativo (samudbhavatvāt) del correspondiente sustantivo abstracto (samudbhavatva). Ahora el significado es completamente claro.Return

4 En el precepto mencionado en un himno del venerable Jñānagarbha, se declara que es Su divino Juego el que es la causa de todo el grupo de las divisiones de conocedor (con objetos), conocimiento y conocible, es decir, perceptor, percepción y percibido, o bien, sujeto, percepción y objeto. Muchas palabras para describir al mismo grupo. Ese conocedor con objetos es el grāhaka que describí antes en una nota anterior. No es el Más Alto Ser porque el Más Alto Ser mora en el estado de pramiti (el estado de conocer pero sin ningún objeto). Este glorioso Señor vive en un estado de pura subjetividad sin ningún objeto en absoluto. Pramiti tiene que ver con el estado de Śiva, en Turya, más allá de este universo de objetos. Puedes ingresar a pramiti penetrando en la unión entre vigilia y sueño, entre sueño y sueño profundo, etc. De todas formas, si tratas de hacerlo, no podrás hacerlo (salvo que seas un yogī consumado hasta un cierto punto). Debes desarrollar la atención en 'las uniones' entre dos movimientos primero. Practicas esto como parte del método denominado Śāktopāya. Usualmente, practicarás concentración en medio de dos pensamientos o en medio de inhalación y exhalación. A medida que practicas esto más y más, notarás que finalmente puedes de modo fácil penetrar en la unión entre dos estados de conciencia, p. ej. entre vigilia y sueño. Estas uniones son la entrada a pramiti, la cual está firmemente enraizada en Turya. Muy bien, basta con esto.

Cuando Śiva cesa Su Juego en la forma de expansión, entonces, todas las divisiones entre todos esos estados va a alguna parte, es decir, ingresan en Él nuevamente y no hay más diferencia entre pramātā, pramiti, pramāṇa y prameya, a saber, entre conocedor con objetos, estado de conocer pero sin ningún objeto, conocimiento y conocible. En suma, puesto que todo entra en Él al final, todo es Él ahora mismo también. Y porque no hay inherentemente ninguna diferencia entre jīva (el alma individual o individuo limitado) y Śiva (el Ser universal), es razonable afirmar que el alma individual es el origen o fuente de todas las entidades. Sin la predominancia de 'Yo', de la Conciencia Pura, es imposible que este mundo exista. ¿Por qué? Porque la existencia del mundo tiene sentido únicamente cuando hay presencia de su Conocedor.

Y solamente algunos seres pueden darse cuenta de que ellos son realmente Él por medio de Su Gracia. Su captación de la unidad plena con el Gran Señor es ciertamente Liberación. Estos seres liberados han sido llamados de muchas maneras según los diversos sistemas. En Trika usualmente se los llama videhamukta-s o jīvanmukta, dependiendo de si dejan o no el cuerpo al momento de conseguir Liberación. ¡El significado es claro ahora!Return

5  El alma individual es una con todas las entidades debido a su conocimiento de todas ellas. ¿Qué es esto? Conocimiento aquí no es conocimiento libresco, etc. sino 'percepción'. Así, el alma individual (el perceptor o sujeto) es una con su percepción o no podría percibir. Después, la percepción es una con lo que es percibido (el objeto) o el proceso de percepción sería imposible. De esta manera, por conexión lógica, el sujeto/perceptor es uno con el objeto que percibe. Por ejemplo: Cuando ves un árbol, eres uno con el árbol. ¿Por qué? A causa de tu conocimiento/percepción de él. Como tu percepción es una contigo y con el árbol, tú eres también uno con el árbol. Por lo tanto, eres uno con todo el universo que puedas percibir, y no hay modo de negar esta sencilla enseñanza. De todas formas, en la práctica, sólo unos pocos (los seres que recibieron Su Gracia) podrán comprender plenamente y darse cuenta de este simple hecho que muestra unidad en todas partes.

El resto del texto luce muy claro. Sólo una nota tal vez acerca del sistema Krama (también denominado Mahārtha o la Gran Realidad/Significado): Explico este sistema hasta cierto punto en este artículo del blog que trata sobre las cuatro escuelas del sistema Trika.Return

al inicio


 Aforismo 5

अथैतत्प्रतिपत्तिसारतैव मोक्ष इत्यादिशति


इति वा यस्य संवित्तिः क्रीडात्वेनाखिलं जगत्।
स पश्यन्सततं युक्तो जीवन्मुक्तो न संशयः॥५॥


वाशब्दः प्रथमनिःष्यन्दोक्तनिमीलनसमाधिप्रकारं विकल्पयन् अस्याः समापत्तेर्दुर्लभतां ध्वनयति। तेनायमर्थः— ईदृशी तावत्संवित्तिर्दुर्लभा यस्य कस्यचिदेवापश्चिमजन्मनो भवति सोऽखिलं जगत्क्रीडात्वेन पश्यन् निजसंविदुन्मेषनिमेषाभ्यां सृजन् संहरंश्च

मय्यावेश्य मनो ये मां नित्ययुक्ता उपासते।

इति स्थित्या सततसमाविष्टो महायोगी जीवन्नेव प्राणादिमानपि विज्ञानाग्निनिर्दग्धाशेषबन्धनो देहपाते तु शिव एव जीवंश्चेदृङ्मुक्त एव न तु कथञ्चिदपि बद्धः। न संशय इत्यनेनेदं ध्वनयति दीक्षादिना गुरुप्रत्ययतो मुक्तिरीदृशात्तु ज्ञानात्समाचाराद्वा स्वप्रत्ययत एवेति॥५॥

Athaitatpratipattisārataiva mokṣa ityādiśati


Iti vā yasya saṁvittiḥ krīḍātvenākhilaṁ jagat|
Sa paśyansatataṁ yukto jīvanmukto na saṁśayaḥ||5||


Vāśabdaḥ prathamaniḥṣyandoktanimīlanasamādhiprakāraṁ vikalpayan asyāḥ samāpatterdurlabhatāṁ dhvanayati| Tenāyamarthaḥ— Īdṛśī tāvatsaṁvittirdurlabhā yasya kasyacidevāpaścimajanmano bhavati so'khilaṁ jagatkrīḍātvena paśyan nijasaṁvidunmeṣanimeṣābhyāṁ sṛjan saṁharaṁśca

Mayyāveśya mano ye māṁ nityayuktā upāsate|

iti sthityā satatasamāviṣṭo mahāyogī jīvanneva prāṇādimānapi vijñānāgninirdagdhāśeṣabandhano dehapāte tu śiva eva jīvaṁścedṛṅmukta eva na tu kathañcidapi baddhaḥ| Na saṁśaya ityanenedaṁ dhvanayati dīkṣādinā gurupratyayato muktirīdṛśāttu jñānātsamācārādvā svapratyayata eveti||5||


Ahora (atha), (Vasugupta) indica que (iti ādiśati) la esencia (sāratā) de esta (etad) percepción (de identidad o unidad con todo) (pratipatti) (es) sin duda (eva) Liberación (mokṣa)1 :


O (iti vā) el (saḥ) que tiene ese (yasya) conocimiento o realización (saṁvittiḥ) (y) está constantemente (satatam) unido (con el Ser Supremo) (yuktaḥ) ve (paśyan) al mundo (jagat) entero (akhilam) como un juego (divino) (krīḍātvena). Él es un liberado en vida (jīvanmuktaḥ), (sobre eso) no hay ninguna (na) duda (saṁśayaḥ)||5||


La palabra (śabdaḥ) 'o' (vā) admite como opcional (vikalpayan) el método (prakāram) de nimīlanasamādhi --trance con ojos cerrados-- (nimīlana-samādhi) mencionado (ukta) en la primera (prathama) sección (niḥṣyanda) (y) da a entender (dhvanayati) la rareza (durlabhatām) de ese logro de unidad con todo (asyāḥ samāpatteḥ) --en suma, insinúa cuán raro y difícil es volverse consciente de la propia identidad/unidad con todo--|

Por esa razón (tena), éste (ayam) (es) el significado (del aforismo) (arthaḥ): Tal (īdṛśī) conocimiento o realización (saṁvittiḥ) hasta este punto (tāvat) es difícil de alcanzar (durlabhā) (y) tiene lugar (bhavati) en quienquiera --lit. en el caso de quienquiera-- (yasya kasyacid eva) está en su último nacimiento (apaścima-janmanaḥ). Él --esa persona con tal conocimiento o realización-- (saḥ) ve (paśyan) al mundo (jagat) entero (akhilam) como un juego (divino) (krīḍātvena), (y) a través de la apertura y cierre (unmeṣa-nimeṣābhyām) de su propia (nija) Conciencia Pura (saṁvid), (lo) manifiesta (sṛjan) y (ca) (lo) disuelve (saṁharan). Como se establece --o 'según el axioma o máxima'-- (en Bhagavadgītā XII, 2) (sthityā):

"(Entre los dotados de la más alta fe, considero que son 'yuktatamā-s' --los que están más consagrados a Mí--) los que (ye), tras fijar (āveśya) (sus) mente(s) (manas) en Mí (mayi), constantemente --lit. constantemente resueltos o dedicados a-- (nitya-yuktāḥ) me adoran/sirven (mām... upāsate... iti)2 "||

el gran (mahā) Yogī (yogī) permanece constantemente absorbido (en Paramaśiva --en el Ser Supremo--) --permanece en trance o samādhi/samāveśa-- (satata-samāviṣṭaḥ) aún (api) mientras vive (jīvat eva)(es decir,) aún (api) mientras tiene su energía vital, etc. funcionando (prāṇa-ādi-mān)(y) toda su esclavitud (aśeṣa-bandhanaḥ) es calcinada (nirdagdha) por el fuego (agni) del conocimiento (divino) (vijñāna); y cuando su cuerpo cae --lit. durante la caída del cuerpo-- (deha-pāte tu), (se vuelve) Śiva Mismo (śivaḥ eva). Mientras esa persona liberada vive (jīvan ca īdṛk-muktaḥ eva), no hay (para ella) de ningún modo (na tu kathañcid api) esclavitud (baddhaḥ)|

'(Sobre eso) no hay ninguna (na) duda (saṁśayaḥ)'; por medio de esta (expresión final) (anena), (Vasugupta) da a entender (dhvanayati) esto (idam): 'A través de iniciación, etc. (dīkṣa-ādinā), la Liberación (muktiḥ) (tiene lugar) por medio de firme fe (pratyayataḥ) en el Guru (guru), pero (tu) a través de tal conocimiento o práctica --acerca de la identidad/unidad con el universo entero-- (īdṛśāt... jñānāt samācārāt vā), (la Liberación tiene lugar) por medio de la propia experiencia (sva-pratyayataḥ) verdaderamente (eva iti)'3 ||5||

1  Según otros sistemas, únicamente Ātmavyāpti (inherencia en el Ser) es Liberación. Ātmavyāpti se alcanza mediante nimīlanasamādhi (trance con ojos cerrados). En él, te das plenamente cuenta de que eres el Ser interior más allá de vacío, intelecto y cuerpo. Sin embargo, el Trika sólo acepta a Śivavyāpti como el verdadero logro de la Liberación. En Śivavyāpti percibes no solamente que eres el Ser interior sino que también eres el Ser exterior (el Ser cósmico llamado Śiva), y que no hay ninguna diferencia entre ambos. Así, la experiencia de Śivavyāpti es integral ya que dentro y fuera son lo mismo para ti. Ésta es la percepción de Ti en todo, dentro y fuera. Esto es verdadera Liberación. Ātmavyāpti es únicamente una fase temporal que 'debería llevar' a Śivavyāpti. Si no está llevando a Śivavyāpti y sólo permaneces satisfecho con Ātmavyāpti, entonces tu liberación no es verdadera Liberación, o podrías llamarla: liberación incompleta.Return

2  En la primera sección de esta escritura, se recomendó nimīlanasamādhi (trance con ojos cerrados) conduciendo a Ātmavyāpti, mientras que la presente segunda sección apunta hacia unmīlanasamādhi (trance con ojos abiertos) como conducente a Śivavyāpti. Este estado de percibir la unidad con todo es realmente muy raro, quizás una persona en millones puede lograrlo. ¿Por qué? Porque Él no lo quiere. Esto es misterioso pero cierto igualmente. Su poder de tirodhāna (ocultación de la propia naturaleza esencial) es máximo en la mayoría de la gente. Por eso es que, aún cuando medios sencillos para acceder a una experiencia de su propio Ser están disponibles para ellos todo alrededor, no ven esos medios o si los ven no les importan. De esta manera, lo que lucía muy simple de cumplir se convierte en misión imposible. Tal es el poder de Su tirodhāna.

Esta persona que está en su último nacimiento, que nunca regresará a este plano físico por la fuerza (ella puede a voluntad, no obstante), se da cuenta de que ella es siempre la que manifiesta y disuelve este mundo entero. Por lo tanto, el mundo no es más una especie de obstáculo sino un divino Juego de su divina Conciencia. Este estado de iluminación, de libertad espiritual, es muy difícil de alcanzar por las razones antedichas.Return

3 Ese ser tan afortunado no es amarrado ya más por nada, aún si él luce así. Para él el universo entero es sólo el jardín de Śiva. Y después que el cuerpo cae, cuando la muerte arriba, se funde totalmente en Śiva para siempre.

Al final, Kṣemarāja especifica que a través de este conocimiento acerca de la unidad de todo y la respectiva práctica en aras de darse cuenta de tal unidad, la Liberación sucede por medio de la propia experiencia. No necesitas tener fe en un Guru para eso, porque puedes percibir directamente la verdad contenida en las enseñanzas por ti mismo. ¡Éste es el significado!Return

al inicio


 Aforismos 6-7 y final de la Sección II

इयमेव महासमापत्तिः साधकाचार्यादीनामभीष्टप्राप्तिहेतुः— इति श्लोकद्वयेनाह


अयमेवोदयस्तस्य ध्येयस्य ध्यायिचेतसि।
तदात्मतासमापत्तिरिच्छतः साधकस्य या॥६॥
इयमेवामृतप्राप्तिरयमेवात्मनो ग्रहः।
इयं निर्वाणदीक्षा च शिवसद्भावदायिनी॥७॥


इह शिवो भूत्वा शिवं यजेदिति यदुद्घोष्यते तत्र ध्यायिनश्चेतसि संवेदने तस्येति न सावस्था न या शिव इति प्रतिपादितशिवस्वभावस्य ध्येयस्यान्यस्य वा कस्यचित्तत्तत्सिद्धिहेतोर्मन्त्रदेवताविशेषस्यायमेवोदयः प्रकटीभावो या साधकस्य ध्यातुराचार्यादेः

तस्माच्छब्दार्थचिन्तासु न सावस्था न या शिवः।

इति प्रतिपादितरूपा तदात्मतासमापत्तिः शिवैक्यावेशो न तु पञ्चवक्त्रादेर्व्यतिरिक्तस्याकारस्य दर्शनं न तु निश्चयमात्रेण तदात्मतासमापत्तिरपि त्विच्छतोऽविकल्पविश्वाहन्तात्मकशिवैक्यरूपेच्छापरामर्शाधिरूढस्य। एतदुक्तं भवत्यहमेव तत्संवेदनरूपेण तादात्म्यप्रतिपत्तितो विश्वशरीरश्चिदानन्दघनः शिव इति सङ्कल्पो यस्याविकल्पशेषीभूतत्वेन फलति तस्य ध्येयमन्त्रदेवतादि किं न नाम अभिमुखीभवति सर्वस्यैतदद्वयप्रथालग्नत्वात्। यथोक्तमस्मत्परमेष्ठिपाधैः

साक्षाद्भवन्मये नाथ सर्वस्मिन्भुवनान्तरे।
किं न भक्तिमतां क्षेत्रं मन्त्रः क्वैषां न सिध्यति॥

इति। इयमेव च समापत्तिः परमाद्वयरूपस्यामृतस्य प्राप्तिरन्यस्मिँस्त्वमृते कतिपयकालशरीरदार्ढ्यदायिनि प्राप्तेऽपि साधकैर्मरणमवश्यमवाप्यत एवेत्येवकाराशयः। एवं सर्वत्रानेनैवाशयेन श्रीस्वच्छन्दे स्थूलदृष्ट्यामृतप्राप्तिप्रकरणे

नैव चामृतयोगेन कालमृत्युजयो भवेत्।

इत्युक्त्योपसंहृत्य तात्त्विकस्तत्प्राप्तिप्रकारः

अथवा परतत्त्वस्थः सर्वकालैर्न बाध्यते॥

इत्यादिना

... सर्वं शिवशक्तिमयं स्मरेत्।

इति मध्येन

जीवन्नेव विमुक्तोऽसौ यस्येयं भावना सदा।
यः शिवं भावयेन्नित्यं न कालः कलयेत्तु तम्।
योगी स्वच्छन्दयोगेन स्वच्छन्दगतिचारिणा।
स स्वच्छन्दपदे युक्तः स्वच्छन्दसमतां व्रजेत्।
स्वच्छन्दश्चैव स्वच्छन्दः स्वच्छन्दो विचरेत्सदा॥

इत्यनेन सहजसन्दर्भेण सप्रशंसं पश्चादुपदिष्टः। अयमेवात्मनो ग्रहो ज्ञानं यदुच्यत आत्मा ज्ञातव्य इति तत्रेदमेव सर्वज्ञसर्वकर्तृस्वतन्त्रशिवस्वरूपतया प्रत्यभिज्ञानमात्मनो ज्ञानं न तु

पुरुष एवेदं सर्वम्।

इति श्रुत्यन्तविदुक्तं

त आत्मोपासकाः सर्वे न गच्छन्ति परं पदम्।

इत्याम्नायोक्तेः। तथा दीक्षावसरे योजनिकाद्यर्थमयमेव शिष्यात्मनोऽनुग्रह इमामेव समापत्तिं विद्वानाचार्यः शिष्यात्मानं शिवे योजयन्नाचार्यो भवतीत्यर्थः। इयं स्वप्रत्ययसिद्धा पुत्रकादेः शिवात्मनः सद्भावस्य पारमार्थिकस्वरूपस्य दायिनी निर्वाणदीक्षा। यथोक्तम्

एवं यो वेद तत्त्वेन तस्य निर्वाणदायिनी।
दीक्षा भवत्यसन्दिग्धा तिलाज्याहुतिवर्जिता॥

इति। हौत्री दीक्षापि दीक्षैव तत्र मा भूत्कस्यचिदनाश्वास इत्याशयेनात्रैवकारो न कृतः श्रीमहागुरुप्रवरेणेति शिवम्॥७॥

इति श्रीमहामाहेश्वराचार्यक्षेमराजानकनिर्मिते स्पन्दनिर्णये सहजविद्योदयस्पन्दो द्वितीयो निःष्यन्दः॥२॥

Iyameva mahāsamāpattiḥ sādhakācāryādīnāmabhīṣṭaprāptihetuḥ— Iti ślokadvayenāha


Ayamevodayastasya dhyeyasya dhyāyicetasi|
Tadātmatāsamāpattiricchataḥ sādhakasya yā||6||
Iyamevāmṛtaprāptirayamevātmano grahaḥ|
Iyaṁ nirvāṇadīkṣā ca śivasadbhāvadāyinī||7||


Iha śivo bhūtvā śivaṁ yajediti yadudghoṣyate tatra dhyāyinaścetasi saṁvedane tasyeti na sāvasthā na yā śiva iti pratipāditaśivasvabhāvasya dhyeyasyānyasya vā kasyacittattatsiddhihetormantradevatāviśeṣasyāyamevodayaḥ prakaṭībhāvo yā sādhakasya dhyāturācāryādeḥ

Tasmācchabdārthacintāsu na sāvasthā na yā śivaḥ|

iti pratipāditarūpā tadātmatāsamāpattiḥ śivaikyāveśo na tu pañcavaktrādervyatiriktasyākārasya darśanaṁ na tu niścayamātreṇa tadātmatāsamāpattirapi tvicchato'vikalpaviśvāhantātmakaśivaikyarūpecchāparāmarśādhirūḍhasya| Etaduktaṁ bhavatyahameva tatsaṁvedanarūpeṇa tādātmyapratipattito viśvaśarīraścidānandaghanaḥ śiva iti saṅkalpo yasyāvikalpaśeṣībhūtatvena phalati tasya dhyeyamantradevatādi kiṁ na nāma abhimukhībhavati sarvasyaitadadvayaprathālagnatvāt| Yathoktamasmatparameṣṭhipādhaiḥ

Sākṣādbhavanmaye nātha sarvasminbhuvanāntare|
Kiṁ na bhaktimatāṁ kṣetraṁ mantraḥ kvaiṣāṁ na sidhyati||

iti| Iyameva ca samāpattiḥ paramādvayarūpasyāmṛtasya prāptiranyasmim̐stvamṛte katipayakālaśarīradārḍhyadāyini prāpte'pi sādhakairmaraṇamavaśyamavāpyata evetyevakārāśayaḥ| Evaṁ sarvatrānenaivāśayena śrīsvacchande sthūladṛṣṭyāmṛtaprāptiprakaraṇe

Naiva cāmṛtayogena kālamṛtyujayo bhavet|

ityuktyopasaṁhṛtya tāttvikastatprāptiprakāraḥ

Athavā paratattvasthaḥ sarvakālairna bādhyate||

ityādinā

... sarvaṁ śivaśaktimayaṁ smaret|

iti madhyena

Jīvanneva vimukto'sau yasyeyaṁ bhāvanā sadā|
Yaḥ śivaṁ bhāvayennityaṁ na kālaḥ kalayettu tam|
Yogī svacchandayogena svacchandagaticāriṇā|
Sa svacchandapade yuktaḥ svacchandasamatāṁ vrajet|
Svacchandaścaiva svacchandaḥ svacchando vicaretsadā||

ityanena sahajasandarbheṇa sapraśaṁsaṁ paścādupadiṣṭaḥ| Ayamevātmano graho jñānaṁ yaducyata ātmā jñātavya iti tatredameva sarvajñasarvakartṛsvatantraśivasvarūpatayā pratyabhijñānamātmano jñānaṁ na tu

Puruṣa evedaṁ sarvam|

iti śrutyantaviduktaṁ

Ta ātmopāsakāḥ sarve na gacchanti paraṁ padam|

ityāmnāyokteḥ| Tathā dīkṣāvasare yojanikādyarthamayameva śiṣyātmano'nugraha imāmeva samāpattiṁ vidvānācāryaḥ śiṣyātmānaṁ śive yojayannācāryo bhavatītyarthaḥ| Iyaṁ svapratyayasiddhā putrakādeḥ śivātmanaḥ sadbhāvasya pāramārthikasvarūpasya dāyinī nirvāṇadīkṣā| Yathoktam

Evaṁ yo veda tattvena tasya nirvāṇadāyinī|
Dīkṣā bhavatyasandigdhā tilājyāhutivarjitā||

iti| Hautrī dīkṣāpi dīkṣaiva tatra mā bhūtkasyacidanāśvāsa ityāśayenātraivakāro na kṛtaḥ śrīmahāgurupravareṇeti śivam||7||

Iti śrīmahāmāheśvarācāryakṣemarājānakanirmite spandanirṇaye sahajavidyodayaspando dvitīyo niḥṣyandaḥ||2||


Para aspirantes espirituales, maestros espirituales, etc. (sādhaka-ācārya-ādīnām), esta misma (iyam eva) gran percepción --este estado de darse cuenta de que uno mismo es idéntico/uno a/con todo-- (mahā-samāpattiḥ) es la causa (hetuḥ) del logro (prāpti) del objeto deseado (abhīṣṭa) — De esta forma (iti), mediante dos estrofas (śloka-dvayena), (Vasugupta) dijo (āha)1 :


Sólo (eva) esto (ayam) (es) el surgimiento (udayaḥ) de ese (tasya) objeto de meditación (dhyeyasya) en la mente (cetasi) del meditador (dhyāyi). (En suma,) para un sādhaka o aspirante espiritual (sādhakasya) con voluntad firme (icchataḥ), hay un darse cuenta (samāpattiḥ... yā) de (su) identidad (con ese dhyeya u objeto) (tadātmatā)||6||
Sólo (eva) esto (iyam) (es) el logro (prāptiḥ) del Néctar que lleva a la Inmortalidad (amṛta), sólo (eva) esto (ayam) (es) la percepción (grahaḥ) del Ser (ātmanaḥ). Y (ca) esta (iyam) iniciación (dīkṣā) conducente al Nirvāṇa o Emancipación Final (nirvāṇa) concede (dāyinī) el verdadero (sat) estado (bhāva) de Śiva (śiva)||7||


Se proclama (udghoṣyate) aquí (iha) que (yad) 'Uno debería adorar (yajet) a Śiva (śivam) volviéndose (bhūtvā) Śiva (śivaḥ... iti)'. Sólo (eva) esto (ayam) (es) el surgimiento (udayaḥ) (o) manifestación (prakaṭībhāvaḥ) 'de eso' (tasya iti), (en definitiva,) del objeto de meditación (dhyeyasya) —cuya naturaleza esencial (sva-bhāvasya) es Śiva (śiva) como se explica (pratipādita) (dentro de la primera porción de II, 4) 'no hay ningún (na) estado (sā avasthā) que (yā) no sea (na) Śiva (śivaḥ iti)'— o (vā) de alguna otra cosa (anyasya... kasyacid) (tal como) la particular (viśeṣasya) deidad (devatā) del mantra (mantra) que es la causa (hetoḥ) del logro (siddhi) de esto o eso (tad-tad). (¿Dónde?) Allí (tatra), en la mente (cetasi) —en la percepción y el conocimiento (saṁvedane)— del meditador (dhyāyinaḥ). (En suma,) para un sādhaka o aspirante espiritual (sādhakasya) —para el meditador (dhyātuḥ), ya sea él un maestro espiritual, etc. (ācārya-ādeḥ)—, hay un darse cuenta (yā... samāpattiḥ) de (su) identidad (con ese dhyeya u objeto de meditación) (tadātmatā) tal como se ha explicado (pratipādita-rūpā) (arriba, en II, 4:)

"Por consiguiente (tasmāt), no hay ningún (na) estado (sā avasthā) que (yā) no sea (na) Śiva (śivaḥ), (ya sea) en palabra (śabda), objeto (artha) (o) pensamiento --cintā-- (cintāsu... iti)2 "|

(Y este darse cuenta de su identidad con el objeto de meditación) es una absorción/entrada en (āveśaḥ) la unidad (aikya) con Śiva (śiva) y no (na tu) la visión (darśanam) de una forma separada (vyatiriktasya ākārasya) tal como una (deidad) de cinco rostros, etc. (pañca-vaktra-ādeḥ). (Y este) darse cuenta (samāpattiḥ) de (su) identidad (con el objeto de meditación) (tadātmatā) no se (na tu) (logra) mediante mera (mātreṇa) resolución (niścaya) sino que más bien (api tu) (tiene lugar solamente en el caso de un aspirante espiritual) con voluntad firme (icchataḥ)(o para decirlo de otro modo,) en el caso de (un aspirante espiritual) que está plenamente ensimismado --que constantemente recuerda-- (parāmarśa-adhirūḍhasya) en la voluntad (icchā) de volverse uno (aikya-rūpa) con Śiva (śiva), que es (ātmaka) carente de pensamientos --Él está totalmente desprovisto de vikalpa-s-- (avikalpa) (y) 'la conciencia del Yo' (ahantā) en todo (viśva)3 |

(Así,) éste (etad) es (bhavati) (el significado de) lo que se ha declarado (antes) (uktam): (El darse cuenta de su identidad/unidad con el objeto de meditación) viene como resultado --resulta como consecuencia-- (śeṣī-bhūtatvena phalati) de un estado sin pensamientos (avikalpa). (Por esa razón y) puesto que todo está estrechamente asociado con (sarvasya... lagnatvāt) esta (etad) expansión (prathā) no dual (advaya) --con el Spanda--, la deidad (devatā), etc. (ādi) en el mantra (mantra) en el que se medita (dhyeya) no será para nada favorable --lit. no es para nada favorable-- (kim na nāma abhimukhī-bhavati) con aquél (tasya) cuya (yasya) terminante determinación es (iti saṅkalpaḥ) (así): 'Yo (aham) mismo (eva), puesto que tengo el sentimiento o percepción (pratipattitaḥ) de identidad (tādātmya) (con esas entidades --con todo lo que existe en el universo--) debido al conocimiento (saṁvedana-rūpeṇa) de todas ellas (tad), (soy) Śiva (śivaḥ), una masa compacta (ghanaḥ) de Conciencia y Bienaventuranza (cit-ānanda) cuyo cuerpo (śarīraḥ) es el universo (viśva)4 '|

Como (yathā) ha dicho (uktam) el glorioso Guru del Guru de mi --lit. nuestro-- Guru --en otras palabras, Utpaladeva-- (asmad-parameṣṭhi-pādhaiḥ):

"Oh Señor (nātha), en (este) mundo entero (sarvasmin bhuvanāntare) que es (maye) Tú Mismo (bhavat) en persona (sākṣāt), ¿qué (kim) lugar (kṣetram) no es (auspicioso) (na) para (Tus) devotos (bhaktimatām) (y) dónde (kva) su --de los devotos-- mantra (mantraḥ... eṣām) no (na) da fruto (sidhyati... iti)?"||
(Śivastotrāvalī I, 4)

Y (ca) sólo (eva) este (iyam) darse cuenta (samāpattiḥ) (es) el logro (prāptiḥ) del Néctar que lleva a la Inmortalidad (amṛtasya) cuya naturaleza --del Néctar-- (rūpasya) es supremo (parama) no dualismo (advaya). El sentido (āśayaḥ) de la palabra (kāra) 'sólo' (eva) (en este contexto es el siguiente): Pero (tu), aún si (api) los aspirantes espirituales consiguen (prāpte... sādhakaiḥ) otro (tipo de) néctar (anyasmin... amṛte) que le concede (dāyini) a (sus) cuerpos (śarīra) firmeza (dārḍhya) por algún tiempo (katipaya-kāla), (aún así,) la muerte (maraṇam) ciertamente se ha de alcanzar --la muerte vendrá de todos modos-- (avaśyam avāpyate eva iti)|

De esta forma (evam), en el venerable Svacchandatantra (śrī-svacchande), en todas partes (sarvatra) dentro del capítulo (prakaraṇe) (que versa sobre) la adquisición (prāpti) del Néctar que lleva a la Inmortalidad (amṛta) desde un punto de vista burdo (sthūla-dṛṣṭyā), (este libro sagrado) contiene este significado (anena eva āśayena), concluyendo (upasaṁhṛtya) las afirmaciones con (ukti):

"No hay en absoluto (na eva ca) conquista (jayaḥ) de la muerte (mṛtyu) (producida por) el tiempo (kāla) por medio del (yogena) néctar (amṛta... iti)5 "|

La verdadera (tāttvikaḥ) manera (prakāraḥ) de adquirir (prāpti) ese (Néctar que lleva a la Inmortalidad) (tad) (se describe ciertamente en el Svacchandatantra,) empezando con (iti-ādinā):

"O (athavā) alguien que está establecido (sthaḥ) en el Más Alto (para) Principio (tattva) no es (na) tomado prisionero (bādhyate) por todas (las clases de) tiempo (sarva-kālaiḥ)"||
(Svacchandatantra VII, 226 - segunda parte de la estrofa)

(Y) en el medio (iti madhyena):

"... (el Yogī siempre) recuerda (smaret) que todo (sarvam) es Śiva y Śakti (śiva-śakti-mayam)"|
(Svacchandatantra VII, 244 - la mismísima última porción)

(Y) finalmente (paścāt), por medio de esta composición natural (anena sahaja-sandarbheṇa) en tono de alabanza (sapraśaṁsam), se ha enseñado lo siguiente (iti... upadiṣṭaḥ):

"Está completamente liberado (vimuktaḥ) en vida (jīvan) por cierto (eva) alguien en quien (yasya) (haya) siempre (sadā) esta (iyam) contemplación (bhāvanā). El tiempo (kālaḥ) no (na) incita o instiga ciertamente (kalayet tu) a aquél (tam) que (yaḥ) constantemente (nityam) contempla (bhāvayet) a Śiva (śivam)|
Ese (saḥ) Yogī (yogī) que vive (cāriṇā) en la condición (gati) de un ser independiente --un ser liberado-- (svacchanda) a través del Svacchandayoga --el tipo de Yoga enseñado en el Svacchandatantra-- (svacchanda-yogena), al estar unido (yuktaḥ) con el estado (pade) de Svacchanda (svacchanda) --con el estado del Libre, es decir, Śiva--, alcanza (vrajet) igualdad (samatā) con Svacchanda --con el Libre, con Śiva-- (svacchanda... iti ādinā)|
(El señor de los Yogī-s) vaga (vicaret) siempre (sadā) libre (svacchandaḥ ca eva svacchandaḥ svacchandaḥ), (ya sea al comienzo, en el medio o al final)"||
(Svacchandatantra VII 259, 260 y primera parte de 261)6 

Sólo (eva) esto (ayam) (es) la percepción (grahaḥ) (o) conocimiento (jñānam) del Ser (ātmanaḥ). Este (idam) conocimiento (jñānam) del cual (yad) se habla (ucyate) aquí --lit. allí-- (tatra), 'El Ser (ātmā) debe ser conocido (jñātavyaḥ iti)', es conocimiento (jñānam) del Ser (ātmanaḥ), (a saber,) reconocimiento (pratyabhijñānam) de que el Ser o naturaleza esencial (sva-rūpatayā) (es) el omnisciente, omnipotente y libre (sarvajña-sarvakartṛ-svatantra) Śiva (śiva), y no (na tu) el mencionado (uktam) por los conocedores del (sistema) Vedānta (śruti-anta-vid) (de este modo:)

"Sólo (eva) Puruṣa --la Persona Suprema-- (puruṣaḥ) (es) todo (sarvam) esto (idam... iti)7 "|
(Śvetāśvataropaniṣad III, 15)

(Y asimismo,) a partir de (otra) declaración (ukteḥ) que se encuentra en el texto sagrado (arriba mencionado) --en el Svacchandatantra-- (āmnāya):

"Todos (sarve) esos (te) adoradores/sirvientes (upāsakāḥ) del Ser (ātma) no llegan (na gacchanti) al Estado (padam) Supremo (param... iti)8 "|
(Svacchandatantra IV, 392 - la primera mitad de la estrofa)

De igual manera (tathā), en la ocasión (avasare) de la iniciación (dīkṣā) para (artham) unir (al Ser del discípulo con el Ser del universo) y así sucesivamente (yojanika-ādi), esto mismo --es decir, la percepción o conocimiento del Ser-- (ayam eva) (es) el divino favor (anugrahaḥ) del Ser (ātmanaḥ) del discípulo (śiṣya). El maestro espiritual (ācāryaḥ), al conocer (vidvān) esta (imām eva) realización --darse cuenta-- (samāpattim), es (bhavati) (denominado) 'ācārya' (ācāryaḥ) (porque) él guía (yojayan) al Ser (ātmānam) del discípulo (śiṣya) hacia Śiva (śive); éste es el sentido (iti arthaḥ)9 |

Esta (iyam) iniciación (dīkṣā) conducente al Nirvāṇa o Emancipación Final (nirvāṇa), probada --confirmada-- (siddhā) por la propia experiencia (sva-pratyaya), (le) concede --lit. dadora-- (dāyinī) el verdadero estado (sat-bhāvasya) del Ser de Śiva (śiva-ātmanaḥ) —la naturaleza esencial (sva-rūpasya) de la Más Alta Realidad (pāramārthika)— al putraka --hijo espiritual--, etc. (putraka-ādeḥ). Como (yathā) se ha dicho (uktam):

"En el caso de alguien que (yaḥ... tasya) realmente/en verdad (tattvena) conozca (vetti) (el mantra Sauḥ) de esta manera (evam) tiene lugar (bhavati) una iniciación (dīkṣā) que concede (dāyinī) Nirvāṇa o Emancipación Final (nirvāṇa), que --la iniciación-- carece de dudas (asandigdhā) (y) que está desprovista de (varjitā) ofrendas (āhuti) con sésamo y manteca clarificada (tila-ājya... iti)"||
(Parātrīśikā 26)

La iniciación (dīkṣā) relacionada con hotā-s --los 'hotā-s' son los sacerdotes que ofrecen oblaciones al fuego durante un sacrificio-- (hautrī) (es) también (api) iniciación (dīkṣā) ciertamente (eva). Siendo eso así (tatra), aquí --en el aforismo séptimo-- (atra), la palabra (kāraḥ) 'sólo' (eva) no ha sido pronunciada (na kṛtaḥ) por el venerable y principal (śrī... pravareṇa) gran (mahā) Guru (guru) de modo que --lit. con la intención de que-- (āśayena) no haya --lit. ¡que no haya!-- (mā bhūt) falta de confianza (an-āśvāsaḥ) en nadie (kasyacid) (con respecto a recibir iniciación relacionada con hotā-s). ¿Que haya bienestar para todos (iti śivam)!10 ||7||

Aquí termina (iti) la segunda (dvitīyaḥ) sección (niḥṣyandaḥ) (llamada) Spanda (spandaḥ) como el surgimiento (udaya) del Conocimiento (vidyā) Natural (sahaja), en el Spandanirṇaya (spanda-nirṇaye) compuesto (nirmite) por el eminente (śrī) Kṣemarājānaka --Kṣemarāja-- (kṣema-rājānaka), preceptor espiritual (ācārya) (y) gran (mahā) devoto de Maheśvara, el Gran Señor --epíteto de Śiva-- (māheśvara)||2||

1  Para aspirantes espirituales, maestros (aspirantes espirituales avanzados), etc., este darse cuenta de que todo es idéntico a uno mismo (o sea, que uno mismo es uno con el universo entero) es la causa del logro del objeto deseado. En otras palabras, es la causa de que ellos obtengan Śivavyāpti (inherencia en Śiva) que lleva directamente a la Liberación. Como es obvio, en este contexto 'el objeto deseado' no es poderes sobrenaturales, residir en algún mundo superior y cosas así, sino el divino estado de Śiva.Return

2  El objeto deseado es el estado de Śiva, como se explicó en la nota previa. Y este estado de Śiva se logra, según esta misteriosa instrucción, volviéndose Śiva. Arduamente recordando en su mente que todo es Śiva, que no hay ningún estado que no sea Śiva, él finalmente se vuelve Śiva, es decir, se da cuenta de su identidad/unidad con Él. La particular deidad del mantra que Kṣemarāja menciona no es distinta de Śiva tampoco, aunque parezca ser alguien más. Por ejemplo, si tu mantra es Guru Om̐, la deidad de tu mantra es Guru, y este Guru no es en absoluto diferente de Śiva. ¡Ahora es claro!Return

3 Aún si la deidad de tu mantra es el aterrador Śiva de cinco rostros, cuando alcanzas este darse cuenta de la identidad con el objeto de meditación (de la identidad con el estado de Śiva), sólo ingresas en una condición donde percibes tu unidad con Śiva. No ves ninguna deidad allí. Él solamente emerge como una masa de Conciencia y Bienaventuranza y tú confirmas que Él es efectivamente Tú (el real Tú). Cuando eso sucede, puesto que Él es uno con el universo entero, te vuelves uno con el universo también. Esto es Śivavyāpti conducente a la Liberación.

No puedes alcanzar este estado de Śiva meramente resolviendo 'de repente' en tu mente que lo alcanzarás. ¿Por qué? Porque está más allá de los vikalpa-s o pensamientos. En cambio, es el fruto de tu firme voluntad que persiste en la dirección de tal logro. Cada día recuerdas esta meta, y persiste cada día en tu pedido de volverte uno con el Señor que es sin pensamientos (Él está más allá del reino de vikalpa-s) y la conciencia del Yo en todo (Él es el Aham o 'I' en todos los seres). Esta firme voluntad no es meramente resolución mental sino algo mucho más profundo y fuerte.Return

4 Según el Trika Shaivismo, Śāmbhavopāya es el medio final para el logro de la Liberación (la adquisición del estado de Śiva). En Śāmbhavopāya hay pleno estado sin pensamientos, es decir, el yogī sólo espera pacientemente la decisión de Śiva. Es lo único que puede hacer (permanecer sin pensamientos y aguardar) porque su Liberación no está en sus manos, a saber, la Liberación es el logro de la universalidad (como Śiva mismo). Si alguien logrará esto no, o cuándo, o dónde, etc., no es decisión de ningún 'individuo'. ¿Por qué? Porque el individuo es considerado como incapacitado para hacer así ya que la última impureza situada entre los tattva-s 5 y 6 no puede ser atravesada por medio de esfuerzo. Esto es una ley y he explicado cómo funciona en diferentes partes de mi sitio web y también en el blog.Return

5  Para a alguien que está liberado, todos los lugares son 'sagrados'. Únicamente los ignorantes piensan que sólo ciertos sitios son 'sagrados' mientras que otros no lo son. Esta ignorancia que todo lo penetra es solamente falta de Plenitud. Porque se sienten a sí mismo de manera incorrecta ya que les falta suficiente Gracia de Śiva, se identifican con sus cuerpos, intelectos, etc. Como resultado de su erróneo punto de vista, perciben que Śiva está presente sólo en algunos lugares a los cuales ellos llaman 'lugares sagrados', en tanto que en el resto de mundo, Śiva luce como si estuviera ausente o al menos 'no tan presente como en los lugares sagrados'. Con esta mentalidad no forjada por el fuego de los Tantra-s y las enseñanzas del Guru, nadie va a ningún lado. Ves esta mentalidad equivocada en millones de personas que van a especiales 'tīrtha-s' (lugares de peregrinación) en donde existe 'más Poder', como ellos dicen usualmente. ¡No seas como ellos! En cambio, abraza la enseñanza de Śiva dada por el glorioso Utpaladeva en esa estrofa.

Mientras recurras al dualismo (p. ej. estoy aquí pero no ahí, existo ahora pero no después, etc.), estás condenado a morir. Pero cuando vas en la dirección del no dualismo, en la dirección de la adquisición de total unidad con Śiva, entonces te vuelves inmortal. Esta inmortalidad se obtiene entonces alcanzando el estado de Libertad Absoluta en el cual mora Śiva. Cualquier otra clase de néctar que puedas disfrutar (p. ej. el néctar que desciende desde Nādabindu a través de Lalanācakra hasta llegar a la lengua, tal como se enseña en la Haṭhayogapradīpikā), no te dará inmortalidad, es decir, la muerte te derrotará al final. Esto es especificado por la cita del Svacchandatantra, o sea, que un néctar ordinario no es competente para hacerte triunfar sobre la muerte. Sólo el Néctar de la Inmortalidad, también llamado el estado del Gran Śiva, puede.Return

6  Kṣemarāja cita cinco estrofas de la séptima sección del Svacchandatantra (más específicamente: 226, 244, 259, 260 y 261) en aras de mostrar el método para conseguir el verdadero Néctar de la Inmortalidad. La estrofa 226 que él cita es solamente la segunda parte de ella. Incluiré ahora la estrofa completa para que veas todo. Comienza con:

एवं तस्यामृतध्यानात्कालमृत्युजयो भवेत्।
अथवा परतत्त्वस्थः सर्वकालैर्न बाध्यते॥२२६॥

Evaṁ tasyāmṛtadhyānātkālamṛtyujayo bhavet|
Athavā paratattvasthaḥ sarvakālairna bādhyate||226||

"De esta manera (evam), a través de su meditación (tasya... dhyānāt) en el Néctar (amṛta) hay (bhavet) conquista (jayaḥ) de la muerte (mṛtyu) (producida por) el tiempo (kāla). O (athavā) alguien que está establecido (sthaḥ) en el Más Alto (para) Principio (tattva) no es (na) tomado prisionero (bādhyate) por todas (las clases de) tiempo (sarva-kālaiḥ)"||226||

Después, en el medio, Kṣemarāja citó únicamente la mismísima última porción de la estrofa 244. Desafortunadamente/afortunadamente (desafortunadamente para mí, ya que tengo que traducir contenido extra, y afortunadamente para ti porque recibirás una enseñanza más integral), no puedo traducir la estrofa completa sin mencionar las dos anteriores (242 y 243). ¿Por qué? Porque forman un todo, y además, Kṣemarāja escribió un largo comentario en su Svacchandoddyota (el comentario erudito sobre el Svacchandatantra) acerca de los tres aforismos (242 a 244) simultáneamente. Ah, casi lo olvido, con relación a la estrofa 244, existe una diferencia entre la lectura de Kṣemarāja y la lectura oficial (por así decir). Kṣemarāja escribió la última parte de la estrofa así:

"... (el Yogī siempre) recuerda que todo es Śiva y Śakti"

en tanto que la 'versión oficial' que estoy mostrando ahora dice:

"... (el Yogī siempre) recuerda que todo es Śiva"

En la versión oficial se omite Śakti. De todos modos, el significado es prácticamente el mismo ya que Śiva y Śakti son uno, tú sabes. Muy bien, ahora los tres sagrados aforismos 'completos' (242 a 244) en la séptima sección del Svacchandatantra, más el comentario erudito de Kṣemarāja sobre estos tres aforismos. Utilizaré un color distinto para la traducción palabra por palabra de los aforismos en tanto que conservaré el usual color granate para el comentario de dichos aforismos. Ahora, disfruta:

तत्त्वाध्वधर्मनिर्मुक्तः कारणैश्च विवर्जितः।
तत्त्ववृत्तौ स्थितो योगी सर्वारम्भविवर्जितः॥२४२॥

रागद्वेषविनिर्मुक्तो विषादानन्दवर्जितः।
नाकाङ्क्षेन्न च निन्देत्तु विषयांश्च कदाचन॥२४३॥

समः शत्रौ च मित्रे च ब्राह्मणे श्वपचे समः।
तुल्यदर्शी भवेन्नित्यं सर्वं शिवमयं स्मरेत्॥२४४॥

Tattvādhvadharmanirmuktaḥ kāraṇaiśca vivarjitaḥ|
Tattvavṛttau sthito yogī sarvārambhavivarjitaḥ||242||

Rāgadveṣavinirmukto viṣādānandavarjitaḥ|
Nākāṅkṣenna ca nindettu viṣayāṁśca kadācana||243||

Samaḥ śatrau ca mitre ca brāhmaṇe śvapace samaḥ|
Tulyadarśī bhavennityaṁ sarvaṁ śivamayaṁ smaret||244||

"(Al ser) libre de (nirmuktaḥ) las peculiares características (dharma) (que existen) en el curso (adhva) de los tattva-s --elementos-- (tattva) y (ca) (al estar) desprovisto de (vivarjitaḥ) causas (kāraṇaiḥ), el Yogī (yogī), en la etapa o condición de (esos) tattva-s --es decir, cuando esos tattva-s están activos-- (vṛttau), permanece (sthitaḥ) carente de (vivarjitaḥ) todo (sarva) emprendimiento --el moverse hacia algo, figurativamente hablando-- (ārambha)"||242||

"(Al estar) totalmente exento de (vinirmuktaḥ) apego y aversión (rāga-dveṣa) (y) al faltarle (varjitaḥ) desaliento y felicidad (viṣāda-ānanda), (él) nunca por cierto (na... ca... kadācana) desea o censura --rechaza-- (ākāṅkṣet na ca nindet tu) cosas (viṣayān)"||243||

"(Al ser) imparcial (samaḥ... samaḥ) con respecto a enemigo (śatrau) y (ca... ca) amigo (mitre), brāhmaṇa --sacerdote-- (brāhmaṇe) (y) paria/descastado --lit. alguien que cocina perros (para comer), un miembro de la casta más baja-- (śva-pace), (el Yogī) siempre (nityam) tiene una visión ecuánime (tulya-darśī bhavet) (y) siempre (nityam) recuerda (smaret) que todo (sarvam) es Śiva (śiva-mayam)"||244||

तत्त्वादिभिः शरीरावस्थितैर्नास्याहन्तावच्छिद्यत इत्यर्थः। अत एव चायं चित्समापन्नत्वात्सर्वैरारम्भैर्हेयोपादेयविषयाभिः प्रवृत्तिभिर्विशेषेणाभिनिवेशात्मना वर्जितो यतस्तत्प्रवृत्तिहेतुभ्यां रागद्वेषदोषाभ्यां रहितः। तद्रहितत्वमप्यस्य विषयसङ्गसम्पाद्यविषादानन्दविरहादत एवास्याकाङ्क्षाद्यभावो यथोपनतमात्रभोगातिवाहकत्वान्नास्य शत्रुमित्रब्राह्मणश्वपचेष्वपकार्युपकारिशुश्रूषापवित्रतादिधीस्तुल्यत्वेनासौ सर्वं पश्यति केवलं न तु लोकमध्यस्थो लोकस्य स्थितिभङ्गमुत्पादयेत्। इदं त्वस्य मुख्यं रूपम् - यत्सर्वं शिवत्वेन चिन्तयेत्। यदुक्तं श्रीविज्ञानभैरवे

यत्र यत्र मनो याति बाह्ये वाभ्यन्तरे प्रिये।
तत्र तत्र शिवावस्था व्यापकत्वात्क्व यास्यति॥ (११६)

इति। तथा

सर्वं देहं चिन्मयं हि जगद्वा परिभावयेत्। (६३)

इति॥२४४॥

Tattvādibhiḥ śarīrāvasthitairnāsyāhantāvacchidyata ityarthaḥ| Ata eva cāyaṁ citsamāpannatvātsarvairārambhairheyopādeyaviṣayābhiḥ pravṛttibhirviśeṣeṇābhiniveśātmanā varjito yatastatpravṛttihetubhyāṁ rāgadveṣadoṣābhyāṁ rahitaḥ| Tadrahitatvamapyasya viṣayasaṅgasampādyaviṣādānandavirahādata evāsyākāṅkṣādyabhāvo yathopanatamātrabhogātivāhakatvānnāsya śatrumitrabrāhmaṇaśvapaceṣvapakāryupakāriśuśrūṣāpavitratādidhīstulyatvenāsau sarvaṁ paśyati kevalaṁ na tu lokamadhyastho lokasya sthitibhaṅgamutpādayet| Idaṁ tvasya mukhyaṁ rūpam — Yatsarvaṁ śivatvena cintayet| Yaduktaṁ śrīvijñānabhairave

Yatra yatra mano yāti bāhye vābhyantare priye|
Tatra tatra śivāvasthā vyāpakatvātkva yāsyati|| (116)

iti| Tathā

Sarvaṁ dehaṁ cinmayaṁ hi jagadvā paribhāvayet| (63)

iti||244||

El sentido o significado es que (iti arthaḥ) su --del Yogī-- (asya) conciencia del Yo (ahantā) no es interrumpida (avacchidyate) por los elementos, etc. (tattva-ādibhiḥ) presentes en el cuerpo (śarīra-avasthitaiḥ). De ahí que (atas eva ca), puesto que está dotado de Conciencia (citsamāpannatvāt), él (ayam) está particularmente carente de (viśeṣeṇa... varjitaḥ) todo emprendimiento (sarvaiḥ ārambhaiḥ), (o sea,) de (todo) 'moverse hacia algo' (pravṛttibhiḥ) cuya --de este moverse hacia algo-- esfera de acción (viṣayābhiḥ) es 'rechazado o aceptado' --sólo estas dos opciones-- (heya-upādeya). (En suma, él está desprovisto de) eso cuya esencia es un aferrarse a la vida (y el respectivo miedo a la muerte) (abhiniveśa-ātmanā). (¿Por qué?) Porque (yatas) le faltan (rahitaḥ) las dos causas (hetubhyām) de ese 'moverse hacia algo' (tad-pravṛtti), (a saber,) las defectos (llamados) apego y aversión (rāga-dveṣa-doṣābhyām)|

Su (tasya) carencia (de todo eso que fue mencionado) (rahitatvam) (ocurre) porque no tiene (asya... virahāt) desaliento y dicha (viṣāda-ānanda) producidos (sampādya) por el apego (saṅga) a las cosas (viṣaya). Por esta razón (atas eva), la ausencia (abhāvaḥ) de deseos, etc. (ākāṅkṣā-ādi) es suya (asya) ya que pasa tiempo (ativāhakatvāt) con disfrutes mundanos (bhoga) solamente (mātra) a medida que se presentan (yathā-upanata) --no los busca--, (pero) no es suya --no le pertenece-- (na asya) la idea --intención o propósito-- (dhīḥ) de ser alguien que hiere (apakāri) (o) que ayuda (upakāri), (o la idea) acerca de desear oír/servir (śuśrūṣā) (o) acerca de pureza (pavitratā), etc. (ādi) con respecto a enemigo, amigo, brāhmaṇa --sacerdote-- y paria/descastado --lit. alguien que cocina perros (para comer), un miembro de la casta más baja-- (śatru-mitra-brāhmaṇa-śvapaceṣu), (respectivamente). Él (asau) sólo (kevalam) ve (paśyati) todo (sarvam) con ecuanimidad (tulyatvena). Mientras permanece (sthaḥ) en medio del (madhya) mundo (loka), no genera en absoluto (na tu... utpādayet) rechazo (bhaṅga) con relación al estado/condición (sthiti) del mundo (lokasya) --no incita a los otros a dejar el mundo para cumplir con la meta espiritual--|

Sin embargo (tu), ésta (idam) (es) su (asya) principal (mukhyam) marca (rūpam): 'Que (yad) considera (cintayet) que todo (sarvam) tiene el estado de Śiva (śivatvena)|

Esa (misma verdad) (yad) ha sido declarada (uktam) en el venerable Vijñānabhairava (śrī-vijñānabhairave):

'Dondequiera (yatra yatra) que la mente (manas) vaya (yāti), ya sea (vā) hacia el exterior (bāhye) (o) hacia el interior (abhyantare), oh Amada (priye), el Estado (avasthā) de Śiva (śiva) (está) justo ahí (tatra tatra) puesto que es todopenetrante (vyāpakatvāt). (Oh mente,) ¿adónde (kva) irás (yāsyati... iti) (entonces)?'||(116)

Similarmente (tathā) (en la misma escritura):

'Uno debería considerar (paribhāvayet), (con una mente libre de pensamientos, que su) cuerpo (deham) entero (sarvam) o (vā) el mundo (jagat) (simultáneamente --sin sucesión--) está compuesto de (mayam hi) Conciencia (cit); (si hace así, habrá surgimiento de la Realidad Suprema para él) --agregué en paréntesis la traducción de la segunda línea de la estrofa: Yugapannirvikalpena manasā paramodbhavaḥ--'|(63)

||244||

Finalmente, Kṣemarāja citó las estrofas 259 a 261, pero solamente la primera porción de la estrofa 261. El comentario de Kṣemarāja sobre estas estrofas en su Svacchandoddyota es muy largo para agregarlo aquí en esta nota de explicación (ya masiva a causa de la adición previa del comentario sobre las estrofas 242 a 244). Además, existe un problema adicional para poner aquí el comentario de Kṣemarāja sobre las estrofas 259 a 261: La segunda porción de la estrofa 261 es comentada conjuntamente con la estrofa 262, ya que es una práctica común con Kṣemarāja (y Abhinavagupta) dividir las estrofas y luego comentar sobre esas porciones. De todas formas, te mostraré la segunda mitad de la estrofa 261 que no fue mencionada por Kṣemarāja aquí, porque él decidió que esta última parte tenía más que ver con la estrofa 262 que con la estrofa 261 (¡sí, es un lío!). Muy bien, ahora toda la estrofa 261 para ti:

स्वच्छन्दश्चैव स्वच्छन्दः स्वच्छन्दो विचरेत्सदा।
एवं वै मृत्युलिङ्गानि रिष्टान्यन्यानि यानि च॥२६१॥

Svacchandaścaiva svacchandaḥ svacchando vicaretsadā|
Evaṁ vai mṛtyuliṅgāni riṣṭānyanyāni yāni ca||261||

"(El señor de los Yogī-s) vaga (vicaret) siempre (sadā) libre (svacchandaḥ ca eva svacchandaḥ svacchandaḥ), (ya sea al comienzo, en el medio o al final). De este modo (evam) por cierto (vai), cualesquiera otros (anyāni yāni ca) signos/marcas (liṅgāni) de muerte (mṛtyu) son arrancados --son quitados-- (riṣṭāni)"||242||

Por lo tanto, como conclusión de todas las enseñanzas anteriores, el corazón del método para conseguir el verdadero Néctar de la Inmortalidad es 'Śivadṛṣṭi', es decir, la constante percepción/remembranza que todo es Śiva, el Gran Señor. Mediante este método, todos los signos o marcas de la muerte se quitan completamente para siempre. Los néctares inferiores junto con los métodos para obtenerlos —p. ej. ése donde usas tu lengua para estimular el descenso de néctar desde Nādabindu—, a los cuales los yogī-s conocen bien, deberían ser totalmente evitados, ya que mediante su ayuda la muerte de cualquier manera te dominará al final. Éste es el significado.Return

7 Kṣemarāja afirma esto porque el Ser o Ātma en Vedānta está desprovisto de toda actividad, o sea, le falta Svātantrya (Libertad Absoluta) lleno de omnisciencia y omnipotencia, mientras que el Ātma en Trika Shaivismo está lleno de Ello, lleno de Libertad Absoluta. Agregaré ahora el aforismo completo en Śvetāśvataropaniṣad III, 15 para que veas el todo:

पुरुष एवेदं सर्वं यद्भूतं यच्च भव्यम्।
उतामृतत्वस्येशानो यदन्नेनातिरोहति॥१५॥

Puruṣa evedaṁ sarvaṁ yadbhūtaṁ yacca bhavyam|
Utāmṛtatvasyeśāno yadannenātirohati||15||

"Sólo (eva) Puruṣa --la Persona Suprema-- (puruṣaḥ) (es) todo (sarvam) esto (idam) —lo que (yad) ha sido (bhūta) y (ca) lo que (yad) ha de ser (bhavyam)—. Y (uta) (Él es) el Señor (īśānaḥ) de la inmortalidad (amṛtatvasya) pues (yad) incrementa excesivamente (atirohati) (el tamaño del universo entero) mediante alimento (annena)"||15||

¡Ahora es claro!Return

8  Como es usual, en mis intentos fervientes de aclarar todo esto para los lectores, agregaré toda la estrofa IV, 392 del Svacchandatantra más el comentario completo. Ahora, una cosa sobre el comentario: Kṣemarāja comenta toda la estrofa separadamente, es decir, la primera mitad tiene un comentario largo exclusivo en tanto que la segunda mitad tiene un comentario corto exclusivo. Para empeorarlo todo, él comenta sobre la primera parte del aforismo IV, 392 ¡junto con la segunda parte del aforismo anterior (IV, 391)! Esto aclara todo un poquito más para los eruditos pero hace que todo sea más confuso para los legos. Entonces, en la traducción palabra por palabra, utilizaré un color distinto para los aforismos en tanto que conservaré el mismo color granate para su comentario. Y los aforismos originales (tanto en devanāgarī como en transliteración IAST) estarán en una especie de color rosa (y con letras en devanāgarī levemente más grandes) para hacer que luzcan diferentes del devanāgarī y de la transliteración IAST del comentario. En notas anteriores, Kṣemarāja no dividió los aforismos en su comentario, así que no necesitaba resaltar nada entonces. Ten esto en cuenta para comprender plenamente las enseñanzas aquí

Además, me veo forzado a traducir el aforismo 391 (y un poquito de la última parte del aforismo 390 también) de esta manera: La primera mitad estará entre corchetes —pues Kṣemarāja no está comentando sobre esto aquí, sino con el comentario completo sobre la segunda parte de la 390... ¡qué lío!— y la segunda mitad se traducirá palabra por palabra como es usual. Para aumentar aún más la dificultad, hay dos diferencias entre la primera porción del aforismo citado por Kṣemarāja aquí, en su Spandanirṇaya, y el aforismo en el Svacchandatantra (al menos en la versión que tengo disponible ahora):

Ta ātmopāsakāḥ sarve na gacchanti paraṁ padam|

Ta ātmopāsakāḥ śaive na gacchanti paraṁ śivam|

Oh bien, 'sarve' significa 'todos' (en el sentido de 'todos ellos') mientras que 'śaive' quiere decir 'en (Trika) Shaivismo'; y 'padam' significa aquí 'Estado' (en caso acusativo) mientras que 'śivam' quiere decir 'Śiva' (en caso acusativo). No es una gran diferencia realmente en el significado final de esta primera porción de IV, 392, pero de cualquier forma todas estas distintas lecturas son siempre molestas. Es de esperar que me hayas comprendido:

Muy bien, aforismos IV, 391-392 del Svacchandatantra más el comentario completo de Kṣemarāja en su Svacchandoddyota:

अविदित्वा परं तत्त्वं शिवत्वं कल्पितं तु यैः॥३९१॥

त आत्मोपासकाः शैवे न गच्छन्ति परं शिवम्।

यैरिति शैवपाशुपतलाकुलादिभिर्नानात्मवादिभिः शिवत्वं कल्पितमात्मनां व्यापकत्वनित्यत्वामूर्तत्वचित्त्वस्रष्टृत्वाद्यनन्तधर्मसाम्ये शिवैकरूपाणामपि केनचित्कल्पनामात्रेण निर्युक्तिकेन भिन्नशिवरूपत्वमुच्यते ते सर्वे व्याख्यातव्याप्तिकात्मोपासकाः शैवेऽस्मिन्नद्वयनये परं शिवं व्याख्यातस्वरूपं न गच्छन्ति न तन्मयीभवन्ति साङ्ख्ययोगवेदान्तवाद्यादयस्त्वपरपदस्था एवेति केन तेषामियत्पदप्राप्तिसम्भावनापि। अथ च सर्व एवात्मोपासकाः शैवेन पारमेश्वराद्वयदर्शनोक्तेन ज्ञानेन परं शिवं गच्छन्तीइति तन्त्रेण सप्तमीतृतीये योज्ये। उक्तं च श्रीमृत्युजिति

ये वदन्ति न चैवान्यं विन्दन्ति परमं शिवम्।
त आत्मोपासकाः शैवे न गच्छन्ति परं पदम्॥ (नेत्रतन्त्र ८।३०)

इत्यत्र हि परमशिवमन्यं वदन्ति केवलं न चैव विन्दन्ति न पुनः केनापि प्रमाणेन लभन्ते साधयितुं शक्नुवन्तीत्यर्थः॥

ते तु सर्वे

आत्मतत्त्वगतिं यान्त्यात्मतत्त्वानुरञ्जिताः॥३९२॥

आत्मतत्त्वरूपतायां तत्त्वं परमशिवाभेदाख्यात्यात्मा सङ्कोचस्तेन येऽनुरञ्जितास्तदाश्वस्ताः पाशुपताद्यास्त आत्मनो यत्तत्त्वं शुद्धविज्ञानकेवलतारूपं तद्गतिं लभन्ते न तु तात्त्विकीं मुक्तिं भेदस्यापरित्यागादिति॥३९२॥

Aviditvā paraṁ tattvaṁ śivatvaṁ kalpitaṁ tu yaiḥ||391||

Ta ātmopāsakāḥ śaive na gacchanti paraṁ śivam|

Yairiti śaivapāśupatalākulādibhirnānātmavādibhiḥ śivatvaṁ kalpitamātmanāṁ vyāpakatvanityatvāmūrtatvacittvasraṣṭṛtvādyanantadharmasāmye śivaikarūpāṇāmapi kenacitkalpanāmātreṇa niryuktikena bhinnaśivarūpatvamucyate te sarve vyākhyātavyāptikātmopāsakāḥ śaive'sminnadvayanaye paraṁ śivaṁ vyākhyātasvarūpaṁ na gacchanti na tanmayībhavanti sāṅkhyayogavedāntavādyādayastvaparapadasthā eveti kena teṣāmiyatpadaprāptisambhāvanāpi| Atha ca sarva evātmopāsakāḥ śaivena pārameśvarādvayadarśanoktena jñānena paraṁ śivaṁ gacchantīiti tantreṇa saptamītṛtīye yojye| Uktaṁ ca śrīmṛtyujiti

Ye vadanti na caivānyaṁ vindanti paramaṁ śivam|
Ta ātmopāsakāḥ śaive na gacchanti paraṁ padam|| (Netratantra 8|30)

ityatra hi paramaśivamanyaṁ vadanti kevalaṁ na caiva vindanti na punaḥ kenāpi pramāṇena labhante sādhayituṁ śaknuvantītyarthaḥ||

Te tu sarve

Ātmatattvagatiṁ yāntyātmatattvānurañjitāḥ||392||

Ātmatattvarūpatāyāṁ tattvaṁ paramaśivābhedākhyātyātmā saṅkocastena ye'nurañjitāstadāśvastāḥ pāśupatādyāsta ātmano yattattvaṁ śuddhavijñānakevalatārūpaṁ tadgatiṁ labhante na tu tāttvikīṁ muktiṁ bhedasyāparityāgāditi||392||

"[... Ātmavyāpti --inherencia en el Ser-- es esto; (pero) Śivavyāpti --inherencia en Śiva-- está más alto o más allá. (Śivavyāpti está dotado de) un estado sin ningún remanente de esclavitud, y desprovisto de todos los factores limitantes en la forma de 'cursos' --es decir, de 'ṣaḍadhva', los seis cursos de la manifestación--.] Como no conocen --lit. no conociendo... por quienes-- (aviditvā... yaiḥ) el Supremo (param) Principio (tattvam), el Estado de Śiva (śivatvaṁ), lo inventan/imaginan --lit. inventado/imaginado por quienes-- (kalpitam yaiḥ)||391||"

"Esos (te) adoradores/sirvientes (upāsakāḥ) del Ser (ātma) no llegan (na gacchanti), en Trika Shaivismo (śaive), al Śiva Supremo (param śivam)."

El Estado de Śiva (śivatvam) (es) inventado (kalpitam) por ellos --lit. por quienes-- (yaiḥ iti), (a saber,) por los que proponen la doctrina (vādibhiḥ) de los múltiples seres (nānā-ātma)(o sea,) por los shaiva-s que siguen los sistemas llamados Pāśupata, Lākula, etc. (śaiva-pāśupata-lākula-ādibhiḥ). Como hay identidad o unidad de los seres (ātmanām... sāmye) —que son también unos (ekarūpāṇām api) con Śiva (śiva)— con los atributos (dharma) infinitos (ananta) de omnipresencia (vyāpakatva), eternidad (nityatva), estado sin forma (amūrtatva), conciencia (cittva), estado de creador (sraṣṭṛtva), etc. (ādi), (la idea de que) la naturaleza (rūpatvam) de Śiva (śiva) está dividida (bhinna) (en múltiples seres) se proclama (ucyate) por medio de un razonamiento inapropiado (niryuktikena) que es únicamente (mātreṇa) la imaginación (kalpanā) de alguien (kenacid). Todos (sarve) esos (te) adoradores/sirvientes (upāsakāḥ) del Ser (ātma) —el cual --es decir, el Ser-- penetra o es inherente (vyāptika) como se explicó (vyākhyāta)— no llegan (na gacchanti) —no se vuelve uno con Él (na tad-mayī-bhavanti)— en Trika Shaivismo (śaive) —en este sistema no dual (asmin advaya-naye)— al Śiva Supremo (param śivam) —a la naturaleza esencial (sva-rūpam) (ya) explicada (vyākhyāta)—. (Y) los que proponen las doctrinas (vādi) (denominadas) Sāṅkhya-Yoga y Vedānta (sāṅkhya-yoga-vedānta), etc. (ādayaḥ), 'al estar (sthāḥ eva) en un estado inferior --inferior al Trika Shaivismo-- (apara-pada... iti)', ¿quién entre ellos tiene la capacidad/aptitud (kena teṣām... sambhāvanā api) para el logro (prāpti) de tal Estado (de Śiva) (iyat-pada)?|

Asimismo (atha), usando simultáneamente el tercer caso de declinación --caso Instrumental-- en vez del séptimo --caso Locativo-- (tantreṇa saptamī-tṛtīye yojye) --reemplazando 'śaive' (en Trika Shaivismo) que se encuentra en la primera línea del aforismo 392 —que es la palabra 'śaiva' (Trika Shaivismo) declinada en caso Locativo— con la misma palabra pero declinada en caso instrumental, o sea, 'śaivena' (por medio del Trika Shaivismo)--, (entonces el resultado final sería, siempre que haya también eliminación de 'na' --no--, 'Ta ātmopāsakāḥ śaivena gacchanti paraṁ śivam', cuyo significado es el siguiente: 'Esos adoradores/sirvientes del Ser llegan, por medio del Trika Shaivismo, al Śiva Supremo'. En otras palabras:) Todos (sarve eva) los adoradores/sirvientes (upāsakāḥ) del Ser (ātma) llegan (gacchanti), por medio del Trika Shaivismo (śaivena) —por medio del conocimiento (jñānena) declarado (uktena) en la filosofía (darśana) no dualista (advaya) del Señor Supremo --Paramaśiva-- (pārama-īśvara)—, al Śiva Supremo (param śivam)|

(Lo mismo) se menciona (uktam) también (ca) en el venerable Mṛtyujit --Netratantra-- (śrī-mṛtyujiti):

"Esos (te) adoradores/sirvientes (upasakāḥ) del Ser (ātma) que (ye) hablan (vadanti) acerca de otro (Ser separado de Paramaśiva) (anyam) no (na ca eva) llegan al (vindanti) Śiva Supremo (paramam śivam). No llegan (na gacchanti), en Trika Shaivismo (śaive), al Estado Supremo (param padam... iti)"||
(Netratantra VIII, 30)

El sentido es que (iti-arthaḥ), aquí --en este mundo-- (atra hi), los que sólo hablan (vadanti kevalam) acerca de otro (Ser separado de Paramaśiva) (anyam) no (na ca eva) llegan al (vindanti) Śiva Supremo (parama-śivam). Además (punar), (tampoco) llegan (na... labhante) (al Śiva Supremo) mediante ningún pramāṇa o prueba (na kena api pramāṇena), (es decir,) no pueden (na... śaknuvanti) probarlo (a Él) (sādhayitum)||

¡Todos ellos ciertamente (te tu sarve)!:

"Los que están complacidos (anurañjitāḥ) con el principio del Ser --con el logro de Ātmavyāpti-- (ātma-tattva) van (yānti) al estado (gatim) del principio del Ser (ātma-tattva)||392||"

La realidad (tattvam) contenida en el principio (tattva-rūpatāyām) del Ser (ātma) (es verdaderamente) una contracción o limitación (saṅkocaḥ) cuya esencia (ātmā) es ignorancia primordial/no darse cuenta (akhyāti) acerca de la no dualidad (abheda) en Paramaśiva (parama-śiva). Aquéllos (te) que (ye) están complacidos (anurañjitāḥ) con eso --con el principio del Ser, en suma, con el logro de Ātmavyāpti-- (tena) —aquéllos que están encontrando consuelo (āśvastāḥ) en eso --en el principio del Ser, o sea, en el logro de Ātmavyāpti-- (tad)—, (tales como) los seguidores de Pāśupata, etc. (pāśupata-ādyāḥ), alcanzan (labhante) ese estado (yad tattvam) del Ser (ātmanaḥ), (a saber, llegan a) ese estado (tad-gatim) cuya naturaleza (rūpam) es el estado puro de Vijñānakevala --de Vijñānākala-- (śuddha-vijñānakevalatā), pero (ellos) no (alcanzan) (na tu) verdadera (tāttvikīm) Liberación (muktim) ya que no abandonan la dualidad --lit. debido a (que ellos) no abandonan la dualidad-- (bhedasya aparityāgāt iti)||392||

Así, la meta en Trika Shaivismo es siempre 'Śivavyāpti' (lit. inherencia en Śiva) o un total darse cuenta de la no dualidad del Śiva Supremo. En otras palabras, es darse cuenta de que el universo entero es Él y solamente Él. Según el Trika Shaivismo, sólo Śivavyāpti otorga verdadera Liberación. De todas formas, antes de llegar Śivavyāpti, un yogī en Trika Shaivismo debe alcanzar Ātmavyāpti. Esto es sólo una fase temporal que un yogī logra mediante vigoroso nimīlanasamādhi (trance con ojos cerrados). Después de algún tiempo así, el practicante ingresa en unmīlanasamādhi (trance con ojos abiertos), y tras esto regresa otra vez a nimīlanasamādhi y luego retorna a unmīlanasamādhi de nuevo, y así sucesivamente. Este proceso automático se llama Kramamudrā o la mudrā relativa a una secuencia, es decir, el yogī percibe al Śiva Supremo dentro de sí mismo (en Aham o Yo) y fuera (en Idam o Esto, en el universo) repetidamente en secuencia. Con el establecimiento de la Kramamudrā, se obtiene finalmente el estado de Śivavyāpti. Esto es verdadera Liberación de acuerdo con el Trika Shaivismo.

No obstante, muchos sistemas tales como Pāśupata, Lākula, etc. postulan que el estado de Ātmavyāpti es verdadera Liberación. ¿Por qué? Por sus fundadores fallaron en renunciar a la dualidad con relación a su --de ellos-- naturaleza esencial (Paramaśiva). En otras palabras, no pudieron darse cuenta, debido al poderoso Āṇavamala (impureza primordial que fuerza al Señor a sentirse 'no Pleno', 'imperfecto'), que eran también unos con el universo. En cambio, mantuvieron la dualidad entre Aham e Idam, entre 'Yo' y 'universo', y este acto suyo los lanzó hacia abajo, hacia un estado limitado denominado 'el estado de Vijñānakevala/Vijñānākala', en el cual sienten que son Śiva pero les falta Libertad Absoluta. Sólo se experimentan a sí mismos como Conciencia pero no tienen ningún Poder. Es un estado más bien estático y una especie de prisión también (una jaula de oro) ya que permanecen allí satisfechos con sólo eso. Y porque la meta de todos esos seguidores de senderos inferiores es el estado de Śiva sin ninguna Libertad Absoluta, ellos nunca mencionan la Libertad Absoluta del Señor Supremo en sus estudios.

En Trika Shaivismo ya ha sido probado in extenso que la doctrina de los múltiples seres es falsa ya que todos los seres son unos con los atributos infinitos de omnipresencia, eternidad, estado sin forma, conciencia, estado de creador, etc. pertenecientes al Śiva Supremo. Así, la noción de que el estado de Śiva está dividido en múltiples seres es únicamente el resultado de un razonamiento inapropiado. Los seguidores de estos sistemas erróneos hablan sobre 'otro Ser separado de Paramaśiva', y como consecuencia no pueden captar que el estado de Paramaśiva penetra todo en todas partes. Pero si a través de la Gracia de este mismísimo Señor, tienen acceso a las enseñanzas del Trika Shaivismo, y nuevamente por la Gracia del mismísimo Señor, deciden seguir estas enseñanzas sagradas, entonces pueden finalmente darse cuenta del verdadero estado de Paramaśiva. Esto es Śivavyāpti, ¡esto es verdadera Liberación!Return

9  De este modo, cuando el discípulo alcanza Ātmavyāpti (inherencia en el Ser), hace así por medio del favor de su propio Ser interior (Ātma). Su preceptor espiritual entonces debería guiar al discípulo para que llegue a Śivavyāpti (inherencia en Śiva). En una palabra, su Guru tiene que llevar al discípulo al Estado donde finalmente se dé cuenta de que no solamente su Ser interior es Śiva sino también el universo entero. Esta percepción de unidad entre el Ser individual y el Ser universal se llama Śivavyāpti. ¡Esto es también Liberación!

Finalmente, con referencia a dīkṣā o iniciación, existen cuatro tipos:

  • Sāmayikadīkṣā o iniciación convencional: El discípulo es iniciado en las reglas del comportamiento espiritual apropiado.
  • Putrakadīkṣā o iniciación como hijo espiritual: El discípulo es iniciado para convertirse en el sucesor de su propio Guru.
  • Sādhakadīkṣā o iniciación como aspirante espiritual: El discípulo es iniciado en los secretos de la espiritualidad.
  • Ācāryadīkṣā o iniciación como preceptor espiritual: El discípulo es iniciado para volverse un Guru.

Ahora es claro.Return

10  En esta iniciación del discípulo que logró Ātmavyāpti para que alcance Śivavyāpti, tiene lugar la Liberación real. Ésta es la culminación de todos los esfuerzos espirituales hechos, muchas veces, por muchísimo tiempo. Está marcada por la adquisición de Jagadānanda (la Bienaventuranza de darse cuenta de que 'jagat', el universo, no es más que Paramaśiva) tras el proceso de Kramamudrā (como expliqué arriba, en la nota 8). En Ātmavyāpti el discípulo sólo experimentaba Cidānanda (la Bienaventuranza de darse cuenta del Ser interior que es Conciencia interna). En definitiva, tras recibir esta suprema iniciación, el putraka, etc. (el hijo espiritual que se convertirá en el sucesor de su propio Guru, etc.) consigue Liberación verdadera.

En la cita del Parātrīśikā 26 (la última porción del Rudrayāmalatantra), Śiva (el autor) habla sobre el mantra Sauḥ, que es sagrado para los seguidores del Trika Shaivismo. Este tópico del mantra del Corazón (es decir, Sauḥ) se explica plenamente en la Parāprāveśikā de Kṣemarāja. En suma, el conocimiento acerca de este mantra, acerca del Corazón o Núcleo de todo, sencillamente significa conocimiento sobre la naturaleza todopenetrante (que todo lo incluye) de la Realidad Suprema (Paramaśiva). Cuando al discípulo el Guru le explica que, así como el gigantesco baniano (higuera de Bengala) reside en una pequeña semilla, así también el universo entero reside en Paramaśiva. Éste es el tipo más elevado de iniciación ya que habilita al discípulo a darse cuenta de la Totalidad. Antes, en la ignorancia, el universo era percibido como una realidad separada distinta del individuo, pero ahora, después de ser iniciado de esta manera, el discípulo se da cuenta de que, en realidad, todo es Paramaśiva (dentro y fuera), y que él mismo es Paramaśiva también. No hay modo de poner esta experiencia en palabras precisas debido a la limitación inherente en las palabras mismas. Éste es, por supuesto, el logro de Liberación real según el Trika Shaivismo.

Finalmente, Vasugupta (el autor de las Spandakārikā-s) no agregó la palabra 'eva' (sólo) al comienzo de la segunda mitad de la estrofa 7. Aquí: 'Iyaṁ nirvāṇadīkṣā' (esta iniciación conducente al Nirvāṇa o Emancipación Final). En otras palabras, no escribió: 'Iyameva nirvāṇadīkṣā' (sólo ésta es iniciación conducente al Nirvāṇa o Emancipación Final). ¿Por qué? Uno pensaría que la respuesta es: Porque Vasugupta se vio restringido por los requisitos de la métrica. De todos modos, según Kṣemarāja, Vasugupta no agregó 'eva' como con las líneas anteriores de las estrofas 6 y 7, porque la iniciación tradicional que tiene que ver con sacerdotes ofreciéndole oblaciones al fuego durante un sacrificio es también iniciación. Así, si él hubiese agregado 'eva', esto podría generar falta de confianza en alguna gente. En otras palabras, no podrían encontrar consuelo en esa clase de iniciación tradicional. Con la actitud compasiva de Vasugupta revelada por Kṣemarāja, ahora esta segunda sección se ha terminado. ¡Que haya bienestar para todos los seres que son siempre unos con Paramaśiva!Return

al inicio


 Información adicional

Gabriel Pradīpaka

Este documento ha sido concebido por Gabriel Pradīpaka, uno de los dos fundadores de este sitio, y guru espiritual versado en idioma Sánscrito y filosofía Trika.

Para mayor información sobre Sánscrito, Yoga y Filosofía India; o si quieres hacerme algún comentario, preguntar algo o corregir algún error, siéntete libre de contactarnos: Ésta es nuestra dirección de correo.



Regresa a I. 22-25 Top  Sigue leyendo III. 1-10

Publica tu comentario

Para publicar un comentario, por favor regístrate o ingresa.  

Comentarios

Syd 2017-12-10 05:34:05

Impresionante esta sección.

Hay un comentario de Kṣemarāja sobre los aforismos 6-7 que me ha producido confusión:

(Así,) éste (etad) es (bhavati) (el significado de) lo que se ha declarado (antes) (uktam): (El darse cuenta de su identidad/unidad con el objeto de meditación) viene como resultado --resulta como consecuencia-- (śeṣī-bhūtatvena phalati) de un estado sin pensamientos (avikalpa). (Por esa razón y) puesto que todo está estrechamente asociado con (sarvasya... lagnatvāt) esta (etad) expansión (prathā) no dual (advaya) --con el Spanda--, la deidad (devatā), etc. (ādi) en el mantra (mantra) en el que se medita (dhyeya) no será para nada favorable --lit. no es para nada favorable-- (kim na nāma abhimukhī-bhavati) con aquél (tasya) cuya (yasya) terminante determinación es (iti saṅkalpaḥ) (así): 'Yo (aham) mismo (eva), puesto que tengo el sentimiento o percepción (pratipattitaḥ) de identidad (tādātmya) (con esas entidades --con todo lo que existe en el universo--) debido al conocimiento (saṁvedana-rūpeṇa) de todas ellas (tad), (soy) Śiva (śivaḥ), una masa compacta (ghanaḥ) de Conciencia y Bienaventuranza (cit-ānanda) cuyo cuerpo (śarīraḥ) es el universo (viśva).

Es la parte... "no será para nada favorable --lit. no es para nada favorable--". Hubiera esperado un "sí" en lugar del "no", o dicho de otra manera, que "sí" fuera favorable la disposición seguidamente comentada con respecto al aspirante.

Puede que sea por el hecho de tener pensamientos o percepciones sobre "cosas" que son iguales a Uno Mismo, y no por percibirse "fuera" a Uno Mismo en lugar de a "cosas". Pero no sé si acabo de pillar la sutilidad de lo que se expresa.

¿Podrías arrojar luz sobre esta confusión en mi entendimiento?

Responder

Gabriel Pradīpaka 2017-12-11 07:49:38

Es muy simple: Puesto que el darse cuenta de su identidad/unidad con el objeto de meditación viene como resultado de un estado 'sin pensamientos'. Como decir que uno es el Señor Supremo, etc. es un pensamiento, entonces ésta no es la verdadera vía. Aunque uno pueda usar un pensamiento puro como ése durante algún tiempo, para el logro de la unidad final con el Gran Señor, uno debe descartar todo pensamiento, incluso el pensamiento puro.

Responder

Syd 2017-12-11 09:20:40

El quiz de la cuestión que me confunde, es que aquí estamos según parece, en "trance con los ojos abiertos", unmīlanasamādhi, y por tanto entiendo que el "mundo" entra en el campo de la interacción, por así decir, entre el Señor y el Esto. O entre el Señor y Sí Mismo como "Esto".

O dicho de otra forma, sin un "Esto" como tal, sino un "Esto" como exactamente el Señor. Pero con un "Esto". Ay, ¡qué lío!, jaja.
Entendería ese trozo más bien como la introversión del Señor en Sí Mismo, sin apoyos, sin soporte, sin un "Esto". Como morando el Señor en Śivatattva.

De todas maneras, me quedarán, si Dios quiere, muchas veces por seguir releyendo esta espectacular escritura y traducción.

Creo que quizá apuntas a que el Señor siempre es el Señor y aún siendo el Universo, no tiene nada que ver con él. Es decir, algo así como que el Señor ante todo, es más trascendente, por decirlo de alguna forma, que inmanente. O que su naturaleza última y recóndita, es trascendente.

Por ahí sí entendería mucho mejor lo que me comentas.

¡Muchísimas gracias, Maestro, por tu constante atención y paciencia!

Responder

Gabriel Pradīpaka 2017-12-13 05:56:49

No, cuando moras en Śivatattva estás en Nimīlanasamādhi (trance con los ojos cerrados). En Unmīlanasamādhi (trance con los ojos abiertos) resides en Paramaśiva, el cual penetra todos los tattva-s y más allá también.

Todo el universo es Él. Esto es lo que se percibe en el trance con los ojos abiertos. Él es inmanante en todo y a la vez lo trasciende todo. Pero lo que se ve en el trance con los ojos abiertos, durante Turya o Cuarto Estado, no es el universo después de Māyā (tattva 6), tal como lo ven los seres limitados. NO, lo que el iluminado ve es el universo tal como aparece en los tattva-s 3, 4 y 5. Entonces, él no ve sujetos y objetos como lo hacen todos los seres atrapados en la esclavitud. NO, él ve sólo poderes (śakti-s). El entender esto requiere de experiencia directa.

Así, no veo personas y objetos sino poderes moviéndose. ¿Lo comprendes? Por eso no estoy apegado a ninguna persona. NO puedo apegarme a poderes. Ora un poder se hace manifiesto y ora desaparece después. Todo eso ocurre debido a la insondable actividad del Poder Supremo. Como sea, todo al final es lo mismo pues el Poder Supremo es uno y no muchos. Entonces, no veo cambio alguno ocurriendo a pesar de que todo el resto de los seres en limitación ven innumerables cambios.

Ahora tengo estos discípulos a mi alrededor, pero después algunos de ellos desaparecerán y nuevos discípulos aparecerán. Todo esto es el movimiento (sin moverse) del Poder Supremo, el cual toma la forma de todos esos poderes desapareciendo y apareciendo. No puedo apegarme a los poderes pues no son personas u objetos a los cuales me pueda adherir (apego).

Oh sí, todo esto requiere experiencia directa. Aquí está el límite entre un erudito libresco y otro que tenga la experiencia de su propio Ser.

Responder

Syd 2017-12-13 08:40:16

Sumamente interesante...

Responder