Sanskrit & Trika Shaivism (Español-Home)

¡Javascript está deshabilitado! ¡Revisa este enlace!


 Pātañjalayogasūtra-s (Patanjali Yoga Sutras) (castellano)

Los famosos aforismos sobre el Yoga del sabio Patañjali


 Introducción

Hola, Gabriel Pradīpaka (mal escrito: Pradipaka) nuevamente. Éste es el segundo documento de, espero, una muy larga serie de documentos dedicada a las escrituras sagradas en Sánscrito. En Pronunciación 6, 7, 8 y 9, te enseñé a pronunciar los 195 aforismos de los Pātañjalayogasūtra-s (mal escrito: Patanjali Yoga Sutras) (Los aforismos del sabio Patañjali acerca del Yoga). Pero estoy ahora dándote todos los Pātañjalayogasūtra-s en una forma ininterrumpida. Sin sonidos en absoluto, por supuesto, sólo la traducción. Si quieres oír los aforismos, ve a Pronunciación 6, Pronunciación 7, Pronunciación 8 y Pronunciación 9. ¡Nos vemos!

Importante: Todo lo que está entre paréntesis y en cursiva dentro de la traducción ha sido agregado por mí para completar el sentido de una determinada frase u oración. A su vez, todo lo que está entre doble guión (--...--) constituye adicional información aclaratoria también agregada por mí.

al inicio


 Primera Sección : Sobre la concentración

अथ योगानुशासनम्॥१॥
Atha yogānuśāsanam||1||

Y ahora comienza (atha) la instrucción (anuśāsanam) acerca del Yoga (yoga)||1||


योगश्चित्तवृत्तिनिरोधः॥२॥
Yogaścittavṛttinirodhaḥ||2||

El Yoga (yogaḥ) es la supresión (nirodhaḥ) de las modificaciones (vṛtti) mentales (citta)||2||


तदा द्रष्टुः स्वरूपेऽवस्थानम्॥३॥
Tadā draṣṭuḥ svarūpe'vasthānam||3||

Entonces (tadā), hay permanencia (avasthānam) en la naturaleza esencial (sva-rūpe) del Vidente (draṣṭuḥ)||3||


वृत्तिसारूप्यमितरत्र॥४॥
Vṛttisārūpyamitaratra||4||

En otras ocasiones (itaratra), hay identidad (sārūpyam) (entre el Vidente y) las modificaciones (de la mente) (vṛtti)||4||


वृत्तयः पञ्चतय्यः क्लिष्टा अक्लिष्टाः॥५॥
Vṛttayaḥ pañcatayyaḥ kliṣṭā akliṣṭāḥ||5||

Las modificaciones (mentales) (vṛttayaḥ), las cuales forman un grupo de cinco (pañcatayyaḥ), pueden o no basarse en los Kleśa-s --aflicciones-- (kliṣṭāḥ akliṣṭāḥ)||5||


प्रमाणविपर्ययविकल्पनिद्रास्मृतयः॥६॥
Pramāṇaviparyayavikalpanidrāsmṛtayaḥ||6||

Conocimiento correcto (pramāṇa), falso conocimiento (viparyaya), conocimiento verbal acerca de algo que no existe (vikalpa), sueño (profundo) (nidrā) y recuerdo --smṛti-- (smṛtayaḥ) (son las cinco modificaciones de la mente)||6||


प्रत्यक्षानुमानागमाः प्रमाणानि॥७॥
Pratyakṣānumānāgamāḥ pramāṇāni||7||

Percepción directa (pratyakṣa), inferencia (anumāna) y testimonio --āgama-- (āgamāḥ) son los Pramāṇa-s (pramāṇāni)||7||


विपर्ययो मिथ्याज्ञानमतद्रूपप्रतिष्ठम्॥८॥
Viparyayo mithyājñānamatadrūpapratiṣṭham||8||

Viparyaya (viparyayaḥ) es conocimiento (jñānam) ilusorio (mithyā) basado (pratiṣṭham) en confundir una particular forma con algo completamente diferente (atad-rūpa)||8||


शब्दज्ञानानुपाती वस्तुशून्यो विकल्पः॥९॥
Śabdajñānānupātī vastuśūnyo vikalpaḥ||9||

Vikalpa (vikalpaḥ) procede (anupātī) de un conocimiento (jñāna) verbal (śabda) acerca de algo que está desprovisto (śūnyaḥ) de realidad (vastu)||9||


 अभावप्रत्ययालम्बना वृत्तिर्निद्रा॥१०॥
Abhāvapratyayālambanā vṛttirnidrā||10||

La modificación (vṛttiḥ) (conocida como) Nidrā (o sueño profundo) (nidrā) se basa (ālambanā) en el estado mental (pratyaya) de inexistencia (abhāva)||10||


अनुभूतविषयासम्प्रमोषः स्मृतिः॥११॥
Anubhūtaviṣayāsampramoṣaḥ smṛtiḥ||11||

Smṛti (o recuerdo) (smṛtiḥ) es la reproducción, sin tomar nada de ninguna otra fuente (asampramoṣaḥ), de la cosa (viṣaya) que fue (previamente) experimentada (anubhūta)||11||


अभ्यासवैराग्याभ्यां तन्निरोधः॥१२॥
Abhyāsavairāgyābhyāṁ tannirodhaḥ||12||

Hay supresión (nirodhaḥ) de eso (es decir, "de las cinco anteriores modificaciones mentales") (tad) por medio de Abhyāsa --práctica-- y Vairāgya --renuncia-- (abhyāsavairāgyābhyām)||12||


तत्र स्थितौ यत्नोऽभ्यासः॥१३॥
Tatra sthitau yatno'bhyāsaḥ||13||

Abhyāsa o práctica (abhyāsaḥ) es el esfuerzo (yatnaḥ) (realizado) para alcanzar esa (tatra) Sthiti o paz mental (sthitau)||13||


स तु दीर्घकालनैरन्तर्यसत्कारासेवितो दृढभूमिः॥१४॥
Sa tu dīrghakālanairantaryasatkārāsevito dṛḍhabhūmiḥ||14||

Y esa (práctica) (saḥ), cuando está dotada (sevitaḥ) de una ininterrumpida (nairantarya) y genuina (sat) actitud devocional (kārā) por largo (dīrgha) tiempo (kāla), (tiene) ciertamente (tu) firmes (dṛḍha) cimientos (bhūmiḥ)||14||


दृष्टानुश्रविकविषयवितृष्णस्य वशीकारसञ्ज्ञा वैराग्यम्॥१५॥
Dṛṣṭānuśravikaviṣayavitṛṣṇasya vaśīkārasañjñā vairāgyam||15||

Vairāgya o Renuncia (vairāgyam) se conoce (sañjñā) como el acto de subyugar (vaśīkāra) el deseo (vitṛṣṇasya) con relación a objetos (viṣaya) vistos (dṛṣṭa) o acerca de los cuales se ha oído repetidamente de las escrituras (ānuśravika)||15||


तत्परं पुरुषख्यातेर्गुणवैतृष्ण्यम्॥१६॥
Tatparaṁ puruṣakhyāterguṇavaitṛṣṇyam||16||

La indiferencia (vaitṛṣṇyam) hacia los Guṇa-s (las modalidades de la naturaleza) (guṇa) a causa de un conocimiento (khyāteḥ) de Puruṣa (puruṣa) se denomina el más alto (Vairāgya o Renuncia) (tad param)||16||


वितर्कविचारानन्दास्मितारूपानुगमात्सम्प्रज्ञातः॥१७॥
Vitarkavicārānandāsmitārūpānugamātsamprajñātaḥ||17||

Samprajñātasamādhi (samprajñātaḥ) (se logra) por medio de (anugamāt) Vitarka, Vicāra, Ānanda y Asmitā (vitarkavicārānandāsmitārūpa)||17||


विरामप्रत्ययाभ्यासपूर्वः संस्कारशेषोऽन्यः॥१८॥
Virāmapratyayābhyāsapūrvaḥ saṁskāraśeṣo'nyaḥ||18||

(Asamprajñātasamādhi es el) otro (tipo de Samādhi) (anyaḥ) que es precedido (pūrvaḥ) por la práctica (abhyāsa) de detener (virāma) las fluctuaciones mentales (pratyaya) (lo cual es el fruto natural del más alto Vairāgya o Renuncia, pero que todavía) contiene un residuo (śeṣaḥ) de impresiones latentes (saṁskāra)||18||


भवप्रत्ययो विदेहप्रकृतिलयानाम्॥१९॥
Bhavapratyayo videhaprakṛtilayānām||19||

(Hay dos tipos de causas para el Nirvījasamādhi --un Samādhi sin objeto para meditar--: "upāyapratyaya" --la condición mental que es el resultado de un esfuerzo consciente utilizando un método-- y "bhavapratyaya" --la condición mental que es el resultado de impresiones latentes de ignorancia--. El primer tipo produce "Asamprajñātasamādhi", mientras que el segundo genera un estado similar pero no igual).

(De este modo, Nirvījasamādhi es causado por) la condición mental (pratyayaḥ) (que resulta) de impresiones latentes de ignorancia (bhava) en el caso de los Videha-s o Deva-s (desencarnados) (videha) y de los Prakṛtilaya-s o aquéllos que se han disuelto en el principio constituyente primario (prakṛtilayānām)||19||


 श्रद्धावीर्यस्मृतिसमाधिप्रज्ञापूर्वक इतरेषाम्॥२०॥
Śraddhāvīryasmṛtisamādhiprajñāpūrvaka itareṣām||20||

(Sin embargo,) en el caso de los que transitan por el sendero del esfuerzo consciente usando un método --upāya-- (itareṣām), (Nirvījasamādhi --que es ahora "real Asamprajñātasamādhi"--) es precedido (pūrvakaḥ) por fe (śraddhā), vigor (vīrya), recuerdo (smṛti), concentración plena (samādhi) (y) verdadero conocimiento (prajñā)||20||


तीव्रसंवेगानामासन्नः॥२१॥
Tīvrasaṁvegānāmāsannaḥ||21||

(Ese mismo Nirvījasamādhi es rápidamente) alcanzado (āsannaḥ) por esas personas que tienen un intenso (tīvra) deseo de emancipación espiritual (saṁvegānām)||21||


मृदुमध्याधिमात्रत्वात्ततोऽपि विशेषः॥२२॥
Mṛdumadhyādhimātratvāttato'pi viśeṣaḥ||22||

Debido a que (los métodos o medios) son suaves --lentos-- (mṛdu), moderados --intermedios-- (madhya) y excesivos --"adhimātra" o rápidos-- (adhimātratvāt), (existen) por lo tanto (tatas) diferencia(s) (viśeṣaḥ) incluso (entre esa gente que tiene un intenso deseo de emancipación espiritual) (api)||22||


ईश्वरप्रणिधानाद्वा॥२३॥
Īśvarapraṇidhānādvā||23||

O bien (vā) (uno puede lograr Nirvījasamādhi) a través de profunda devoción (praṇidhānāt) a Īśvara (īśvara)||23||


क्लेशकर्मविपाकाशयैरपरामृष्टः पुरुषविशेष ईश्वरः॥२४॥
Kleśakarmavipākāśayairaparāmṛṣṭaḥ puruṣaviśeṣa īśvaraḥ||24||

Īśvara (īśvaraḥ) es un particular (viśeṣaḥ) Puruṣa (puruṣa) que no es afectado (aparāmṛṣṭaḥ) por los Kleśa-s --aflicciones-- (kleśa), acciones (karma), (vipāka) o las impresiones latentes resultantes --āśaya-- (āśayaiḥ)||24||


तत्र निरतिशयं सर्वज्ञवीजम्॥२५॥
Tatra niratiśayaṁ sarvajñavījam||25||

En Él (tatra), la Semilla (vījam) Omnisciente (sarvajña) (ha alcanzado un estado que) no puede ser excedido o sobrepasado (niratiśayam)||25||


पूर्वेषामपि गुरुः कालेनानवच्छेदात्॥२६॥
Pūrveṣāmapi guruḥ kālenānavacchedāt||26||

(Ese Īśvara es) el Guru (guruḥ) inclusive (api) de los primeros (guru-s) (pūrveṣām), porque Él no está determinado o limitado (anavacchedāt) por el Tiempo (kālena)||26||


तस्य वाचकः प्रणवः॥२७॥
Tasya vācakaḥ praṇavaḥ||27||

La palabra (vācakaḥ) para (designarlo) a Él (tasya) es Praṇava u Om̐ (praṇavaḥ or praṇavaḥ)||27||


तज्जपस्तदर्थभावनम्॥२८॥
Tajjapastadarthabhāvanam||28||

(Aquéllos que han finalmente comprendido la relación intrínseca entre Praṇava e Īśvara realizarán) la murmuración (japaḥ) de ese (Om̐) (tad) (y) la contemplación (bhāvanam) de su (tad) significado (artha)||28||


ततः प्रत्यक्चेतनाधिगमोऽप्यन्तरायाभावश्च॥२९॥
Tataḥ pratyakcetanādhigamo'pyantarāyābhāvaśca||29||

A partir de esa (práctica de Īśvarapraṇidhāna o devoción a Īśvara --el Señor--) (tatas) (también viene) el logro (adhigamaḥ) del propio y verdadero Ser (pratyakcetana) al igual que (api... ca) el quite (abhāvaḥ) de obstáculos (antarāya)||29||


 व्याधिस्त्यानसंशयप्रमादालस्याविरतिभ्रान्तिदर्शनालब्धभूमिकत्वानवस्थितत्वानि चित्तविक्षेपास्तेऽन्तरायाः॥३०॥
Vyādhistyānasaṁśayapramādālasyāviratibhrāntidarśanālabdhabhūmikatvānavasthitatvāni cittavikṣepāste'ntarāyāḥ||30||

Enfermedad (vyādhi), ineficiencia mental (styāna), duda (saṁśaya), negligencia (pramāda), pereza (ālasya), falta de abstención --carencia de control-- (avirati), percepción errónea (bhrānti-darśana), el estado de no alcanzar (alabdha) ninguna etapa yóguica (bhūmikatva) (y) la inestabilidad --anavasthitatva-- (anavasthitatvāni). Esas (te) proyecciones (vikṣepāḥ) mentales (citta) (son) los obstáculos (antarāyāḥ)||30||


दुःखदौर्मनस्याङ्गमेजयत्वश्वासप्रश्वासा विक्षेपसहभुवः॥३१॥
Duḥkhadaurmanasyāṅgamejayatvaśvāsapraśvāsā vikṣepasahabhuvaḥ||31||

Dolor (duḥkha), sentimiento de desgracia y miseria (daurmanasya), sacudimiento o temblor (ejayatva) corporal (aṅgam), inhalación (śvāsa) (y) exhalación --praśvāsa--(praśvāsāḥ) aparecen o surgen (bhuvaḥ) junto con (saha) las (antedichas) proyecciones (vikṣepa)||31||


तत्प्रतिषेधार्थमेकतत्त्वाभ्यासः॥३२॥
Tatpratiṣedhārthamekatattvābhyāsaḥ||32||

Para (artham) impedir que eso avance --es decir, para detener esas proyecciones mentales-- (tad-pratiṣedha), (se recomienda) la práctica (abhyāsaḥ) de (la concentración en) un único (eka) principio (tattva)||32||


मैत्रीकरुणामुदितोपेक्षाणां सुखदुःखपुण्यापुण्यविषयाणां भावनातश्चित्तप्रसादनम्॥३३॥
Maitrīkaruṇāmuditopekṣāṇāṁ sukhaduḥkhapuṇyāpuṇyaviṣayāṇāṁ bhāvanātaścittaprasādanam||33||

La paz (prasādanam) mental (citta) (se logra) contemplando (bhāvanātaḥ) (internamente los sentimientos) de amistad (maitrī), compasión (karuṇā), simpatía en la dicha (muditā) (o) indiferencia --upekṣā-- (upekṣāṇām) en relación con (viṣayāṇām) (los seres que están) felices (sukha), (que están) sufriendo dolor o desgracia (duḥkha), (que son) virtuosos (puṇya) (o que son) impuros (apuṇya), (respectivamente)||33||


प्रच्छर्दनविधारणाभ्यां वा प्राणस्य॥३४॥
Pracchardanavidhāraṇābhyāṁ vā prāṇasya||34||

O (vā) (esa misma paz mental puede también lograrse) mediante exhalación (pracchardana) y retención --vidhāraṇa-- (vidhāraṇābhyām) del Prāṇa --la energía vital contenida en la respiración-- (prāṇasya)||34||


विषयवती वा प्रवृत्तिरुत्पन्ना मनसः स्थितिनिबन्धिनी॥३५॥
Viṣayavatī vā pravṛttirutpannā manasaḥ sthitinibandhinī||35||

O (vā) una percepción superior (pravṛttiḥ) con respecto a objetos (viṣayavatī), (en el momento en que) emerge (utpannā), provoca (nibandhinī) calma (sthiti) mental (manasaḥ) (también)||35||


विशोका वा ज्योतिष्मती॥३६॥
Viśokā vā jyotiṣmatī||36||

O (vā) (una percepción superior) que sea luminosa (jyotiṣmatī) y libre del pesar (viśokā) (puede también producir paz mental)||36||


वीतरागविषयं वा चित्तम्॥३७॥
Vītarāgaviṣayaṁ vā cittam||37||

O (vā) (la contemplación de) la mente (cittam) perteneciente (viṣayam) a un sabio que esté libre de las pasiones (vītarāga) (puede también producir tranquilidad mental)||37||


स्वप्ननिद्राज्ञानालम्बनं वा॥३८॥
Svapnanidrājñānālambanaṁ vā||38||

O (vā) el soporte (ālambanam) de los conocimientos --en la forma de palabras y/o imágenes-- (jñāna) (experimentados) en sueños (svapna) o en el estado de sueño profundo --sin sueños-- (nidrā) (puede también traer paz y estabilidad a la mente)||38||


यथाभिमतध्यानाद्वा॥३९॥
Yathābhimatadhyānādvā||39||

O (vā) a través de la meditación (dhyānāt) en cualquier cosa apropiada --desde un punto de vista yóguico, por supuesto-- que uno desee (yathā-abhimata) (se puede también alcanzar paz mental)||39||


 परमाणुपरममहत्त्वान्तोऽस्य वशीकारः॥४०॥
Paramāṇuparamamahattvānto'sya vaśīkāraḥ||40||

(Cuando la mente se estabiliza en diferentes realidades a voluntad, desde una tan diminuta como) un átomo --en el sentido de la más diminuta partícula concebible que no puede ser ya más dividida-- (paramāṇu) hasta (antaḥ) (otra que es) infinitamente grande (paramamahattva), (entonces, se ha logrado un completo) dominio (vaśīkāraḥ) sobre ella (asya)||40||


क्षीणवृत्तेरभिजातस्येव मणेर्ग्रहीतृग्रहणग्राह्येषु तत्स्थतदञ्जनता समापत्तिः॥४१॥
Kṣīṇavṛtterabhijātasyeva maṇergrahītṛgrahaṇagrāhyeṣu tatsthatadañjanatā samāpattiḥ||41||

Cuando una fluctuación mental (vṛtteḥ) debilitada (kṣīṇa) (finalmente) surge como consecuencia --o sea, cuando la fluctuación se debilita por último y la mente alcanza estabilidad-- (abhijātasya), (esta fluctuación se comporta) como (iva) una gema (transparente) (maṇeḥ) con respecto a conocedor (grahītṛ), instrumento de conocimiento (grahaṇa) y objectos conocibles --grāhya-- (grāhyeṣu) --los cuales son todos objetos de concentración mental--. (Este, por así decir,) acto de asumir el color --la naturaleza-- de cualquier realidad cercana (tad-stha-tad-añjanatā) (por parte de la fluctuación mental debilitada, al igual que una gema, se conoce como) Samāpatti o Absorción (samāpattiḥ)||41||


शब्दार्थज्ञानविकल्पैः सङ्कीर्णा सवितर्का समापत्तिः॥४२॥
Śabdārthajñānavikalpaiḥ saṅkīrṇā savitarkā samāpattiḥ||42||

Savitarkā Samāpatti (savitarkā samāpattiḥ) (es esa Absorción que) está combinada (saṅkīrṇā) con ideas o pensamientos (vikalpaiḥ) de (igualdad) entre palabra (śabda), (su) significado (artha) y el conocimiento (resultante) (jñāna)||42||


स्मृतिपरिशुद्धौ स्वरूपशून्येवार्थमात्रनिर्भासा निर्वितर्का॥४३॥
Smṛtipariśuddhau svarūpaśūnyevārthamātranirbhāsā nirvitarkā||43||

Cuando se ha purificado completamente (pariśuddhau) la memoria (smṛti), (y la cognición intuitiva está), por así decir (iva), desprovista (śūnyā) de su propia naturaleza esencial (sva-rūpa), (esa Samāpatti o Absorción,) en la que solamente (mātra) el objeto (sobre el cual la mente se concentra) (artha) brilla (nirbhāsā), (se denomina) Nirvitarkā (nirvitarkā)||43||


एतयैव सविचारा निर्विचारा च सूक्ष्मविषया व्याख्याता॥४४॥
Etayaiva savicārā nirvicārā ca sūkṣmaviṣayā vyākhyātā||44||

Por medio de esto --o sea, mediante la explicación anterior-- (etayā), se explican (vyākhyātā) también (eva) (las Samāpatti-s o Absorciones llamadas) Savicārā (savicārā) y (ca) Nirvicārā (nirvicārā), cuyos objetos (viṣayā) son sutiles (sūkṣma)||44||


सूक्ष्मविषयत्वं चालिङ्गपर्यवसानम्॥४५॥
Sūkṣmaviṣayatvaṁ cāliṅgaparyavasānam||45||

Y (ca) el carácter o condición de ser un objeto (viṣayatvam) sutil (sūkṣma) (respecto a uno previo que es menos sutil) termina o culmina (paryavasānam) en Aliṅga --la Prakṛti Inmanifiesta-- (aliṅga)||45||


ता एव सवीजः समाधिः॥४६॥
Tā eva savījaḥ samādhiḥ||46||

Sólo (eva) esas (cuatro variedades de Samāpatti o Absorción --Savitarkā, Nirvitarkā, Savicārā y Nirvicārā--) (tāḥ) (constituyen) Savījasamādhi (savījaḥ samādhiḥ) (o la perfecta concentración en la cual uno usa un objeto burdo/sutil o "vīja" como soporte para que su mente se concentre)||46||


निर्विचारवैशारद्येऽध्यात्मप्रसादः॥४७॥
Nirvicāravaiśāradye'dhyātmaprasādaḥ||47||

Al ganar destreza o pericia (vaiśāradye) en Nirvicārasamādhi --también conocido como Nirvicārā Samāpatti o Absorción-- (nirvicāra) (se desarrolla consecuentemente) claridad o pureza (prasādaḥ) en los instrumentos internos de conocimiento --especialmente en Buddhi o intelecto-- (adhyātma)||47||


ऋतम्भरा तत्र प्रज्ञा॥४८॥
Ṛtambharā tatra prajñā||48||

El profundo entendimiento o conocimiento (prajñā) (obtenido) en ese (estado de Nirvicārasamādhi o Nirvicārā Samāpatti) (tatra) (se llama) Ṛtambharā (ṛtambharā)||48||


श्रुतानुमानप्रज्ञाभ्यामन्यविषया विशेषार्थत्वात्॥४९॥
Śrutānumānaprajñābhyāmanyaviṣayā viśeṣārthatvāt||49||

(Y esa Prajñā o profundo conocimiento ganado en Nirvicārasamādhi) es diferente (anyaviṣayā) de los conocimientos (prajñābhyām) conseguidos a través de la transmisión oral (śruta) o de la inferencia (anumāna), porque se relaciona con las características particulares (viśeṣa) de los objetos --artha-- (arthatvāt)||49||


तज्जः संस्कारोऽन्यसंस्कारप्रतिबन्धी॥५०॥
Tajjaḥ saṁskāro'nyasaṁskārapratibandhī||50||

La impresión latente (saṁskāraḥ) nacida (jaḥ) de esa (especial Prajñā que surge en Nirvicārasamādhi) (tad) obstruye (pratibandhī) las otras (anya) impresiones latentes (saṁskāra)||50||


तस्यापि निरोधे सर्वनिरोधान्निर्वीजः समाधिः॥५१॥
Tasyāpi nirodhe sarvanirodhānnirvījaḥ samādhiḥ||51||

En la cesación (nirodhe) de eso --es decir, de la impresión latente nacida de la antedicha Prajñā-- (tasya) también (api), hay Nirvījasamādhi --o la perfecta concentración que es sin objetos o "nirvīja"; en otras palabras, no se utiliza ningún objeto o "vīja" como soporte para que la propia mente se concentre-- (nirvījaḥ samādhiḥ) a través de la supresión (nirodhāt) de todas (las modificaciones o fluctuaciones mentales) (sarva)||51||

Aquí concluye la Primera Sección que trata sobre la concentración

al inicio


 Segunda Sección: Sobre la práctica

तपःस्वाध्यायेश्वरप्रणिधानानि क्रियायोगः॥१॥
Tapaḥsvādhyāyeśvarapraṇidhānāni kriyāyogaḥ||1||

Austeridad o Penitencia (tapas), Estudio de escrituras y Canto de mantra-s (svādhyāya) (y) Devoción --praṇidhāna-- (praṇidhānāni) al (Supremo) Señor (īśvara) (son) Kriyāyoga (kriyāyogaḥ)||1||


समाधिभावनार्थः क्लेशतनूकरणार्थश्च॥२॥
Samādhibhāvanārthaḥ kleśatanūkaraṇārthaśca||2||

(El Kriyāyoga debería ser practicado) para (arthaḥ... arthaḥ) producir (bhāvana) Samādhi o Perfecta Concentración (samādhi) y (ca) atenuar (tanūkaraṇa) los Kleśa-s (kleśa)||2||


अविद्यास्मितारागद्वेषाभिनिवेशाः पञ्च क्लेशाः॥३॥
Avidyāsmitārāgadveṣābhiniveśāḥ pañca kleśāḥ||3||

La ignorancia (en la forma de una mala captación de la Realidad) (avidyā), egoísmo (en la forma de una errónea identificación del Ser con el intelecto) (asmitā), apego (rāga), aversión (dveṣa) y miedo a la muerte (el cual deriva de apegarse ignorantemente a la vida) --abhiniveśa-- (abhiniveśāḥ) son los cinco (pañca) Kleśa-s o Aflicciones (kleśāḥ)||3||


अविद्या क्षेत्रमुत्तरेषां प्रसुप्ततनुविच्छिन्नोदाराणाम्॥४॥
Avidyā kṣetramuttareṣāṁ prasuptatanuvicchinnodārāṇām||4||

La ignorancia (en la forma de una mala captación de la Realidad) (avidyā) es el campo (de cultivo) (kṣetram) para los subsecuentes (cuatro Kleśa-s) (uttareṣām) (ya sea que ellos estén) dormidos (prasupta), atenuados (tanu), interrumpidos (vicchinna) o activos --udāra-- (udārāṇām)||4||


अनित्याशुचिदुःखानात्मसु नित्यशुचिसुखात्मख्यातिरविद्या॥५॥
Anityāśuciduḥkhānātmasu nityaśucisukhātmakhyātiravidyā||5||

La ignorancia (avidyā) es considerar (khyātiḥ) como eterno (nitya) lo que no es eterno (anitya), como puro (śuci) lo que no es puro (aśuci), como placer (o "agradable") (sukha) lo que es dolor (o "desagradable") (duḥkha) y como el Ser (ātma) lo que es el no Ser --anātma-- (anātmasu)||5||


दृग्दर्शनशक्त्योरेकात्मतेवास्मिता॥६॥
Dṛgdarśanaśaktyorekātmatevāsmitā||6||

El egoísmo (asmitā) es equivalente (iva) a la identificación (ekātmatā) del Poder --śakteḥ o śaktyāḥ--1 (śaktyoḥ) Conocedor (dṛk) --es decir, "Puruṣa o la Conciencia Absoluta"-- con el poder --śakteḥ o śaktyāḥ--2 (śaktyoḥ) cognoscitivo (darśana) --es decir, "Buddhi o intelecto"--||6||

1 "śaktyoḥ" significa realmente "de los dos poderes" (Genitivo Dual de "śakti" --poder--). Sin embargo, tuve que traducirlo en singular por conveniencia. No obstante ello, he dado también las respectivas formas para el Genitivo Singular de "śakti", o sea, "śakteḥ o śaktyāḥ" --del poder--, para aclarar más el asunto.
2 Ídem.


सुखानुशयी रागः॥७॥
Sukhānuśayī rāgaḥ||7||

El apego (rāgaḥ) es eso que resulta (anuśayī) del placer (sukha); --es decir, "El apego es la modificación que se forja mediante la remembranza del placer disfrutado"--||7||


दुःखानुशयी द्वेषः॥८॥
Duḥkhānuśayī dveṣaḥ||8||

La aversión (dveṣaḥ) es eso que resulta (anuśayī) del dolor o pesar (duḥkha); --es decir, "La aversión es la modificación que se forja mediante la experiencia de miseria"--||8||


स्वरसवाही विदुषोऽपि तथारूढोऽभिनिवेशः॥९॥
Svarasavāhī viduṣo'pi tathārūḍho'bhiniveśaḥ||9||

El innato (svarasavāhī) miedo a la muerte (abhiniveśaḥ) está establecido (ārūḍhaḥ) en igual manera (en todos) (tathā), aun (api) en los sabios (viduṣaḥ); --es decir, "El miedo a la muerte puede ser hallado tanto en los ignorantes como en la gente sabia"--||9||


ते प्रतिप्रसवहेयाः सूक्ष्माः॥१०॥
Te pratiprasavaheyāḥ sūkṣmāḥ||10||

Esos (te) sutiles (Kleśa-s o Aflicciones) (sūkṣmāḥ) deben ser abandonados (heyāḥ) mediante la cesación de la producción (mental) (pratiprasava)||10||


ध्यानहेयास्तद्वृत्तयः॥११॥
Dhyānaheyāstadvṛttayaḥ||11||

Las modificaciones (aflictivas) (vṛttayaḥ) de eso --es decir, "de los antedichos Kleśa-s o Aflicciones"-- (tad) deben ser abandonadas (heyāḥ) a través de la meditación (dhyāna)||11||


 क्लेशमूलः कर्माशयो दृष्टादृष्टजन्मवेदनीयः॥१२॥
Kleśamūlaḥ karmāśayo dṛṣṭādṛṣṭajanmavedanīyaḥ||12||

La impresión latente de la acción (karma-āśayaḥ), la cual está basada (mūlaḥ) en Kleśa-s o Aflicciones (kleśa), se manifiesta (vedanīyaḥ) en la presente vida (dṛṣṭa... janma) o en una vida futura (adṛṣṭajanma)||12||


सति मूले तद्विपाको जात्यायुर्भोगाः॥१३॥
Sati mūle tadvipāko jātyāyurbhogāḥ||13||

Mientras eso --es decir, "los Kleśa-s o Afflicciones"-- permanezca (sati) en la raíz (mūle), la consecuencia o resultado (vipākaḥ) of it (tad) es nacimiento (jāti), duración de vida (āyus) y experiencia --bhoga-- (bhogāḥ)||13||


ते ह्लादपरितापफलाः पुण्यापुण्यहेतुत्वात्॥१४॥
Te hlādaparitāpaphalāḥ puṇyāpuṇyahetutvāt||14||

A causa (hetutvāt) de la virtud (puṇya) y del vicio (apuṇya), esos --es decir, "nacimiento, duración de vida y experiencia"-- (te) (aparecen como) los frutos (phalāḥ) de placer (hlāda) o dolor (paritāpa), (respectivamente)||14||


परिणामतापसंस्कारदुःखैर्गुणवृत्तिविरोधाच्च दुःखमेव सर्वं विवेकिनः॥१५॥
Pariṇāmatāpasaṁskāraduḥkhairguṇavṛttivirodhācca duḥkhameva sarvaṁ vivekinaḥ||15||

Para las personas que disciernen (vivekinaḥ), todo (sarvam) es en verdad (considerado como) (eva) doloroso (duḥkham) a causa de las sufrimientos (duḥkhaiḥ) (que derivan de) los resultados o consecuencias (de las propias acciones) (pariṇāma), (de) las experiencias penosas (tāpa) (y de) las impresiones latentes (saṁskāra), y también (ca) debido a la (mutua) oposición (virodhāt) de las modificaciones (vṛtti) de los Guṇa-s (o modalidades de Pradhāna1) (guṇa)||15||

1 "Pradhāna" es Prakṛti.


हेयं दुःखमनागतम्॥१६॥
Heyaṁ duḥkhamanāgatam||16||

El dolor (duḥkham) futuro (anāgatam) debe ser abandonado (heyam)||16||


द्रष्टृदृश्ययोः संयोगो हेयहेतुः॥१७॥
Draṣṭṛdṛśyayoḥ saṁyogo heyahetuḥ||17||

La unión (saṁyogaḥ) del "Vidente" --es decir, "del Sujeto"-- (draṣṭṛ) con "lo visto" (o conocible) --es decir, "con el objeto animado o inanimado" o "dṛśya"-- (dṛśyayoḥ) es la causa (hetuḥ) de eso que debe ser abandonado (heya)||17||


प्रकाशक्रियास्थितिशीलं भूतेन्द्रियात्मकं भोगापवर्गार्थं दृश्यम्॥१८॥
Prakāśakriyāsthitiśīlaṁ bhūtendriyātmakaṁbhogāpavargārthaṁ dṛśyam||18||

El "conocible" --es decir, "el objeto"-- (dṛśyam) es por naturaleza (śīlam) consciente (prakāśa), mutable (kriyā) e inerte (sthiti). (En segundo término,) consta (ātmakam) de elementos (sutiles y burdos) (bhūta) (e) Indriya-s --es decir, "Poderes de percepción (Jñānendriya-s)" junto con "Poderes de acción (Karmendriya-s)"-- (indriya). (Por último,) sirve al propósito (artham) de experiencia (bhoga) y Liberación (apavarga)||18||


विशेषाविशेषलिङ्गमात्रालिङ्गानि गुणपर्वाणि॥१९॥
Viśeṣāviśeṣaliṅgamātrāliṅgāni guṇaparvāṇi||19||

Los estados de mutación (parvāṇi) de los Guṇa-s (o modalidades de Pradhāna1) (guṇa) (son): "diversificado" (viśeṣa), "no diversificado" (aviśeṣa), "sólo indicador" (liṅgamātra) y "sin ninguna indicación o marca" --aliṅga-- (aliṅgāni)||19||

1 "Pradhāna" es un sinónimo de Prakṛti.


द्रष्टा दृशिमात्रः शुद्धोऽपि प्रत्ययानुपश्यः॥२०॥
Draṣṭā dṛśimātraḥ śuddho'pi pratyayānupaśyaḥ||20||

El Vidente (draṣṭā) es solamente (mātraḥ) un Testigo --es decir, "Es un Conocedor absoluto y está completamente desprovisto de Guṇa-s y subsecuente mutación"-- (dṛśi) que aunque (api) puro (śuddhaḥ), contempla (anupaśyaḥ) las modificaciones mentales (pratyaya)||20||


तदर्थ एव दृश्यस्यात्मा॥२१॥
Tadartha eva dṛśyasyātmā||21||

La naturaleza (ātmā) del objeto conocible (dṛśyasya) es realmente (eva) (el ser) el objeto (de percepción) (arthaḥ) de Eso --es decir, "de Puruṣa, el Conocedor Absoluto"-- (tad)||21||


कृतार्थं प्रति नष्टमप्यनष्टं तदन्यसाधारणत्वात्॥२२॥
Kṛtārthaṁ prati naṣṭamapyanaṣṭaṁ tadanyasādhāraṇatvāt||22||

Aun cuando (api) haya desparecido (naṣṭam) con respecto (prati) a un (Puruṣa) que ha cumplido su propósito (con él) (kṛta-artham), eso --es decir, "el objeto conocible"-- (tad) no desaparece (realmente) (anaṣṭam) debido a que es común (sādhāraṇatvāt) a otros (anya) (también) --o sea, "otros Puruṣa-s podrían también usarlo incluso después de haber sido utilizado por uno de ellos previamente"--||22||


 स्वस्वामिशक्त्योः स्वरूपोपलब्धिहेतुः संयोगः॥२३॥
Svasvāmiśaktyoḥ svarūpopalabdhihetuḥ saṁyogaḥ||23||

La unión o alianza (saṁyogaḥ) es la causa (hetuḥ) para llegar a "darse cuenta" (upalabdhi) de la verdadera naturaleza (sva-rūpa) de los dos poderes (śaktyoḥ) (llamados) "objeto --como propiedad--" (sva) (y) "sujeto --como propietario--" (svāmi)||23||


तस्य हेतुरविद्या॥२४॥
Tasya heturavidyā||24||

La ignorancia (avidyā) es la causa (hetuḥ) de esa (unión o alianza) (tasya)||24||


तदभावात्संयोगाभावो हानं तद्दृशेः कैवल्यम्॥२५॥
Tadabhāvātsaṁyogābhāvo hānaṁ taddṛśeḥ kaivalyam||25||

La ausencia (abhāvaḥ) de unión o alianza (saṁyoga) que surge a partir de la ausencia (abhāvāt) de eso --es decir, "de Adarśana o falta de conocimiento discriminativo o verdadero discernimiento de la Realidad"-- (tad) es Kaivalya (kaivalyam) o el estado de Emancipación (hānam) de ese (tad) Conocedor (absoluto) (dṛśeḥ) (denominado Puruṣa)||25||


विवेकख्यातिरविप्लवा हानोपायः॥२६॥
Vivekakhyātiraviplavā hānopāyaḥ||26||

El medio (upāyaḥ) de Liberación (hāna) es el conocimiento (khyātiḥ) discriminativo (viveka) que está totalmente desprovisto de confusión o desorden (aviplavā)||26||


तस्य सप्तधा प्रान्तभूमिः प्रज्ञा॥२७॥
Tasya saptadhā prāntabhūmiḥ prajñā||27||

Un séptuplo (saptadhā) (y) último (prāntabhūmiḥ) entendimiento profundo (prajñā) (llega) a ese (Yogī que ha alcanzado conocimiento discriminativo) (tasya)||27||


योगाङ्गानुष्ठानादशुद्धिक्षये ज्ञानदीप्तिराविवेकख्यातेः॥२८॥
Yogāṅgānuṣṭhānādaśuddhikṣaye jñānadīptirāvivekakhyāteḥ||28||

Cuando se destruye (kṣaye) la impureza (aśuddhi) a través de la práctica (anuṣṭhānāt) de los miembros --ramas-- (aṅga) del Yoga (yoga), (emerge) la Luz (dīptiḥ) del Conocimiento (jñāna) que culmina (ā) en conocimiento (khyāteḥ) discriminativo (viveka)||28||


यमनियमासनप्राणायामप्रत्याहारधारणाध्यानसमाधयोऽष्टावङ्गानि॥२९॥
Yamaniyamāsanaprāṇāyāmapratyāhāradhāraṇādhyānasamādhayo'ṣṭāvaṅgāni||29||

Yama (yama), Niyama (niyama), Āsana (āsana), Prāṇāyāma (prāṇāyāma), Pratyāhāra (pratyāhāra), Dhāraṇā (dhāraṇā), Dhyāna (dhyāna) (y) Samādhi --samādhi-- (samādhayaḥ) (son) los ocho (aṣṭau) miembros --ramas; aṅga-- (del Yoga) (aṅgāni) --tras esta declaración, Patañjali describirá cada uno de ellos en detalle--||29||


अहिंसासत्यास्तेयब्रह्मचर्यापरिग्रहा यमाः॥३०॥
Ahiṁsāsatyāsteyabrahmacaryāparigrahā yamāḥ||30||

No perjudicar --inocuidad-- (ahiṁsā), Veracidad (satya), Abstenerse de robar (asteya), Continencia --morar en Brahma-- (brahmacarya) y No poseer --abstinencia de la avaricia|codicia; aparigraha-- (aparigrahāḥ) (son los cinco) Yama-s o Abstenciones (yamāḥ)||30||


जातिदेशकालसमयानवच्छिन्नाः सार्वभौमा महाव्रतम्॥३१॥
Jātideśakālasamayānavacchinnāḥ sārvabhaumā mahāvratam||31||

(Esos Yama-s o Abstenciones se convierten en) un gran (mahā) voto (vratam) (cuando se vuelven) universales (sārvabhaumāḥ) y no se ven restringidos (anavacchinnāḥ) por (ninguna consideración de) clase (jāti), lugar (deśa), tiempo (kāla) o deber habitual --"costumbre establecida y regla convencional o usanza" son también traducciones válidas para "samaya"-- (samaya)||31||


शौचसन्तोषतपःस्वाध्यायेश्वरप्रणिधानानि नियमाः॥३२॥
Śaucasantoṣatapaḥsvādhyāyeśvarapraṇidhānāni niyamāḥ||32||

Limpieza (śauca), Contento (santoṣa), Austeridad o Penitencia (tapas), Estudio y Recitación de Escrituras Sagradas (svādhyāya), y Devoción --praṇidhāna-- (praṇidhānāni) al Señor (Supremo) (īśvara) (son los cinco) Niyama-s u Observancias (niyamāḥ)||32||


वितर्कबाधने प्रतिपक्षभावनम्॥३३॥
Vitarkabādhane pratipakṣabhāvanam||33||

Cuando se inhiban (bādhane) (esos Yama-s y Niyama-s) debido a (erróneas) maneras de pensar y sentir (vitarka), (un Yogī debería cultivar) la contemplación (bhāvanam) de los opuestos (pratipakṣa)||33||


 वितर्का हिंसादयः कृतकारितानुमोदिता लोभक्रोधमोहपूर्वका मृदुमध्याधिमात्रा दुःखाज्ञानानन्तफला इति प्रतिपक्षभावनम्॥३४॥
Vitarkā hiṁsādayaḥ kṛtakāritānumoditā lobhakrodhamohapūrvakā mṛdumadhyādhimātrā duḥkhājñānānantaphalā iti pratipakṣabhāvanam||34||

(Las acciones tales como) perjuicio (hiṁsā), etc. (ādayaḥ) que proceden de (erróneas) maneras de pensar y sentir (vitarkāḥ) (pueden clasificarse así): (I) las que son realizadas por uno mismo (kṛta), las mandadas a hacer por otro (kārita) o las aprobadas --anumodita-- (anumoditāḥ); (II) las que son precedidas (pūrvakāḥ) (ya sea) por codicia (lobha), ira (krodha), o engaño (moha). (Además, las antedichas acciones pueden ser) suaves (mṛdu), moderadas (madhya) o intensas --adhimātra-- (adhimātrāḥ). "(Ellas son) los interminables (ananta) frutos o consecuencias (phalāḥ) (que resultan del) dolor (duḥkha) (y) la ignorancia (ajñāna)" --"iti" representa las comillas-- es el pensamiento (bhāvanam) opuesto (pratipakṣa)||34||


अहिंसाप्रतिष्ठायां तत्सन्निधौ वैरत्यागः॥३५॥
Ahiṁsāpratiṣṭhāyāṁ tatsannidhau vairatyāgaḥ||35||

Cuando se establece (pratiṣṭhāyām) Ahiṁsā o No perjudicar (ahiṁsā) (en un Yogī, se produce) un cese (tyāgaḥ) de hostilidad (vaira) (en alguien) que se acerque (sannidhau) a él (tad)||35||


सत्यप्रतिष्ठायां क्रियाफलाश्रयत्वम्॥३६॥
Satyapratiṣṭhāyāṁ kriyāphalāśrayatvam||36||

Cuando se establece (pratiṣṭhāyām) Satya o Veracidad (satya) (en el Yogī, surge) un estado de conexión (āśrayatvam) entre (sus) acciones --como la idea general expresada por cualquier verbo-- (kriyā) y los frutos o consecuencias (resultantes) (phala) --es decir, "todo lo que el mencionado Yogī diga se hará realidad a la larga"--||36||


अस्तेयप्रतिष्ठायां सर्वरत्नोपस्थानम्॥३७॥
Asteyapratiṣṭhāyāṁ sarvaratnopasthānam||37||

Cuando se establece (pratiṣṭhāyām) Asteya o el Abstenerse de robar (asteya) (en el Yogī), todas (sarva) las joyas (ratna) permanecen cerca para servir(le) (upasthānam)||37||


ब्रह्मचर्यप्रतिष्ठायां वीर्यलाभः॥३८॥
Brahmacaryapratiṣṭhāyāṁ vīryalābhaḥ||38||

Cuando se establece (pratiṣṭhāyām) Brahmacarya o Continencia (brahmacarya) (en ese Yogī, hay) adquisición (lābhaḥ) de Vīrya --lit. "energía, vigor, fortaleza, etc."-- (vīrya)||38||


अपरिग्रहस्थैर्ये जन्मकथन्तासम्बोधः॥३९॥
Aparigrahasthairye janmakathantāsambodhaḥ||39||

Cuando (ese mismo Yogī) permanece firmemente (sthairye) en Aparigraha o No poseer (aparigraha), (surge) un pleno conocimiento (sambodhaḥ) de "el cómo y el por qué" (kathantā) en lo referente a (sus) existencias (pasadas, presentes y futuras) (janma)||39||


शौचात्स्वाङ्गजुगुप्सा परैरसंसर्गः॥४०॥
Śaucātsvāṅgajugupsā parairasaṁsargaḥ||40||

A partir de Śauca o Limpieza (śaucāt), (surge) un disgusto (jugupsā) hacia el propio (sva) cuerpo (aṅga), (y consecuentemente también se desarrolla) un desinterés por contactarse (asaṁsargaḥ) con otros (cuerpos) (paraiḥ)||40||


सत्त्वशुद्धिसौमनस्यैकाग्र्येन्द्रियजयात्मदर्शनयोग्यत्वानि च॥४१॥
Sattvaśuddhisaumanasyaikāgryendriyajayātmadarśanayogyatvāni ca||41||

Pureza (śuddhi) de naturaleza o disposición (sattva), satisfacción mental (saumanasya), concentración (aikāgrya), conquista (jaya) de los Indriya-s --5 Jñānendriya-s o poderes de percepción, y 5 Karmendriya-s o poderes de acción-- (indriya) (y) una aptitud o habilidad --yogyatva-- (yogyatvāni) para percibir (darśana) al Ser (ātma) (se desarrollan) también (ca) (a partir de Śauca o Limpieza)||41||


सन्तोषादनुत्तमसुखलाभः॥४२॥
Santoṣādanuttamasukhalābhaḥ||42||

A partir de Santoṣa o Contento (santoṣāt); (hay) adquisición (lābhaḥ) de insuperable (anuttama) felicidad (sukha)||42||


कायेन्द्रियसिद्धिरशुद्धिक्षयात्तपसः॥४३॥
Kāyendriyasiddhiraśuddhikṣayāttapasaḥ||43||

La perfección (siddhiḥ) del cuerpo (kāya) y de los Indriya-s --5 Jñānendriya-s o poderes de percepción, y 5 Karmendriya-s o poderes de acción-- (indriya) (se adquiere) a través de Tapas o Austeridad (tapasaḥ), la cual produce destrucción (kṣayāt) de las impurezas (aśuddhi)||43||


स्वाध्यायादिष्टदेवतासम्प्रयोगः॥४४॥
Svādhyāyādiṣṭadevatāsamprayogaḥ||44||

Unión o comunión (samprayogaḥ) con la deidad (devatā) deseada o elegida (iṣṭa) (se obtiene) a partir de Svādhyāya o Estudio y Recitación de Escrituras Sagradas (svādhyāyāt)||44||


 समाधिसिद्धिरीश्वरप्रणिधानात्॥४५॥
Samādhisiddhirīśvarapraṇidhānāt||45||

La perfección o el logro pleno (siddhiḥ) del Samādhi o Perfecta Concentración (samādhi) (se alcanza) por medio de la devoción (praṇidhānāt) al Señor (īśvara)||45||


स्थिरसुखमासनम्॥४६॥
Sthirasukhamāsanam||46||

La Postura (āsanam) (debería ser) firme (sthira) y agradable (sukham)||46||


प्रयत्नशैथिल्यानन्तसमापत्तिभ्याम्॥४७॥
Prayatnaśaithilyānantasamāpattibhyām||47||

(Āsana o Postura se perfecciona) mediante la relajación (śaithilya) del esfuerzo (prayatna) y la absorción --samāpatti-- (samāpattibhyām) en el infinito --es decir, "en el infinito espacio alrededor"-- (ananta)||47||


ततो द्वन्द्वानभिघातः॥४८॥
Tato dvandvānabhighātaḥ||48||

A partir de eso (tatas), (se manifiesta) una inmunidad (anabhighātaḥ) con respecto a los pares de opuestos (dvandva)||48||


तस्मिन्सति श्वासप्रश्वासयोर्गतिविच्छेदः प्राणायामः॥४९॥
Tasminsati śvāsapraśvāsayorgativicchedaḥ prāṇāyāmaḥ||49||

Una vez que ese (tasmin) (Āsana o Postura) ha sido (perfeccionado) (sati), Prāṇāyāma (prāṇāyāmaḥ), (que) es la suspensión (vicchedaḥ) del flujo (gati) de inhalación (śvāsa) y exhalación --praśvāsa-- (praśvāsayoḥ), (debería ser desarrollado)||49||


वाह्याभ्यन्तरस्तम्भवृत्तिः देशकालसङ्ख्याभिः परिदृष्टो दीर्घसूक्ष्मः॥५०॥
Vāhyābhyantarastambhavṛttirdeśakālasaṅkhyābhiḥ paridṛṣṭo dīrghasūkṣmaḥ||50||

(Prāṇāyāma) tiene (tres) operacione(s) (vṛttiḥ): (1) Externa (vāhya), (2) Interna (ābhyantara) y (3) Supresión (stambha). (Además, cuando Prāṇāyāma es) observado (paridṛṣṭaḥ) según espacio (deśa), tiempo (kāla) y número --saṅkhyā-- (saṅkhyābhiḥ), se hace largo (dīrgha) y sutil (sūkṣmaḥ)||50||


वाह्याभ्यन्तरविषयाक्षेपी चतुर्थः॥५१॥
Vāhyābhyantaraviṣayākṣepī caturthaḥ||51||

La cuarta (clase de Prāṇāyāma) (caturthaḥ) trasciende o sobrepasa (ākṣepī) la esfera de influencia (viṣaya) de (las Operaciones) Externa (vāhya) e Interna (ābhyantara)||51||


ततः क्षीयते प्रकाशावरणम्॥५२॥
Tataḥ kṣīyate prakāśāvaraṇam||52||

A través de eso (tatas), el velo (āvaraṇam) sobre Prakāśa --es decir, "sobre la revelación de conocimiento verdadero "-- (prakāśa) se atenúa (kṣīyate)||52||


धारणासु च योग्यता मनसः॥५३॥
Dhāraṇāsu ca yogyatā manasaḥ||53||

Una aptitud (yogyatā) mental (manasaḥ) para las dhāraṇā-s o prácticas de concentración (dhāraṇāsu) también (ca) (se desarrolla)||53||


स्वविषयासम्प्रयोगे चित्तस्य स्वरूपानुकार इवेन्द्रियाणां प्रत्याहारः॥५४॥
Svaviṣayāsamprayoge cittasya svarūpānukāra ivendriyāṇāṁ pratyāhāraḥ||54||

Pratyāhāra o el Retiro (pratyāhāraḥ) de los Indriya-s --5 Jñānendriya-s o poderes de percepción, y 5 Karmendriya-s o poderes de acción-- (indriyāṇām) (es), por así decir (iva), un seguir (anukāraḥ) la naturaleza esencial (sva-rūpa) de la mente (cittasya) (por parte de esos mismos Indriya-s), cuando se separan (asamprayoge) de sus (correspondientes) (sva) objetos (viṣaya)||54||


ततः परमा वश्यतेन्द्रियाणाम्॥५५॥
Tataḥ paramā vaśyatendriyāṇām||55||

A partir de ese (Pratyāhāra o Retiro) (tatas), (brota) un supremo (paramā) dominio o control (vaśyatā) de los Indriya-s --5 Jñānendriya-s o poderes de percepción, y 5 Karmendriya-s o poderes de acción-- (indriyāṇām)||55||

Aquí concluye la Segunda Sección que trata sobre la práctica

al inicio


 Tercera Sección: Poderes sobrenaturales

देशबन्धश्चित्तस्य धारणा॥१॥
Deśabandhaścittasya dhāraṇā||1||

Concentración (dhāraṇā) es la fijación (bandhaḥ) de la mente (cittasya) en un punto (deśa)||1||


तत्र प्रत्ययैकतानता ध्यानम्॥२॥
Tatra pratyayaikatānatā dhyānam||2||

En eso --en Dhāraṇā-- (tatra), el flujo continuo de similares (ekatānatā) modificaciones mentales (pratyaya) es Meditación (dhyānam)||2||


तदेवार्थमात्रनिर्भासं स्वरूपशून्यमिव समाधिः॥३॥
Tadevārthamātranirbhāsaṁ svarūpaśūnyamiva samādhiḥ||3||

La Perfecta Concentración (samādhiḥ) es únicamente (eva) esa (condición) (tad) en la cual sólo (mātra) el objeto (de concentración) (artha) brilla (o se manifiesta) (nirbhāsam), y el ser (sva-rūpa) está ausente (śūnyam), por así decir (iva)||3||


त्रयमेकत्र संयमः॥४॥
Trayamekatra saṁyamaḥ||4||

La tríada (arriba mencionada) --es decir, Dhāraṇā, Dhyāna y Samādhi-- (trayam) (aplicada) sobre un único objeto (ekatra) es Saṁyama (saṁyamaḥ)||4||


तज्जयात्प्रज्ञालोकः॥५॥
Tajjayātprajñālokaḥ||5||

A través de la conquista (jayāt) de eso --es decir, de Saṁyama-- (tad), (amanece) la Luz (ālokaḥ) de la Sabiduría (prajñā)||5||


तस्य भूमिषु विनियोगः॥६॥
Tasya bhūmiṣu viniyogaḥ||6||

(Debe haber) aplicación (viniyogaḥ) de eso (tasya) a las etapas (de la práctica) (bhūmiṣu)||6||


त्रयमन्तरङ्गं पूर्वेभ्यः॥७॥
Trayamantaraṅgaṁ pūrvebhyaḥ||7||

La tríada (de Dhāraṇā, Dhyāna y Samādhi) (trayam) (son prácticas más) internas (antaraṅgam) que las anteriores --es decir, Yama, Niyama, Āsana, Prāṇāyāma y Pratyāhāra-- (pūrvebhyaḥ) (dentro del marco del Samprajñātayoga)||7||


तदपि वहिरङ्गं निर्वीजस्य॥८॥
Tadapi vahiraṅgaṁ nirvījasya||8||

(A su vez,) esa misma tríada (tad api) es externa (vahiraṅgam) con respecto a concentración Nirvīja o sin semilla --en suma, Asamprajñātayoga-- (nirvījasya)||8||


व्युत्थाननिरोधसंस्कारयोरभिभवप्रादुर्भावौ निरोधक्षणचित्तान्वयो निरोधपरिणामः॥९॥
Vyutthānanirodhasaṁskārayorabhibhavaprādurbhāvau nirodhakṣaṇacittānvayo nirodhapariṇāmaḥ||9||

La subyugación (abhibhava) de las impresion(es) latente(s) --saṁskāra-- (saṁskārayoḥ) del estado manifiesto --en otras palabras, "Vyutthāna" o el ordinario estado de conciencia en el cual hay fluctuación mental-- (vyutthāna) y la aparición --prādurbhāva-- (prādurbhāvau) de las latencia(s) --saṁskāra-- (saṁskārayoḥ) del estado de mente detenida (nirodha) (es) la mutación (pariṇāmaḥ) de (ese mismo) estado de mente detenida (nirodha). (Esta mutación) se vincula (anvayaḥ) con la mente (citta) en (cada) momento (kṣaṇa) de ese estado de mente detenida (nirodha)||9||

Nota que "saṁskārayoḥ" significa literalmente "de ambas impresiones latentes" (o sea, "de las de Vyutthāna --estado manifiesto-- y Nirodha --estado de mente detenida--). A su vez, "abhibhavaprādurbhāvau" quiere decir literalmente "la subyugación (abhibhava) y aparición (prādurbhāva)". Tuve que adaptar la traducción de modo que se pudiera comprender apropiadamente el significado del aforismo.


तस्य प्रशान्तवाहिता संस्कारात्॥१०॥
Tasya praśāntavāhitā saṁskārāt||10||

A través de las impresion(es) latentes (saṁskārāt) de ese (estado de mente detenida) (tasya), (se produce y mantiene) un continuo e inalterado estado de tranquilidad mental (praśānta-vāhitā)||10||


सर्वार्थतैकाग्रतयोः क्षयोदयौ चित्तस्य समाधिपरिणामः॥११॥
Sarvārthataikāgratayoḥ kṣayodayau cittasya samādhipariṇāmaḥ||11||

La disminución (kṣaya) de la atención hacia todos (los objetos) (sarva-arthatā) y el surgimiento/desarrollo --udaya-- (udayau) de la concentración --ekāgratā-- (ekāgratayoḥ) (es) la mutación (pariṇāmaḥ) del Samādhi --perfecta concentración o absorción-- (samādhi) de la mente (cittasya)||11||

Nota que "sarvārthataikāgratayoḥ" significa literalmente "de la atención a todos los objetos (sarva-arthatā) y de la concentración (ekāgratā)". A su vez, "kṣayodayau" quiere decir literalmente "en la disminución (kṣaya) y surgimiento/desarrollo (udaya)". Tuve que adaptar la traducción de modo que se pudiera comprender apropiadamente el significado del aforismo.


 ततः पुनः शान्तोदितौ तुल्यप्रत्ययौ चित्तस्यैकाग्रतापरिणामः॥१२॥
Tataḥ punaḥ śāntoditau tulyapratyayau cittasyaikāgratāpariṇāmaḥ||12||

Allí (tatas) nuevamente (punar) --es decir, "durante el Samādhi"--, (al ser) la pasada (śānta) modificación --pratyaya-- (pratyayau) idéntica (tulya) a la actual --údita-- (uditau) modificación --pratyaya-- (pratyayau), (ocurre) la mutación (pariṇāmaḥ) del estado concentrado (ekāgratā) de la mente (cittasya)||12||

Nota que "śāntoditau" significa literalmente "una pasada --pratyaya o modificación mental-- (śānta) y una actual o presente (udita)". A su vez, "tulyapratyayau" quiere decir literalmente "dos modificaciones mentales o pratyaya-s (pratyayau) que son idénticas (tulya)". Tuve que adaptar la traducción de modo que se pudiera comprender apropiadamente el significado del aforismo.


एतेन भूतेन्द्रियेषु धर्मलक्षणावस्थापरिणामा व्याख्याताः॥१३॥
Etena bhūtendriyeṣu dharmalakṣaṇāvasthāpariṇāmā vyākhyātāḥ||13||

Por medio de esto --o sea, "a través de la previa exposición sobre las tres mutaciones mencionada en los aforismos 9, 11 y 12"-- (etena), las mutaciones (pariṇāmāḥ) de atributo esencial (dharma), carácter temporal (lakṣaṇa) (y) estado como viejo y nuevo (avasthā) en los elementos burdos (bhūta) e Indriya-s --es decir, los poderes de percepción y acción-- (indriyeṣu) (se) explican en detalle (vyākhyātāḥ)||13||


शान्तोदिताव्यपदेश्यधर्मानुपाती धर्मी॥१४॥
Śāntoditāvyapadeśyadharmānupātī dharmī||14||

El objeto caracterizado (dharmī) es (eso que) continúa existiendo (anupātī) a través (las siguientes tres) características (dharma): apaciguado --es decir, "pasado"-- (śānta), surgido --o sea, "presente"-- (udita) e indefinible --en suma, "futuro"-- (avyapadeśya)||14||


क्रमान्यत्वं परिणामान्यत्वे हेतुः॥१५॥
Kramānyatvaṁ pariṇāmānyatve hetuḥ||15||

La diferencia (anyatvam) en la secuencia o sucesión (krama) (es) la causa (hetuḥ) con relación a la diferencia (anyatve) mutativa (pariṇāma)||15||


परिणामत्रयसंयमादतीतानागतज्ञानम्॥१६॥
Pariṇāmatrayasaṁyamādatītānāgatajñānam||16||

El conocimiento (jñānam) del pasado (atīta) (y) del futuro (anāgata) (se logra) a través de Saṁyama (saṁyamāt) (aplicado) sobre las tres (traya) mutaciones (pariṇāma) --en otras palabras, las mutaciones de atributo esencial, carácter temporal y estado como viejo y nuevo--||16||


शब्दार्थप्रत्ययानामितरेतराध्यासात्सङ्करस्तत्प्रविभागसंयमात्सर्वभूतरुतज्ञानम्॥१७॥
Śabdārthapratyayānāmitaretarādhyāsātsaṅkarastatpravibhāgasaṁyamātsarvabhūtarutajñānam||17||

A través de la recíproca (itaretara) imposición (adhyāsāt) de palabra (śabda), significado (artha) (e) idea --pratyaya-- (pratyayānām), (se produce) una mixtura que aparece en la forma de una impresión unificada (saṅkaraḥ). Por medio de Saṁyama (saṁyamāt) sobre esa (mixtura) (tad), pero de modo separado (pravibhāga), (se adquiere) conocimiento (jñānam) del (significado oculto en) los sonidos (ruta) (emitidos por) todos (sarva) los seres (bhūta)||17||


संस्कारसाक्षात्करणात्पूर्वजातिज्ञानम्॥१८॥
Saṁskārasākṣātkaraṇātpūrvajātijñānam||18||

El conocimiento (jñānam) de previos (pūrva) nacimientos (jāti) (se alcanza) al darse (uno) cuenta (sākṣātkaraṇāt) de las impresiones latentes (saṁskāra)||18||


प्रत्ययस्य परचित्तज्ञानम्॥१९॥
Pratyayasya paracittajñānam||19||

El conocimiento (jñānam) de las mentes (citta) de otros (para) (se logra practicando Saṁyama) sobre las nociones (pratyayasya)||19||


न च तत्सालम्बनं तस्याविषयीभूतत्वात्॥२०॥
Na ca tatsālambanaṁ tasyāviṣayībhūtatvāt||20||

(Sin embargo,) la base o soporte (sālambanam) de eso --o sea, "de las antedichas nociones"-- (tad) ciertamente (ca) no (na) (llega a ser conocida por el Yogī que practica Saṁyama sobre las nociones) pues está (bhūtatvāt) fuera de su (tasya) alcance (aviṣayī) --en resumen, no es un objeto perceptible para ese Yogī--||20||


कायरूपसंयमात्तद्ग्राह्यशक्तिस्तम्भे चक्षुःप्रकाशासम्प्रयोगेऽन्तर्धानम्॥२१॥
Kāyarūpasaṁyamāttadgrāhyaśaktistambhe cakṣuḥprakāśāsamprayoge'ntardhānam||21||

Al suprimirse (stambhe) la propiedad (śakti) de perceptibilidad (grāhya) perteneciente a eso --es decir, al cuerpo-- (tad) a través de Saṁyama (saṁyamāt) sobre la forma (visible) (rūpa) de (ese mismo) cuerpo (kāya), cuando el Yogī ha ido (de este modo) más allá (asamprayoge) del campo ocular (cakṣuḥ-prakāśa), (hay) invisibilidad (antardhānam)||21||


सोपक्रमं निरुपक्रमं च कर्म तत्संयमादपरान्तज्ञानमरिष्टेभ्यो वा॥२२॥
Sopakramaṁ nirupakramaṁ ca karma tatsaṁyamādaparāntajñānamariṣṭebhyo vā||22||

Karma --en suma, acción y sus inherentes impresiones latentes-- (karma) (es de dos tipos:) Sopakrama --o rápido en fructificar-- (sopakramam) y (ca) Nirupakrama --o lento en fructificar-- (nirupakramam). Por medio de Saṁyama (saṁyamāt) sobre ese  (karma) (tad) o (vā) a través de los signos de una muerte que se aproxima (ariṣṭebhyaḥ), (se logra) conocimiento (jñānam) de lo que llega en último término --en otras palabras, "la muerte"-- (aparānta)||22||


 मैत्र्यादिषु बलानि॥२३॥
Maitryādiṣu balāni||23||

(A través de Saṁyama) sobre la amistad (maitryā) y así sucesivamente (ādiṣu), (se adquieren distintas clases de) fortalezas (balāni)||23||


बलेषु हस्तिबलादीनि॥२४॥
Baleṣu hastibalādīni||24||

(A través de Saṁyama) sobre (diversas) fortalezas (baleṣu), la fuerza (bala) de un elefante (hasti), etc. (ādīni) (pueden alcanzarse)||24||


प्रवृत्त्यालोकन्यासात्सूक्ष्मव्यवहितविप्रकृष्टज्ञानम्॥२५॥
Pravṛttyālokanyāsātsūkṣmavyavahitaviprakṛṣṭajñānam||25||

Aplicando (nyāsāt) la luz (āloka) de la percepción suprasensorial (pravṛtti), (se obtiene) conocimiento (jñānam) de (cosas) sutiles (sūkṣma), (y de objetos que están) ocultos de la propia visión (vyavahita) (o) remotos (viprakṛṣṭa)||25||


भुवनज्ञानं सूर्ये संयमात्॥२६॥
Bhuvanajñānaṁ sūrye saṁyamāt||26||

A través de Saṁyama (saṁyamāt) sobre el Sol --es decir, sobre la entrada solar en el cuerpo-- (sūrye), (se logra) conocimiento (jñānam) de los mundos (bhuvana)||26||


चन्द्रे ताराव्यूहज्ञानम्॥२७॥
Candre tārāvyūhajñānam||27||

(A través de Saṁyama) sobre la luna --es decir, sobre la entrada lunar en el cuerpo-- (candre), (se adquiere) conocimiento (jñānam) de las disposiciones (vyūha) de las estrellas (tārā)||27||


ध्रुवे तद्गतिज्ञानम्॥२८॥
Dhruve tadgatijñānam||28||

(A través de Saṁyama) sobre la estrella polar (dhruve), (se consigue) conocimiento (jñānam) del movimiento (gati) de eso --o sea, "de las estrellas"-- (tad)||28||


नाभिचक्रे कायव्यूहज्ञानम्॥२९॥
Nābhicakre kāyavyūhajñānam||29||

(A través de Saṁyama) sobre el cakra del ombligo --o "Maṇipūra"-- (nābhi-cakre), (se obtiene) conocimiento (jñānam) de la estructura y disposición (vyūha) del cuerpo (kāya)||29||


कण्ठकूपे क्षुत्पिपासानिवृत्तिः॥३०॥
Kaṇṭhakūpe kṣutpipāsānivṛttiḥ||30||

(A través de Saṁyama) sobre la cavidad (kūpe) de la garganta (kaṇṭha), (hay) cesación (nivṛttiḥ) de hambre (kṣut) (y) sed (pipāsā)||30||


कूर्मनाड्यां स्थैर्यम्॥३१॥
Kūrmanāḍyāṁ sthairyam||31||

(A través de Saṁyama)  sobre el tubo bronquial (kūrmanāḍyām), (se logra) calma y firmeza (sthairyam)||31||


मूर्धज्योतिषि सिद्धदर्शनम्॥३२॥
Mūrdhajyotiṣi siddhadarśanam||32||

(A través de Saṁyama) sobre la luz (jyotiṣi) de la coronilla (mūrdha), (hay) percepción o visión (darśanam) de los Siddha-s --¡cuidado aquí!, pues no se refiere a los Seres Perfeccionados sino a una especie de semidioses-- (siddha)||32||


प्रातिभाद्वा सर्वम्॥३३॥
Prātibhādvā sarvam||33||

O (vā) mediante Prātibha --en otras palabras, el conocimiento que viene a un Yogī antes del logro de conocimiento discriminativo-- (prātibhāt), todo (sarvam) (queda conocido)||33||


 हृदये चित्तसंवित्॥३४॥
Hṛdaye cittasaṁvit||34||

(A través de Saṁyama) sobre el corazón (hṛdaye), (se alcanza) el conocimiento (saṁvid) de la mente (citta)||34||


सत्त्वपुरुषयोरत्यन्तासङ्कीर्णयोः प्रत्ययाविशेषो भोगः परार्थत्वात्स्वार्थसंयमात्पुरुषज्ञानम्॥३५॥
Sattvapuruṣayoratyantāsaṅkīrṇayoḥ pratyayāviśeṣo bhogaḥ parārthatvātsvārthasaṁyamātpuruṣajñānam||35||

La experiencia de placer o dolor (bhogaḥ) (basada en) una concepción (pratyaya) que no distingue (aviśeṣaḥ) (entre entidades tan) completamente (atyanta) distintas (asaṅkīrṇayoḥ) (como) Buddhisattva --es decir, Buddhi o intelecto que ha abandonado toda traza de Rajas y Tamas, o sea, Buddhisattva es sencillamente una Buddhi sáttvica-- (sattva) (y) Puruṣa --en suma, el verdadero Ser o Conocedor-- (puruṣayoḥ), existe para otro --para Puruṣa-- (parārthatvāt). A través de Saṁyama (saṁyamāt) sobre (este) Puruṣa --el cual es el propio Ser-- (svārtha), (se obtiene así) conocimiento (jñānam) de Puruṣa (puruṣa)||35||


ततः प्रातिभश्रावणवेदनादर्शास्वादवार्ता जायन्ते॥३६॥
Tataḥ prātibhaśrāvaṇavedanādarśāsvādavārtā jāyante||36||

A partir de ese (Saṁyama sobre Puruṣa) (tatas), surgen (jāyante) Prātibha --un tipo de conocimiento intuitivo-- (prātibha), Śrāvaṇa --el poder auditivo sobrenatural-- (śrāvaṇa), Vedana --el poder táctil sobrenatural-- (vedana), los Ādarśa-s --poderes sobrenaturales de visión-- (ādarśa), Āsvāda --el poder gustativo sobrenatural-- (āsvāda) (y) Vārtā --el poder olfativo sobrenatural-- (vārtāḥ)||36||


ते समाधावुपसर्गा व्युत्थाने सिद्धयः॥३७॥
Te samādhāvupasargā vyutthāne siddhayaḥ||37||

Esos (poderes sobrehumanos) (te) son obstáculos o estorbos (upasargāḥ) en el Samādhi (samādhau), (pero) logros (siddhayaḥ) en Vyutthāna --es decir, en el estado ordinario de conciencia en el cual la mente fluctúa-- (vyutthāne)||37||


बन्धकारणशैथिल्यात्प्रचारसंवेदनाच्च चित्तस्य परशरीरावेशः॥३८॥
Bandhakāraṇaśaithilyātpracārasaṁvedanācca cittasya paraśarīrāveśaḥ||38||

Mediante el debilitamiento (śaithilyāt) de la causa (kāraṇa) de esclavitud (bandha) y (ca) el conocimiento|entendimiento completo (saṁvedanāt) acerca del vagabundeo (pracāra) de la mente (cittasya), (es posible entonces) la penetración (mental) (āveśaḥ) en el cuerpo (śarīra) de otro (para)||38||


उदानजयाज्जलपङ्ककण्टकादिष्वसङ्ग उत्क्रान्तिश्च॥३९॥
Udānajayājjalapaṅkakaṇṭakādiṣvasaṅga utkrāntiśca||39||

Al conquistar (jayāt) a Udāna --una de las cinco energías vitales principales-- (udāna), (hay) movimiento sin obstáculo (asaṅgaḥ) en agua (jala), barro (paṅka), espinas (kaṇṭaka), etc. (ādiṣu) y (ca) salida del cuerpo (a voluntad) en el momento de la muerte (utkrāntiḥ)||39||


समानजयाज्ज्वलनम्॥४०॥
Samānajayājjvalanam||40||

Al conquistar (jayāt) Samāna --una de las cinco energías vitales principales-- (samāna), (se logra) refulgencia (jvalanam)||40||


श्रोत्राकाशयोः सम्बन्धसंयमाद्दिव्यं श्रोत्रम्॥४१॥
Śrotrākāśayoḥ sambandhasaṁyamāddivyaṁ śrotram||41||

A través de Saṁyama (saṁyamāt) sobre la relación (sambandha) entre el poder auditivo (ordinario) --llamado Śrotendriya-- (śrotra) (y) el espacio --o ākāśa-- (ākāśayoḥ), (se desarrolla) el Poder Auditivo (śrotram) divino (divyam)||41||


कायाकाशयोः सम्बन्धसंयमाल्लघुतूलसमापत्तेश्चाकाशगमनम्॥४२॥
Kāyākāśayoḥ sambandhasaṁyamāllaghutūlasamāpatteścākāśagamanam||42||

Por medio de Saṁyama (saṁyamāt) sobre la relación (sambandha) entre el cuerpo físico (kāya) (y) el espacio --o ākāśa-- (ākāśayoḥ); y también (ca) mediante la absorción --es decir, la identificación-- (samāpatteḥ) en el liviano (laghu) algodón (tūla), (se obtiene) el movimiento (gamanam) a través del espacio (ākāśa) --en otras palabras, el Yogī puede volar con la ayuda de esta clase de Saṁyama--||42||


वहिरकल्पिता वृत्तिर्महाविदेहा ततः प्रकाशावरणक्षयः॥४३॥
Vahirakalpitā vṛttirmahāvidehā tataḥ prakāśāvaraṇakṣayaḥ||43||

Una concepción (vṛttiḥ) no imaginada (akalpitā) (que se mantenga) fuera (vahis), (se denomina) la gran (mahā) desencarnada (videhā). A partir de eso --o sea, a partir de Mahāvidehā o la gran desencarnada-- (tatas), (hay) quite (kṣayaḥ) del velo (āvaraṇa) sobre la Luz --es decir, sobre Buddhisattva-- (prakāśa)||43||


स्थूलस्वरूपसूक्ष्मान्वयार्थवत्त्वसंयमाद्भूतजयः॥४४॥
Sthūlasvarūpasūkṣmānvayārthavattvasaṁyamādbhūtajayaḥ||44||

A través de Saṁyama (saṁyamāt) sobre carácter burdo (sthūla), naturaleza esencial (sva-rūpa), sutileza (sūkṣma), inherencia --o cualidad inherente-- (anvaya) (y) objetividad (arthavattva) (de los Bhūta-s o Elementos, se asegura) la victoria (jayaḥ) sobre (esos mismos) Bhūta-s o Elementos (bhūta)||44||


 ततोऽणिमादिप्रादुर्भावः कायसम्पत्तद्धर्मानभिघातश्च॥४५॥
Tato'ṇimādiprādurbhāvaḥ kāyasampattaddharmānabhighātaśca||45||

A partir de ese (Saṁyama antedicho) (tatas), (hay) manifestación (prādurbhāvaḥ) de Aṇimā --es decir, el poder sobrenatural de minimización o empequeñecimiento-- (aṇimā), etc. (ādi), perfección (sampad) corporal (kāya) y (ca) ausencia de obstrucción (anabhighātaḥ) con respecto a las características (dharma) de ese (mismo cuerpo) (tad)||45||


रूपलावण्यबलवज्रसंहननत्वानि कायसम्पत्॥४६॥
Rūpalāvaṇyabalavajrasaṁhananatvāni kāyasampat||46||

La perfección (kāya) corporal (sampad) (consiste de) belleza (rūpa), encanto (lāvaṇya), fortaleza (bala) (y) solidez --saṁhananatva-- (saṁhananatvāni) adamantina (vajra)||46||


ग्रहणस्वरूपास्मितान्वयार्थवत्त्वसंयमादिन्द्रियजयः॥४७॥
Grahaṇasvarūpāsmitānvayārthavattvasaṁyamādindriyajayaḥ||47||

A través de Saṁyama (saṁyamāt) sobre receptividad (grahaṇa), naturaleza esencial (sva-rūpa), sentido del yo (asmitā), inherencia (anvaya) (y) objetividad (arthavattva) (de los Indriya-s --en suma,  los poderes de percepción y acción--, se obtiene) la victoria (jayaḥ) sobre (esos mismos) Indriya-s (indriya)||47||


ततो मनोजवित्वं विकरणभावः प्रधानजयश्च॥४८॥
Tato manojavitvaṁ vikaraṇabhāvaḥ pradhānajayaśca||48||

A partir de ese (Saṁyama antedicho) (tatas), (se consigue) rapidez (javitvam) (como la) de la mente (manas), un estado (bhāvaḥ) en el cual los órganos de los sentidos actúan independientemente del cuerpo (vikaraṇa), y (ca) victoria (jayaḥ) sobre Pradhāna --es decir, Prakṛti, la fuente original del universo material-- (pradhāna)||48||


सत्त्वपुरुषान्यताख्यातिमात्रस्य सर्वभावाधिष्ठातृत्वं सर्वज्ञातृत्वं च॥४९॥
Sattvapuruṣānyatākhyātimātrasya sarvabhāvādhiṣṭhātṛtvaṁ sarvajñātṛtvaṁ ca||49||

A alguien que está establecido en el conocimiento (discriminativo) (khyāti-mātrasya) de la diferencia (anyatā) entre Buddhisattva --o sea, la Buddhi sáttvica llena de conocimiento discriminativo-- (sattva) (y) Puruṣa (puruṣa) (le llega) la supremacía (adhiṣṭhātṛtvam) sobre todos (sarva) los seres (bhāva) y (ca) la omnisciencia (sarvajñātṛtvam)||49||


तद्वैराग्यादपि दोषवीजक्षये कैवल्यम्॥५०॥
Tadvairāgyādapi doṣavījakṣaye kaivalyam||50||

Mediante la renunciación (vairāgyāt) de eso --es decir, de Vivekakhyāti o conocimiento discriminativo-- (tad) inclusive (api), cuando hay destrucción (kṣaye) de las semillas (vīja) del mal (doṣa), (se experimenta) Kaivalya o completa Emancipación (kaivalyam)||50||


स्थान्युपनिमन्त्रणे सङ्गस्मयाकरणं पुनरनिष्टप्रसङ्गात्॥५१॥
Sthānyupanimantraṇe saṅgasmayākaraṇaṁ punaraniṣṭaprasaṅgāt||51||

Cuando se es invitado (upanimantraṇe) por seres que ocupan una alta posición --o sea, seres celestiales-- (sthāni), (esa invitación) no debería ser aceptada (saṅga... akaraṇam) ni debería provocar (akaraṇam) engreimiento (smaya), ya que involucra la posibilidad (prasaṅgāt) de resultados indeseables (punar-aniṣṭa)||51||


क्षणतत्क्रमयोः संयमाद्विवेकजं ज्ञानम्॥५२॥
Kṣaṇatatkramayoḥ saṁyamādvivekajaṁ jñānam||52||

A través de Saṁyama (saṁyamāt) sobre momento (kṣaṇa) (y) su (tad) secuencia o sucesión --krama-- (kramayoḥ), (se adquiere) un conocimiento (jñānam) que brota (jam) desde (ese) discernimiento o discriminación (viveka)||52||


जातिलक्षणदेशैरन्यतानवच्छेदात्तुल्ययोस्ततः प्रतिपत्तिः॥५३॥
Jātilakṣaṇadeśairanyatānavacchedāttulyayostataḥ pratipattiḥ||53||

A través de ese (conocimiento) (tatas), hay clara percepción (de la diferencia) (pratipattiḥ) entre dos cosas que lucen idénticas (tulyayoḥ) debido a que la diferencia (anyatā) no es discernible (anavacchedāt) por medio de clase o especie (jāti), carácter temporal (lakṣaṇa) (y) posición --deśa-- (deśaiḥ)||53||

En otras palabras, aun cuando dos cosas luzcan idénticas ya que la diferencia no es discernible por la vía de clase o especie, carácter temporal y posición, el Yogī puede percibir la diferencia a través de ese conocimiento obtenido practicando Saṁyama sobre momento y su secuencia.


तारकं सर्वविषयं सर्वथाविषयमक्रमं चेति विवेकजं ज्ञानम्॥५४॥
Tārakaṁ sarvaviṣayaṁ sarvathāviṣayamakramaṁ ceti vivekajaṁ jñānam||54||

El conocimiento (jñānam) que surge (jam) del discernimiento o discriminación (viveka) es "Tāraka o conocimiento intuitivo (tārakam). Abarca todas (sarva) las cosas (viṣayam) que aparecen (viṣayam) en todos los tiempos (sarvathā) y (ca) carece de secuencia (akramam... iti)"||54||

Nota que el "iti" representa las comillas.


सत्त्वपुरुषयोः शुद्धिसाम्ये कैवल्यमिति॥५५॥
Sattvapuruṣayoḥ śuddhisāmye kaivalyamiti||55||

Cuando hay igualdad (sāmye) de pureza (śuddhi) entre Buddhisattva --o Buddhi sáttvica-- (sattva) (y) Puruṣa (puruṣayoḥ), (amanece) "el estado de total Emancipación" (kaivalyam iti)||55||

Nota que el "iti" ahora indica el fin de la sección.

Aquí concluye la Tercera Sección que trata sobre los poderes sobrenaturales

al inicio


 Cuarta Sección: Sobre la Liberación

जन्मौषधिमन्त्रतपःसमाधिजाः सिद्धयः॥१॥
Janmauṣadhimantratapaḥsamādhijāḥ siddhayaḥ||1||

Las Siddhi-s o Poderes Sobrenaturales (siddhayaḥ) vienen (jāḥ) con el nacimiento (janma), (o se logran por medio de) hierbas (auṣadhi), mantra-s (mantra), austeridades (tapas) (o) perfecta concentración (samādhi)||1||


जात्यन्तरपरिणामः प्रकृत्यापूरात्॥२॥
Jātyantarapariṇāmaḥ prakṛtyāpūrāt||2||

La transformación (pariṇāmaḥ) en otras (antara) especies (jāti) (se cumple) a través de un rellenado (āpūrāt) de su --"de las especies"-- naturaleza esencial (prakṛti)1||2||

1 Es decir, el molde de la nueva especie en la cual uno quiera transformarse "rellena" (o impregna) la naturaleza esencial del nuevo cuerpo y órganos y les da la debida forma de acuerdo con los parámetros respectivos. Es como hacer presión sobre una pila de arena mojada con un recipiente. La arena mojada tomará la forma de dicho recipiente, sin duda. El proceso de transformación de una especie en otra procede de manera similar.


निमित्तमप्रयोजकं प्रकृतीनां वरणभेदस्तु ततः क्षेत्रिकवत्॥३॥
Nimittamaprayojakaṁ prakṛtīnāṁ varaṇabhedastu tataḥ kṣetrikavat||3||

La causa (nimittam) (no pone) a las naturalezas esenciales (prakṛtīnām) en movimiento (aprayojakam) sino que (tu) rompe (bhedaḥ) la barrera (o montículo) (varaṇa). Por esa razón (tatas), es como (vat) el granjero (kṣetrika) (que rompe una barrera o montículo de modo que el agua pueda fluir hacia su campo)||3||


निर्माणचित्तान्यस्मितामात्रात्॥४॥
Nirmāṇacittānyasmitāmātrāt||4||

Las mentes (cittāni) creadas (nirmāṇa) se (producen) a partir del puro (mātrāt) sentido de yo (asmitā)||4||


प्रवृत्तिभेदे प्रयोजकं चित्तमेकमनेकेषाम्॥५॥
Pravṛttibhede prayojakaṁ cittamekamanekeṣām||5||

(Sólo) una (ekam) mente (cittam) (pone) a las muchas (mentes creadas) (anekeṣām) en movimiento (prayojakam) durante sus diversas (bhede) actividades (pravṛtti)||5||


तत्र ध्यानजमनाशयम्॥६॥
Tatra dhyānajamanāśayam||6||

Entre estas (mentes creadas) (tatra), (las que se) producen (jam) a través de la meditación (dhyāna) carecen (an) de impresiones latentes (āśayam)||6||


 कर्माशुक्लाकृष्णं योगिनस्त्रिविधमितरेषाम्॥७॥
Karmāśuklākṛṣṇaṁ yoginastrividhamitareṣām||7||

La acción (karma) de un Yogī (yoginaḥ) no es ni blanca (aśukla) ni negra (akṛṣṇam), (mientras que) las de otros (itareṣām) son de tres clases (trividham)||7||


ततस्तद्विपाकानुगुणानामेवाभिव्यक्तिर्वासनानाम्॥८॥
Tatastadvipākānuguṇānāmevābhivyaktirvāsanānām||8||

A partir de eso --es decir, a partir de esas tres clases de acción mencionadas-- (tatas), (hay) ciertamente (eva) manifestación (abhivyaktiḥ) de Vāsanā-s1 (vāsanānām) acordes --anuguṇa-- (anuguṇānām) a las consecuencias o resultados (vipāka) de eso --o sea, de los tres tipos de acción previamente mencionados-- (tad)||8||

1 Cuidado aquí con los términos técnicos: Las Vāsanā-s son impresiones latentes de "sentimientos" producidos por nacimiento, duración de vida y experiencia de placer y dolor. También nota que Vāsanā no es sinónimo de Karmāśaya, pese a que ambos sean impresiones latentes, ya que el segundo surge de las "acciones" y no de los sentimientos como el primero. Hay una gran diferencia entre esas dos clases de impresiones latentes. A su vez, la palabra "saṁskāra" se utiliza comúnmente para designar "impresiones latentes" en general. Usa estos términos apropiadamente, por favor.


जातिदेशकालव्यवहितानामप्यानन्तर्यं स्मृतिसंस्कारयोरेकरूपत्वात्॥९॥
Jātideśakālavyavahitānāmapyānantaryaṁ smṛtisaṁskārayorekarūpatvāt||9||

A causa de la similitud (ekarūpatvāt) entre memoria (smṛti) (e) impresiones latentes --saṁskāra-- (saṁskārayoḥ), (hay) inmediato (ānantaryam) (surgimiento de Vāsanā-s) aun cuando (api) (dichas Vāsanā-s) estén separadas --vyavahita-- (vyavahitānām) por nacimiento (jāti), espacio o posición (deśa) (y) tiempo (kāla)||9||


तासामनादित्वं चाशिषो नित्यत्वात्॥१०॥
Tāsāmanāditvaṁ cāśiṣo nityatvāt||10||

Debido a que el deseo de bienestar propio --āśīs-- (āśiṣaḥ) es eterno --nitya-- (nityatvāt), esas (Vāsanā-s) --tās-- (tāsām) (de las cuales emerge son) también (ca) sin comienzo (anāditvam)||10||


हेतुफलाश्रयालम्बनैः सङ्गृहीतत्वादेषामभावे तदभावः॥११॥
Hetuphalāśrayālambanaiḥ saṅgṛhītatvādeṣāmabhāve tadabhāvaḥ||11||

Puesto que (Vāsanā) es mantenida en unidad (saṅgṛhītatvāt) por causa (hetu), fruto o resultado (phala), refugio (āśraya) (y) soporte --es decir, "ālambana" o el objeto de soporte que atrae a Vāsanā-- (ālambanaiḥ), en la ausencia (abhāve) de éstos --en suma, en la ausencia de causa, fruto o resultado, refugio y soporte-- (eṣām), (se produce también) la ausencia (abhāvaḥ) de esa (Vāsanā) (tad)||11||


अतीतानागतं स्वरूपतोऽस्त्यध्वभेदाद्धर्माणाम्॥१२॥
Atītānāgataṁ svarūpato'styadhvabhedāddharmāṇām||12||

Pasado (atīta) (y) futuro (anāgatam) existen (asti) en sus formas esenciales (sva-rūpataḥ). (La diferencia está únicamente) en las características (de las formas) (dharmāṇām) en distintos (bhedāt) tiempos o fases --o sea, pasado, presente y futuro-- (adhva)||12||


ते व्यक्तसूक्ष्मा गुणात्मानः॥१३॥
Te vyaktasūkṣmā guṇātmānaḥ||13||

Esas (características) (te) son manifiestas (vyakta) (y) sutiles --sūkṣma-- (sūkṣmāḥ) (y) consisten (ātmānaḥ) en los (tres) Guṇa-s (guṇa)||13||


 परिणामैकत्वाद्वस्तुतत्त्वम्॥१४॥
Pariṇāmaikatvādvastutattvam||14||

Debido a la mutación (pariṇāma) coordinada o coincidente (de los tres Guṇa-s) (ekatvāt), un objeto (vastu) parece algo real (tattvam)||14||


वस्तुसाम्ये चित्तभेदात्तयोर्विभक्तः पन्थाः॥१५॥
Vastusāmye cittabhedāttayorvibhaktaḥ panthāḥ||15||

Pese a la igualdad (sāmye) de los objetos (vastu), hay una diferente (vibhaktaḥ) vía o sendero (panthāḥ) para ambos --es decir, para objeto y su inherente conocimiento-- (tayoḥ) puesto que hay diferentes (bhedāt) mentes (citta)||15||


न चैकचित्ततन्त्रं वस्तु तदप्रमाणकं तदा किं स्यात्॥१६॥
Na caikacittatantraṁ vastu tadapramāṇakaṁ tadā kiṁ syāt||16||

El objeto (vastu) ciertamente (ca) no (na) depende (tantram) de una sola (eka) mente (citta), (porque si fuese así,) ¿qué (kim) sucedería (syāt) entonces (tadā) cuando (el objeto) no es experimentado o conocido (apramāṇakam) por esa (mente) (tad)?||16||


तदुपरागापेक्षित्वाच्चित्तस्य वस्तु ज्ञाताज्ञातम्॥१७॥
Taduparāgāpekṣitvāccittasya vastu jñātājñātam||17||

El objeto (vastu) es conocido (jñāta) (o) desconocido (ajñātam) para la mente (cittasya) según cómo (apekṣitvāt) colorea (uparāga) a esa (misma mente) (tad)||17||


सदा ज्ञाताश्चित्तवृत्तयस्तत्प्रभोः पुरुषस्यापरिणामित्वात्॥१८॥
Sadā jñātāścittavṛttayastatprabhoḥ puruṣasyāpariṇāmitvāt||18||

Para el Señor o Amo --es decir, Puruṣa-- (prabhoḥ) de eso --o sea, de la mente-- (tad), las modificaciones (vṛttayaḥ) mentales (citta) (son) siempre (sadā) conocidas (jñātāḥ) a causa de la inmutabilidad (apariṇāmitvāt) de (ese mismo) Puruṣa (puruṣasya)||18||


न तत्स्वाभासं दृश्यत्वात्॥१९॥
Na tatsvābhāsaṁ dṛśyatvāt||19||

Esa (mente) (tad) no (na) se ilumina a sí misma (sva-ābhāsam) ya que es un objeto conocible (dṛśyatvāt)||19||


एकसमये चोभयानवधारणम्॥२०॥
Ekasamaye cobhayānavadhāraṇam||20||

Y (ca) no hay conocimiento o cognición (anavadhāraṇam) de ellos dos --de mente y objetos conocibles-- (ubhaya) simultáneamente (ekasamaye)||20||


 चित्तान्तरदृश्ये बुद्धिबुद्धेरतिप्रसङ्गः स्मृतिसङ्करश्च॥२१॥
Cittāntaradṛśye buddhibuddheratiprasaṅgaḥ smṛtisaṅkaraśca||21||

(Si la propia mente fuese) un objeto conocible (dṛśye) para otra (antara) mente (citta), (entonces habría) una desmedida extensión (atiprasaṅgaḥ) de Buddhi(s) (buddheḥ) de Buddhi-s (buddhi) y (ca) entremezcladura (saṅkaraḥ) de memorias (smṛti)||21||


चितेरप्रतिसङ्क्रमायास्तदाकारापत्तौ स्वबुद्धिसंवेदनम्॥२२॥
Citerapratisaṅkramāyāstadākārāpattau svabuddhisaṁvedanam||22||

Cuando Citi o la Conciencia (citeḥ), aunque intransmisible --apratisaṅkramā-- (apratisaṅkramāyāḥ), toma --āpatti-- (āpattau) la forma (ākāra) de eso --es decir, de Buddhi-- (tad), (se vuelve) la conciencia o inteligencia (saṁvedanam) de la propia (sva) Buddhi (buddhi)||22||


द्रष्टृदृश्योपरक्तं चित्तं सर्वार्थम्॥२३॥
Draṣṭṛdṛśyoparaktaṁ cittaṁ sarvārtham||23||

La mente (cittam), al ser afectada (uparaktam) (tanto) por el vidente (draṣṭṛ) como por lo visto (dṛśya), lo abarca todo (sarva-artham)||23||


तदसङ्ख्येयवासनाभिश्चित्रमपि परार्थं संहत्यकारित्वात्॥२४॥
Tadasaṅkhyeyavāsanābhiścitramapi parārthaṁ saṁhatyakāritvāt||24||

Esa (mente) (tad), aunque (api) matizada (citram) por innumerables (asaṅkhyeya) Vāsanā-s --o sea, latencias que resultan de sentimientos, no de acciones-- (vāsanābhiḥ), (existe) para (artham) otro --en otras palabras, para Puruṣa-- (para) puesto que (sus constituyentes) actúan (kāritvāt) conjuntamente (saṁhatya)||24||


विशेषदर्शिन आत्मभावभावनाविनिवृत्तिः॥२५॥
Viśeṣadarśina ātmabhāvabhāvanāvinivṛttiḥ||25||

Para uno que conoce (darśinaḥ) la distinción especial (viśeṣa) --en suma, para uno que se ha dado cuenta de Puruṣa o el Ser--, hay cesación (vinivṛttiḥ) de la práctica de ponderar (bhāvanā) acerca de la naturaleza (bhāva) de su (propio) Ser (ātma)||25||


तदा विवेकनिम्नङ्कैवल्यप्राग्भारञ्चित्तम्॥२६॥
Tadā vivekanimnaṅkaivalyaprāgbhārañcittam||26||

Entonces (tadā), la mente (cittam) se inclina (nimnam) hacia el (conocimiento) discriminativo (viveka) (y) se dirige (con ello) (prāk-bhāram) hacia la Liberación total (kaivalya)||26||


तच्छिद्रेषु प्रत्ययान्तराणि संस्कारेभ्यः॥२७॥
Tacchidreṣu pratyayāntarāṇi saṁskārebhyaḥ||27||

En los huecos --o sea, en las brechas-- (chidreṣu) de ese (conocimiento discriminativo) (tad), otras (antarāṇi) modificaciones mentales (pratyaya) (emergen) a causa de las latencias (residuales) (saṁskārebhyaḥ)||27||


 हानमेषां क्लेशवदुक्तम्॥२८॥
Hānameṣāṁ kleśavaduktam||28||

Se dice (uktam) (que) la remoción (hānam) de éstas --es decir, de las modificaciones mentales mencionadas en el aforismo anterior-- (eṣām) es como (vat) (la de) los Kleśa-s o Aflicciones (kleśa)||28||


प्रसङ्ख्यानेऽप्यकुसीदस्य सर्वथा विवेकख्यातेर्धर्ममेघः समाधिः॥२९॥
Prasaṅkhyāne'pyakusīdasya sarvathā vivekakhyāterdharmameghaḥ samādhiḥ||29||

Alguien que, tras alcanzar conocimiento (khyāteḥ) discriminativo (viveka) en el más alto grado y en todos los tiempos (sarvathā), no se interesa (akusīdasya) ni siquiera (api) en (esa) omnisciencia que resulta de "Vivekajaṁ jñānam" o "Conocimiento que surge del discernimiento" --Ver III 54-- (prasaṅkhyāne), (experimenta un tipo de) Samādhi o Perfecta Concentración (samādhiḥ) (llamado) Dharmamegha --Nube de la Virtud-- (dharma-meghaḥ)||29||


ततः क्लेशकर्मनिवृत्तिः॥३०॥
Tataḥ kleśakarmanivṛttiḥ||30||

A partir de eso --es decir, de Dharmamegha-- (tatas), hay cesación (nivṛttiḥ) de las Aflicciones (kleśa) (y) de las acciones (karma)||30||


तदा सर्वावरणमलापेतस्य ज्ञानस्यानन्त्याज्ज्ञेयमल्पम्॥३१॥
Tadā sarvāvaraṇamalāpetasya jñānasyānantyājjñeyamalpam||31||

Entonces (tadā), debido a la infinitud (ānantyāt) del conocimiento (jñānasya) libre --apeta-- (apetasya) de toda (sarva) impureza (mala) que vele (āvaraṇa), los conocible(s) (jñeyam) (parecen) pocos (alpam)||31||


ततः कृतार्थानां परिणामक्रमसमाप्तिर्गुणानाम्॥३२॥
Tataḥ kṛtārthānāṁ pariṇāmakramasamāptirguṇānām||32||

A partir de ese (Dharmamegha o Nube de la Virtud) (tatas), cuando los Guṇa-s --o "modalidades de Prakṛti"-- (guṇānām) han cumplido su propósito (kṛta-arthānām), hay cesación (samāptiḥ) de la secuencia (krama) mutativa (pariṇāma) (de esos mismos Guṇa-s)||32||


क्षणप्रतियोगी परिणामापरान्तनिर्ग्राह्यः क्रमः॥३३॥
Kṣaṇapratiyogī pariṇāmāparāntanirgrāhyaḥ kramaḥ||33||

La secuencia (kramaḥ) se correlaciona (pratiyogī) con los momentos (kṣaṇa) (y) es perceptible o notable (nirgrāhyaḥ) cuando terminan (aparānta) las mutaciones (pariṇāma)||33||


पुरुषार्थशून्यानां गुणानां प्रतिप्रसवः कैवल्यं स्वरूपप्रतिष्ठा वा चितिशक्तिरिति॥३४॥
Puruṣārthaśūnyānāṁ guṇānāṁ pratiprasavaḥ kaivalyaṁ svarūpapratiṣṭhā vā citiśaktiriti||34||

La total Liberación (kaivalyam) o (vā) el Poder (śaktiḥ) de la Conciencia (citi) establecido (pratiṣṭhā) en su propia naturaleza (sva-rūpa) (ocurre cuando) los Guṇa-s --o "modalidades de Prakṛti"-- (guṇānām) regresan a su fuente original --o sea, a Prakṛti-- (pratiprasavaḥ), ya que no tienen ningún propósito (ulterior) que cumplir (artha-śūnyānām) para Puruṣa (puruṣa) --el "iti" final indica el fin de esta escritura--||34||

Aquí concluye la Cuarta Sección que trata sobre la Liberación, y también la escritura misma

al inicio


 Notas finales

La cantidad de tiempo que he gastado para completar esta traducción es en verdad insana. Primeramente, una traducción manuscrita en inglés, tras horas de consultar diccionarios, gramáticas sánscritas y otras traducciones autorizadas para no cometer ninguna equivocación terrible. Posteriormente, el proceso de analizar cada término técnico y el contexto en el cual cada uno de ellos estaba siendo utilizado, lo cual equivalió a horas y horas de reflexión acerca del correcto significado de cada sūtra. Luego, el trabajo de adaptarlo al formato Web junto con la respectiva traducción a mi lengua natal (castellano). Bien, espero que disfrutes del resultado de mi esfuerzo. Los Pātañjalayogasūtra-s son la escritura más importante sobre la ciencia del Yoga, y merecían ser traducidos y publicados en el sitio web, sin duda. Esta escritura es una rara gema cortada de la sagrada roca del divino conocimiento. Reflexiona en sus cruciales enseñanzas y alcanza Kaivalya o Emancipación Final. Nos vemos.

al inicio


 Información adicional

Gabriel Pradīpaka

Este documento ha sido concebido por Gabriel Pradīpaka, uno de los dos fundadores de este sitio, y guru espiritual versado en idioma Sánscrito y filosofía Trika.

Para mayor información sobre Sánscrito, Yoga y Filosofía India; o si quieres hacerme algún comentario, preguntar algo o corregir algún error, siéntete libre de contactarnos: Ésta es nuestra dirección de correo.