Sanskrit & Trika Shaivism (Español-Home)

¡Javascript está deshabilitado! ¡Revisa este enlace!


 Spandanirṇaya (Spanda Nirnaya): Sección I (aforismos 1 a 2) - Shaivismo No dual de Cachemira

Traducción normal


 Introducción

El Spandanirṇaya comienza. Primeramente, Kṣemarāja despliega una oración propiciatoria a Śakti (el Poder de Śiva). Segundo, él explica la relación entre los Śivasūtra-s y las Spandakārikā-s (la escritura sobre la cual está a punto de comentar). Tercero, resume los contenidos de toda la escritura así como de la primera sección. Finalmente, empieza a comentar los aforismos mismos.

Éste es el primer grupo de 2 aforismos de los 25 aforismos en los cuales consiste la primera Sección (que versa sobre Svarūpaspanda o el Spanda como la propia naturaleza). Como sabes, toda la obra se compone de los 53 aforismos de las Spandakārikā-s más sus respectivos comentarios.

Por supuesto, insertaré también los aforismos originales sobre los cuales Kṣemarāja esté comentando. Aun cuando no comentaré sobre los sūtra-s originales ni sobre el comentario de Kṣemarāja, escribiré algunas notas para aclarar un determinado punto cuando sea necesario. Si quieres una explicación detallada, ve a "Escrituras (estudio)|Spandanirṇaya" en la sección Trika.

El Sánscrito de Kṣemarāja estará en color verde oscuro mientras que los aforismos originales de Vasugupta se exhibirán en color rojo oscuro. A su vez, dentro de la transliteración, los aforismos originales estarán en color marrón, en tanto que los comentarios de Kṣemarāja aparecerán en negro. Asimismo, dentro de la traducción, los aforismos originales de Vasugupta, o sea, las Spandakārikā-s, estarán en colores verde y negro, mientras que el comentario de Kṣemarāja contendrá palabras tanto en color negro como en rojo.

Si te estás preguntando por qué estoy "solamente" incluyendo la traducción de los primeros dos aforismos y sus respectivos comentarios en este documento... bien, hallarás la respuesta pronto, confía en mí.

Lee el Spandanirṇaya y experimenta el Supremo Ānanda o Divina Bienaventuranza, querido Śiva.

Importante: Todo lo que está entre paréntesis y en cursiva dentro de la traducción ha sido agregado por mí para completar el sentido de una determinada frase u oración. A su vez, todo lo que está entre doble guión (--...--) constituye adicional información aclaratoria también agregada por mí.

al inicio


 Oración propiciatoria a Śakti

सर्वं स्वात्मस्वरूपं मुकुरनगरवत्स्वस्वरूपात्स्वतन्त्र-
स्वच्छस्वात्मस्वभित्तौ कलयति धरणीतः शिवान्तं सदा या।
दृग्देवी मन्त्रवीर्यं सततसमुदिता शब्दराश्यात्मपूर्णा-
हन्तानन्तस्फुरत्ता जयति जगति सा शाङ्करी स्पन्दशक्तिः॥१॥

स्पन्दामृते चर्वितेऽपि स्पन्दसन्दोहतो मनाक्।
पूर्णस्तच्चर्वणाभोगोद्योग एष मयाश्रितः॥२॥

सम्यक्सूत्रसमन्वयं परिगतिं तत्त्वे परस्मिन्परां
तीक्ष्णां युक्तिकथामुपायघटनां स्पष्टार्थसद्व्याकृतिम्।
ज्ञातुं वाञ्छथ चेच्छिवोपनिषदं श्रीस्पन्दशास्त्रस्य त-
द्वृत्तावत्र धियं निधत्त सुधियः स्पन्दश्रियं प्राप्नुत॥३॥

Sarvaṁ svātmasvarūpaṁ mukuranagaravatsvasvarūpātsvatantra-
svacchasvātmasvabhittau kalayati dharaṇītaḥ śivāntaṁ sadā yā|
Drigdevī mantravīryam satatasamuditā śabdarāśyātmapūrṇā-
hantānantasphurattā jayati jagati sā śāṅkarī spandaśaktiḥ||1||

Spandāmṛte carvite'pi spandasandohato manāk|
Pūrṇastaccarvaṇābhogodyoga eṣa mayāśritaḥ||2||

Samyaksūtrasamanvayaṁ parigatiṁ tattve parasminparāṁ
tīkṣṇāṁ yuktikathāmupāyaghaṭanāṁ spaṣṭārthasadvyākṛtim|
Jñātuṁ vāñchatha cecchivopaniṣadaṁ śrīspandaśāstrasya ta-
dvṛttāvatra dhiyaṁ nidhatta sudhiyaḥ spandaśriyaṁ prāpnuta||3||


Ella (sā), el Poder (śaktiḥ) de la Vibración Primordial (spanda), la Śakti de Śaṅkara (śāṅkarī), que (yā) siempre (sadā) percibe (kalayati) todas (las categorías o tattva-s) (sarvam) que constituyen la naturaleza esencial (sva-rūpam) de Su propio (sva) Ser (ātma), desde la tierra (dharaṇītaḥ) hasta Śiva (śiva-antam), sobre Su propio (sva) lienzo (bhittau) formado a partir de Su (sva) libre (svatantra) y transparente (svaccha) Ser (ātma) a través de (esa antedicha) naturaleza esencial (sva-rūpāt), al igual que (vat) una ciudad (nagara) (se refleja) en un espejo (mukura); (que es) la Diosa (devī) que ve --o sea, "que es consciente de"-- (dṛk) la virilidad o poder (vīryam) del Mantra (mantra), (que es) el interminable (ananta) destello (sphurattā), constantemente (satata) emergiendo (samuditā), de la perfecta (pūrṇa) conciencia del Yo (ahantā) cuya esencia (ātma) (consiste en) una multitud (rāśi) de sonidos (śabda), es victoriosa (jayati) en (este) mundo (jagati)||1||

Aunque (api) el Néctar (amṛte) de la Vibración Primordial (spanda) (haya sido) levemente (manāk) saboreado (carvite) por medio del Spandasandoha (spandasandohataḥ), estoy (ahora) haciendo (mayā āśritaḥ) un pleno (pūrṇaḥ) esfuerzo (udyogaḥ eṣaḥ) para (dar a los estudiantes) el goce (bhoga) de saborear (completamente) (carvaṇā) Eso --el Divino Ser en la forma del Spanda-- (tad)||2||

Si (ced) todos Uds. desean (vāñchatha) conocer (jñātum) la secreta doctrina (upaniṣadam) de Śiva (śiva), la exacta (samyak) interconexión (samanvayam) de los aforismos (sūtra), la más alta (parām) indagación (parigatim) del Principio (tattve) Supremo (parasmin), una aguda (tīkṣṇām) presentación de argumento (yukti-kathām), la correcta aplicación (ghaṭanām) de medios (upāya), una detallada explicación (vyākṛtim) que es correcta, sabia (sad) y clara (spaṣṭa) en (su) significado (artha), (entonces,) ¡oh sabios (sudhiyaḥ), fijen (nidhatta) (sus) pensamiento(s) (dhiyam) en este (atra) comentario o glosa (vṛttau) de esa (tad) venerable (śrī) escritura (śāstrasya) que trata sobre la Vibración Primordial o Spanda (spanda), (y) obtengan (prāpnuta) la riqueza (śriyam) de (ese mismo) Spanda (spanda)!||3||

al inicio


 Relación entre los Śivasūtra-s y las Spandakārikā-s

इह हि शिवानुजिघृक्षापरपरमशिवावेशोन्मीलितमहिमा स्वप्नोपलब्धोपदेशः श्रीमान् वसुगुप्ताचार्यो महादेवपर्वताद्भगवदिच्छयैव महाशिलातलोल्लिखितान्यतिरहस्यानि शिवसूत्राण्यासाद्य प्रसन्नगम्भोरैरेकपञ्चाशता श्लोकैरागमानुभवोपपत्त्येकीकारं प्रदर्शयन्सङ्गृहीतवान्।

Iha hi śivānujighṛkṣāparaparamaśivāveśonmīlitamahimā svapnopalabdhopadeśaḥ śrīmān vasuguptācāryo mahādevaparvatādbhagavadicchayaiva mahāśilātalollikhitānyatirahasyāni śivasūtrāṇyāsādya prasannagambhorairekapañcāśatā ślokairāgamānubhavopapattyekīkāraṁ pradarśayansaṅgṛhītavān|


Aquí --en este mundo-- (iha), la grandeza (mahimā) de la unión (āveśa) con el Supremo (parama), Śiva (śiva) que está (siempre) dispuesto (para) a conceder (Su) gracia (anujighṛkṣā) a todos (viśva), se le reveló (unmīlita) al venerable (śrīmān) maestro (ācāryaḥ) Vasugupta (vasugupta). (Este maestro) recibió (upalabdha) (de Śiva precisas) instrucciones (upadeśa) en sueños (svapna) (para hallar algunos aforismos). Tras haber obtenido (āsadya) los muy (ati) secretos (rahasyāni) Śivasūtra-s --los aforismos de Śiva-- (śivasūtrāṇi), que estaba grabados (likhitāni) sobre la superficie plana (tala) de una gran (mahā) roca (śilā), en la montaña (parvatāt) Mahādeva (mahādeva) únicamente (eva) a través de la Voluntad (icchayā) de la Divinidad (bhagavat), (Vasugupta), demostrando (pradarśayan) la unidad o concordancia (ekīkāram) entre razonamiento (upapatti), experiencia (anubhava) (y) revelación (āgama), condensó o compendió (sangṛhītavān) (el significado de esos aforismos) en la forma de 51 (ekapañcāśatā) estrofas --śloka(s)-- (ślokaiḥ) (las cuales, aunque) profundas (gambhīraiḥ), (eran) claras y lúcidas (prasanna)|

al inicio


 Una breve descripción de los contenidos del libro
junto con el resumen de la primera Sección

तत्र १ पञ्चविंशत्या स्वरूपस्पन्दः २ सप्तभिः सहजविद्योदयस्पन्दः ३ एकोनविंशत्या विभूतिस्पन्द उक्तः — इति त्रिनिःष्यन्दमिदं स्पन्दशास्त्रम्। तत्र प्रथमनिःष्यन्देऽस्मिन् स्तुतिपूर्वं प्रकरणार्थः श्लोकेनोपक्षिप्तः। ततश्चतुर्भिः श्लोकैः सोपपत्तिकं स्पन्दतत्त्वं व्यवस्थापितम्। ततः श्लोकाभ्यां साभिज्ञानं तत्प्राप्तावुपाय उक्तः। श्लोकेनोपायविप्रतिपत्तिर्निरस्ता। श्लोकेनोपाय एवोपेयप्राप्त्यानुरूप्यकथनेनोपोद्वलितः। तत एकेन तदुपायलभ्यं यादृगुपेयस्य स्वरूपं तदुपदशितम्। ततस्तदवष्टम्भात्संसाराभावः श्लोकेनोक्तः। द्वयेनाभाववादिमतं व्युदस्यता तद्वैलक्षण्यं स्पन्दतत्त्वस्योक्तम्। श्लोकेन तदुल्लासितस्य कार्यस्य क्षयित्वेऽपि तदक्षयमित्याख्यातम्। एतदेव श्लोकाभ्यामुपपाद्याभाववाद एवोन्मूलितः। तत एकेन सुप्रबुद्धस्य सदैवैतत्प्राप्तिः प्रबुद्धस्य तु पूर्वापरकोट्योरित्यावेदितम्। एकेन सुप्रबुद्धस्य प्रतीतेर्विषयविभाग उक्तः। ततोऽन्येन सुप्रबुद्धस्यावरणाभावे युक्तिरूपक्षिप्ता। श्लोकेनाप्रबुद्धस्य स्थगितस्वरूपतोक्ता। तत एकेन सुप्रबुद्धतालाभाय सततमुद्यन्तव्यमित्युक्तम्। श्लोकेन व्यवहारावस्था एव काश्चित्तदितरसकलवृत्तिक्षयरूपा उद्योगस्य विषया इत्यावेदितम्। ततोऽपि प्राप्तप्रबोधेन सुप्रबुद्धतायै योग्युचितसौषुप्ततमोवरणविदलने प्रजागरितव्यमित्युक्तं श्लोकत्रयेण — इति यस्योन्मेष इत्यादेः प्रबुद्धः स्यादनावृत इत्यन्तस्य तात्पर्यम्। अथ ग्रन्थार्थो व्याख्यायते।

Tatra 1 pañcaviṁśatyā svarūpaspandaḥ 2 saptabhiḥ sahajavidyodayaspandaḥ 3 ekonaviṁśatyā vibhūtispanda uktaḥ — iti triniḥṣyandamidaṁ spandaśāstram| Tatra prathamaniḥṣyande'smin stutipūrvaṁ prakaraṇārthaḥ ślokenopakṣiptaḥ| Tataścaturbhiḥ ślokaiḥ sopapattikaṁ spandatattvaṁ vyavasthāpitam| Tataḥ ślokābhyāṁ sābhijñānaṁ tatprāptāvupāya uktaḥ| Ślokenopāyavipratipattirnirastā| Ślokenopāya evopeyaprāptyānurūpyakathanenopodvalitaḥ| Tata ekena tadupāyalabhyaṁ yādṛgupeyasya svarūpaṁ tadupadaśitam| Tatastadavaṣṭambhātsaṁsārābhāvaḥ ślokenoktaḥ| Dvayenābhāvavādimataṁ vyudasyatā tadvailakṣaṇyaṁ spandatattvasyoktam| Ślokena tadullāsitasya kāryasya kṣayitve'pi tadakṣayamityākhyātam| Etadeva ślokābhyāmupapādyābhāvavāda evonmūlitaḥ| Tata ekena suprabuddhasya sadaivaitatprāptiḥ prabuddhasya tu pūrvāparakoṭyorityāveditam| Ekena suprabuddhasya pratīterviṣayavibhāga uktaḥ| Tato'nyena suprabuddhasyāvaraṇābhāve yuktirūpakṣiptā| Ślokenāprabuddhasya sthagitasvarūpatoktā| Tata ekena suprabuddhatālābhāya satatamudyantavyamityuktam| Ślokena vyavahārāvasthā eva kāścittaditarasakalavṛttikṣayarūpā udyogasya viṣayā ityāveditam| Tato'pi prāptaprabodhena suprabuddhatāyai yogyucitasauṣuptatamovaraṇavidalane prajāgaritavyamityuktaṁ ślokatrayeṇa — Iti yasyonmeṣa ityādeḥ prabuddhaḥ syādanāvṛta ityantasya tātparyam| Atha granthārtho vyākhyāyate|


Allí --o sea, en ese compendio que consiste en 51 aforismos-- (tatra):

(1) La Suprema Vibración o Spanda (spandaḥ) como la propia naturaleza (sva-rūpa) se describe (uktaḥ) mediante 25 (estrofas) (pañcaviṁśatyā).
(2) El Spanda (spandaḥ) como el surgimiento (udaya) del conocimiento (vidyā) natural (sahaja) se describe (uktaḥ) por medio de 7 (estrofas) (saptabhiḥ).
(3) El Spanda (spandaḥ) como (la fuente de) los poderes sobrenaturales (vibhūti) se describe (uktaḥ) a través de 19 (estrofas) (ekonaviṁśatyā)
De este modo (iti), esta (idam) escritura (śāstram) (que trata sobre) el Spanda (spanda) se compone de tres (tri) secciones (niḥṣyandam)1 |

Allí --es decir, en esa escritura-- (tatra), en la mismísima (asmin) primera (prathama) sección (niḥṣyande), (hay) primeramente (pūrvam) una alabanza (stuti) (a Śiva en la primera estrofa. También,) a través de (esa primera) estrofa (ślokena), (se ha) insinuado o sugerido (upakṣiptaḥ) el significado (arthaḥ) del tratado (entero) (prakaraṇa)|

Después de eso (tatas), a través de cuatro (caturbhiḥ) estrofas (ślokaiḥ), se establece (vyavasthāpitam) con (sa) (válido) razonamiento (upapattikam) el principio (tattvam) del Spanda (spanda)|

Posteriormente (tatas), mediante dos estrofas (ślokābhyām), se describe (uktaḥ) el medio (upāyaḥ) para obtener (prāptau) ese (Spanda) (tad) con (sa) correcto reconocimiento (abhijñānam)|

A través de la (octava) estrofa (ślokena), se rechaza (nirastā) la objeción (vipratipattiḥ) (elevada contra) el medio (upāya)|

Mediante la (novena) estrofa (ślokena), el medio (upāyaḥ) (se) confirma o ratifica (upodvalitaḥ) ciertamente (eva) describiendo (kathanena) (su) conveniencia (anurūpya) para lograr (prāpti) la meta (upeya)|

Más adelante (tatas), a través de una única (estrofa) --la décima-- (ekena), se exhibe (upadarśitam) la naturaleza esencial (sva-rūpam tad) de tal (yādṛś) meta (upeyasya), la cual --en otras palabras, la naturaleza esencial, no la meta-- es alcanzable (labhyam) por ese (tad) medio (upāya)|

Subsecuentemente (tatas), mediante la (undécima) estrofa (ślokena), se describe (uktaḥ) la ausencia (abhāvaḥ) de Saṁsāra o Trasmigración2  (saṁsāra) (alcanzada) por medio de una firme aprehensión (avaṣṭambhāt) de eso --o sea, de la naturaleza esencial de la meta; esta meta es obviamente el Ser-- (tad)|

A través de las dos (estrofas siguientes) --duodécima y decimotercera-- (dvayena), rechazando (vyudasyatā) la doctrina (matam) que postula (vādi) la no existencia --en suma, el Nihilismo-- (abhāva), se declara (uktam) la divergencia (vailakṣaṇyam) entre el principio (tattvasyai) del Spanda (spanda) (y) esa (doctrina) (tad)|

A través de la (decimacuarta) estrofa (ślokena) se establece (iti ākhyātam) la ausencia de decadencia (akṣayam) para ese (Spanda) (tad) aun cuando (api) (haya) decadencia (kṣayitve) para el efecto (kāryasya) que surge (ullāsitasya) desde ese (Spanda o Causa) (tad) --en otras palabras, el universo--|

A esta (etad) misma (idea) (eva) (la exponen tan vehementemente) las dos estrofas (siguientes) --decimoquinta y decimosexta-- (ślokābhyām) (que) la doctrina (vādaḥ) de la no existencia o no Ser --Nihilismo-- (abhāva) resulta (upapādya) (totalmente) erradicado (unmūlitaḥ) en verdad (eva)|

Después de eso (tatas), a través de una única (estrofa) --la decimoseptima-- (ekena) se comunica (iti āveditam) (que existe) siempre (sadā eva) el logro o darse cuenta (prāptiḥ) de este (Spanda) (etad) para el perfectamente despierto (suprabuddhasya), pero (tu) para el parcialmente despierto (prabuddhasya) (sólo existe logro o captación del Spanda) en las etapas (koṭyoḥ) inicial (pūrva) (y) final (apara)|

(Nuevamente,) por medio de una única (estrofa) --la decimoctava-- (ekena) se describe (uktaḥ) la esfera (vibhāgaḥ) de objetos (viṣaya) percibidos o experimentados (pratīteḥ) por el perfectamente despierto (suprabuddhasya)|

Luego (tatas), a través de otra (estrofa) --la decimonovena-- (anyena) se insinúa o sugiere (upakṣiptā) el medio (yuktiḥ) para el quite (abhāve) del velo (āvaraṇa) en el caso del perfectamente despierto (suprabuddhasya)|

Mediante (una única) estrofa --la vigésima-- (ślokena) se describe (uktā) la naturaleza esencial (sva-rūpatā) oculta o velada (sthagita) del que no está despierto (aprabuddhasya)|

Posteriormente (tatas), a través de una única (estrofa) --la vigésimo primera-- (ekena), se declara (iti uktam) que (uno) debe esforzarse constantemente (satatam udyantavyam) para obtener (lābhāya) el estado de perfectamente despierto (suprabuddhatā)|

(Una vez más,) mediante (una única) estrofa --la vigésima segunda-- (ślokena), se da a conocer (iti āveditam) que algunos (eva kāścid) estados (avasthāḥ) de la vida ordinaria (vyavahāra) se caracterizan (rūpāḥ) por la cesación (kṣaya) de todos (sakala) los estados (vṛtti) excepto (itara) Eso --el Spanda-- (tad), (y consecuentemente son) esferas o entornos apropiados (viṣayāḥ) para entrar en contacto (con el Spanda) (udyogasya)|

Después de eso (tatas), se dice también (api... iti uktam) por medio de las tres (últimas) (trayeṇa) estrofas (śloka) que uno que ha alcanzado (prāpta) Iluminación --prabodha-- (prabodhena) debe estar alerta (prajāgaritavyam) en lo que respecta a rasgar (vidalane) el velo (varaṇa) de la oscuridad --o sea, la ignorancia espiritual-- (tamas), la cual es como un sueño profundo (sauṣupta), en una manera propia (ucita) de un Yogī (yogī), para (de este modo) mantener el estado de perfectamente despierto (suprabuddhatāyai) — Así pues (iti), (se ha resumido) el significado y propósito (de la primera sección) (tātparyam), comenzando con (iti ādeḥ) "Yasyonmeṣa..." (yasyonmeṣa) (y) terminando con (iti antasya) "...prabuddhaḥ syādanāvṛtaḥ" (prabuddhaḥ syādanāvṛtaḥ)|

Y ahora (atha) el significado (arthaḥ) del libro (grantha) va a explicarse en detalle (vyākhyāyate)|

1  Aquí Kṣemarāja está pasando por alto las últimas dos estrofas de las cuales se compone la cuarta sección, tal vez porque actúan como una especie de conclusión y no versan sobre un tema específico. Sin embargo, toda la escritura "realmente" consiste en "cuatro" secciones y "53" aforismos, de ello no hay duda.Retornar

2  Con "trasmigración" no sólo se indica el ciclo de nacimiento-muerte-renacimiento como la mayoría de la gente piensa, sino todo tipo de migración que uno esté realizando. Por ejemplo, uno constantemente migra desde una forma de pensamiento hacia la otra al identificarse con esos pensamientos. La ausencia de toda trasmigración se alcanza, según el autor, por medio de una firma aprehensión de esa naturaleza esencial del Ser.Retornar

al inicio


 Aforismo 1


यस्योन्मेषनिमेषाभ्यां जगतः प्रलयोदयौ।
तं शक्तिचक्रविभवप्रभवं शङ्करं स्तुमः॥१॥


शम् उपशान्ताशेषोपतापपरमानन्दाद्वयमयस्वचैतन्यस्फारप्रत्यभिज्ञापनस्वरूपमनुग्रहं करोति यस्तमिमं स्वस्वभावं शङ्करं स्तुमस्तं विश्वोत्कर्षित्वेन परामृशन्तस्तत्कॢप्तकल्पितप्रमातृपदनिमज्जनेन समाविशामस्तत्समावेश एव हि जीवन्मुक्तिफल इह प्रकरण उपदेश्यः। बहुवचनमनुग्रहदृष्टिकटाक्षिताशेषानुग्राह्याभेदप्रथनाय। तमित्यनेन यदस्य निःसामान्यत्वमपि ध्वनितं तत्प्रथयति यस्येत्यर्धेन। इह परमेश्वरः प्रकाशात्मा महादेवः शब्दराशिपरमार्थपूर्णाहन्तापरामर्शसारत्वात् सदैवानन्दघनस्फुरत्तात्मकोभयविसर्गारणिपराशक्त्यात्मकपूर्णस्वातन्त्र्यस्वरूपस्तत एव चित्स्वाभाव्यादचलस्यापि श्रीभगवतः स्वातन्त्र्यशक्तिरविभक्ताप्यशेषसर्गसंहारादिपरम्परं दर्पणनगरवत्स्वभित्तावेव भावियुक्त्यानधिकामप्यधिकामिव दर्शयन्ती किञ्चच्चलत्तात्मकधात्वर्थानुगमात्स्पन्द इत्यभिहिता तेन भगवान्सदा स्पन्दतत्त्वसतत्त्वो न स्वस्पन्दः। यदाहुः केचिदस्पन्दं परं तत्त्वमिति। एवं हि शान्तस्वरूपत्वादनीश्वरमेवैतद्भवेत्। स्फुरत्तासारस्पन्दशक्तिमयशङ्करात्मकस्वस्वभावप्रतिपादनायैव चेदं शास्त्रं समुचितस्पन्दाभिधानं महागुरुभिर्निबद्धम्। एतच्च व्यक्तीभविष्यति। सा चैषा स्पन्दशक्तिर्गर्भीकृतानन्तसर्गसंहारैकधनाहन्ता चमत्कारानन्दरूपा निःशेषशुद्धाशुद्धरूपा मातृमेयसङ्कोचविकासाभासनसतत्त्वा सर्वोपनिषदुपास्या युगपदेवोन्मेषनिमेषमयी। तथा हि — शिवादेः क्षित्यन्तस्याशेषस्य तत्त्वग्रामस्य प्राक्सृष्टस्य संहर्तृरूपा या निमेषभूरसावेवोद्भविष्यद्दशापेक्षया स्रष्टृरूपोन्मेषभूमिस्तथा विश्वनिमेषभूश्चिद्धनतोन्मेषसारा चिद्धनतानिमज्जनभूमिरपि विश्वोन्मेषरूपा। यदागमः

लेलिहाना सदा देवी सदा पूर्णा च भासते।
ऊर्मिरेषा विबोधाब्धेः शक्तिरिच्छात्मिका प्रभोः॥

इति। श्रीमान्महेश्वरो हि स्वातन्त्र्यशक्त्या शिवमन्त्रमहेश्वरमन्त्रेश्वरमन्त्रविज्ञानाकलप्रलयाकलसकलान्तां प्रमातृभूमिकां तद्वेद्यभूमिकां च गृह्णानः पूर्वपूर्वरूपतां भित्तिभूततया स्थितामप्यन्तः स्वरूपावच्छादनक्रीडया निमेषयन्नेवोन्मेषयति उत्तरोत्तररूपतामवरोहक्रमेणारोहक्रमेण तूत्तरोत्तररूपतां निमेषयन्नेव ज्ञानयोगिनामुन्मेषयति पूर्वपूर्वरूपतामत एवोत्तरमुत्तरं पूर्वत्र पूर्वत्र सङ्कोचात्मतां जहद्बिकसितत्त्वेनासावाभासयति पूर्वं पूर्वं तु रूपं यथोत्तरं विकसिततां निमज्जयन् सङ्कुचितत्वेन दर्शयति। एवं च सर्वं सर्वमयमेव प्रथयति केवलं तदवभासितसङ्कोचमात्रत इयं भेदप्रतिपत्तिरिव यदुद्दलनायेहत्योपदेश इत्यास्तां तावदेतत्। नीलसुखाद्याभासोन्मेषमय्यपि च संवित्प्रमात्रेकात्मकतत्स्वरूपनिमेषरूपावभातचरपीताद्याभासोपसंहाररूपा चेति स्वसंवेदनसिद्धामिमां युगपदेवोन्मेषनिमेषोभयरूपां प्रतिभां भगवतीं विचिन्वन्तु महाधियः संसारविच्छेदाय। अत वोन्मेषनिमेषाभ्यामित्येतत्पदं निजवृत्तौ भट्टश्रीकल्लटेन सङ्कल्पमात्रेण इत्यविभक्तमेवेच्छाशक्तिरूपतया व्याख्यायि। सङ्ग्रहकृतापि

एकचिन्ताप्रसक्तस्य यतः स्यादपरोदयः।
उन्मेषः स तु विज्ञेयः स्वयं तमुपलक्षयेत्॥

इत्यत्र प्रारब्धचिन्तासंहरणमेव परस्वरूपोदयहेतुरुन्मेष इत्यभिधास्यते। प्रवृत्तचिन्तासंहारं विना परस्वरूपोदयाभावात्। एतच्च तत्रैव वितनिष्यामः।

परामृतरसापायस्तस्य यः प्रत्ययोद्भवः।
तेनास्वतन्त्रतामेति स च तन्मात्रगोचरः॥

इत्यत्राप्युदयः प्रलयपरमार्थ इति स्पष्टमेव वक्ष्यते।

यदा क्षोभः प्रलीयेत तदा स्यात्परमं पदम्।

इत्यत्रापि क्षोभप्रलयात्मा निमेषः परपदोन्मेषरूप इत्यपि निरूपयिष्यते। तदेवमेकैवोभयरूपापि शक्तिः कदाचिदुन्मेषप्रधानतया व्यवह्रियते कदाचिन्निमेषप्रधानतया। ततश्च यस्य सम्बन्धिन्याः स्वरूपनिमेषात्मनः कार्योन्मेषप्रधानायाः शक्तेर्हेतोर्जगतो विश्वस्य शिवादेर्धरण्यन्तस्योदयोऽभेदसारतानिमज्जनसतत्त्वो नानावैचित्र्यशाली भेदरूपः सर्गः स्वरूपोन्मेषात्मनश्च बाह्यतानिमेषप्रधानायाः शक्तेर्जगतः प्रलयोऽभेदमयतोदयात्मा विचित्रभेदरूपतासंहार इति प्रलयोऽप्युदयरूप उदयोऽपि च प्रलयरूप इति व्याख्येयम्। वस्तुतस्तु न किञ्चिदुदेति व्ययते वा केवलं स्पन्दशक्तिरेव भगवत्यक्रमापि तथातथाभासरूपतया स्फुरन्त्युदेतीव व्ययत इव चेति दर्शयिष्यामः। स्थितिविलयानुग्रहाणां विशिष्टप्रलयोदयरूपत्वान्नाधिक्यमिति प्रलयोदयाभ्यामेव पञ्चविधं पारमेश्वर्यं कृत्यं सङ्गृहीतम्। निर्णीतं चैवम्प्रायं मयैव प्रथमसूत्रमात्रविवरणे स्पन्दसन्दोहे। ननु श्रीमन्महार्थदृष्ट्या सृष्ट्यादिदेवताभिरेव विचित्रा जगतः प्रलयोदयाः सम्पाद्यन्ते तत्कथमेतदुक्तं यस्येत्यादीत्याशङ्क्याह — तं शक्तिचक्रविभवप्रभवमिति। शक्तीनां सृष्टिरक्तादिमरीचिदेवीनां चक्रं द्वादशात्मा समूहस्तस्य यो विभव उद्योगावभासनचर्वणविलापनात्मा क्रीडाडम्बरस्तस्य प्रभवं हेतुम्। एता हि देव्यः श्रीमन्मन्थानभैरवं चक्रेश्वरमालिङ्ग्य सर्वदैव जगत्सर्गादिक्रीडां सम्पादयन्तीत्याम्नायः। अथ च कस्मात्परमेश्वरस्य जगत्सर्गसंहारादिहेतुत्वमित्याशङ्कायामेतदेवोत्तरं शक्तिचक्रेति। यावद्धि किञ्चिद्विश्वं सम्भवति तत्प्रकाशमान्त्वेन प्रकाशमयत्वात्।

स्वामिनश्चात्मसंस्थस्य भावजातस्य भासनम्।
अस्त्येव न विना तस्मादिच्छामर्शः प्रवर्तते॥

इति विपश्चिन्निश्चितनीत्या परमेश्वरस्यान्तःप्रकाशैकात्म्येन प्रकाशमानं स्थितं सच्छक्तिचक्रमित्युच्यते यतः परमेश्वरस्यागमेष्वनन्तशक्तित्वमुद्धोष्यते तस्य शक्तिचक्रस्याभासपरमार्थस्य विश्वस्य यो विभवः परस्परसंयोजनावियोजनावैचित्र्यमनन्तप्रकारं तस्य प्रभवं कारणम्। स एव हि भगवान्विज्ञानदेहात्मकान्स्वात्मैकात्म्येन स्थितान्विश्वानाभासानन्योन्यं नानावैचित्र्येण संयोजयन्वियोजयंश्च विश्वोदयप्रलयहेतुः। तदुक्तं श्रीभट्टकल्लट्टेन।

विज्ञानदेहात्मकस्य शक्तिचक्रैश्वर्यस्योतत्तिहेतुत्वात्।

उत्येतद्वृत्त्यक्षराणामत्र व्याख्याद्वयेऽप्यानुरूप्यम्। अपि च

शक्तयोऽस्य जगत्कृत्स्नम्।

इत्यागमदृष्ट्या

तस्माच्छब्दार्थचिन्तासु न सावस्था न या शिवः।

इतीहत्यस्थित्या च जगदात्मनः

तत्खेचर्यूर्ध्वमार्गस्थं व्योम वामेशीगोचरम्।

इति रहस्यनीत्या च वामेश्वरीखेचरीगोचरीदिक्चरीभूचरीरूपस्य मयैव स्पन्दसन्दोह सम्यङ्निर्णीतस्य

अप्रबुद्धधियस्त्वेते स्वस्थितिस्थगनोद्यताः।

इत्यत्रहि निर्णेष्यमाणस्यैतद्व्याख्याद्वयव्याख्यातशक्तिचक्रप्रपञ्चभूतस्य च

यतः करणवर्गोऽयं विमूढोऽमूढवत्स्वयम्।
सहान्तरेण चक्रेण प्रवृत्तिस्थितिसंहृतीः॥

इति स्थित्येन्द्रियग्रामात्मनः

तदाक्रम्य बलं मन्त्राः सर्वज्ञबलशालिनः।
प्रवर्तन्तेऽधिकाराय करणानीव देहिनाम्॥

इति नित्यमन्त्रात्मनः

शब्दराशिसमुत्थस्य शक्तिवर्गस्य भोग्यताम्।
कलाविलुप्तविभवो गतः सन्स पशुः स्मृतः॥

इति नीत्या ब्राह्म्यादिदेवतास्वभावस्यैवमादेरनन्तप्रकारस्यापि मयैव स्पन्दसन्दोहे वितत्य निर्णीतस्य शक्तिचक्रस्य यो विभवो माहात्म्यं तत्र प्रभवतीति प्रभवं स्वतन्त्रं न तु पशुवत्परतन्त्रम्। शक्तिचक्रस्य रश्मिपुञ्जस्य यो विभवोऽन्तर्मुखो विकासस्ततः प्रभव उदयोऽभिव्यक्तिर्यस्येति बहुव्रीहिणाऽन्तर्मुखतत्स्वरूपनिभालनादयत्नेन परमेश्वरस्वरूपप्रत्यभिज्ञानं भवतीत्यर्थः। किञ्च यस्य चिदानन्दघनस्यात्मन उन्मेषनिमेषाभ्यां स्वरूपोन्मीलननिमीलनाभ्यां यदन्तस्तद्वहिरिति युक्त्या जगतः शरीररूपस्य तदनुषङ्गेण बाह्यस्यापि विश्वस्य प्रलयोदयौ यथासङ्ख्यं मज्जनोन्मज्जने भवतस्तं शक्तिचक्रविभवस्य परसंविद्देवतास्फारस्य प्रभवं भक्तिभाजामेतत्स्वरूपप्रकाशकं शङ्करं स्तुमः। तथा यस्य स्वात्मनः सम्बन्धिनो बहिर्मुखताप्रसररूपादुन्मेषाज्जगत उदयोऽन्तर्मुखतारूपाच्च निमेषात्प्रलयस्तं विश्वसर्गादिकार्युन्मेषादिस्वरूपसंविद्देवीमाहात्म्यस्य हेतुं शङ्करं स्तुम इति यथासम्भवमपि योज्यम्। देहाद्याविष्टोऽपि परमेश्वरः करणोन्मीलननिमीलनाभ्यां रूपादिपञ्चकमयस्य जगतः सर्गसंहारौ करोति। यदुक्तं रहस्यतत्त्वविदा

तदेव व्यवहारेऽपि प्रभुर्देहादिमाविशन्।
भान्तमेवान्तरथौ घमिच्छया भासयेद्वहिः॥

इति। एवंविधार्थपरिग्रहायापि यस्य स्वातन्त्र्यशक्त्येति त्यक्त्वा यस्योन्मेषनिमेषाभ्यामिति न्यरूपि गुरूणा। अत्र च शङ्करस्तुतिः समावेशरूपा प्राप्यत्वेनाभिधेया शक्तिचक्रविभवात्प्रभवो यस्येति बहुव्रीहिणा शक्तिचक्रविकासस्तत्प्राप्तावुपाय उक्तः शक्तिचक्रविभवस्य परसंविद्देवतास्फारस्य भक्तिभाजां प्रभवं प्रकाशकमिति तत्पुरुषेण फलमुक्तम्। यद्वक्ष्यति

ततश्चक्रेश्वरो भवेत्।

इत्यभिधेयोपाययोरुपायोपेयभावः सम्बन्ध इत्यभिधेयोपायसम्बन्धप्रयोजनान्यनेनैव सूत्रेण सूत्रितानि॥१॥


Yasyonmeṣanimeṣābhyāṁ jagataḥ pralayodayau|
Taṁ śakticakravibhavaprabhavaṁ śaṅkaraṁ stumaḥ||1||


Śam upaśāntāśeṣopatāpaparamānandādvayamayasvacaitanyasphārapratyabhijñāpanasvarūpamanugrahaṁ karoti yastamimaṁ svasvabhāvaṁ śaṅkaraṁ stumastaṁ viśvotkarṣitvena parāmṛśantastatkḷptakalpitapramātṛpadanimajjanena samāviśāmastatsamāveśa eva hi jīvanmuktiphala iha prakaraṇa upadeśyaḥ| Bahuvacanamanugrahadṛṣṭikaṭākṣitāśeṣānugrāhyābhedaprathanāya| Tamityanena yadasya niḥsāmānyatvamapi dhvanitaṁ tatprathayati yasyetyardhena| Iha parameśvaraḥ prakāśātmā mahādevaḥ śabdarāśiparamārthapūrṇāhantāparāmarśasāratvāt sadaivānandaghanasphurattātmakobhayavisargāraṇiparāśaktyātmakapūrṇasvātantryasvarūpastata eva citsvābhāvyādacalasyāpi śrībhagavataḥ svātantryaśaktiravibhaktāpyaśeṣasargasaṁhārādiparamparāṁ darpaṇanagaravatsvabhittāveva bhāviyuktyānadhikāmapyadhikāmiva darśayantī kiñciccalattātmakadhātvarthānugamātspanda ityabhihitā tena bhagavānsadā spandatattvasatattvo na tvaspandaḥ| Yadāhuḥ kecidaspandaṁ paraṁ tattvamiti| Evaṁ hi śāntasvarūpatvādanīśvaramevaitadbhavet| Sphurattāsāraspandaśaktimayaśaṅkarātmakasvasvabhāvapratipādanāyaiva cedaṁ śāstraṁ samucitaspandābhidhānaṁ mahāgurubhirnibaddham| Etacca vyaktībhaviṣyati| Sā caiṣā spandaśaktirgarbhīkṛtānantasargasaṁhāraikaghanāhantā camatkārānandarūpā niḥśeṣaśuddhāśuddharūpā mātṛmeyasaṅkocavikāsābhāsanasatattvā sarvopaniṣadupāsyā yugapadevonmeṣanimeṣamayī| Tathā hi — śivādeḥ kṣityantasyāśeṣasya tattvagrāmasya prāksṛṣṭasya saṁhartṛrūpā yā nimeṣabhūrasāvevodbhaviṣyaddaśāpekṣayā sraṣṭṛrūponmeṣabhūmistathā viśvanimeṣabhūściddhanatonmeṣasārā ciddhanatānimajjanabhūmirapi viśvonmeṣarūpā| Yadāgamaḥ

Lelihānā sadā devī sadā pūrṇā ca bhāsate|
Ūrmireṣā vibodhābdheḥ śaktiricchātmikā prabhoḥ||

iti| Śrīmānmaheśvaro hi svātantryaśaktyā śivamantramaheśvaramantreśvaramantravijñānākalapralayākalasakalāntāṁ pramātṛbhūmikāṁ tadvedyabhūmikāṁ ca gṛhṇānaḥ pūrvapūrvarūpatāṁ bhittibhūtatayā sthitāmapyantaḥ svarūpāvacchādanakrīḍayā nimeṣayannevonmeṣayati uttarottararūpatāmavarohakrameṇārohakrameṇa tūttarottararūpatāṁ nimeṣayanneva jñānayogināmunmeṣayati pūrvapūrvarūpatāmata evottaramuttaraṁ pūrvatra pūrvatra saṅkocātmatāṁ jahadbikasitattvenāsāvābhāsayati pūrvaṁ pūrvaṁ tu rūpaṁ yathottaraṁ vikasitatāṁ nimajjayan saṅkucitatvena darśayati| Evaṁ ca sarvaṁ sarvamayameva prathayati kevalaṁ tadavabhāsitasaṅkocamātrata iyaṁ bhedapratipattiriva yaduddalanāyehatyopadeśa ityāstāṁ tāvadetat| Nīlasukhādyābhāsonmeṣamayyapi ca saṁvitpramātrekātmakatatsvarūpanimeṣarūpāvabhātacarapītādyābhāsopasaṁhārarūpā ceti svasaṁvedanasiddhāmimāṁ yugapadevonmeṣanimeṣobhayarūpāṁ pratibhāṁ bhagavatīṁ vicinvantu mahādhiyaḥ saṁsāravicchedāya| Ata evonmeṣanimeṣābhyāmityetatpadaṁ nijavṛttau bhaṭṭaśrīkallaṭena saṅkalpamātreṇa ityavibhaktamevecchāśaktirūpatayā vyākhyāyi| Saṅgrahakṛtāpi

Ekacintāprasaktasya yataḥ syādaparodayaḥ|
Unmeṣaḥ sa tu vijñeyaḥ svayaṁ tamupalakṣayet||

ityatra prārabdhacintāsaṁharaṇameva parasvarūpodayaheturunmeṣa ityabhidhāsyate| Pravṛttacintāsaṁhāraṁ vinā parasvarūpodayābhāvāt| Etacca tatraiva vitaniṣyāmaḥ|

Parāmṛtarasāpāyastasya yaḥ pratyayodbhavaḥ|
Tenāsvatantratāmeti sa ca tanmātragocaraḥ||

ityatrāpyudayaḥ pralayaparamārtha iti spaṣṭameva vakṣyate|

Yadā kṣobhaḥ pralīyeta tadā syātparamaṁ padam|

ityatrāpi kṣobhapralayātmā nimeṣaḥ parapadonmeṣarūpa ityapi nirūpayiṣyate| Tadevamekaivobhayarūpāpi śaktiḥ kadācidunmeṣapradhānatayā vyavahriyate kadācinnimeṣapradhānatayā| Tataśca yasya sambandhinyāḥ svarūpanimeṣātmanaḥ kāryonmeṣapradhānāyāḥ śakterhetorjagato viśvasya śivāderdharaṇyantasyodayo'bhedasāratānimajjanasatattvo nānāvaicitryaśālī bhedarūpaḥ sargaḥ svarūponmeṣātmanaśca bāhyatānimeṣapradhānāyāḥ śakterjagataḥ pralayo'bhedamayatodayātmā vicitrabhedarūpatāsaṁhāra iti pralayo'pyudayarūpa udayo'pi ca pralayarūpa iti vyākhyeyam| Vastutastu na kiñcidudeti vyayate vā kevalaṁ spandaśaktireva bhagavatyakramāpi tathātathābhāsarūpatayā sphurantyudetīva vyayata iva ceti darśayiṣyāmaḥ| Sthitivilayānugrahāṇāṁ viśiṣṭapralayodayarūpatvānnādhikyamiti pralayodayābhyāmeva pañcavidhaṁ pārameśvaryaṁ kṛtyaṁ saṅgṛhītam| Nirṇītaṁ caivamprāyaṁ mayaiva prathamasūtramātravivaraṇe spandasandohe| Nanu śrīmanmahārthadṛṣṭyā sṛṣṭyādidevatābhireva vicitrā jagataḥ pralayodayāḥ sampādyante tatkathametaduktaṁ yasyetyādītyāśaṅkyāha — Taṁ śakticakravibhavaprabhavamiti| Śaktīnāṁ sṛṣṭiraktādimarīcidevīnāṁ cakraṁ dvādaśātmā samūhastasya yo vibhava udyogāvabhāsanacarvaṇavilāpanātmā krīḍāḍambarastasya prabhavaṁ hetum| Etā hi devyaḥ śrīmanmanthānabhairavaṁ cakreśvaramāliṅgya sarvadaiva jagatsargādikrīḍāṁ sampādayantītyāmnāyaḥ| Atha ca kasmātparameśvarasya jagatsargasaṁhārādihetutvamityāśaṅkāyāmetadevottaraṁ śakticakreti| Yāvaddhi kiñcidviśvaṁ sambhavati tatprakāśamānatvena prakāśamayatvāt|

Svāminaścātmasaṁsthasya bhāvajātasya bhāsanam|
Astyeva na vinā tasmādicchāmarśaḥ pravartate||

iti vipaścinniścitanītyā parameśvarasyāntaḥprakāśaikātmyena prakāśamānaṁ sthitaṁ sacchakticakramityucyate yataḥ parameśvarasyāgameṣvanantaśaktitvamuddhoṣyate tasya śakticakrasyābhāsaparamārthasya viśvasya yo vibhavaḥ parasparasaṁyojanāviyojanāvaicitryamanantaprakāraṁ tasya prabhavaṁ kāraṇam| Sa eva hi bhagavānvijñānadehātmakānsvātmaikātmyena sthitānviśvānābhāsānanyonyaṁ nānāvaicitryeṇa saṁyojayanviyojayaṁśca viśvodayapralayahetuḥ| Taduktaṁ śrībhaṭṭakallaṭena|

Vijñānadehātmakasya śakticakraiśvaryasyotpattihetutvam|

ityetadvṛttyakṣarāṇāmatra vyākhyādvaye'pyānurūpyam| Api ca

Śaktayo'sya jagatkṛtsnam|

ityāgamadṛṣṭyā

Tasmācchabdārthacintāsu na sāvasthā na yā śivaḥ|

itīhatyasthityā ca jagadātmanaḥ

Tatkhecaryūrdhvamārgasthaṁ vyoma vāmeśīgocaram|

iti rahasyanītyā ca vāmeśvarīkhecarīgocarīdikcarībhūcarīrūpasya mayaiva spandasandoha samyaṅnirṇītasya

Aprabuddhadhiyastvete svasthitisthaganodyatāḥ|

ityatrahi nirṇeṣyamāṇasyaitadvyākhyādvayavyākhyātaśakticakraprapañcabhūtasya ca

Yataḥ karaṇavargo'yaṁ vimūḍho'mūḍhavatsvayam|
Sahāntareṇa cakreṇa pravṛttisthitisaṁhṛtīḥ||

iti sthityendriyagrāmātmanaḥ

Tadākramya balaṁ mantrāḥ sarvajñabalaśālinaḥ|
Pravartante'dhikārāya karaṇānīva dehinām||

iti nityamantrātmanaḥ

Śabdarāśisamutthasya śaktivargasya bhogyatām|
Kalāviluptavibhavo gataḥ sansa paśuḥ smṛtaḥ||

iti nītyā brāhmyādidevatāsvabhāvasyaivamāderanantaprakārasyāpi mayaiva spandasandoha vitatya nirṇītasya śakticakrasya yo vibhavo māhātmyaṁ tatra prabhavatīti prabhavaṁ svatantraṁ na tu paśuvatparatantram| Śakticakrasya raśmipuñjasya yo vibhavo'ntarmukho vikāsastataḥ prabhava udayo'bhivyaktiryasyeti bahuvrīhiṇā'ntarmukhatatsvarūpanibhālanādayatnena parameśvarasvarūpapratyabhijñānaṁ bhavatītyarthaḥ| Kiñca yasya cidānandaghanasyātmana unmeṣanimeṣābhyāṁ svarūponmīlananimīlanābhyāṁ yadantastadbahiriti yuktyā jagataḥ śarīrarūpasya tadanuṣaṅgeṇa bāhyasyāpi viśvasya pralayodayau yathāsaṅkhyaṁ majjanonmajjane bhavatastaṁ śakticakravibhavasya parasaṁviddevatāsphārasya prabhavaṁ bhaktibhājāmetatsvarūpaprakāśakaṁ śaṅkaraṁ stumaḥ| Tathā yasya svātmanaḥ sambandhino bahirmukhatāprasararūpādunmeṣājjagata udayo'ntarmukhatārūpācca nimeṣātpralayastaṁ viśvasargādikāryunmeṣādisvarūpasaṁviddevīmāhātmyasya hetuṁ śaṅkaraṁ stuma iti yathāsambhavamapi yojyam| Dehādyāviṣṭo'pi parameśvaraḥ karaṇonmīlananimīlanābhyāṁ rūpādipañcakamayasya jagataḥ sargasaṁhārau karoti| Yaduktaṁ rahasyatattvavidā

Tadeva vyavahāre'pi prabhurdehādimāviśan|
Bhāntamevāntararthaughamicchayā bhāsayedbahiḥ||

iti| Evaṁvidhārthaparigrahāyāpi yasya svātantryaśaktyeti tyaktvā yasyonmeṣanimeṣābhyāmiti nyarūpi gurūṇā| Atra ca śaṅkarastutiḥ samāveśarūpā prāpyatvenābhidheyā śakticakravibhavātprabhavo yasyeti bahuvrīhiṇā śakticakravikāsastatprāptāvupāya uktaḥ śakticakravibhavasya parasaṁviddevatāsphārasya bhaktibhājāṁ prabhavaṁ prakāśakamiti tatpuruṣeṇa phalamuktam| Yadvakṣyati

Tataścakreśvaro bhavet|

ityabhidheyopāyayorupāyopeyabhāvaḥ sambandha ityabhidheyopāyasambandhaprayojanānyanenaiva sūtreṇa sūtritāni||1||


Alabamos (stumaḥ) a ese (tam) Śaṅkara --un epíteto de Śiva-- (śaṅkaram) que es la fuente o causa (prabhavam) del glorioso (vibhava) grupo (cakra) de poderes (śakti), (y) por cuya (yasya) apertura (y) cierre de (Sus) ojos (unmeṣa-nimeṣābhyām) (se produce) la disolución y el surgimiento (pralaya-udayau) del mundo (jagataḥ)||1||


(Śaṅkara significa) alguien que (yaḥ) hace (karoti) "Śam" (śam), (en otras palabras, alguien que produce) la Gracia (anugraham) cuya naturaleza (sva-rūpam) abarca o comprende (āpana) el Reconocimiento (pratyabhijñā) de la extensión (sphāra) de la propia (sva) Conciencia omnisciente, omnipotente y absolutamente libre (caitanya), la cual está llena (maya) de No dualismo (advaya) (y) Suprema (parama) Bienaventuranza (ānanda) que calma (upaśānta) todo (aśeṣa) el calor de las aflicciones (upatāpa). Alabamos (stumaḥ) a ese mismo (tam imam) Śaṅkara (śaṅkaram) (que es) la propia (sva) naturaleza esencial (sva-bhāvam), (y) entramos (samāviśāmaḥ) en Él (tam) a través de la inmersión (nimajjanena) del estado (pada) de experimentador (pramātṛ) asumido (kalpita)1  producido (kḷpta) por Él Mismo (tad) considerándolo (tam... parāmṛśantaḥ) como alguien que supera o sobresale por encima (utkarṣitvena) del universo (viśva). Aquí (iha), el tratado (prakaraṇaḥ)2  enseñará (upadeśyaḥ) que el ingreso (samāveśaḥ) en Él (tad) (es) indudablemente (eva hi) el fruto o resultado (phalaḥ) de la Liberación (mukti) en vida (jīvat)|

El número plural (en "Alabamos...") (bahuvacanam) (está destinado) a mostrar o difundir (prathanāya) (la propia) identidad (abheda) con todos (aśeṣa) aquellos que merecen Favor (anugrāhya) (y) son observados de reojo (por Él) (kaṭākṣita)3  con una mirada (dṛṣṭi) (llena de) Gracia (anugraha)|

A través del (término) "Tam" (en el aforismo) (tam iti anena) también (api) se alude (dhvanitam) Su (asya) condición o carácter de "extraordinario" (yad... niḥsāmānyatvam). (El autor) proclama (prathayati) esa (antedicha condición) (tad) mediante la primera mitad (de la estrofa) (ardhena) "por cuya..." (yasya iti)4 |

Aquí (iha), el Señor (īśvaraḥ) Supremo (parama), cuya naturaleza (ātmā) es la Luz y Refulgencia de la Conciencia (prakāśa), (es) el Gran (mahā) Dios (devaḥ) cuya naturaleza esencial (sva-rūpaḥ) es la total y absoluta (pūrṇa) Libertad (svātantrya) consistente (ātmaka) en el Supremo (parā) Poder (śakti) (que aparece como) Yo (araṇi) y el universo emanado (visarga) a la vez (ubhaya), el cual es (ātmaka) siempre (sadā eva) un vibrante destello (sphurattā) de una masa compacta (ghana) de Bienaventuranza (ānanda) ya que (Su)5  esencia (sāratvāt) (es) la remembranza (parāmarśa) de la plena y perfecta (pūrṇa) conciencia del Yo (ahantā) que es el más elevado (parama) significado (artha) de la multitud (rāśi) de sonidos y palabras (śabda). Por esa razón (tataḥ eva), como Ella6  es esencialmente (svābhāvyāt) Cit o Conciencia (cit), el Poder (śaktiḥ) de Libertad Absoluta (svātantrya) del venerable (śrī) Señor (bhagavataḥ), (a quien) también (api) (se lo conoce como) Acala o Inmóvil (acalasya), aunque (api) no es distinto (de Él7 ) (avibhaktā), despliega (darśayantī) toda (aśeṣa) la sucesión ininterrumpida (paramparām) de manifestación (sarga), disolución (saṁhāra), etc. (ādi) sobre Su propio (sva) lienzo (bhīttau eva) como (vat) una ciudad (nagara) (reflejada en un) espejo (darpaṇa). (Por otra parte,) mediante adecuados argumentos (yuktyā) que se darán en el futuro (bhāvi), (se mostrará que), aun cuando (api) Ella no puede ser agrandada o expandida (anadhikām)8 , (se) sigue presentando (darśayantī) como (iva) supernumeraria (adhikām). (Además,) se le denomina (abhihitā) "Spanda" (spandaḥ iti) (porque), según (anugamāt) el significado (artha) de la raíz ("spand"9 ) (dhātu), Ella consiste (ātmaka) en un leve (kiñcid) movimiento (calattā). Por lo tanto (tena), el Más Alto Señor (bhagavān) (tiene) siempre (sadā) al principio (tattva) de la Vibración Suprema (spanda) como Su naturaleza (satattvaḥ). Nunca (na) carece de Spanda (aspandaḥ) verdaderamente (tu)|

Algunos (kecid) (inclusive) sostienen (āhuḥ) que (yad) "El Principio (tattvam) Más Elevado (param) está desprovisto de Spanda o Vibración (aspandam... iti)"|

De este modo (evam), (si la anterior declaración fuese cierta), este (universo) (etad) estaría (bhavet) sin duda (hi) carente de un Señor (anīśvaram eva) puesto que la naturaleza (de ese Más Alto Principio) (sva-rūpatvāt) carece de actividad o vibración --Spanda-- (śānta)|

Esta (idam) escritura (śāstram) ha sido compuesta (nibaddham) por los grandes (mahā) Guru-s (gurubhiḥ) únicamente (eva) para explicar (pratipādanāya) que la propia (sva) naturaleza esencial (sva-bhāva) consiste (ātmaka) en Śaṅkara (śaṅkara)10 , el cual está lleno (maya) del Poder (śakti) de la Suprema Vibración (spanda) cuya esencia (sāra) es un vibrante Destello (sphurattā), y (ca) (de este modo ha sido) llamada (abhidhānam) apropiadamente (samucita) Spanda --o sea, "Spandakārikā-s"-- (spanda)|

Esto (etad ca) se aclarará (vyaktībhaviṣyati) (más adelante)|

Y (ca) este (eṣā) mismo (sā) Poder (śaktiḥ) de la Vibración Suprema (spanda) es la conciencia del Yo (ahantā) que es una única (eka) masa compacta (ghana) sosteniendo en su seno (garbhīkṛtā) interminables (ananta) manifestaciones (sarga) (y) disoluciones (saṁhāra). (Ella es la conciencia del Yo) cuya naturaleza (rūpā... rūpā... sattattvā) es la Bienaventuranza (ānanda) que surge del asombro (camatkāra)11 , (cuya naturaleza es) todo lo que (niḥśeṣa) es puro (śuddha) (e) impuro (aśuddha) (y) la destellante exhibición (ābhāsana) de contracción (saṅkoca) (y) expansión (vikāsa) de sujetos (mātṛ) (y) objetos (meya). (Ella está también) simultáneamente (yugapad eva) llena (mayī) de Unmeṣa-s (unmeṣa) (y) Nimeṣa-s (nimeṣa)12 , (y) debe ser reverenciada (upāsyā) por todas (sarva) las doctrinas esotéricas (upaniṣad), (de ello no hay duda)|

Tal como se ha dicho (tathā hi) - Ese (asau) mismo (eva) (Principio del Spanda constituye) la etapa (bhūḥ) de Nimeṣa o Absorción (nimeṣa) que (yā) produce el retiro o disolución (saṁhartṛrūpā) de todo (aśeṣasya) el previamente (prāñc) manifestado (sṛṣṭasya) grupo --grāma-- (grāmasya) de tattva-s o categorías (tattva) desde Śiva (śiva-ādeḥ) hasta la tierra (kṣiti-antasya), al igual que (tathā) la etapa (bhūmi) de Unmeṣa --despliegue o expansión-- (unmeṣa) que es (rūpā) entidad manifestadora o creadora (sraṣṭṛ) con respecto (apekṣayā) al (nuevo) estado (daśā) que está a punto de surgir (udbhaviṣyat). La etapa (bhūḥ) de Nimeṣa o absorción (nimeṣa) del universo (viśva) constituye (sārā) el Unmeṣa o despliegue (unmeṣa) del estado compacto (ghanatā) de la Conciencia (cit). A su vez (api), la etapa (bhūmiḥ) de sumergimiento --en suma, Nimeṣa-- (nimajjana) del estado compacto (ghanatā) de la Conciencia (cit) es (rūpā) el Unmeṣa o despliegue (unmeṣa) del universo (viśva)|

Como lo plantea la escritura revelada (yad āgamaḥ):

"La diosa (devī) (está) siempre (sadā) (ocupada en) lamer y disfrutar el sabor de la manifestación universal (lelihānā) y (ca) (aun así) aparece (bhāsate) siempre (sadā) repleta o plena (pūrṇā). Esta (eṣā) ola (ūrmiḥ) del Océano (abdheḥ) de la Conciencia (vibodha) es (ātmikā) el poder (śaktiḥ) volitivo (icchā) del Señor (prabhoḥ... iti)."||

Indudablemente (hi), el glorioso (śrīmān) gran (mahā) Señor (īśvaraḥ), mediante (Su) Poder (śaktyā) de Libertad Absoluta (svātantrya), asumiendo (gṛhṇānaḥ) el rol (bhūmikām) de los experimentadores (denominados) (pramātṛ) Śiva (śiva), Mantramaheśvara (mantra-mahā-īśvara), Mantreśvara (mantra-īśvara), Mantra (mantra), Vijñānākala (vijñānākala), Pralayākala (pralayākala) (y) Sakala (sakala-antām)13  así como también (ca) el rol (bhūmikām) de sus --o sea, de los antedichos experimentadores-- (tad) (respectivos) objetos conocibles (vedya)14 , despliega (unmeṣayati), en el curso (krameṇa) descendente (avaroha), a través del juego (krīḍayā) de ocultar (avacchādana) Su naturaleza esencial (sva-rūpa), a cada una de las (etapas) subsiguientes (uttara-uttara-rūpatām) suprimiendo (nimeṣayan eva) cada una de las (etapas) precedentes (pūrva-pūrva-rūpatām), las cuales permanecen (sthitām), no obstante (api), dentro (de las subsiguientes) (antaḥ) como (bhūtatāyā) (su) substrato (bhitti). Sin embargo (tu), en el curso (krameṇa) ascendente (āroha), Él despliega (unmeṣayati), para los Yogī-s (yoginām) que transitan el sendero del conocimiento (jñāna), a cada una de las (etapas) precedentes (pūrva-pūrva-rūpatām) suprimiendo (nimeṣayan eva) cada una de las subsiguientes (uttara-uttara-rūpatām). Por consiguiente (atas eva), ese (Señor) (asau) exhibe (ābhāsayati), (en el curso ascendente), cada una de las (etapas) subsiguientes (uttara-uttaram) en una forma expandida o desarrollada (vikasitatvena) en cada una de las precedentes (pūrvatra pūrvatra) haciéndo que (ellas) abandonen (jahat) (su) condición contraída (saṅkoca-ātmatām). Pero (tu), Él muestra (darśayati), (en el curso descendente), a cada una de las (etapas) precedentes (pūrvam pūrvam... rūpam), una tras otra (yathā uttaram), en una forma contraída o limitada (saṅkucitatvena) sumergiendo o eliminando (nimajjayan) (su) estado expandido (vikasitatām)|

De esta manera (evam ca), este (Señor) (ayam) revela y despliega (eva prathayati) todo (sarvam) como teniendo la naturaleza (mayam) de todo lo demás (sarva). Esta (iyam) percepción (pratipattiḥ) de diferencias (bheda) (es), por así decir (iva), debida (mātrataḥ) solamente (kevalam) a la contracción (saṅkoca) que Él Mismo (tad) hizo aparecer (avabhāsita). Para despedazar (uddalanāya) esa (errónea percepción) (yad), se presenta aquí (ihatyaḥ) la enseñanza (de esta escritura) (upadeśaḥ). Qué este (explayamiento) (etad) finalice aquí (iti āstām tāvat)|

Y (ca) aun cuando (api) Ella está llena (mayī) del unmeṣa o despliegue (unmeṣa) de las destellantes manifestaciones (ābhāsa) de azul (nīla), placer (sukha), etc. (ādi), la Conciencia (saṁvid)15  tiene por esencia (tanto) (rūpā... rūpā) la supresión (nimeṣa) de Su (tad) naturaleza esencial (sva-rūpa) como idéntica (ekātmaka) al experimentador o sujeto (pramātṛ) como (ca) la disolución (upasaṁhāra) de las destellantes manifestaciones (ābhāsa) de amarillo (pīta), etc. (ādi) que fueron previamente (cara) desplegadas (avabhāta). Así (iti), para ponerle fin (vicchedāya) a la trasmigración (saṁsāra), (qué) la gente de gran (mahā) inteligencia (dhiyaḥ) examine y discierna (vicinvantu) esta (imām) Señora (bhagavatīm) (llamada) Luz de la Conciencia (pratibhām), cuya naturaleza (rūpām) (consiste) simultáneamente (yugapad eva) tanto (ubhaya) (en) despliegue (unmeṣa) (como) supresión (nimeṣa), (y) que es bien conocida (siddhām) por la propia (sva) percepción (saṁvedana)|

Por eso es que (atas eva) este (etad) compuesto --lit. palabra-- (padam) "unmeṣanimeṣābhyām"16  (unmeṣanimeṣābhyām iti) (que aparece en la primera línea del presente aforismo17 , es explicado como) "por la mera (mātreṇa iti) voluntad (saṅkalpa)" por el venerable (bhaṭṭaśrī) Kallaṭa18  (kallaṭena) en su propio (nija) comentario (de las Spandakārikā-s) (vṛttau). (De esta forma,) él explicó (a Unmeṣa --apertura o despliegue-- y a Nimeṣa --cierre o supresión--) (vyākhyāyi) conjuntamente --en otros términos, no separadamente-- (avibhaktam eva) como teniendo por naturaleza (rūpatayā) al Poder (śakti) de Voluntad (icchā)|

(La siguiente enseñanza ha sido) también (api) compendiada (saṅgrahakṛtam) (por el autor de las Spandakārikā-s19  en el noveno aforismo de la tercera sección):

"Debe ciertamente conocerse (tu vijñeyaḥ) como Unmeṣa (unmeṣaḥ) a eso (saḥ) desde donde (yatas) se produce el surgimiento (udayaḥ) de otra|o (conciencia --según Kṣemarāja-- o pensamiento --según otros--) (apara) en una (persona) que (ya) está ocupada (prasaktasya) con un (eka) pensamiento (cintā). Uno debería percibir (upalakṣayet) ese (Unmeṣa) (tam) por sí mismo (svayam)."||

En este (aforismo) (atra) (el autor) dirá (abhidhāsyate): "Unmeṣa (unmeṣaḥ) es la cesación (saṁharaṇam) del pensamiento (cintā) (que había previamente) empezado (prārabdha), (lo cual es) indudablemente (eva) la causa (hetuḥ) del surgimiento (udaya) del próximo (pensamiento) (para-sva-rūpa... iti)"|

(Esto es así,) ya que no puede haber ningún (abhāvāt) surgimiento (udaya) del próximo (pensamiento) (para-sva-rūpa) sin (vinā) la cesación (saṁhāram) del pensamiento (cintā) (que había) surgido (con anterioridad) (pravṛtta)|

Más adelante (tatra eva) desarrollamos (vitaniṣyāmaḥ) este (tópico) (etad) también (ca)|

Asimismo (api), en este (decimocuarto aforismo de la tercera sección) (atra), (el autor) describirá claramente que (spaṣṭam eva vakṣyate) "El surgimiento (de ideas) (udayaḥ) (implica) realmente (paramārthaḥ) la desaparición (de la savia y vigor del Supremo Néctar de la Inmortalidad) (pralaya... iti)":

"El surgimiento (udbhavaḥ) de ideas (pratyaya) que (tiene lugar) (yaḥ) en ese (paśu o ser limitado) (tasya) (implica) la pérdida (apāyaḥ) de la savia y vigor (rasa) del Supremo (para) Néctar de la Inmortalidad (amṛta). A partir de ese (hecho) (tena), (tal ser condicionado) se vuelve dependiente (asvatantratām eti). Ese (surgimiento de ideas) (saḥ ca) tiene su esfera de influencia (gocaraḥ) en los Tanmātra-s --las características sutiles de todas las cosas-- (tanmātra)."||

(E) inclusive (api) en este (extracto del noveno aforismo de la primera sección,) (atra) (el autor) también (api) señalará que (nirūpayiṣyate) "Nimeṣa o cesación (nimeṣaḥ), cuya naturaleza (ātmā) es la desaparición (pralaya) de la agitación (kṣobha) (también) implica (rūpaḥ) Unmeṣa o despliegue (unmeṣa) del Más Alto (para) Estado (pada... iti)":

"Cuando (yadā) se disuelve por completo (pralīyeta) la agitación (kṣobhaḥ), entonces (tadā) el Supremo (paramam) Estado (padam) ocurre (syāt)."||

De esta forma (evam), ese (tad) único (ekā eva) Poder o Śakti (śaktiḥ), aun (api) teniendo la naturaleza (rūpā) de ambos --es decir, de Unmeṣa y Nimeṣa-- (ubhaya), (es) a veces (kadācid) empleado20  (vyavahriyate) predominantemente (pradhānatayā) como Unmeṣa o despliegue (unmeṣa) (y) otras veces (kadācid) predominantemente (pradhānatayā) como Nimeṣa o cesación (nimeṣa)|

Por esa razón (tataḥ ca), ésta (iyam) (sería) la explicación (vyakhyā) (de la primera parte del aforismo21 ):

"A partir de (Su) Poder o Śakti (śakteḥ) (actuando como) la Causa (hetoḥ) (y estando) estrechamente relacionado (sambandhinyāḥ) con Él --es decir, con Śiva-- (yasya), (hay) surgimiento (udayaḥ) del mundo (jagataḥ) (o) universo (viśvasya), el cual comienza (ādeḥ) con Śiva (śiva) (y) termina (antasya) en el elemento tierra (dharaṇī), cuando Ella --Śakti-- muestra predominancia (pradhānāyāḥ) en el despliegue (unmeṣa) de la Creación (kārya) (y al mismo tiempo) oculta (nimeṣa-ātmanaḥ) Su propia --o sea, de Śiva-- naturaleza esencial (sva-rūpa). (Esta) Emanación o Manifestación (sargaḥ) basada en diversidad y diferencia (bheda-rūpaḥ) (es) verdaderamente (satattvaḥ) el sumergimiento (nimajjana) de la unidad (abheda) esencial (con Śiva) (sāratā), (y está) llena (śālī) de múltiples (nānā) variedades (vaicitrya). A su vez (ca), a partir de (ese mismo) Poder o Śakti (śakteḥ), (hay) disolución (pralayaḥ) del mundo (jagataḥ) cuando Ella muestra predominancia (pradhānāyāḥ) en el sumergimiento (nimeṣa) de lo que es externo (bāhyatā) (y al mismo tiempo) revela (unmeṣa-ātmanaḥ) Su propia --es decir, de Śiva-- naturaleza esencial (sva-rūpa). (Este pralaya o disolución) es el surgimiento (udaya-ātmā) de la unidad (abhedamayatā) (y) el retiro (saṁhāraḥ) de lo que consiste (rūpatā) de diversas (vicitra) diferencias (bheda). De esta manera (iti), pralaya o disolución (pralayaḥ) (es) también (api) udaya o surgimiento (udaya-rūpaḥ), y (ca) udaya o surgimiento (udayaḥ) (es) también (api) pralaya o disolución (pralaya-rūpaḥ)"|

En realidad (vastutas), sin embargo (tu), nada (na kiñcid) emerge (udeti) o (vā) desaparece (vyayate). Mostraremos (darśayiṣyāmi) (que es) solamente (kevalam) el mismo (eva) Poder (śaktiḥ) de la Vibración Suprema (spanda), la Señora (bhagavatī), (que,) aunque (api) carece de sucesión (akramā) (y) se compone (rūpatayā) de brillantes manifestaciones (ābhāsa) de naturaleza similar --o sea, sin sucesión tampoco-- (tathā-tathā) destella (sphurantī) como si (iva) surgiese (udeti) y (ca... iti) como si (iva) desapareciese (vyayate)|

Con respecto (a los actos de) sostenimiento del universo (sthiti), ocultación de la propia naturaleza esencial (vilaya) (y otorgamiento de) Gracia divina --anugraha-- (anugrahāṇām), puesto que son esencialmente (rūpatvāt) particulares (viśiṣṭa) surgimientos (udaya) y reabsorciones (pralaya)... (y) no (na) otra cosa (ādhikyam iti)... el Quíntuple (pañcavidham) Acto (kṛtyam) del Señor Supremo (parama-īśvaryam)22  ha sido condensado (sangṛhītam) en la forma de reabsorción (pralaya) (y) surgimiento --udaya-- (udayābhyām eva).

Asimismo (ca), (este tema ha sido) abundante y concluyentemente (prāyam) discutido (nirṇītam) así (evam) por mí (mayā eva) en el Spandasandoha (spandasandohe), en (mi) glosa (vivaraṇe) sobre el primer (prathama) aforismo (sūtra) únicamente (mātra)23 |

Una objeción (aquí) (nanu) — Desde el punto de vista (dṛṣṭyā) del venerable (śrīmat) Mahārtha (mahārtha)24 , las diversas (vicitrāḥ) reabsorciones (pralaya) (y) surgimientos --udaya-- (udayāḥ) del mundo (jagataḥ) son producidos (sampādyante) por las deidades (devatābhiḥ) Sṛṣṭi (sṛṣṭi), etc. (ādi). Por lo tanto (tad), ¿cómo es (katham) (que en el actual primer aforismo) se ha dicho (uktam) esto (etad): "por cuya (yasya), etc. (iti ādi)"25 . Habiendo así objetado (iti āśaṅkya), (Kṣemarāja, para disipar la duda,) dice (lo expresado en este mismo aforismo también) (āha... iti): "...a ese (tam) Śaṅkara --un epíteto de Śiva-- (śaṅkaram) que es la fuente (prabhavam) del glorioso (vibhava) grupo (cakra) de poderes (śakti)"26 |

--Ahora, una primera interpretación del compuesto "śakticakravibhavaprabhavam" del aforismo--

El grupo (cakram) de poderes (śaktīnām)27  (apareciendo en la forma de) las luminosas (marīci) diosas --devyaḥ-- (devīnām) (tales como) Sṛṣṭi (sṛṣṭi), Raktā (raktā), etc. (ādi), (es) un conjunto (samūhaḥ) que consiste (ātmā) en doce (deidades) (dvādaśa). Su --en definitiva, de ese conjunto o grupo-- (tasya) "vibhava"28  (yaḥ vibhavaḥ) (es, según esta primera interpretación,) la inmensidad (āḍambaraḥ) del juego (krīḍā) cuya naturaleza (ātmā) (es) actividad creativa (udyoga), sostenimiento (avabhāsana), reabsorción (carvaṇa) (y) ocultación (vilāpana). (Y) "prabhava" (prabhavam) (es) su (tasya) causa (hetum)|

--De este modo, esta primera interpretación establece que el compuesto "śakticakravibhavaprabhavam" significa:
"La causa de la inmensidad del juego cuya naturaleza es actividad creativa, sostenimiento, reabsorción y ocultación del conjunto que consiste en doce deidades, tales como Sṛṣṭi, Raktā, etc." En otras palabras, el aforismo podría traducirse de la siguiente manera también:

"Alabamos(stumaḥ) a ese (tam) Śaṅkara --un epíteto de Śiva-- (śaṅkaram) que es la causa (prabhavam) de la inmensidad del juego cuya naturaleza es actividad creativa, sostenimiento, reabsorción y ocultación (vibhava) del conjunto (cakra) (que consiste en doce) deidades (tales como Sṛṣṭi, Raktā, etc.) (śakti), (y) por cuya (yasya) apertura (y) cierre de (Sus) ojos (unmeṣa-nimeṣābhyām) (se produce) la disolución y el surgimiento (pralaya-udayau) del mundo (jagataḥ)."--

Según la Sagrada Tradición (iti āmāyaḥ), estas (etāḥ) diosas (devyaḥ), siempre (sarvadā eva) abrazando (āliṅgya) al venerable (śrīmat) Manthānabhairava (manthāna-bhairavam)29 , al Señor (īśvaram) del grupo (de poderes) (cakra), indudablemente (hi) producen (sampādayanti) el juego (krīḍām) de la manifestación (sarga), etc. (ādi)30  del mundo (jagat)|

Y de igual manera (atha ca), "¿Por qué motivo (kasmāt) (es) el Supremo (parama) Señor (īśvarasya) la causa (hetutvam) de la manifestación (sarga), disolución (saṁhāra), etc. (ādi), del mundo (jagat... iti)?". Para disipar (esa) incertidumbre (āśaṅkāyām), (existe) esta (etad eva) siguiente (interpretación) (uttaram) (del compuesto) "Śakticakra..." (śakticakra iti)31 |

--Ahora, una segunda interpretación del compuesto "śakticakravibhavaprabhavam" del aforismo--

Es indudable (hi) que el universo (viśvam) existe (sambhavati) solamente como (yāvat) "algo" (kiñcid)32 . Él --el universo-- (tad) (parece estar) dotado de un estado de luminosa manifestación (prakāśamānatvena) porque está hecho (mayatvāt) de la Luz Suprema (prakāśa)|

Según el precepto (nītyā) establecido (niścita) por el sabio --o sea, Utpaladeva-- (vipaścit)33 :

"Ocurre (asti) ciertamente (eva) una destellante manifestación (bhāsanam) de la multitud (jātasya) de seres vivientes (bhāva) (pues) ellos permanecen juntos (saṁsthasya) en el Ser (ātma) del Señor (svāminaḥ). Sin (vinā) eso (tasmāt) --en otras palabras, sin su "previa" permanencia juntos en el Ser del Señor--, no habría ningún (na... pravartate) contacto (āmarśaḥ) con la Icchāśakti --el Supremo Poder de Voluntad-- (icchā... iti) --en suma, no habría posibilidad alguna de manifestación, ya que la Icchāśakti del Señor es la fuente de todo el universo--."34 ||

Se dice (iti ucyate) (que) el verdadero (sat) grupo (cakram) de poderes (śakti) sigue (sthitam) apareciendo o haciéndose manifesto (prakāśamānam) como idéntico (ekātmyena) a la Luz (prakāśa) interna (antar) del Señor --Īśvara-- (īśvarasya) Supremo (parama). De aquí (yatas) que se proclame (uddhoṣyate) en las escrituras reveladas (āgameṣu) el infinito (ananta) Poder (śaktitvam) del Supremo (parama) Señor (īśvarasya). El "vibhava" (yaḥ vibhavaḥ) del universo (viśvasya), el cual es en realidad (paramārthasya) una manifestación destellante (ābhāsa) de ese (tasya) grupo (cakrasya) de poderes (śakti), consiste en diversos (vaicitryam) (y) recíprocos (paraspara) actos de unión (samyojanā) (y) desunión (viyojanā) cuya naturaleza (prakāram) (es) infinita (ananta). Su --o sea, de esos infinitos actos recíprocos de unión y desunión llevados a cabo por el grupo de poderes-- (tasya) "prabhava" (prabhavam) (es) la causa (kāraṇam)|

Indudablemente (hi), ese mismo (saḥ eva) Bhagavān o Señor --lit. Afortunado, Próspero, etc.-- (bhagavān), uniendo (samyojayan) y (ca) desuniendo (viyojayan) mutuamente (anyonyam)35  en múltiples (nānā) maneras (vaicitryeṇa) toda (viśvān) las destellantes manifestaciones (ābhāsān), las cuales son idénticas (ekātmyena sthitān) a Su propio Ser --es decir, a Sí Mismo-- (sva-ātma) (y) cuya forma (deha-ātmakān) es Vijñāna o Conciencia (vijñāna)36 , es la causa (hetuḥ) de la manifestación (udayan) (y) reabsorción (o disolución) (pralaya) del universo (viśva)|

--De este modo, esta segunda interpretación establece que el compuesto "śakticakravibhavaprabhavam" significa:
"La causa de una infinita variedad de actos recíprocos de unión y desunión llevados a cabo por el Śakticakra o grupo de poderes." En otras palabras, el aforismo podría traducirse de la siguiente manera también:

"Alabamos (stumaḥ) a ese (tam) Śaṅkara --un epíteto de Śiva-- (śaṅkaram) que es la causa (prabhavam) de una infinita variedad de actos recíprocos de unión y desunión (vibhava) (llevados a cabo por) el grupo (cakra) de poderes (śakti), (y) por cuya (yasya) apertura (y) cierre de (Sus) ojos (unmeṣa-nimeṣābhyām) (se produce) la disolución y el surgimiento (pralaya-udayau) del mundo (jagataḥ)."--

(A) eso (tad) (también) lo ha dicho (uktam) el exaltado (śrībhaṭṭa) Kallaṭa (kallaṭena)37 :

"(El que es) la causa (hetutvam) del surgimiento (utpatti) del Poder Supremo (aiśvaryasya) del Śakticakra --en suma, del grupo de poderes o śakti-s-- (śakti-cakra), cuya --o sea, de este Supremo Poder del Śakticakra-- forma o naturaleza (dehātmakasya) es Conciencia (vijñāna... iti)..."|

En este (contexto) (atra), las dos (dvaye) interpretaciones (vyākhyā) (dadas por mí están) también (api) de conformidad (ānurupyam) con las palabras (akṣarānām) de su --o sea, de Kallaṭa-- (etad) glosa o comentario (vṛtti)|

--Ahora, una tercera interpretación del compuesto "śakticakravibhavaprabhavam" del aforismo--

Además (api ca), según el punto de vista (dṛṣṭyā) de las escrituras reveladas (āgama):

"Sus (asya) poderes (śaktayaḥ) (constituyen) el mundo (jagat) entero (kṛtsnam... iti)..."|

Asimismo (ca), de acuerdo con lo que se establece (sthityā) aquí --en otras palabras, en las Spandakārikā-s-- (ihatya) con relación a eso --en definitiva, al Śakticakra o grupo de poderes-- cuya naturaleza (ātmanaḥ) es el mundo (jagat):

"... por consiguiente (tasmāt), no hay ningún (na) estado (avasthā) que (yā) no sea (na) Śiva (śivaḥ), (ya sea) en palabra (śabda), objeto (artha) (o) pensamiento --cintā-- (cintāsu... iti)..."38 |

--De este modo, esta tercera interpretación establece que el compuesto "śakticakravibhavaprabhavam" significa:
"La fuente o causa del glorioso grupo de poderes que aparecen en la forma de este mundo." En otras palabras, el aforismo podría traducirse de la siguiente manera también:

"Alabamos (stumaḥ) a ese (tam) Śaṅkara --un epíteto de Śiva-- (śaṅkaram) que es la fuente o causa (prabhavam) del glorioso (vibhava) grupo (cakra) de poderes (śakti) (que aparecen en la forma de este mundo, y) por cuya (yasya) apertura (y) cierre de (Sus) ojos (unmeṣa-nimeṣābhyām) (se produce) la disolución y el surgimiento (pralaya-udayau) del mundo (jagataḥ)."--

--Ahora, una cuarta interpretación del compuesto "śakticakravibhavaprabhavam" del aforismo--

Según el secreto (rahasya) precepto (nītyā):

"Ese (tad) espacio de Conciencia (vyoma) que permanece (stham) en el curso (mārga) superior (ūrdhva) de Khecarī --un tipo de śakti o poder-- (khecarī) (y) que consiste en la esfera (gocaram) de Vāmeśī (vameśī... iti)."39 |

Y también (ca), (según lo que) yo mismo (mayā eva) he completamente (samyak) investigado y discutido (nirṇītasya) en el Spandasandoha --Ver nota 23-- (spandasandohe) (sobre eso --es decir, sobre el Śakticraka--, el Śakticakra o grupo de poderes) se compone --rūpam-- (rūpasya) de Vāmeśvarī (o Vāmeśī) (vāmeśvarī), Khecarī (khecarī), Gocarī (gocarī), Dikcarī (dikcarī) (and) Bhūcarī (bhūcarī)40 . Por cierto (hi), esto (etad) (se ha establecido también) aquí --o sea, en las Spandakārikā-s-- (atra) (por medio de la declaración que aparece en el aforismo veinte de su primera sección):

"No obstante (tu), estas (mismas emanaciones del Spanda) (ete), trabajando diligente e incesantemente (udyatāḥ) para cubrir o velar (sthagana) su --en suma, de la gente que tiene intelectos no despiertos-- (sva) (verdadero) estado o naturaleza (sthiti) (hacen que) la gente de intelecto no despierto (aprabuddha-dhiyaḥ...iti)41 ..."|

(El Śakticakra), el cual va a ser investigado y discutido --en definitiva, habrá más investigación y discusión acerca de él en el futuro-- (nirṇeṣyamānasya) está constituido --bhūtam- (bhūtasya) por el múltiple (prapañca) grupo (cakra) de poderes (en la forma de Vāmeśī, Khecarī, etc.) (śakti) tal como se ha explicado (vyākhyāta) en las dos (dvaya) interpretaciones (anteriores) (vyākhyā ca).

--De este modo, esta cuarta interpretación establece que el compuesto "śakticakravibhavaprabhavam" significa:
"La fuente o causa del glorioso grupo de diosas llamadas Vāmeśī (o Vāmeśvarī), Khecarī, Gocarī, Dikcarī y Bhūcarī." En otras palabras, el aforismo podría traducirse de la siguiente manera también:

"Alabamos (stumaḥ) a ese (tam) Śaṅkara --un epíteto de Śiva-- (śaṅkaram) que es la fuente o causa (prabhavam) del glorioso (vibhava) grupo (cakra) de diosas denominadas Vāmeśī (o Vāmeśvarī), Khecarī, Gocarī, Dikcarī y Bhūcarī (śakti), (y) por cuya (yasya) apertura (y) cierre de (Sus) ojos (unmeṣa-nimeṣābhyām) (se produce) la disolución y el surgimiento (pralaya-udayau) del mundo (jagataḥ)."--

--Ahora, una quinta interpretación del compuesto "śakticakravibhavaprabhavam" del aforismo--

Según lo que se ha establecido (sthityā) (en el sexto aforismo de la primera sección de las Spandakārikā-s):

"... por el cual (yatas) este (ayam) grupo (vargaḥ) de órganos o instrumentos --intelecto, ego, mente, poderes de percepción y poderes de acción-- (karaṇa), (aunque) inconsciente (vimuḍhaḥ) (procede) como (si fuese) (vat) consciente (amūḍhaḥ) por sí mismo (svayam), (y) junto (saha) con el grupo (cakreṇa) interno (de Karaṇeśvarī-s o diosas de los sentidos) (āntareṇa) (ingresa) en los estados de "Pravṛtti" --es decir, ir hacia las cosas externas-- (pravṛtti), "Sthiti" --mantener esas mismas cosas externas por un rato-- (sthiti) (y) "Saṁhṛti" --disolver esas cosas externas en su propio ser-- (samhṛtīḥ... iti)..."42 ||

(El Śakticakra o grupo de poderes) consistiría (ātmanaḥ) en la multitud (grāma) de órganos o instrumentos --intelecto, ego, mente, poderes de percepción y poderes de acción-- (indriya)43 .

--De este modo, esta quinta interpretación establece que el compuesto "śakticakravibhavaprabhavam" significa:
"La fuente o causa de la gloriosa multitud de órganos o instrumentos --intelecto, ego, mente, poderes de percepción y poderes de acción--." En otras palabras, el aforismo podría traducirse de la siguiente manera también:

"Alabamos (stumaḥ) a ese (tam) Śaṅkara --un epíteto de Śiva-- (śaṅkaram) que es la fuente o causa (prabhavam) de la gloriosa (vibhava) multitud (cakra) de órganos o instrumentos --intelecto, ego, mente, poderes de percepción y poderes de acción-- (śakti), (y) por cuya (yasya) apertura (y) cierre de (Sus) ojos (unmeṣa-nimeṣābhyām) (se produce) la disolución y el surgimiento (pralaya-udayau) del mundo (jagataḥ)."--

--Ahora, una sexta interpretación del compuesto "śakticakravibhavaprabhavam" del aforismo--

(De igual modo, según lo que se ha expresado en el primer aforismo de la segunda sección de las Spandakārikā-s:)

"Prendiéndose (ākramya) de esa (tad) Fuerza (balam), los Mantra-s (mantrāḥ), llenos (śālinaḥ) del poder (bala) omnisciente (sarvajña), proceden (pravartante) a ocuparse de sus (correspondientes) funciones (adhikārāya) (hacia los seres encarnados), así como (iva) los poderes de percepción y acción (karaṇāni) de (esos mismos) seres encarnados (dehinām... iti) (proceden a ocuparse de sus propias funciones prendiéndose también de esa Fuerza)."||

(El Śakticakra o grupo de poderes) serían (ātmanaḥ) los mantra-s (mantra) eternos (nitya)44 .

--De este modo, esta sexta interpretación establece que el compuesto "śakticakravibhavaprabhavam" significa:
"La fuente o causa del glorioso grupo de mantra-s eternos." En otras palabras, el aforismo podría traducirse de la siguiente manera también:

"Alabamos (stumaḥ) a ese (tam) Śaṅkara --un epíteto de Śiva-- (śaṅkaram) que es la fuente o causa (prabhavam) del glorioso (vibhava) grupo (cakra) de mantra-s eternos (śakti), (y) por cuya (yasya) apertura (y) cierre de (Sus) ojos (unmeṣa-nimeṣābhyām) (se produce) la disolución y el surgimiento (pralaya-udayau) del mundo (jagataḥ)."--

--Ahora, una séptima interpretación del compuesto "śakticakravibhavaprabhavam" del aforismo--

(Finalmente,) según lo que se ha establecido (nītyā) (en el aforismo trece de la tercera sección de las Spandakārikā-s):

"A quien Kalā (kalā) lo ha privado (vilupta) de su gloria (vibhavaḥ), es (gataḥ san) utilizado o disfrutado --en suma, cae presa de-- (bhogyatām) por el grupo (vargasya) de poderes (śakti) derivados (samutthasya) de la multitud (rāśi) de palabras (śabda). (De aquí que,) a él (saḥ) se lo conozca (smṛtaḥ) como paśu o ser limitado (paśuḥ... iti)."||

(El Śakticakra o grupo de poderes sería) ése cuya naturaleza esencial (sva-bhāvasya) es (el grupo) de deidades (devatā) (tales como) Brāhmī (brāhmī), etc. (ādi)45 .

--De este modo, esta séptima interpretación establece que el compuesto "śakticakravibhavaprabhavam" significa:
"La fuente o causa del glorioso grupo de deidades (tales como) Brāhmī, Yogīśvarī (o Mahālakṣmī), Māheśvarī, Kaumārī, Vaiṣṇavī, Vārāhī, Aindrī (o Indrāṇī) y Cāmuṇḍā." En otras palabras, el aforismo podría traducirse de la siguiente manera también:

"Alabamos (stumaḥ) a ese (tam) Śaṅkara --un epíteto de Śiva-- (śaṅkaram) que es la fuente o causa (prabhavam) del glorioso (vibhava) grupo (cakra) de deidades (tales como) Brāhmī, Yogīśvarī (o Mahālakṣmī), Māheśvarī, Kaumārī, Vaiṣṇavī, Vārāhī, Aindrī (o Indrāṇī) y Cāmuṇḍā (śakti), (y) por cuya (yasya) apertura (y) cierre de (Sus) ojos (unmeṣa-nimeṣābhyām) (se produce) la disolución y el surgimiento (pralaya-udayau) del mundo (jagataḥ)."--

De esta forma (evam), en el Spandasandoha --ver nota 23-- (spandasandohe) he ciertamente explicado en detalle (api mayā eva... vitatya) el "vibhava" (yaḥ vibhavaḥ) (o) exaltada posición (māhātymyam) del grupo (cakrasya) primordial (ādeḥ) de poderes (śakti), el cual ha sido (por lo tanto) totalmente investigado y discutido (nirṇītasya), (y) cuya naturaleza (prakārasya) es infinita (ananta). En ese contexto (tatra), el término "prabhava" (prabhavam) significa "alguien que rige o domina" (prabhavati iti), (o sea,) alguien que es libre (svatantram), y no (na tu) alguien que es dependiente (paratantram) como (vat) un animal (paśu)46 |

--Ahora, una interpretación adicional del compuesto "śakticakravibhavaprabhavam" del aforismo--

(Śakticakravibhavaprabhavam puede ser considerado también) como un compuesto Bahuvrīhi (bahuvrīhiṇā)47 . (De acuerdo con este punto de vista), el término "vibhava" (yaḥ vibhavaḥ) (querría decir) el despliegue (vikāsaḥ) interno (antarmukhaḥ) de la masa (puñjasya) de rayos (raśmi)48 . En consecuencia (tatas), el término "prabhava" (prabhavaḥ), (puesto que es el último miembro de tal compuesto Bahuvrīhi, debería ser entendido como) "alguien cuyo (yasya) surgimiento (udayaḥ) (y) manifestación (abhivyaktiḥ)" --nota que en esta interpretación "prabhava" significaría surgimiento y manifestación, y no "fuente o causa" como se lo traduce usualmente--.

--De este modo, esta interpretación adicional establece que el compuesto "śakticakravibhavaprabhavam", si se lo toma como un compuesto Bahuvrīhi, significaría:
"Alguien cuyo surgimiento y manifestación (consiste en) el despliegue interno de la masa de rayos --en suma, las deidades de los sentidos-- (también denominada) grupo de poderes." En otras palabras, el aforismo podría traducirse de la siguiente manera también:

"Alabamos (stumaḥ) a ese (tam) Śaṅkara --un epíteto de Śiva-- (śaṅkaram) cuyo surgimiento y manifestación (prabhavam) (consiste en) el despliegue interno de la masa de rayos --es decir, de las deidades de los sentidos-- (vibhava) (también conocida como) el grupo (cakra) de poderes (śakti), (y) por cuya (yasya) apertura (y) cierre de (Sus) ojos (unmeṣa-nimeṣābhyām) (se produce) la disolución y el surgimiento (pralaya-udayau) del mundo (jagataḥ)."--

El significado es (iti arthaḥ) que un reconocimiento (pratyabhijñānam) del Ser (sva-rūpa) del Supremo (parama) Señor (īśvara) tiene lugar (bhavati) sin esfuerzo (ayatnena) por medio de la percepción (nibhālanāt) de esa (tad) naturaleza esencial (sva-rūpa) interna (antarmukhaḥ)|

Además (kiñca), alabamos (stumaḥ) a Śaṅkara --o sea, a Śiva-- (śaṅkaram) que es el revelador (prakāśakam) de Su (etad) naturaleza primordial (sva-rūpa)49  para los que están dedicados (bhājām) a la devoción (bhakti). (Alabamos) a Ése (tam) (que es) la fuente o causa (prabhavam) del Śakticakravibhava (śakti-cakra-vibhavasya), (o sea,) de la vasta extensión (sphārasya) de la divinidad (devatā) (que aparece en la forma) de la Más Alta (para) Conciencia (saṁvid). La disolución (o reabsorción) (pralaya) (y) aparición o manifestación --udaya-- (udayau) del mundo (jagat), (en otras palabras), de eso cuya naturaleza (rūpasya) es el cuerpo (śarīra), (y de hecho) del universo (viśvasya) externo (bāhyasya) también (api) a través de su asociación (tad-anusaṅgeṇa) --en definitiva, mediante la utilización del cuerpo como una especie de puente o nexo-- (es realmente) un surgimiento --unmajjana-- (unmajjane) (e) inmersión (majjana), de manera sucesiva (yathā-saṅkhyam), de Eso que Es --el Ser-- (bhavataḥ)50 , de conformidad (yuktyā) (con la conocida enseñanza): "Lo que (yad) (está) dentro (antar) (está también) fuera (tad bahis iti)". (Los antedichos procesos de disolución y manifestación se llevan a cabo) por medio de una apertura y cierre de los ojos (unmeṣa-nimeṣābhyām) de ese (yasya) Ser (ātmanaḥ) que es una masa compacta (ghanasya) de Conciencia (cit) (y) Bienaventuranza (ānanda), (o sea,) revelando y ocultando (unmīlana-nimīlanābhyām) (Su) naturaleza esencial (sva-rūpa)|

De igual modo (tathā), (se podría establecer que existe) surgimiento o manifestación (udayaḥ) del mundo (jagataḥ) que está en estrecha conexión o unidad (sambandhinaḥ) con Su (yasya sva) Ser (ātmanaḥ), a causa del "unmeṣa" --la apertura de Sus ojos-- (unmeṣāt), cuya naturaleza (rūpāt) consiste en una expansión (prasara) que aparece como exteriorización (bahis-mukhatā). A su vez (ca), (se produce) inmersión (pralayaḥ) (de ese mismo mundo) por causa del "nimeṣa" --el cierre de Sus ojos-- (nimeṣāt), el cual es esencialmente (rūpāt) interiorización (antar-mukhatā). (Por lo tanto,) en la medida de lo posible (yathā-sambhavam) (el aforismo podría) incluso (api) formularse (yojyam) (de la siguiente manera): "Alabamos (stumaḥ) a ese (tam) Śaṅkara (śaṅkara) que es la fuente o causa (hetum) de la exaltada posición (māhātmyasya) de la Diosa (devī) Conciencia (saṁvid) cuya esencia (sva-rūpa) es 'unmeṣa' (unmeṣa), etc. --es decir, 'nimeṣa'-- (ādi), los cuales producen (kāri) emanación o manifestación (sarga) del universo (viśva), etc. --o sea, 'pralaya' o disolución-- (ādi... iti)"|

Inclusive (api) tras haber entrado (āviṣṭaḥ) en el cuerpo (deha), etc. (ādi), el Señor (īśvaraḥ) Supremo (parama), abriendo (unmīlana) (y) cerrando --nimīlana-- (nimīlanābhyām) los sentidos (karaṇa) de alguien que está compuesto (mayasya) del grupo de cinco (pañcaka), (o sea,) de Rūpa-tanmātra (rūpa), etc. (ādi)51 , produce (karoti) la manifestación (sarga) (y) disolución --saṁhāra-- (saṁharau) del mundo (jagataḥ)|

A esto (yad) (también) lo ha dicho (uktam) el conocedor (vidā) del principio (tattva) secreto (rahasya) --o bien, "la verdad (tattva) de la enseñanza esotérica (rahasya)"--52 :

"De esta forma (evam), ese (tad) Señor (prabhuḥ), incluso (api) en la vida ordinaria (vyavahāre), entrando (āviśan) al cuerpo (deha), etc. (ādim), (hace que) la multitud (ogham) de objetos (artha) internos (antar), la cual tiene la forma de un rayo (bhāntam eva)53 , aparezca (bhāsayet) fuera (bahis) a través de (Su) Voluntad (icchayā... iti)."|

Para que (la gente que lea este aforismo) pueda recibir (parigrahāya) el significado (artha) de tal manera --o sea, de la manera expresada arriba por Utpaladeva-- (evaṁvidha) también (api), el guru o preceptor espiritual --el autor de las Spandakārikā-s, en suma, Vasugupta según Kṣemarāja-- (guruṇā), tras abandonar (tyaktvā) (la frase) "yasya svātantryaśaktyā", (o) "(Por) cuyo (yasya) Poder (śaktyā) de Libertad Absoluta (svātantrya... iti)", optó (por utilizar) (nyarūpi) (la frase) "yasyonmeṣanimeṣābhyām", (en otras palabras,) "(Por) cuya (yasya) apertura (y) cierre de (Sus) ojos (unmeṣanimeṣābhyām iti)"|

A este respecto (atra ca), la alabanza (stutiḥ) a Śaṅkara (śaṅkara) (en el aforismo, significa) eso cuya naturaleza (rūpā) es "samāveśa" o penetración (samāveśa) --penetración en el Señor--, al cual --es decir, a "samāveśa"-- se lo menciona (abhideyā) como lo que ha de alcanzarse --la meta-- (prāpyatvena). (Por un lado, tomando a "Śakticakravibhavaprabhavam") como un compuesto Bahuvrīhi --para más información sobre esta clase de compuestos, ver nota 47-- (bahuvrīhiṇā), (de la siguiente forma): "Śakticakravibhavātprabhavo yasya", (o sea,) "Alguien cuya (yasya) manifestación (prabhavaḥ) se debe al despliegue interno (vibhavāt) del grupo (cakra) de poderes (śakti)", (entonces,) se declara (uktaḥ) que el despliegue (interno) (vikāsaḥ) del grupo (cakra) de poderes (śakti) (es) el medio (upāyaḥ) para el logro (prāptau) de ese ("samāveśa" o penetración en el Supremo Ser) (tad). (Por el otro lado, tomando a "Śakticakravibhavaprabhavam") como un compuesto Tatpuruṣa (tatpuruṣeṇa)54 , (que aparece de la siguiente manera cuando se lo disuelve): "Śakticakravibhasya... prabhavam"55 , (en otros términos,) "El (prabhava o) revelador (prakāśakam) (del Śakticakravibhava, o sea,) de la vasta extensión (sphārasya) de la deidad (devatā) de la Más Alta (para) Conciencia (saṁvid) para los que están dedicados (bhājām) a la devoción (bhakti... iti)", (entonces,) se estaría mencionando (uktam) el fruto o resultado (phalam)|

Esto (yad) (es lo que Vasugupta, el autor de las Spandakārikā-s según Kṣemarāja,) dirá (vakṣyati) (en el decimonoveno aforismo de la tercera sección):

"... en consecuencia (tatas), él (también) se vuelve (bhavet) el Señor (īśvaraḥ) del grupo (de śakti-s o poderes) (cakra... iti)."|

La conexión (sambandhaḥ) entre el significado o significación (de las Spandakārikā-s) (abhidheya)56  (y) el medio --upāya-- (upāyayoḥ) es (la misma que existe entre) (bhāvaḥ) la meta (upeya) (y) el medio (upāya). Así (iti), la significación o significado (de las Spandakārikā-s) (abhidheya), el medio (upāya), (su) conexión --la conexión entre significación o significado y medio-- (sambandha) (y) el beneficio o ganancia que se ha de obtener --o sea, "prayojana", el fruto o resultado-- (prayojanāni) se han declarado y establecido (sūtritāni) a través de este (anena) mismo (eva) aforismo (sūtrena) --en suma, el primer aforismo de las Spandakārikā-s, el cual ha sido totalmente comentado por Kṣemarāja--||1||

1  La palabra "kalpita" puede significar también "imaginado, concebido mentalmente, inventado, fabricado, artificial, etc.", en suma, Kṣemarāja se está refiriendo al "ego" o falsa conciencia del yo (p. ej. yo soy Gabriel).Retornar

2  En otras palabras, las Spandakārikā-s originales sobre las cuales está comentando Kṣemarāja en su Spandanirṇaya.Retornar

3  Según la antigua tradición, Śiva le otorga Su Gracia a alguien mirándolo de soslayo (kaṭākṣa). ¿Misterioso, verdad? Retornar

4  Nota que Kṣemarāja se está refiriendo a la primera mitad de la estrofa original en Sánscrito (yasyonmeṣa... , es decir, yasya unmeṣa...), y no a su traducción en castellano, obviamente. Como puedes ver, la palabra "yasya" (cuya) aparece en el medio de la traducción castellana pese a estar al comienzo de la estrofa original.Retornar

5  Con "Su", el texto se refiere a "del Supremo Poder o Parāśakti". Como sabes, Parāśakti es de género femenino.Retornar

6  Kṣemarāja se está otra vez refiriendo a esa Parāśakti (Supremo Poder) o Svātantryaśakti (Poder de Libertad Absoluta). En otros términos, se está refiriendo a Śakti o conciencia del Yo. Como sabes, "Parāśakti", "Svātantryaśakti" y "Śakti" tienen género femenino.Retornar

7  En otras palabras, "del Señor Mismo".Retornar

8  Otra posible traducción podría ser "Ella no es nada extra".Retornar

9  El significado común para la raíz "spand" es "vibrar".Retornar

10  En síntesis: "Śiva".Retornar

11  Aunque opté por traducir "camatkāra" como "asombro" en este contexto, sabe que también quiere decir "la Bienaventuranza de la conciencia del Yo" y "el deleite que brota a partir de la experiencia artística".Retornar

12  "Unmeṣa" y "Nimeṣa" significan literalmente "el acto de abrir los ojos" y "el acto de cerrar los ojos", respectivamente. En este contexto, pueden ser interpretados como "emanación" y "absorción". Cuando hay "Unmeṣa" del universo, o sea, emanación cósmica, hay "Nimeṣa" o absorción de la conciencia del Yo. En otras palabras, la propia conciencia del Yo es voluntariamente reducida de modo que el universo pueda florecer. A su vez, cuando existe Unmeṣa o crecimiento de la conciencia del Yo, se produce "Nimeṣa" o absorción del universo como consecuencia. A esto lo explica Kṣemarāja mismo en su presente comentario del primer aforismo... sigue leyendo, por favor.Retornar

13  Éstos son los siete experimentadores según el sistema Trika: Śiva (tattva-s 1 y 2), Mantramaheśvara (tattva 3), Mantreśvara (tattva 4), Mantra (tattva 5), Vijñānākala (entre tattva-s 5 y 6), Pralayākala (tattva-s 6 a 11) y Sakala (tattva-s 12 a 36). Ver documentos de la sección Trika para más información.Retornar

14  En suma, el glorioso gran Señor es tanto los siete experimentadores como todo lo que ellos experimentan.Retornar

15  La Conciencia o Saṁvid es de género femenino. Ella es considerada como una diosa o devī.Retornar

16  Literalmente: "Abriendo (y) cerrando (Sus) ojos". Ver aforismo 1 arriba. Nota que en el aforismo, "yasya" (cuya) aparece junto con "unmeṣanimeṣābhyām" y de este modo toda la traducción es "Por cuya apertura (y) cierre de (Sus) ojos". ¿Captas lo que te quiero decir? Bien hecho.Retornar

17  En definitiva, el primer aforismo de las Spandakārikā-s, el cual estamos estudiando ahora mismo.Retornar

18  Kallaṭa fue uno de los más importantes discípulos de Vasugupta, el sabio que halló los Śivasūtra-s en la montaña Mahādeva. Según Kṣemarāja, él es también el autor de las Spandakārikā-s, en tanto que otros autores piensan que fue Kallaṭa mismo. Esto es todavía algo que se debate.Retornar

19  Según Kṣemarāja, Vasugupta es el verdadero autor de las Spandakārikā-s, en tanto que otros autores creen que fue Kallaṭa, su discípulo principal.Retornar

20  La traducción "nombrada o designada" es también posible aquí.Retornar

21  En otras palabras: "Yasyonmeṣanimeṣābhyāṁ jagataḥ pralayodayau" - "... por cuya (yasya) apertura (y) cierre de (Sus) ojos (unmeṣa-nimeṣābhyām) (se produce) la disolución y el surgimiento (pralaya-udayau) del mundo (jagataḥ)".Retornar

22  El Quíntuple Acto del Señor Supremo consiste en udaya (surgimiento del universo), sthiti (sostenimiento del universo), pralaya (reabsorción del universo), vilaya --llamado también tirodhāna o pīḍana-- (ocultación de la propia naturaleza esencial) y anugraha (divino Favor o Gracia). Según el venerable Kṣemarāja, estos cinco actos son en realidad distintas formas de udaya-s (surgimientos) y pralaya-s (reabsorciones).Retornar

23  El Spandasandoha es una obra preliminar de Kṣemarāja, en la cual solamente comenta sobre el primer aforismo de las Spandakārikā-s. Posteriormente, compuso el presente Spandanirṇaya, en el cual extendió sus comentarios al libro entero (en otras palabras, a todos los aforismos de las Spandakārikā-s).Retornar

24  Mahārtha es la conocida escuela Krama (también denominada Mahānaya), la cual surgió en Cachemira allá por el siglo VII de nuestra era. Este sistema establece que los procesos de surgimiento y reabsorción universales son llevados a cabo por un cierto número de diosas específicas.Retornar

25  El que objeta está preguntando sobre por qué se usa el singular en "...por cuya (yasya) apertura (y) cierre de (Sus) ojos (unmeṣa-nimeṣābhyām) (se produce) la disolución y el surgimiento (pralaya-udayau) del mundo (jagataḥ)", si el sistema Krama establece que los procesos de surgimiento y disolución (o sea, reabsorción) son llevados a cabo por varias deidades. Recuerda que el sistema Krama está estrechamente relacionado con el Trika. De allí que esa objeción es válida en este contexto.Retornar

26  De esta forma, Kṣemarāja, citando una porción previa de este mismo aforismo declara que Śaṅkara (Śiva) es la fuente de esas deidades o poderes (śakti-s) que llevan a cabo los procesos de surgimiento y disolución (reabsorción) del mundo. Por consiguiente, es realmente Śiva el que produce surgimiento y disolución universal a través de Sus deidades (también llamadas poderes o diosas). Entonces, no hay ninguna verdadera contradicción entre los sistemas Krama y Trika acerca de ese punto.Retornar

27  "Śaktīnāṁ... cakram" --grupo (cakram) de poderes (śaktīnām)-- se puede escribir también como un compuesto: "śakticakram", es decir, "śakticakra", en su forma cruda (sin declinar). Nota que "śakticakram" está declinado en caso Nominativo. Para más información ver los documentos de Declinación. Aclaro este punto para indicar que esta interpretación está primeramente analizando el compuesto "śakticakra" del aforismo.Retornar

28  Aun cuando traduje "vibhava" como "glorioso" en el aforismo original, existen muchas otras interpretaciones, siendo ésta una de ellas. Lo mismo es cierto para "śakticakra" y "prabhava". No podía incluir todas las interpretaciones en mi traducción... por eso es que existen los comentarios, jeje.Retornar

29  El término "manthāna-bhairava" significa literalmente: "El terrible y aterrador Ser (bhairava) que sacude (al universo) (manthāna)". Paradójicamente, el término "bhairava" deriva de "bhīru" (miedoso). De alguna manera, a lo largo de los siglos produjo un término que llegó a significar lo opuesto. En suma, Manthānabhairava es el Señor Supremo, la fuente de todo. ¿Qué más podría decir entonces? Retornar

30  Con "etc", se quiere decir "sostenimiento y disolución (reabsorción)", por supuesto.Retornar

31  En otras palabras, la siguiente y segunda interpretación de "Śakticakravibhavaprabhavam" quitará esa duda.Retornar

32  Con "algo", el autor quiere decir "algo que está manifiesto". Esto es obvio, ¿no es cierto? Mira a tu alrededor, jeje.Retornar

33  El sabio Utpaladeva fue discípulo de Somānanda, uno de los renombrados discípulos de Vasugupta mismo (el que descubrió los Śivasūtra-s). A su vez, Somānanda y Utpaladeva son los autores de los principales libros de la sección Pratyabhijñā (la tercera sección de la literatura del Trika --Para más información, ver la sección Trika de este sitio--). La Śivadṛṣṭi y la Īśvarapratyabhijñā son las escrituras más célebres que compusieron Somānanda y Utpaladeva respectivamente.Retornar

34  En simples términos, "El Señor desea manifestar a todos los seres vivientes porque ellos ya están contenidos en Él".Retornar

35  Forma contraída de "anyo'nyam" (anyas anyam). De este modo, se puede escribir también "anyo'nyam" en lugar de "anyonyam".Retornar

36  Sí, sí, el término "vijñāna" tiene muchos otros significados, pero se lo debería traducir como "Conciencia" en este contexto.Retornar

37  Kallaṭa fue uno de los más prominentes discípulos del venerable Vasugupta.Retornar

38  Ver cuarto aforismo de la segunda sección de las Spandakārikā-s, la escritura sobre la que Kṣemarāja está ahora mismo comentando.Retornar

39  A la diosa Vāmeśī también se la conoce como Vāmeśvarī. Es la principal deidad del grupo de diosas.Retornar

40  Vāmeśvarī (también denominada Vāmeśī) es la principal del grupo de cinco śakti-s o poderes: Khecarī (este poder se mueve en la esfera del experimentador limitado), Gocarī (se mueve en la esfera de la mente), Dikcarī (se mueve en la esfera de los sentidos) y Bhūcarī (se mueve en la esfera de los objetos).Retornar

41  Ver ese aforismo (I,20) en las Spandakārikā-s y lee el resto de su traducción. Spanda significa "Vibración" literalmente. Es un epíteto de Śakti, el Poder Supremo.Retornar

42  Leer los aforismos 6 y 7 de la primera sección en las Spandakārikā-s para comprender mejor el significado, ya que están estrechamente relacionados entre sí.Retornar

43  Los poderes de percepción y acción son los Jñānendriya-s y los Karmendriya-s. Para más información, ver Cuadro de tattva-s (tattva-s o categorías 17 a 26).Retornar

44  Los mantra-s eternos son por último la encarnación del mantra primordial del Ser Supremo. Existen muchos sonidos sagrados, pero ninguno de ellos puede representar "perfectamente" el sonido más sutil que produce la Conciencia Absoluta. Son como ríos fluyendo hacia el océano del eterno sonido de Dios. Ninguna lengua burda puede pronunciar ese sonido.Retornar

45  Las deidades mencionadas son las de los varga-s (grupos de letras): el a-varga (grupo de vocales) es regido por Yogīśvarī (también llamada Mahālakṣmī); el ka-varga (grupo de guturales) es regido por Brāhmī; el ca-varga (grupo de palatales) es regido por Māheśvarī; el ṭa-varga (grupo de cerebrales) es regido por Kaumārī; el ta-varga (grupo de dentales) es regido por Vaiṣṇavī; el pa-varga (grupo de labiales) es regido por Vārāhī; el ya-varga (grupo de semivocales) es regido por Aindrī (llamada también Indrāṇī) y el śa-varga (grupo de sibilantes y sonora aspirada) es regido por Cāmuṇḍā. Para más información, ver Alfabeto sánscrito (disposición tradicional).Retornar

46  El término "paśu" puede pronunciarse también "paśu". Literalmente, quiere decir "animal", y en este sentido su significado se aplica también a los "seres limitados", los cuales son como animales si se los compara con el Señor Supremo.Retornar

47  Los compuestos Bahuvrīhi o Atributivos se estudian completamente en Compuestos (Ver Sánscrito/Compuestos en el menú principal). El mismo término "bahuvrīhi" puede ser utilizado como un compuesto Bahuvrīhi. Significa literalmente: "mucho (bahu) arroz (vrīhiḥ)" (nota que agregué Visarga --ḥ-- a "vrīhi" para declinar el sustantivo en el caso Nominativo --ver Declinación para más información sobre declinación--). En este sentido, si se lo tradujera literalmente significaría "mucho arroz", pero como es un compuesto Bahuvrīhi, la traducción correcta es "uno que tiene mucho arroz". De igual manera, esta interpretación adicional del compuesto "Śakticakravibhavaprabhavam" especifica que puede considerárselo como un compuesto Bahuvrīhi: "Alguien cuyo prabhavam...". ¿Lo captas? Sí, es difícil para los novatos, pero qué diablos, estás en el universo sánscrito aquí donde todo es siempre difícil, jaja. De todos modos, si aún no me comprendes, no te apures. Entenderás a su debido tiempo.Retornar

48  La "masa de rayos" son las deidades de los sentidos. Por consiguiente, el término "vibhava" podría ser traducido como "el despliegue interno de las deidades de los sentidos".Retornar

49  Una traducción alternativa de "... bhaktibhājāmetatsvarūpaprakāśakam" podría ser "... que es el revelador (prakāśakam) de la naturaleza primordial (sva-rūpa) de esto --en suma, del 'Śakticakravibhava', que se explica inmediatamente después de eso-- (etad) para los que están dedicados (bhājām) a la devoción (bhakti)". Bien, opté por traducir "etad" como "Su", lo cual es válido también, pero ambas traducciones son posibles, creo, según mi actual conocimiento.Retornar

50  "Bhavataḥ" también puede traducirse como "Tu", pero puesto que el Señor es considerado siempre en la tercera persona a todo lo largo del párrafo, el introducir aquí la segunda persona sería inadecuado. La palabra "bhavat", aparte de ser la forma cruda de "bhavān" ("Tú" cortés), significa también "alguien que es o existe", y "bhavataḥ" es el caso Genitivo, en esta particular circunstancia, es decir, "de alguien que es o existe". Recuerda que "tvam" es el "tú" común, en tanto que "bhavān" es "Tú" como si estuvieses expresando "Señoría" o "Alteza", ¿comprendes? De esta manera, "bhavān" (derivado de "bhavat") es mucho más cortés que un mero "tvam". En suma, "bhavataḥ" puede significar también "Tuyo/a" o simplemente "Tu", pero es mejor traducirlo aquí como "de alguien que es o existe". Reemplacé "alguien" con "Eso" en la traducción, por conveniencia, por supuesto.Retornar

51  El compuesto "rūpādipañcakamayasya" o "de alguien que está compuesto del grupo de cinco, es decir, de Rūpa-tanmātra, etc." significa, en definitiva, "de un ser viviente". Todos los seres vivientes se componen de cinco Tanmātra-s (Rūpa, Śabda, Sparśa, Rasa y Gandha). Para más información, ver el Cuadro de tattva-s. El sentido de esta frase es que el Más Alto Señor, incluso después de haber ingresado en el cuerpo físico de un ser viviente, genera la manifestación y reabsorción del mundo meramente abriendo y cerrando los sentidos de tal ser. Ese ser viviente eres "tú", ahora mismo. El mundo se manifiesta cuando tus sentidos son abiertos por el Señor, y luego se reabsorbe cuando esos mismos sentidos son cerrados por Él. Lo que llamas "el mundo" es sencillamente un divino juego del Ser Supremo, que vive en ti como "Tú", según el Trika.Retornar

52  Se refiere al exaltado Utpaladeva, el eminente discípulo de Somānanda.Retornar

53  La palabra "bhānta" quiere decir dos cosas: "lo que tiene la forma de un rayo" o "luna". En este caso, opté por la primera traducción. El sentido escondido es que la multitud de objetos reposa dentro del Señor en una "brillante" forma, como la de un rayo. Además, el mismo término "bhāsayet" (hace que aparezca) que entra en escena después, deriva de la raíz "bhās", que significa "aparecer", pero también "brillar, ser brillante". A su vez, el término "eva" (solamente, ciertamente, en verdad, etc.) actúa aquí como mero expletivo, es decir, una palabra que, aunque no se la traduzca, aporta al sentido total de una oración. En este caso, "eva" ha sido insertada allí para dar énfasis.Retornar

54  La principal característica de los compuestos Determinativos o Tatpuruṣa es que contienen dos miembros y el primero "determina" el significado del segundo. Para una detallada información acerca de este particular tipo de compuesto, fíjate en los documentos de la subsección Compuestos dentro de la sección Sánscrito (ver el menú principal). De hecho, es el más usual entre todas las clases de compuestos.Retornar

55  Kṣemarāja aquí considera a "Śakticakravibhavaprabhavam" como un Tatpuruṣa flexional del tipo Genitivo. Cuando se disuelve un compuesto Tatpuruṣa flexional, su primer miembro (denominado "atributivo") aparece declinado en el caso respectivo (Genitivo aquí, por supuesto). El gran sabio establece que el primer miembro podría ser "Śakticakravibhava" y el segundo "prabhavam". De este modo, cuando se disuelve el compuesto, debería declinarse al primer miembro en Genitivo... y esto es lo que ocurre en el comentario: "Śakticakravibhavasya... prabhavam", ¿lo captas? Bien, si no lo comprendes todavía, ve a leer los documentos de la subsección Compuestos (Ver Sánscrito/Compuestos en el menú principal).Retornar

56  Algunos otros autores traducen "abhideya" como "tema".Retornar

al inicio


 Aforismo 2

नन्वेवम्भूतशङ्करस्वरूपसत्तायां किं प्रमाणं कुतश्चोपादानादिहेतुं विना जगदसौ जनयति तस्यैवोपादानत्वे मृत्पिण्डस्येव घतेन जगता तिरोधानं क्रियेत तिरोहितातिरोहिततायां च भगवतः स्वभावभेदः स्यात्पुनरुन्मज्जने च हेतुश्चिन्त्यो जगदुदये च द्वैतप्रसङ्ग इत्येताः शङ्का एकप्रहारेणापहर्तुमाह—


यत्र स्थितमिदं सर्वं कार्यं यस्माच्च निर्गतम्।
तस्यानावृतरूपत्वान्न निरोधोऽस्ति कुत्रचित्॥२॥


तस्यास्य शङ्करात्मनः प्रकाशानन्दघनस्य स्वस्वभावस्य न कुत्रचिद्देशे काल आकारे वा निरोधः प्रसरख्याघातोऽस्त्यनावृतरूपत्वादस्थगितस्वभावत्वात्। अयं भावः। इह यत्किञ्चित्प्राणपुर्यष्टकसुखनीलादिकं चित्प्रकाशस्यावरकं सम्भाव्यते तद्यदि न प्रकाशते न किञ्चित्प्रकाशमानं तु प्रकाशात्मकशङ्करस्वरूपमेवेति किं कस्य निरोधकं को वा निरोधार्थः। एतदेव तस्येत्येतद्विशेषणेन यत्रेत्यादिनोपपादयति। यत्र यस्मिंश्चिद्रूपे स्वात्मनीदं मातृमानमेयात्मकं सर्वं जगत्कार्यं स्थितं यत्प्रकाशेन प्रकाशमानं सत्स्थितिं लभते तस्य कथं तेन निरोधः शक्यस्तन्निरोधे हि निरोधकाभिमतमेव न चकास्यादित्याशयशेषः। यथोक्तम्

तदात्मनैव तस्य स्यात्कथं प्राणेन यन्त्रणा।

इत्यजडप्रमातृसिद्धौ। ननूत्पन्नस्य स्थित्यात्मा प्रकाशो भवत्युत्पत्तिरेव त्वस्य कुत इत्याह यस्माच्च निर्गतमिति। स्मृतिस्वप्नसङ्कल्पयोगिनिर्माणदृष्ट्या चितः स्वानुभवसिद्धं जगत्कारणत्वमुज्झत्वाप्रमाणकमनुपपन्नं च प्रधानपरमाण्वादीनां न तत्कल्पयितुं युज्यते। कार्यपदेन चेदमेव ध्वनितं कर्तुः क्रियया निष्पाद्यं हि कार्यमुच्यते न तु जडकारणानन्तरभावि जडस्य कारणत्वानुपपत्तेरीश्वरप्रत्यभिज्ञोक्तनीत्या। भविष्यति चैतत्

अवस्थायुगलं चात्र कार्यकर्तृत्वशब्दितम्।

इत्यत्र। सर्वशब्देनोपादानादिनैरपेक्ष्यं कर्तुर्ध्वनितम्। न च कार्यं घटादि कर्तुः कुम्भकारादेः कदाचित्स्वरूपं तिरोदधद्दृष्टम्। ननु निर्गतिरवस्थितस्य भवति तत्किमेतत्क्वचिदादावेव स्थितं नान्यत्र स्थितमपि तु तत्रैव चिदात्मनीत्याह यत्र स्थितमिति। आवृत्त्या चैतद्योज्यम्। अयमर्थो यदि चिदात्मनि जगदहम्प्रकाशाभेदेन न भवेत्तत्कथमुपादानादिनिरपेक्षं तत उदियात्। यतस्तु

यथा न्यग्रोधबीजस्थः शक्तिरूपो महाद्रुमः।
तथा हृदयबीजस्थं जगदेतच्चराचरम्॥

इत्याम्नायस्थित्या

स्वामिनश्चात्मसंस्थस्य।

इति पूर्वोक्तयुक्त्या च तत्रैतदभेदेन स्फुरत्स्थितं ततोऽयं चिदात्मा भगवान्निजरसाश्यानतारूपं जगदुन्मज्जयतीति युज्यते। एवं च यत्र स्थितमेव सद्यस्मान्निर्गतमित्यत्र योजना जाता। च एवार्थे भिन्नक्रमः। ननु यदि तस्मात्प्रकाशवपुष इदं जगन्निर्यातं तन्न प्रथेत न हि प्रभाबाह्यं च प्रथते चेति युक्तमित्याशङ्क्य यस्मान्निर्गतमपि सद्यत्र स्थितमित्यावृत्त्या सङ्गमनीयम्। चोऽप्यर्थे भिन्नक्रमः। एतदुक्तं भवति न प्रसेवकादिवाक्षोटादि तत्तस्मान्निर्गतमपि तु स एव भगवान्स्वस्वातन्त्र्यादनतिरिक्तामप्यतिरिक्तामिव जगद्रूपतां स्वभित्तौ दर्पणनगरवत्प्रकाशयन्स्थितः। ननु च भवत्वेवं सर्गस्थित्यवस्थयोर्जगतास्यानिरुद्धत्वं संहारावस्थया त्वभावात्मना सुषुप्तदेशीयया जगतः सम्बन्धिन्या कथं नैतत्तिरोधीयते नहि ग्राह्यं जगद्विना ग्राहकश्चिदात्मा कश्चिदित्यावृत्त्यैतदेवोत्तरं यस्मान्निर्गतमपि सद्यत्रैव स्थितमुत्पन्नमपि जगत्संहारावस्थायां तदैकात्म्येनैवास्ते न त्वस्यान्यः कश्चिदुच्छेदः शून्यरूपस्तस्य वक्ष्यमाणयुक्त्या प्रकाशं भित्तिभूतं विनानुपपत्तेरित्यर्थः। यथोक्तं श्रीस्वच्छन्दशास्त्रे

अशून्यं शून्यमित्युक्तं शून्यं चाभाव उच्यते।
देव्यभावः स विज्ञेयो यत्र भावाः क्षयं गताः॥

इति। एवं सर्वं यस्य कार्यं यत्प्रकाशेनैव प्रकाशते संहृतमपि च सद्यत्प्रकाशैकात्म्येन तिष्ठति न तस्य देशकालाकारादि किञ्चिन्निरोधकं युज्यते — इति व्यापकं नित्यं विश्वशक्तिखचितं स्वप्रकाशमादिसिद्धं चैतत्तत्त्वमिति। नास्य सद्धावज्ञातार्थप्रकाशरूपं प्रमाणवराकमुपपद्यत उपयुज्यते सम्भवति वा प्रत्युतैतत्तत्त्वसिद्ध्यधीना प्रमाणादिविश्ववस्तुसिद्धिः। तदुक्तमस्मद्गुरुभिस्तन्त्रालोके

प्रमाणान्यपि वस्तूनां जीवितं यानि तन्वते।
तेषामपि परो जीवः स एव परमेश्वरः॥

इति। यस्मान्निर्गतमपीदं जगद्यत्र स्थितं यत्प्रकाशेन प्रकाशमानं तथाभूतमपि यत्र स्थितं यत्प्रकाशैकरूपं। यत्प्रकाश एव यस्य सिद्ध्यै न्यक्षेणेक्ष्यमाणं भवति न त्वन्यज्जगन्नाम किञ्चित्। अत्र यत्र स्थितमित्यावर्त्य द्विर्योज्यम्। एवं च स्वानुभवसिद्धमेवास्य तत्त्वस्य सृष्टिस्थितिसंहारमेलनावभासिनोऽतिदुर्घटकारिणः सर्वदा सर्वत्रानिरुद्धत्वम्। यथोक्तं श्रीमदुत्पलदेवाचार्यैः

परमेश्वरता जयत्यपूर्वा तव सर्वेश यदीशितव्यशून्या।
अपरापि तथैव ते यथेदं जगदाभाति यथा तथा न भाति॥

इति। अत्र हि भासमानमेव जगद्भासनैकशेषीभूतत्वाद्भासनातिरिक्तं न किञ्चिद्भातीत्यर्थः। किञ्च यत्र स्थितमित्युक्त्योपशमपदे यस्माच्च निर्गतमिति प्रसरपदे यतोऽस्य न निरोधस्ततो निमीलनोन्मीलनसमाधिद्वयेऽपि योगिना स्वस्वभावसमावेशपरेणैव भवितव्यम्। यद्वक्ष्यते

यदा क्षोभः प्रलीयेत तदा स्यात्परमं पदम्।

इति। तथा

तस्माच्छब्दार्थचिन्तासु न सावस्था न या शिवः।

इत्यपि च। कुत्रचिदनात्मवादिनि सौगतादौ प्रमातरि कुत्रचिच्च बाधकाभिमते प्रमाणे सति न तस्य निरोधः प्रतिषेधोऽस्ति यतो यस्तस्य प्रतिषेधको यच्च तस्य प्रतिषेधकं परमाणं तद्यदि न सिद्धमभित्तिकमेतच्चित्रं सिद्धिश्चास्य प्रकाशत इति तत्सिद्ध्यैव भगवानादिसिद्धस्वप्रकाशमूर्तिरस्तीत्येतत्प्रतिषेधायोदितेनाप्यनक्षरमुक्तम्। भविष्यति चैतत्

न तु योऽन्तर्मुखो भावः।

इत्यत्रान्तरे। एवं चानेन विश्वोत्तीर्णं विश्वमयं विश्वसर्गसंहारादिकारि शाङ्करं स्वस्वभावात्मकं तत्त्वमित्यभिदधता सर्वेषु पारमेश्वरेषु यदुपास्यं तदितः स्पन्दतत्त्वान्नाधिकं केवलमेतत्स्वातन्त्र्यवशेनैव तदुपासावैचित्र्यमाभास्यते। वस्तुतस्तु एतद्वीर्यसारमेवाशेषम्। यद्वक्ष्यति

तदाक्रम्य बलं मन्त्राः सर्वज्ञबलशालिनः।

इत्येतदपि भङ्ग्या प्रतिपादितम्। एवं च न कश्चिदुक्तचोद्यावकाशः। एवमेतादृशेषु चिन्तारत्नप्रायेषु श्रीस्पन्दसूत्रेषु यदन्यैः सर्वैर्विवृतिकृद्भिर्व्याख्यायि यच्चास्माभिः किञ्चिद्व्याक्रियते तत्रान्तरममत्सरा अनवलिप्ताश्च स्वयमेव विचिन्वन्तु सचेतसो न तु तदस्माभिरुद्घाट्य प्रतिपदं प्रदर्श्यते ग्रन्थगौरवापत्तेः॥२॥

Nanvevambhūtaśaṅkarasvarūpasattāyāṁ kiṁ pramāṇaṁ kutaścopādānādihetuṁ vinā jagadasau janayati tasyaivopādānatve mṛtpiṇḍasyeva ghaṭena jagatā tirodhānaṁ kriyeta tirohitātirohitatāyāṁ ca bhagavataḥ svabhāvabhedaḥ syātpunarunmajjane ca hetuścintyo jagadudaye ca dvaitaprasaṅga ityetāḥ śaṅkā ekaprahāreṇāpahartumāha—


Yatra sthitamidaṁ sarvaṁ kāryaṁ yasmācca nirgatam|
Tasyānāvṛtarūpatvānna nirodho'sti kutracit||2||


Tasyāsya śaṅkarātmanaḥ prakāśānandaghanasya svasvabhāvasya na kutraciddeśe kāla ākāre vā nirodhaḥ prasarakhyāghāto'styanāvṛtarūpatvādasthagitasvabhāvatvāt| Ayaṁ bhāvaḥ| Iha yatkiñcitprāṇapuryaṣṭakasukhanīlādikaṁ citprakāśasyāvarakaṁ sambhāvyate tadyadi na prakāśate na kiñcitprakāśamānaṁ tu prakāśātmakaśaṅkarasvarūpameveti kiṁ kasya nirodhakaṁ ko vā nirodhārthaḥ| Etadeva tasyetyetadviśeṣaṇena yatretyādinopapādayati| Yatra yasmiṁścidrūpe svātmanīdaṁ mātṛmānameyātmakaṁ sarvaṁ jagatkāryaṁ sthitaṁ yatprakāśena prakāśamānaṁ satsthitiṁ labhate tasya kathaṁ tena nirodhaḥ śakyastannirodhe hi nirodhakābhimatameva na cakāsyādityāśayaśeṣaḥ| Yathoktam

Tadātmanaiva tasya syātkathaṁ prāṇena yantraṇā|

ityajaḍapramātṛsiddhau| Nanūtpannasya sthityātmā prakāśo bhavatyutpattireva tvasya kuta ityāha yasmācca nirgatamiti| Smṛtisvapnasaṅkalpayoginirmāṇadṛṣṭyā citaḥ svānubhavasiddhaṁ jagatkāraṇatvamujjhitvāpramāṇakamanupapannaṁ ca pradhānaparamāṇvādīnāṁ na tatkalpayituṁ yujyate| Kāryapadena cedameva dhvanitaṁ kartuḥ kriyayā niṣpādyaṁ hi kāryamucyate na tu jaḍakāraṇānantarabhāvi jaḍasya kāraṇatvānupapatterīśvarapratyabhijñoktanītyā| Bhaviṣyati caitat

Avasthāyugalaṁ cātra kāryakartṛtvaśabditam|

ityatra| Sarvaśabdenopādānādinairapekṣyaṁ karturdhvanitam| Na ca kāryaṁ ghaṭādi kartuḥ kumbhakārādeḥ kadācitsvarūpaṁ tirodadhaddṛṣṭam| Nanu nirgatiravasthitasya bhavati tatkimetatkvacidādāveva sthitaṁ nānyatra sthitamapi tu tatraiva cidātmanītyāha yatra sthitamiti| Āvṛttyā caitadyojyam| Ayamartho yadi cidātmani jagadahamprakāśābhedena na bhavettatkathamupādānādinirapekṣaṁ tata udiyāt| Yatastu

Yathā nyagrodhabījasthaḥ śaktirūpo mahādrumaḥ|
Tathā hṛdayabījasthaṁ jagadetaccarācaram||

ityāmnāyasthityā

Svāminaścātmasaṁsthasya|

iti pūrvoktayuktyā ca tatraitadabhedena sphuratsthitaṁ tato'yaṁ cidātmā bhagavānnijarasāśyānatārūpaṁ jagadunmajjayatīti yujyate| Evaṁ ca yatra sthitameva sadyasmānnirgatamityatra yojanā jātā| Ca evārthe bhinnakramaḥ| Nanu yadi tasmātprakāśavapuṣa idaṁ jaganniryātaṁ tanna pratheta na hi prabhābāhyaṁ ca prathate ceti yuktamityāśaṅkya yasmānnirgatamapi sadyatra sthitamityāvṛttyā saṅgamanīyam| Co'pyarthe bhinnakramaḥ| Etaduktaṁ bhavati na prasevakādivākṣoṭādi tattasmānnirgatamapi tu sa eva bhagavānsvasvātantryādanatiriktāmapyatiriktāmiva jagadrūpatāṁ svabhittau darpaṇanagaravatprakāśayansthitaḥ| Nanu ca bhavatvevaṁ sargasthityavasthayorjagatāsyāniruddhatvaṁ saṁhārāvasthayā tvabhāvātmanā suṣuptadeśīyayā jagataḥ sambandhinyā kathaṁ naitattirodhīyate nahi grāhyaṁ jagadvinā grāhakaścidātmā kaścidityāvṛttyaitadevottaraṁ yasmānnirgatamapi sadyatraiva sthitamutpannamapi jagatsaṁhārāvasthāyāṁ tadaikātmyenaivāste na tvasyānyaḥ kaściducchedaḥ śūnyarūpastasya vakṣyamāṇayuktyā prakāsaṁ bhittibhūtaṁ vinānupapatterityarthaḥ| Yathoktaṁ śrīsvacchandaśāstre

Aśūnyaṁ śūnyamityuktaṁ śūnyaṁ cābhāva ucyate|
Devyabhāvaḥ sa vijñeyo yatra bhāvāḥ kṣayam gatāḥ||

iti| Evaṁ sarvaṁ yasya kāryaṁ yatprakāśenaiva prakāśate saṁhṛtamapi ca sadyatprakāśaikātmyena tiṣṭhati na tasya deśakālākārādi kiñcinnirodhakaṁ yujyate — iti vyāpakaṁ nityaṁ viśvaśaktikhacitaṁ svaprakāśamādisiddhaṁ caitattattvamiti| Nāsya saddhāvajñātārthaprakāśarūpaṁ pramāṇavarākamupapadyata upayujyate sambhavati vā pratyutaitattattvasiddhyadhīnā pramāṇādiviśvavastusiddhiḥ| Taduktamasmadgurubhistantrāloke

Pramāṇānyapi vastūnāṁ jīvitaṁ yāni tanvate|
Teṣāmapi paro jīvaḥ sa eva parameśvaraḥ||

iti| Yasmānnirgatamapīdaṁ jagadyatra sthitaṁ yatprakāśena prakāśamānaṁ tathābhūtamapi yatra sthitaṁ yatprakāśaikarūpam| Yatprakāśa eva yasya siddhyai nyakṣeṇekṣyamāṇaṁ bhavati na tvanyajjagannāma kiñcit| Atra yatra sthitamityāvartya dviryojyam| Evaṁ ca svānubhavasiddhamevāsya tattvasya sṛṣṭisthitisaṁhāramelanāvabhāsino'tidurghaṭakāriṇaḥ sarvadā sarvatrāniruddhatvam| Yathoktaṁ śrīmadutpaladevācāryaiḥ

Parameśvaratā jayatyapūrvā tava sarveśa yadīśitavyaśūnyā|
Aparāpi tathaiva te yathedaṁ jagadābhāti yathā tathā na bhāti||

iti| Atra hi bhāsamānameva jagadbhāsanaikaśeṣībhūtatvādbhāsanātiriktaṁ na kiñcidbhātītyarthaḥ| kiñca yatra sthitamityuktyopaśamapade yasmācca nirgatamiti prasarapade yato'sya na nirodhastato nimīlanonmīlanasamādhidvaye'pi yoginā svasvabhāvasamāveśapareṇaiva bhavitavyam| Yadvakṣyate

Yadā kṣobhaḥ pralīyeta tadā syātparamaṁ padam|

iti| Tathā

Tasmācchabdārthacintāsu na sāvasthā na yā śivaḥ|

ityapi ca| Kutracidanātmavādini saugatādau pramātari kutracicca bādhakābhimate pramāṇe sati na tasya nirodhaḥ pratiṣedho'sti yato yastasya pratiṣedhako yacca tasya pratiṣedhakaṁ paramāṇaṁ tadyadi na siddhamabhittikametaccitraṁ siddhiścāsya prakāśata iti tatsiddhyaiva bhagavānādisiddhasvaprakāśamūrtirastītyetatpratiṣedhāyoditenāpyanakṣaramuktam| Bhaviṣyati caitat

Na tu yo'ntarmukho bhāvaḥ|

ityatrāntare| Evaṁ cānena viśvottīrṇaṁ viśvamayaṁ viśvasargasaṁhārādikāri śāṅkaraṁ svasvabhāvātmakaṁ tattvamityabhidadhatā sarveṣu pārameśvareṣu yadupāsyaṁ taditaḥ spandatattvānnādhikaṁ kevalametatsvātantryavaśenaiva tadupāsāvaicitryamābhāsyate| Vastutastu etadvīryasāramevāśeṣam| Yadvakṣyati

Tadākramya balaṁ mantrāḥ sarvajñabalaśālinaḥ|

ityetadapi bhaṅgyā pratipāditam| Evaṁ ca na kaściduktacodyāvakāśaḥ| Evametādṛśeṣu cintāratnaprāyeṣu śrīspandasūtreṣu yadanyaiḥ sarvairvivṛtikṛdbhirvyākhyāyi yaccāsmābhiḥ kiñcidvyākriyate tatrāntaramamatsarā anavaliptāśca svayameva vicinvantu sacetaso na tu tadasmābhirudghāṭya pratipadaṁ pradarśyate granthagauravāpatteḥ||2||


(Aquí,) una objeción (nanu) con respecto a la existencia (sattāyām) de tal (evambhūta) naturaleza esencial (sva-rūpa) de Śaṅkara (śaṅkara):

"¿Cuál (kim) es la prueba (pramāṇam) y (ca) cómo (kutas) crea (janayati) Eso --Śaṅkara-- (asau) al mundo (jagat) sin (vinā) (ningún) medio (hetum) p. ej. material (upādāna), etc. (ādi)? (Además,) en el caso de que (Él Mismo) sea el material (upādānatve) del (cual consiste) ese (mundo) (tasya eva), (Su) desaparición (tirodhānam) sería producida (kriyeta) por el mundo (jagatā), así como (iva) (la desaparición) del montón (piṇḍasya) de arcilla (mṛd) (es producida) por la vasija (ghaṭena)1 . Asimismo (ca), en el caso de existir un estado de aparición --atirohita-- y desaparición --tirohita-- (tirohita-atirohitatāyām) del Señor (bhagavataḥ), habría (syāt) una diferencia --en suma, habría falta de unidad-- (bhedaḥ) en Su esencia (sva-bhāva). Además (ca), en caso de que (Él) reemergiese (punar unmajjane), se debería pensar o imaginar (cintyaḥ) una causa (hetuḥ) (que explique ese hecho). Y (ca) en el surgimiento (udaye) del mundo (jagat), (existiría) una inclinación o tendencia (prasaṅga)2  al dualismo (dvaita... iti)".

Para quitar (apahartum) estas (etāḥ) dudas u objeciones (śaṅkāḥ) de un solo (eka) golpe (prahāreṇa), (el autor de las Spandakārikā-s --Vasugupta, según Kṣemarāja--) dice (āha)


Puesto que tiene una naturaleza --rūpa-- (rūpatvāt) no velada (anāvṛta), no existe ninguna (na.. asti) obstrucción (nirodhaḥ) en ninguna parte (kutracid) para Aquél (tasya) en quien (yatra) todo (sarvam) este (idam) universo (kāryam) descansa (sthitam) y (ca) desde quien (yasmāt) se ha manifestado (nirgatam)||2||


No hay ninguna (na... asti) obstrucción (nirodhaḥ) (o) impedimento (vyāghātaḥ) para (Su) avance (prasara) en ninguna parte (na kutracid), (ya sea) en espacio (deśe), tiempo (kāle) o (vā) forma (ākāre), para ese (tasya) mismo (asya) Ser (ātmanaḥ) de Śaṅkara (śaṅkara), el cual es una compacta masa (ghanasya) de Luz (prakāśa) (y) Bienaventuranza (ānanda), (y) que (también) es la propia (sva) naturaleza esencial (sva-bhāvasya), puesto que (Su) naturaleza (rūpatvāt) no está velada (anāvṛta), (o sea,) puesto que (Su) esencia (sva-bhāvatvāt) no está oculta o escondida (asthagita)|

Éste (ayam) (es) el significado (bhāvaḥ)|

Aquí, en este mundo (iha), cualquier cosa (yatkiñcid), (tal como) energía vital (prāṇa), cuerpo sutil (puryaṣṭaka), placer (sukha), azul (nīla), etc. (ādikam), puede que sea posiblemente considerada (sambhāvyate) como un velo (āvarakam) para la Luz (prakāśasya) de la Conciencia (cit). (De todos modos,) si (yadi) eso --energía vital, cuerpo sutil, placer, azul, etc.-- (tad) no (na) se vuelve perceptible o manifiesto (debido a Prakāśa o la Luz de la Conciencia) (prakāśate) (no es) nada (na kiñcid)3 . Pero (tu), al volverse perceptible o manifiesto (prakāśamānam), (entonces, es) solamente (eva) la naturaleza (sva-rūpam) de Śaṅkara (śaṅkara), el cual consiste (ātmaka) en Luz (prakāśa)4 . Así pues (iti), ¿qué (kim) está obstruyendo (nirodhakam) a quién (kasya), o (vā) cuál (kaḥ) (es) el significado (arthaḥ) de obstrucción (nirodha)?|

(Vasugupta, el supuesto autor según Kṣemarāja,) prueba (upapādayati) este (etad) mismo (hecho) (eva) por medio de esta (etad) frase diferenciadora (viśeṣaṇena)5 : "en quien", etc. --es decir, "en quien todo este universo descansa...", ver primera línea del aforismo-- (yatra-iti-ādinā), (que particulariza o define el significado de la otra frase que comienza con) "para Aquél" --o sea, "no existe ninguna obstrucción en ninguna parte para Aquél...", ver segunda línea del aforismo-- (tasya-iti)|

(El término) "yatra" (en el aforismo) (yatra) (significa "yasmiṁścidrūpe svātmani":) "en quien (yasmin), (es decir,) en el propio (sva) Ser --ātmā-- (ātmani) cuya naturaleza --rūpa-- (rūpe) (es) Conciencia (cit)". (A su vez, la palabra) "idam" (idam) (quiere decir "mātṛmānameyātmakam": o) "lo que consiste (ātmakam) de experimentador o conocedor (mātṛ), conocimiento o medios de conocimiento (māna) (y) lo conocible u objeto (meya)". (La expresión) "sarvaṁ kāryam" (sarvam... kāryam) (significa "sarvaṁ jagat": en definitiva,) "todo (sarvam) el mundo (jagat)". (Finalmente, el término) "sthitám"--descansa-- (sthitam) (quiere decir "yatprakāśena prakāśamānaṁ satsthitiṁ labhate": en suma,) "por cuya (yad) Luz o Prakāśa (prakāśena), (este mundo entero) se vuelve perceptible o manifiesto (prakāśamānam) (y de este modo) obtiene (labhate) (su) verdadera (sat) posición (sthitim)"6 . (Por consiguiente, el significado de toda la frase "yatra sthitamidaṁ sarvaṁ kāryam" es "en quien, es decir, en el propio Ser cuya naturaleza es Conciencia, todo este mundo que consiste en experimentador o conocedor, conocimiento o medios de conocimiento y lo conocible u objeto descansa; o sea, por cuya Luz o Prakāśa se vuelve perceptible o manifiesto y de este modo obtiene su verdadera posición". Entonces,) ¿cómo (katham) puede haber (śakyaḥ) obstrucción (nirodhaḥ) para Él (tasya) por parte de ese (mundo) (tena)? Porque (hi) en el caso de que fuese obstruido (tad-nirodhe), lo que se considera (abhimatam) como el obstructor --el mundo-- (nirodhaka) ciertamente (eva) que no (na) aparecería (cakāsyāt). Esto es lo que hay que agregar (iti... śeṣaḥ) al (aforismo para completar su) significado (āśaya)|

Como (yatha) se ha expresado (uktam) en el Ajaḍapramātṛsiddhi (ajaḍapramātṛsiddhi):

"¿Cómo (katham) podría haber (syāt) restricción (yantraṇā) para Él (tasya) por parte de la energía vital (prāṇena) (si) la naturaleza (de esta última) --ātmā-- (ātmanā) (es) Él Mismo (tad... iti)?"|

Una objeción (aquí) (nanu):

"Prakāśa o la Luz de la Conciencia (prakāśaḥ) es (bhavati) (obviamente la Luz,) en su aspecto (ātmā) como "sthiti" o "sostenimiento de la manifestación" (sthiti), de lo que ha emergido --en definitiva, del mundo-- (utpannasya), pero (tu) ¿de dónde (kutas) (proviene) el surgimiento (utpattiḥ eva... iti) de este (último) (asya)?7 "|

(Para responder esa pregunta, el autor) dice (al final de la primera línea de su segundo aforismo) (āha) ("yasmācca nirgatam": o sea,) "y (ca) desde quien (yasmāt) se ha manifestado (nirgatam iti)"|

Tras haber descartado (ujjhitvā) a la Conciencia --Cit-- (citaḥ) como siendo la causa (kāraṇatvam) del mundo (jagat), lo cual puede probarse (siddham) acudiendo (sencillamente) a la propia (sva) experiencia (anubhava) desde el punto de vista (dṛṣṭyā) del recuerdo (smṛti), del sueño (svapna), de la ideación (saṅkalpa) (y) de la creación (nirmāṇa) por parte de los yogī-s (yogi), no es (na) correcto (yujyate) considerar (kalpayitum) a Pradhāna (pradhāna), átomo (paramāṇu), etc. (ādīnām)8  (como la causa del mundo, porque) eso (tad) carece de prueba (apramāṇakam) y (ca) adecuado soporte (anupapannam)|

Asimismo (ca), con la palabra (padena) "kārya" (en el aforismo) (kārya) se alude o implica (dhvanitam) este (idam) mismo (hecho) (eva), (o sea,) se dice (ucyate) que un "kārya" --lit. efecto-- (kāryam) (o) producto (niṣpādyam) (es) sin lugar a dudas (hi) (el resultado) de la actividad (kriyayā) de un hacedor o agente (kartuḥ), pero (tu) no (na) es (bhavi) el subsecuente resultado (anantara) de una causa (kāraṇa) inerte o inconsciente (jaḍa). De acuerdo con lo que (el sabio Utpaladeva) ha declarado (ukta-nītyā) en la Īśvarapratyabhijñā (yogi), la causalidad (kāraṇatva) (en el caso de algo que es inerte o inconsciente no es posible) pues los medios de prueba son insuficientes (anupapatteḥ). Este (concepto) (etad) aparecerá (bhaviṣyati) también (ca) en esta (escritura) --ver la primera línea del aforismo 14 de esta primera sección de las Spandakārikā-s-- (atra):

"Se dice (śabditam) que (existen) dos (yugalam) estados (avasthā) en este (principio del Spanda) (ca atra), (a saber,) el estado de acción (kārya... tva) (y) el estado de hacedor (kartṛtva... iti)."|

Con la palabra (padena) "sarva" --lit. todo-- (en el aforismo) (sarvam), se alude o implica (dhvanitam) un estado o condición de independencia (nairapekṣyam) con respecto al material (upādāna), etc. (ādi) por parte del hacedor (kartuḥ)|

Nunca (na ca... kadācid) se ha visto (dṛṣṭam) que el producto (kāryam), (p. ej.) una vasija (ghaṭa), etc. (ādi), oculte (tirodadhat) la naturaleza esencial (sva-rūpam) del hacedor (kartuḥ), (en suma,) del alfarero (kumbhakāra), etc. (ādeḥ)|

Una objeción (adicional) (nanu):

"(Sólo) ocurre (bhavati) el surgimiento (nirgatiḥ) de lo que está contenido en algo más (avasthitasya) --o sea, algo puede surgir solamente si ya está contenido en otra cosa--. Por lo tanto (tad), ¿está este (mundo) (kim etad) reposando (sthitam) en un cierto lugar (kvacid) en el comienzo (ādau) mismo (eva)?"

(La respuesta:) "No está reposando en ninguna parte (na anyatra sthitam), sino (api tu) solamente (eva) en Eso (tatra) cuya naturaleza (ātmani) es Conciencia (cit... iti)." (Por eso es que) Vasugupta dice (āha) "yatra sthitam", (o) "en quien (yatra) (todo este universo) descansa (sthitam iti)"|

Esta (frase, "yatra sthitam") (etad) debe usarse (yojyam) repitiéndola (dos veces) (āvṛttyā), ciertamente (ca)|

Éste (ayam) (es) el significado (arthaḥ): Si (yadi) el mundo (jagat) no (na) existiese (bhavet) en Eso cuya naturaleza (ātmani) es Conciencia (cit), (gozando de) total unidad (abhedena) con la Luz (prakāśa) de Aham --"el Yo"-- (aham), entonces (tad), ¿cómo (katham) surgiría (udiyāt) desde esa (mismísima Luz de Aham) (tatas) sin acudir --lit. independientemente-- (nirapekṣam) a material (upādāna), etc. (ādi)?|

Puesto que (yatas tu), según lo que ha establecido (sthityā) la sagrada tradición (āmnāya) (en la Parātriṁśikhā, estrofa 24):

"Así como (yathā) un gran (mahā) árbol (drumaḥ) yace (sthaḥ) potencialmente (śakti-rūpaḥ) en la semilla (bīja) del baniano (nyagrodha), así también (tathā) este (etad) mundo (jagat), (tanto) animado (cara) (como) inanimado (acaram), yace (stham) en la semilla (bīja) del Corazón (hṛdaya... iti)9 ."||

Y también (ca), de acuerdo con el antedicho (pūrva-ukta) razonamiento o argumento (yuktyā), (en la Īśvarapratyabhijñā 5-10, se declara que):

"Y (ca) de lo que permanece (samsthasya) en el Ser (ātma) del Amo --el Señor-- (svāminaḥ)."|

(Uno podría llegar a la conclusión de que) este (mundo o universo) (etad) descansa (sthitam) en ese (Señor) (tatra) (y) destella (sphurat) manteniéndose idéntico (abhedena) (con Él). Por consiguiente (tatas), es correcto (yujyate) (afirmar que) "Este (ayam) Señor --lit. Próspero, Afortunado-- (bhagavān) cuya naturaleza (ātmā) es Conciencia (cit) hace que el mundo emerja (jagat-unmajjayati) en la forma (rūpam) del congelamiento (āśyānatā) de Su propia (nija) esencia (rasa... iti)"10 |

De este modo (evam ca), la construcción sintáctica (yojanā) que brota (jātā) aquí (atra) (es "yatra sthitameva sadyasmānnirgatam", en otras palabras:) "sólo (eva) porque (yasmāt) (todo este universo) descansa (sthitam) (o) existe (sat) en Él (yatra) (puede) manifestarse (nirgatam) a partir de Él Mismo (yasmāt... iti)"|

(En ese caso, la partícula) "ca" --y-- (en "yasmāccanirgatam") (ca) significaría (arthe) "eva" --sólo-- (eva) (y estaría) desplazada, (o sea,) tendría una ubicación diferente (bhinna-kramaḥ). (En suma, según los preceptos arriba mencionados, la primera línea del aforismo debería haberse escrito así: "yatra sthitameva idaṁ sarvaṁ kāryaṁ yasmānnirgatam", o "sólo porque todo este universo descansa en Él puede manifestarse a partir de Él Mismo", en lugar de "yatra sthitamidaṁ sarvaṁ kāryaṁ yasmācca nirgatam", o "en quien todo este universo descansa y desde quien se ha manifestado")|

(Otra) objeción (nanu):

"Si (yadi) este (idam) mundo (jagat) hubiera salido (niryātam) desde esa (tasmāt) bella forma (vapuṣaḥ) de Luz o Prakāśa (prakāśa), entonces (tad) no habría surgido (na pratheta), ya que (hi) no es (na) correcto (yuktam) (decir que) está fuera (bāhyam) de la Luz (prabhā) y (ca... ca) (al mismo tiempo) surgiendo --o haciéndose manifiesto-- (prathate... iti... iti)".

Tras haber objetado (así) (āśaṅkya), (ésta es la respuesta):

(Las palabras deberían ser) agrupadas o unidas (saṅgamanīyam) (de esta manera,) mediante repetición (āvṛttyā): ("yasmānnirgatamapi sadyatra sthitam", o) "incluso (api) (tras haber) emergido (nirgatam) desde Él (yasmāt), (todo este universo aún) descansa (sthitam) (o) existe (sat) en Él Mismo (yatra... iti)"|

(Bajo esas circunstancias, la partícula) "ca" --y-- (en la frase "yasmācca nirgatam" del aforismo) (ca) significaría (arthe) "api" --incluso-- (api) (y estaría) desplazada, (o sea,) tendría una ubicación diferente (bhinna-kramaḥ). (Entonces, según la interpretación anterior, la primera línea del aforismo debería haberse escrito así: "yasmānnirgatamapīdaṁ sarvaṁ kāryaṁ yatra sthitam", o "incluso tras haber emergido desde Él, todo este universo descansa en Él Mismo", en lugar de "yatra sthitamidaṁ sarvaṁ kāryaṁ yasmācca nirgatam", o "en quien todo este universo descansa y desde quien se ha manifestado")|

(A) esto (etad) que se ha descripto (uktam) hay (que comprenderlo de la siguiente manera) (bhavati): Ese (mundo) (tad) no (na) ha emergido (nirgatam) desde Él (tasmāt) como lo hace (iva) una nuez (akṣota), etc. (ādi) desde una bolsa (prasevakāt); sino que (api tu) a través de Su propia (sva) Libertad Absoluta (svātantryāt), ese (saḥ) mismo (eva) Señor --lit. Próspero, Afortunado-- (bhagavān) sigue (sthitaḥ) manifestando (prakāśayan) sobre su propia (sva) pantalla o fondo --lit. pared-- (bhittau), como (vat) una ciudad (nagara) en un espejo (darpaṇa), la forma (rūpatām) del mundo (jagat) como si fuese (iva) diferente (atiriktām) aunque (api) no sea diferente (de Él) (anatiriktām)11 |

(He aquí) inclusive (ca) (otra) objeción (nanu): "Bien (bhavatu), de esta forma (evam) (existe) una condición de no obstrucción (aniruddhatvam) para Él (asya) por parte del mundo (jagatā) en los dos estados (avasthayoḥ) de manifestación (sarga) (y) sostenimiento (sthiti). Sin embargo (tu), ¿cómo (katham) no (na) (es) ocultado (tirodhīyate) este (Señor) (etad) por el estado (avasthayā) de disolución (saṁhāra) con referencia (sambandhinyā) al mundo (jagataḥ), el cual --es decir, saṁhāra o disolución del mundo-- se asemeja (deśīyayā) al sueño profundo (suṣupta) (y) cuya naturaleza (ātmanā) es ausencia (de objetos conocibles) (abhāva)? (Porque) sin (vinā) un mundo (jagat) perceptible (grāhyam), el perceptor (grāhakaḥ), cuya naturaleza (ātmā) es Conciencia (cit), no es nadie en absoluto (nahi... kaścid... iti)."

Ésta (etad) es verdaderamente (eva) la respuesta (uttaram): Mediante repetición (āvṛttyā) (de la frase "yasmānnirgatamapi sadyatraiva sthitam", o) "incluso (api) (tras haber) emergido (nirgatam) desde Él (yasmāt), (todo este universo aún) únicamente (eva) descansa (sthitam) (o) existe (sat) en Él Mismo (yatra)". (Y aplicando ese precepto a este caso en particular, se puede establecer que,) el mundo (jagat) que ha emergido (utpannam) permanece (āste) en una condición de identidad (aikātmyena) con Él (tad... eva) inclusive (api) durante (su) estado (avasthāyām) de disolución (saṁhāra). Indudablemente (tu) que no existe ninguna (na... kaścid) otra (anyaḥ) destrucción (ucchedaḥ) de este (mundo) (asya) en la forma (rūpaḥ) de un vacío (śūnya), puesto que hay insuficiencia de medios para probar la existencia (anupapatteḥ) de ese (vacío) (tasya), de acuerdo (yuktyā) con lo que se dirá (debajo) (vakṣyamāna), sin (vinā) Luz o Prakāśa (prakāśam) de fondo (bhitti-bhūtam)12 . Éste es el significado (iti arthaḥ)|

Como (yathā) se ha dicho (uktam) en la venerable (śrī) escritura (śāstre) (denominada) Svacchanda (svacchanda)13 :

"(Lo que) se describe (uktam) como 'vacío' (śūnyam iti) (es realmente) ausencia de vacío (aśūnyam). Se dice (ucyate) que el vacío (śūnyam) (es) por cierto (ca) 'abhāva' (abhāvaḥ). Oh diosa (devi), debe conocerse (vijñeyaḥ) como 'abhāva' (abhāvaḥ) eso (saḥ) en el cual (yatra) los objetos conocibles o perceptibles (bhāvāḥ) se han disuelto (kṣayam gatāḥ... iti)."||

De este modo (evam), todo (sarvam) Su (yasya) universo --lit. efecto-- (kāryam) se hace manifiesto (prakāśate) solamente (eva) por medio de Su propia (yad) Luz --prakāśa-- (prakāśena), y (ca) aun (api) (cuando ese universo se) disuelve (saṁhṛtam), permanece (tiṣṭhati) (o) existe (sat) como idéntico (aikātmyena) a Su (yad) Luz (prakāśa). (Ya sea) espacio (deśa), tiempo (kāla), forma (ākāra), etc. (ādi), nada (na... kiñcid) es apropiado o competente para ser (yujyate) Su (tasya) obstructor (nirodhakam) — De esta manera (iti), "penetrante (vyāpakam), eterno (nityam), con el Poder (śakti) universal (viśva) engarzado (khacitam) (como si fuese una joya)14 , autoluminoso (svaprakāśam) y (ca) siempre existente (ādisiddham) (es) este (etad) Principio (Supremo) (tattvam iti)."|

En el caso de tener que probar la existencia (siddhau) de este (Supremo Principio) (asya), un miserable (varākam) medio de prueba (pramāṇa) que revele (prakāśa-rūpam) una cosa (artha) desconocida (ajñāta) no es (na) adecuado (upapadyate), conveniente (upayujyate) o (vā) posible (sambhavati). Al contrario (pratyuta), la perfección y consumación (siddhiḥ) de todas (viśva) las cosas (vastu) (tales como) medios de prueba (pramāṇa), etc. (ādi) depende (adhīnā) de la perfección y consumación (siddhi) de este (etad) Principio (tattva)|

Eso (tad) es lo que ha sido expresado (uktam) por nuestros (asmad) preceptores espirituales (gurubhiḥ) en el Tantrāloka (I, 55) (tantrāloke):

"Ese (saḥ) mismísimo (eva) (y) Muy Elevado (parama) Señor (īśvaraḥ) (es) la vida (jīvaḥ) suprema (paraḥ) de incluso (api) esos (teṣām) medios de prueba (pramāṇāni) que (yāni) ciertamente (api) constituyen (tanvate) la vida (jīvitam) de las cosas (vastūnām)."||

Este (idam) mundo (jagat), aun cuando (api) ha brotado (nirgatam) desde Él (yasmāt), reposa (sthitam) en Él Mismo (yatra). (Y) tras haberse vuelto manifiesto (prakāśamānam) por Su (yad) Luz (prakāśena), descansa (sthitam) en Él (yatra) gozando de tal naturaleza (tathā-bhūtam) también (api). (En otras palabras,) es idéntico (aikarūpam) a Su (yad) Luz (prakāśa) (aun después de haber sido manifestado por esa misma Luz)|

Sólo (eva) Su (yad) Luz (prakāśaḥ), considerada (īkṣyamāṇam) en (su) totalidad (nyakṣeṇa), es (suficiente) (bhavati) para probar (siddhyai) (la existencia) de ello --o sea, del mundo-- (yasya). Lo que se conoce (nāma) como el mundo (jagat) (no es) nada (na... kiñcid) más (anyat) (que Su Luz o Prakāśa) en verdad (tu)|

(En consecuencia, la frase "yatra sthitam", o) "en quien (yatra) (todo este universo) descansa (sthitam... iti)", debería ser utilizado (yojyam), en este contexto (atra), dos veces (dvis) mediante repetición (āvartya)|

De esta manera (evam ca), (como es) ciertamente (eva) probado (siddham) por la propia (sva) experiencia (anubhava), (existe) una condición de no obstrucción (aniruddhatvam), siempre (sarvadā) (y) en todas partes (sarvatra), para este (asya) principio (del Spanda) --tattva-- (tattvasya) que revela (avabhāsinaḥ) el punto de unión o encuentro (melana) de manifestación (sṛṣṭi), sostenimiento (sthiti) (y) disolución (saṁhāra), (y) que efectúa (kārinaḥ) lo que es muy difícil de cumplir (atidurghaṭa)|

Tal como (yathā) ha sido expresado (uktam) por el venerable (śrīmat) preceptor (ācāryaiḥ)15  Utpaladeva (utpaladeva):

"Oh Señor (īśaḥ) de todo (sarva), Tu (tava) victoriosa (jayatī) (y) sin precedentes (apūrvā)16  condición de Supremo (parama) Señorío (īśvaratā) (está) desprovista (śūnyā) de algo (yad) sobre lo cual reinar o gobernar (īśitavya). Inclusive (api) Tu (te) otro (estado de Señorío) (aparā)17  (es también) así (tathā eva). (A través de Tu condición de Señorío,) este (idam) mundo (jagat) de ningún modo (yathā tathā na) aparece (para Tus devotos o seguidores) (bhāti) como (yathā) aparece (para el resto de la gente) (ābhāti... iti)18 ."||

El sentido (iti arthaḥ) aquí (atra) (es) indudablemente (hi) (que) nada (na kiñcid) aparece (bhāti) como diferente (atiriktam) del Esplendor de la Conciencia (bhāsana) (porque) el mundo (jagat) que se manifiesta (bhāsamānam eva) es (śeṣībhūtatvāt) uno (eka) con (ese) Esplendor (bhāsana)|

Además (kiñca), puesto que (yatas) no hay ninguna (na) obstrucción (nirodhaḥ) para este (principio del Spanda) (asya) (ya sea) en el estado (pade) de cesación (upaśama) (tal como es descripto) por la frase (uktyā) ("yatra sthitam",) es decir, "en quien (yatra) (todo este universo) descansa (sthitam... iti), (o) en la condición (pade) de expansión (prasara) (tal como es expresada) por la frase (uktyā) ("yasmācca nirgatam",) o sea, "y (ca) desde quien (yasmāt) se ha manifestado (nirgatam)", por lo tanto (tatas) un yogī (yoginā) debe estar (bhavitavyam) ciertamente (eva) resuelto (pareṇa) a entrar (samāveśa) en su propia (sva) naturaleza esencial (sva-bhāva) incluso (api) en ambos (dvaye) (tipos de) Samādhi-s o Concentraciones Perfectas (samādhi): Nimīlana (nimīlana) (y) Unmīlana (unmīlana)19 |

Esa (misma enseñanza) (yad) (también) será expresada (vakṣyate) (en el segundo verso de la 9na estrofa de esta primera sección):

"Cuando (yadā) se disuelve por completo (pralīyeta) la agitación (kṣobhaḥ), entonces (tadā) el Supremo (paramam) Estado (padam) ocurre (syāt... iti)."|

Por otra parte (api ca), (se declara) de manera similar (tathā) (en el primer verso de la 4ta estrofa de la segunda sección de las Spandakārikā-s:)

"Por consiguiente (tasmāt) no hay ningún (na) estado (sā avasthā) que (yā) no sea (na) Śiva (śivaḥ), (ya sea) en palabra (śabda), objeto (artha) (o) pensamiento --cintā-- (cintāsu)."|

20 (Aun cuando) puede que haya --sat-- (sati) en alguna parte (kutracid... kutracid) un experimentador --pramātṛ-- (pramātari) que sigue la doctrina --vādin-- (vādini) del no Ser (an-ātma), tal como un budista (saugata), etc. (ādau), y (ca) una prueba --pramāṇa-- (pramāṇe) que sea considerada --abhimata-- (abhimate) como anuladora (del Ser) (bhādaka), no hay ninguna (na... asti) obstrucción (nirodhaḥ) (o) negación (pratiṣedhaḥ) de Él --es definitiva, del Ser o Principio del Spanda-- (tasya), porque (yatas) si (yadi) eso (tad) no fuese (ya) admitido como real y existente (siddham), (es decir, si) el que (yaḥ) lo niega (pratiṣedhakaḥ) a Él (tasya) y (ca) la prueba (pramāṇam) que (yad) (también) lo (tasya) niega (pratiṣedhakam) (no fuesen ya admitidas como reales y existentes, por cierto, entonces) esta (negación) (etad) (se volvería) una pintura (citram) sin ningún lienzo (abhittikam). (Por esa razón,) la prueba (siddhiḥ) de este (Ser o Principio del Spanda) (asya) "se manifiesta o revela" (prakāśate iti) indudablemente (ca) al demostrar (siddhyā eva) eso (tad), (o sea, la existencia y realidad del negador. Así), esta (declaración) (etad) (postulando que) "el Próspero y Afortunado Señor (bhagavān), cuya forma (mūrtiḥ) es una Realidad eternamente establecida (ādi-siddha) (y) el propio (sva) Prakāśa o Luz (prakāśa), (en verdad) existe (asti... iti)" (es) tácitamente (anakṣaram) expresada (uktam) inclusive (api) por alguien que se alza (uditena) para negar(lo) (pratiṣedhāya)|

Esta (cuestión) (etad) aparecerá (más tarde) (bhaviṣyati) también (ca) (en la primera mitad del primer verso de la 16ta estrofa), aquí (atra) dentro (antare), (en otras palabras, dentro de esta misma sección):

"(No hay) ninguna (na tu) (cesación de ese) estado o naturaleza (bhāvaḥ) interna (antarmukhaḥ) que (yaḥ... iti)..."

De este modo (evam), esta (anena) (escritura) por cierto (ca) que describe (abhidadhatā) "al (Supremo) Principio (tattvam) (denominado) Śaṅkara --Śiva o el Señor-- (śaṅkaram), que consiste (ātmakam) en la propia (sva) naturaleza esencial (sva-bhāva), (que es tanto) trascendente (uttīrṇam) (como) inmanente (mayam) en el universo (viśva... viśva), (y) que produce (kāri) la manifestación (sarga), disolución (saṁhāra), etc. (ādi) de (ese mismo) universo (viśva)". En consecuencia (itas), eso (tad) que (yad) es reverenciado o adorado (upāsyam) en todas (sarveṣu) (las doctrinas que tratan sobre) el Señor Supremo o Parameśvara (parameśvareṣu) no (es) nada (na adhikam) más que el principio (tattvāt) del Spanda (spanda). (Y) esa (tad) diversidad (vaicitryam) de adoraciones (upāsā) se manifiesta destellantemente (ābhāsyate) sólo (kevalam) a causa de (vaśena eva) Su (etad) Libertad Absoluta (svātantrya)|

De hecho (vastutas tu), Esto --es decir, el universo-- (etad) (es) enteramente (aśeṣam) sólo (eva) la esencia (sāram) de (Su) Poder (vīrya). Este (tema) (etad) (ha sido) explicado (pratipāditam) también (api) de manera indirecta (bhaṅgyā) (en el primer verso de la primera estrofa de la segunda sección de esta escritura:)

"Prendiéndose (ākramya) de esa (tad) Fuerza (balam), los Mantra-s (mantrāḥ)21 , llenos (śālinaḥ) del poder (bala) omnisciente (sarvajña)..."

De esta manera (evaṁ ca), no hay (na kaścid) lugar (avakāśaḥ) para la antedicha (ukta) objeción (codya)|

(Que las personas) inteligentes (sacetasaḥ) (que sean) desinteresadas (amatsarāḥ) y (ca) libres de arrogancia (anavaliptāḥ) examinen e investiguen (vicinvantu)22  por sí mismas (svayam) la diferencia (antaram) (entre) lo que (yad) (está) siendo explicado (vyākhyāyi) por todos (sarvaiḥ) los otros (anyaiḥ) autores (kridbhiḥ) de comentarios (vivṛti) y (ca) lo que (yad) ha sido expuesto (vyākriyate), en pequeña medida (kiñcid), por nosotros (asmābhiḥ), sobre una venerable (escritura) (śrī) tal como (etādṛśeṣu) las Spandakārikā-s o Spandasūtra-s --los aforismos que versan sobre el principio del Spanda-- (spandasūtreṣu), que son como (prāyeṣu) gemas (ratna) del pensamiento (cintā). Sin embargo (tu), esa (diferencia) (tad) no (na) es mostrada o explicada (pradarśyate) abiertamente (udghāṭya) por nosotros (asmābhiḥ), (en definitiva,) palabra por palabra (pratipadam), (no sea) que nos topemos con el problema o infortunio (āpatteḥ) (de terminar componiendo un) libro (grantha) (dotado de) una voluminosa y pesada argumentación (gaurava)||2||

1  El sentido o significado es que, al igual que un montón de arcilla desaparece cuando se hace la vasija a partir de él, así también la aparición del mundo debería provocar que el Señor desapareciese también. Obviamente, tal desaparición es sólo aparente pues la arcilla está aún allí al igual que el Señor.Retornar

2  La palabra "prasaṅga" significa también "acaecimiento de una posibilidad, contingencia, etc.". De este modo, el término "dvaitaprasaṅgaḥ" podría haberse traducido alternativamente así: "(existiría) el acaecimiento de una posibilidad de dualismo" o bien "(existiría) la contingencia del dualismo", etc.Retornar

3  En otras palabras, "no está manifiesto " y no "no existe", porque en realidad "todo siempre existe" ya que nace desde la mismísima Existencia Suprema. Cuando algo se ha manifestado desde esta Luz de la Conciencia, se vuelve perceptible para el Señor (Tú), y cuando no está manifiesto, esa misma cosa reposa como la Luz pura de la Conciencia en Su Ser, o sea, en Tu Ser. Sencillo.Retornar

4  En definitiva, "cuya esencia es la Luz de la Conciencia".Retornar

5  Un "diferenciador" (viśeṣaṇa) es en la gramática sánscrita una palabra que particulariza o define a otra palabra, a la cual se la conoce como "viśeṣya". En este caso, no son meras palabras sino frases enteras que actúan como viśeṣaṇa y viśeṣya, respectivamente.Retornar

6  En otras palabras, el mundo aparece como tal, o sea, como un objeto conocible o manifiesto. En consecuencia, este objeto llamado "el mundo entero" nunca puede velar al Sujeto Supremo de quien nace. Éste es el significado, en mi opinión.Retornar

7  En definitiva, "¿De dónde proviene el surgimiento del mundo?".Retornar

8  A Pradhāna también se lo denomina "Prakṛti" (para más información, ver tattva 13 en el Cuadro de tattva-s). Aunque el Trika no lo haga, algunos sistemas consideran que Pradhāna es la causa del mundo. Lo mismo es cierto respecto a los Paramāṇu-s o átomos (mónadas). Algunos sistemas postulan que el mundo es la creación de esos átomos (para más información sobre los diversos sistemas filosóficos, ver documentos de Primeros Pasos).Retornar

9  El término "hṛdayabīja" es también el nombre del sagrado mantra "Sauḥ".Retornar

10  El sentido aquí es que Él manifiesta la "materia" de la cual se compone este universo material, "materializando" Su esencia.Retornar

11  Al igual que el reflejo de una ciudad en un espejo, que aunque no diferente de la ciudad original, parece diferente.Retornar

12  Sin el soporte de Prakāśa o Luz, la existencia del vacío no puede ser probada de manera suficiente.Retornar

13  El "Svacchanda" es una escritura tántrica a la cual el sistema Trika considera sagrada. De aquí que se la llame a menudo "Svacchandatantra". Como muchas otras obras tántricas, consiste en un diálogo entre Śiva (que actúa como el guru o preceptor espiritual) y Śakti --la diosa-- (que actúa como Su discípula).Retornar

14  "Viśva" quiere decir también "todos". Por lo tanto, la traducción "con todos los poderes engarzados (como si fuesen joyas)" es igualmente posible aquí.Retornar

15  Esperarías "ācāryeṇa" (por el preceptor) y no en número plural: "ācāryabhiḥ" (por los preceptores), porque el texto se está refiriendo a un preceptor (Utpaladeva, en este caso). Sin embargo, parece ser una práctica común declinar los substantivos "ācārya", "guru", etc. en plural, especialmente cuando se agregan también al compuesto los adjetivos "śrī" o "śrīmat" --venerable, grande, etc.--.Retornar

16  Hay dos traducciones alternativas si consideras la frase "jayatyapūrvā" como "jayati apurvā" en vez de "jayatī apūrvā" (tal como la consideré en la traducción de arriba; nota que "jayatī" --victoriosa-- es el participio presente, femenino, derivado de la raíz "ji" --ser victorioso, triunfar, etc.--; por supuesto, el género de este participio concuerda con el del compuesto "parameśvaratā", que es también femenino). Estas interpretaciones alternativas son posibles ya que el autor optó por usar la 4ta Regla Primaria del Sandhi o combinación de Vocales y reemplazar la "ī" o "i" original (ignoro cuál) por la "y" (tal vez hizo esto adrede, ¿quién sabe?). Bien, si la palabra fuese "jayati", la oración diría: "Oh Señor (īśaḥ) de todo (sarva), Tu (tava) sin precedentes (apūrvā) condición de Supremo (parama) Señorío (īśvaratā), la cual (siempre) triunfa (jayati), (está) desprovista (śūnyā) de algo (yad) sobre lo cual reinar o gobernar (īśitavya)". Asimismo, la palabra "jayati" puede ser tomada como una especie de Imperativo, en el sentido de "¡gloria a!" o "¡larga vida para!". Por consiguiente, el texto podría interpretarse también de esta forma: "Oh Señor (īśaḥ) de todo (sarva), ¡gloria a (jayati) Tu (tava) sin precedentes (apūrvā) condición de Supremo (parama) Señorío (īśvaratā), la cual está desprovista (śūnyā) de algo (yad) sobre lo cual reinar o gobernar (īśitavya)!". Como ves, existen varias traducciones posibles de las palabras de Utpaladeva.Retornar

17  Se refiere a los dos supremos tattva-s o categorías (Sadāśiva e Īśvara) que surgen de Śiva (el Señor). Para más información, consulta el Cuadro de Tattva-s.Retornar

18  Huelga decir que con "Tus devotos o seguidores", el autor no se está refiriendo "exclusivamente" a "śaiva-s" o seguidores de la célebre deidad llamada Śiva. El autor está hablando aquí del "Señor Supremo" y no de una particular deidad. En Trika (Shaivismo no dual de Cachemira) el término "Śiva" se usa para designar al Más Alto Ser. De ninguna manera el Trika está hablando del viejo Śiva "Purāṇico" (un dios personal que usa un taparrabos y se sienta sobre una piel de tigre, acerca de quien puedes leer en antiguos textos tal como el "Śivapurāṇa"). Durante los siglos que mediaron, desde los tiempos cuando se escribieron los Purāṇa-s hasta el nacimiento del Trika, el concepto de "Śiva" se desarrolló desde una deidad antropomórfica hasta la Realidad sin forma sobre la cual trata el sistema Trika. Debes comprender esto o la verdad contenida en el Trika siempre permanecerá fuera de tu alcance. Además, si Śiva no fuese considerado en Trika como el Más Elevado Señor sino como una mera deidad personal, los seguidores de cualquier otra deidad (Viṣṇu, Gaṇeśa, etc.) se quedarían afuera, lo cual es totalmente absurdo. Por lo tanto, con "Tus devotos o seguidores", Utpaladeva quiere decir "esas personas que están genuinamente orientadas hacia lo espiritual".Retornar

19  Nimīlanasamādhi es esa Perfecta Concentración en cual tus sentidos están cerrados para el mundo externo y alcanzas completa unidad con el Ser interior (el Testigo). Por el otro lado, Unmīlanasamādhi es esa Concentración Perfecta en la cual tus sentidos están plenamente abiertos y percibes al mundo entero como una forma de Śiva, tu propio Ser recóndito. Obviamente, estos estados "sólo" se logran mediante la divina dispensación o gracia. Si no hay gracia divina, no los alcanzarás, no importa cuán resuelto puedas estar. Y es un gran yogī el que merece ese favor divino. De este modo, el sabio Kṣemarāja está hablando de un yogī grandemente experimentado y dotado de suprema sabiduría y desapego, y no de cualquier mero buscador.Retornar

20  La siguiente frase está en Locativo absoluto (una especial estructura gramatical en Sánscrito), por eso es que tuve que agregar "aun cuando" al comienzo para darle una estructura lógica en castellano. De igual forma, voy a escribir las palabras originales, en suma, sin declinarlas en caso Locativo, entre doble guión (-- --) para hacer mi traducción aún más transparente. Lee los documentos de Declinación para obtener más información acerca del caso Locativo. Y si te estás preguntando, ¿qué diablos es un Locativo absoluto? Bien, en Sánscrito existe algo llamado "construcción absoluta" (ya sea en los casos Locativo o Genitivo). ¿Qué es eso? Escucha la definición técnica:

"Cuando el participio concuerda con un sujeto que es distinto del sujeto del verbo, la frase está en construcción absoluta".

Un sencillo ejemplo: "Mūle hate hataṁ sarvam", lo cual se traduce "literalmente" de esta manera: "En la raíz (mūle), en la que ha sido matada (hate), matado (hatam) todo (sarvam)". El sujeto principal (es decir, el sujeto del verbo) es "sarvam" (todo), y su verbo es "hatám" (sí, lo admito, esto es un participio pasado de la raíz "han"-"matar", pero es la forma clásica de escribir en Sánscrito, lo cual me evita tener que tomarme el trabajo de conjugar el verbo "han", ¿comprendes?). A su vez, la palabra "raíz" es "mūlam" y el participio que concuerda con ella es el primer "hatám" (matada), el cual se muestra ahora así en la oración: "hate". Muy bien, como el primer "hatám" (el participio) concuerda con un sujeto ("mūlam") que es diferente del sujeto ("sarvam") del verbo (el segundo "hatám" en este caso), tienes que declinar tanto al participio como al sujeto con el cual concuerda en Locativo. Entonces, en vez de "mūlam" y "hatám", pones "mūle" y "hate" (caso Locativo). Por supuesto, no puedes traducir la oración literalmente porque no tiene ningún sentido. De este modo, deberías agregar "aun cuando, cuando, mientras, puesto que, etc." a la oración, según el contexto, para darle estructura en castellano, ¿entendido? Por todo ello, la traducción de "Mūle hate hataṁ sarvam" sería:

"(Cuando) la raíz --mūla-- (mūle) ha sido matada --hatá-- (hate), se ha destruido (hatam) todo (sarvam)".

Nota que traduje "hatám" como "se ha destruido" para evitar la redundancia. También observa como agregué entre doble guión las formas crudas originales de la palabras, o sea, sin declinarlas en Locativo. Por el otro lado, en algunos casos, no puedo usar la construcción absoluta (oh, es largo de explicar el por qué) y tengo que escribir la frase con "yadā" (cuando) y conjugar correctamente, al menos una vez. Ahora, suponte que no pueda usar la construcción absoluta para expresar la oración anterior. Correcto... tendré que escribir entonces todo de esta manera:

"Yadā mūlaṁ hanyate hataṁ sarvam" - "Cuando (yadā) la raíz (mūlam) ha sido matada (hanyate), se ha destruido (hatam) todo (sarvam)".

Demasiado largo si se la compara con "Mūle hate hataṁ sarvam". Encima de eso, tuve que conjugar la raíz "han" (matar) en Voz Pasiva, 3ra Persona del singular ("hanyate")... ¡qué complicado para un novato en Sánscrito como yo! Por esa razón, es mejor usar construcciones absolutas cuando sea posible. Existe un Genitivo absoluto también, al cual se lo utiliza generalmente bajo las mismas circunstancias que el Locativo absoluto, pero tiene sus propias particularidades de todas maneras. Oh, esto es algo que no puedo explicar aquí, obviamente. Bien, si no comprendiste nada, no te preocupes por ello, pues este tema es un tanto extraño. Sólo confía en mí, por favor.Retornar

21  Con "Mantra-s", el autor de la estrofa no se está refiriendo "exclusivamente" a las palabras sagradas (las cuales, técnicamente hablando, no son mantra-s tampoco... oh bien, un tema demasiado largo para explicarlo en una simple nota), sino a los experimentadores del quinto tattva o categoría (Sadvidyā). Para más información, ver Cuadro de Tattva-s.Retornar

22  "Vicinvantu" es la 3ra Persona plural, Modo Imperativo, del verbo "vici" (examinar, investigar). En realidad, "vicinvantu" significa "qué... examinen e investiguen", pero tuve que poner ese "qué" al principio de la oración por conveniencia ya que la estructura de oración en Sánscrito es muy distinta de la de la lengua castellana.Retornar

al inicio


 Información adicional

Gabriel Pradīpaka

Este documento ha sido concebido por Gabriel Pradīpaka, uno de los dos fundadores de este sitio, y guru espiritual versado en idioma Sánscrito y filosofía Trika.

Para mayor información sobre Sánscrito, Yoga y Filosofía India; o si quieres hacerme algún comentario, preguntar algo o corregir algún error, siéntete libre de contactarnos: Ésta es nuestra dirección de correo.



Regresa a Introducción Top  Sigue leyendo I. 3-5

Publica tu comentario

Para publicar un comentario, por favor regístrate o ingresa.