Sanskrit & Trika Shaivism (English-Home)

जावास्क्रिप्ट अक्षम है! इस लिंक की जाँच करें!


 अष्टाध्यायी - व्याख्या

अध्याय ८ - उपध्याय २


 Introduction

This is the eigth chapter/second subchapter out of eight chapters/thirty-two subchapters अष्टाध्यायी consists of.

This work was written by the greatest Sanskrit grammarian of all time: Pāṇini, who lived about 500BCE in India.

This अष्टाध्यायी contains the entire set of rules controlling Sanskrit grammar. It is required reading for all Sanskrit scholars and also for those who want to go deep at Sanskrit grammar.

Now read अष्टाध्यायी and experience Supreme Delight.

Important: All that is in brackets and italicized within the translation has been added by me in order to complete the sense of a particular phrase or sentence. In turn, all that is between double hyphen (--...--) constitutes clarifying further information also added by me.

top


 Aphorisms 1-10

८.२.१ पूर्वत्रासिद्धम्।

8.2.1 Pūrvatrāsiddham|

Untranslated yet.

No explanation yet.


८.२.२ नलोपः सुप्स्वरसञ्ज्ञातुग्विधिषु कृति।

8.2.2 Nalopaḥ supsvarasañjñātugvidhiṣu kṛti|

Untranslated yet.

No explanation yet.


८.२.३ न मु ने।

8.2.3 Na mu ne|

Untranslated yet.

No explanation yet.


८.२.४ उदात्तस्वरितयोर्यणः स्वरितोऽनुदात्तस्य।

8.2.4 Udāttasvaritayoryaṇaḥ svarito'nudāttasya|

Untranslated yet.

No explanation yet.


८.२.५ एकादेश उदात्तेनोदात्तः।

8.2.5 Ekādeśa udāttenodāttaḥ|

Untranslated yet.

No explanation yet.


८.२.६ स्वरितो वाऽनुदात्ते पदादौ।

8.2.6 Svarito vā'nudātte padādau|

Untranslated yet.

No explanation yet.


८.२.७ नलोपः प्रातिपदिकान्तस्य।

8.2.7 Nalopaḥ prātipadikāntasya|

Untranslated yet.

No explanation yet.


८.२.८ न ङिसम्बुद्ध्योः।

8.2.8 Na ṅisambuddhyoḥ|

Untranslated yet.

No explanation yet.


८.२.९ मादुपधायाश्च मतोर्वोऽयवादिभ्यः।

8.2.9 Mādupadhāyāśca matorvo'yavādibhyaḥ|

Untranslated yet.

No explanation yet.


८.२.१० झयः।

8.2.10 Jhayaḥ|

Untranslated yet.

No explanation yet.

top


 Aphorisms 11-20

८.२.११ सञ्ज्ञायाम्।

8.2.11 Sañjñāyām|

Untranslated yet.

No explanation yet.


८.२.१२ आसन्दीवदष्ठीवच्चक्रीवत्कक्षीवद्रुमण्वच्चर्मण्वती।

8.2.12 Āsandīvadaṣṭhīvaccakrīvatkakṣīvadrumaṇvaccarmaṇvatī|

Untranslated yet.

No explanation yet.


८.२.१३ उदन्वानुदधौ च।

8.2.13 Udanvānudadhau ca|

Untranslated yet.

No explanation yet.


८.२.१४ राजन्वान् सौराज्ये।

8.2.14 Rājanvān saurājye|

Untranslated yet.

No explanation yet.


८.२.१५ छन्दसीरः।

8.2.15 Chandasīraḥ|

Untranslated yet.

No explanation yet.


८.२.१६ अनो नुट्।

8.2.16 Ano nuṭ|

Untranslated yet.

No explanation yet.


८.२.१७ नाद्घस्य।

8.2.17 Nādghasya|

Untranslated yet.

No explanation yet.


८.२.१८ कृपो रो लः।

8.2.18 Kṛpo ro laḥ|

Untranslated yet.

No explanation yet.


८.२.१९ उपसर्गस्यायतौ।

8.2.19 Upasargasyāyatau|

Untranslated yet.

No explanation yet.


८.२.२० ग्रो यङि।

8.2.20 Gro yaṅi|

Untranslated yet.

No explanation yet.

top


 Aphorisms 21-30

८.२.२१ अचि विभाषा।

8.2.21 Aci vibhāṣā|

Untranslated yet.

No explanation yet.


८.२.२२ परेश्च घाङ्कयोः।

8.2.22 Pareśca ghāṅkayoḥ|

Untranslated yet.

No explanation yet.


८.२.२३ संयोगान्तस्य लोपः।

8.2.23 Saṁyogāntasya lopaḥ|

Untranslated yet.

No explanation yet.


८.२.२४ रात् सस्य।

8.2.24 Rāt sasya|

Untranslated yet.

No explanation yet.


८.२.२५ धि च।

8.2.25 Dhi ca|

Untranslated yet.

No explanation yet.


८.२.२६ झलो झलि।

8.2.26 Jhalo jhali|

Untranslated yet.

No explanation yet.


८.२.२७ ह्रस्वादङ्गात्।

8.2.27 Hrasvādaṅgāt|

Untranslated yet.

No explanation yet.


८.२.२८ इट ईटि।

8.2.28 Iṭa īṭi|

Untranslated yet.

No explanation yet.


८.२.२९ स्कोः संयोगाद्योरन्ते च।

8.2.29 Skoḥ saṁyogādyorante ca|

Untranslated yet.

No explanation yet.


८.२.३० चोः कुः।

8.2.30 coḥ kuḥ|

Untranslated yet.

No explanation yet.

top


 Aphorisms 31-40

८.२.३१ हो ढः।

8.2.31 Ho ḍhaḥ|

Untranslated yet.

No explanation yet.


८.२.३२ दादेर्धातोर्घः।

8.2.32 Dāderdhātorghaḥ|

Untranslated yet.

No explanation yet.


८.२.३३ वा द्रुहमुहष्णुहष्णिहाम्।

8.2.33 Vā druhamuhaṣṇuhaṣṇihām|

Untranslated yet.

No explanation yet.


८.२.३४ नहो धः।

8.2.34 Naho dhaḥ|

Untranslated yet.

No explanation yet.


८.२.३५ आहस्थः।

8.2.35 Āhasthaḥ|

Untranslated yet.

No explanation yet.


८.२.३६ व्रश्चभ्रस्जसृजमृजयजराजभ्राजच्छशां षः।

8.2.36 Vraścabhrasjasṛjamṛjayajarājabhrājacchaśāṁ ṣaḥ|

Untranslated yet.

No explanation yet.


८.२.३७ एकाचो बशो भष् झषन्तस्य स्ध्वोः।

8.2.37 Ekāco baśo bhaṣ jhaṣantasya sdhvoḥ|

Untranslated yet.

No explanation yet.


८.२.३८ दधस्तथोश्च।

8.2.38 Dadhastathośca|

Untranslated yet.

No explanation yet.


८.२.३९ झलां जशोऽन्ते।

8.2.39 Jhalāṁ jaśo'nte|

Untranslated yet.

No explanation yet.


८.२.४० झषस्तथोर्धोऽधः।

8.2.40 Jhaṣastathordho'dhaḥ|

Untranslated yet.

No explanation yet.

top


 Aphorisms 41-50

८.२.४१ षढोः कः सि।

8.2.41 Ṣaḍhoḥ kaḥ si|

Untranslated yet.

No explanation yet.


८.२.४२ रदाभ्यां निष्ठातो नः पूर्वस्य च दः।

8.2.42 Radābhyāṁ niṣṭhāto naḥ pūrvasya ca daḥ|

Untranslated yet.

No explanation yet.


८.२.४३ संयोगादेरातो धातोर्यण्वतः।

8.2.43 Saṁyogāderāto dhātoryaṇvataḥ|

Untranslated yet.

No explanation yet.


८.२.४४ ल्वादिभ्यः।

8.2.44 Lvādibhyaḥ|

Untranslated yet.

No explanation yet.


८.२.४५ ओदितश्च।

8.2.45 Oditaśca|

Untranslated yet.

No explanation yet.


८.२.४६ क्षियो दीर्घात्।

8.2.46 Kṣiyo dīrghāt|

Untranslated yet.

No explanation yet.


८.२.४७ श्योऽस्पर्शे।

8.2.47 Śyo'sparśe|

Untranslated yet.

No explanation yet.


८.२.४८ अञ्चोऽनपादाने।

8.2.48 Añco'napādāne|

Untranslated yet.

No explanation yet.


८.२.४९ दिवोऽविजिगीषायाम्।

8.2.49 Divo'vijigīṣāyām|

Untranslated yet.

No explanation yet.


८.२.५० निर्वाणोऽवाते।

8.2.50 Nirvāṇo'vāte|

Untranslated yet.

No explanation yet.

top


 Aphorisms 51-60

८.२.५१ शुषः कः।

8.2.51 Śuṣaḥ kaḥ|

Untranslated yet.

No explanation yet.


८.२.५२ पचो वः।

8.2.52 Paco vaḥ|

Untranslated yet.

No explanation yet.


८.२.५३ क्षायो मः।

8.2.53 Kṣāyo maḥ|

Untranslated yet.

No explanation yet.


८.२.५४ प्रस्त्योऽन्यतरस्याम्।

8.2.54 Prastyo'nyatarasyām|

Untranslated yet.

No explanation yet.


८.२.५५ अनुपसर्गात् फुल्लक्षीबकृशोल्लाघाः।

8.2.55 Anupasargāt phullakṣībakṛśollāghāḥ|

Untranslated yet.

No explanation yet.


८.२.५६ नुदविदोन्दत्राघ्राह्रीभ्योऽन्यतरस्याम्।

8.2.56 Nudavidondatrāghrāhrībhyo'nyatarasyām|

Untranslated yet.

No explanation yet.


८.२.५७ न ध्याख्यापॄमूर्छिमदाम्।

8.2.57 Na dhyākhyāpṝmūrchimadām|

Untranslated yet.

No explanation yet.


८.२.५८ वित्तो भोगप्रत्यययोः।

8.2.58 Vitto bhogapratyayayoḥ|

Untranslated yet.

No explanation yet.


८.२.५९ भित्तं शकलम्।

8.2.59 Bhittaṁ śakalam|

Untranslated yet.

No explanation yet.


८.२.६० ऋणमाधमर्ण्ये।

8.2.60 Ṛṇamādhamarṇye|

Untranslated yet.

No explanation yet.

top


 Aphorisms 61-70

८.२.६१ नसत्तनिषत्तानुत्तप्रतूर्तसूर्तगूर्तानि छन्दसि।

8.2.61 Nasattaniṣattānuttapratūrtasūrtagūrtāni chandasi|

Untranslated yet.

No explanation yet.


८.२.६२ क्विन्प्रत्ययस्य कुः।

8.2.62 Kvinpratyayasya kuḥ|

Untranslated yet.

No explanation yet.


८.२.६३ नशेर्वा।

8.2.63 Naśervā|

Untranslated yet.

No explanation yet.


८.२.६४ मो नो धातोः।

8.2.64 Mo no dhātoḥ|

Untranslated yet.

No explanation yet.


८.२.६५ म्वोश्च।

8.2.65 Mvośca|

Untranslated yet.

No explanation yet.


८.२.६६ ससजुषो रुः।

8.2.66 Sasajuṣo ruḥ|

Untranslated yet.

No explanation yet.


८.२.६७ अवयाःश्वेतवाःपुरोडाश्च।

8.2.67 Avayāḥśvetavāḥpuroḍāśca|

Untranslated yet.

No explanation yet.


८.२.६८ अहन्।

8.2.68 Ahan|

Untranslated yet.

No explanation yet.


८.२.६९ रोऽसुपि।

8.2.69 Ro'supi|

Untranslated yet.

No explanation yet.


८.२.७० अम्नरूधरवरित्युभयथा छन्दसि।

8.2.70 Amnarūdharavarityubhayathā chandasi|

Untranslated yet.

No explanation yet.

top


 Aphorisms 71-80

८.२.७१ भुवश्च महाव्याहृतेः।

8.2.71 Bhuvaśca mahāvyāhṛteḥ|

Untranslated yet.

No explanation yet.


८.२.७२ वसुस्रंसुध्वंस्वनडुहां दः।

8.2.72 Vasusraṁsudhvaṁsvanaḍuhāṁ daḥ|

Untranslated yet.

No explanation yet.


८.२.७३ तिप्यनस्तेः।

8.2.73 Tipyanasteḥ|

Untranslated yet.

No explanation yet.


८.२.७४ सिपि धातो रुर्वा।

8.2.74 Sipi dhāto rurvā|

Untranslated yet.

No explanation yet.


८.२.७५ दश्च।

8.2.75 Daśca|

Untranslated yet.

No explanation yet.


८.२.७६ र्वोरुपधाया दीर्घ इकः।

8.2.76 Rvorupadhāyā dīrgha ikaḥ|

Untranslated yet.

No explanation yet.


८.२.७७ हलि च।

8.2.77 Hali ca|

Untranslated yet.

No explanation yet.


८.२.७८ उपधायां च।

8.2.78 Upadhāyāṁ ca|

Untranslated yet.

No explanation yet.


८.२.७९ न भकुर्छुराम्।

8.2.79 Na bhakurchurām|

Untranslated yet.

No explanation yet.


८.२.८० अदसोऽसेर्दादु दो मः।

8.2.80 Adaso'serdādu do maḥ|

Untranslated yet.

No explanation yet.

top


 Aphorisms 81-90

८.२.८१ एत ईद्बहुवचने।

8.2.81 Eta īdbahuvacane|

Untranslated yet.

No explanation yet.


८.२.८२ वाक्यस्य टेः प्लुत उदात्तः।

8.2.82 Vākyasya ṭeḥ pluta udāttaḥ|

Untranslated yet.

No explanation yet.


८.२.८३ प्रत्यभिवादेअशूद्रे।

8.2.83 Pratyabhivādeaśūdre|

Untranslated yet.

No explanation yet.


८.२.८४ दूराद्धूते च।

8.2.84 Dūrāddhūte ca|

Untranslated yet.

No explanation yet.


८.२.८५ हैहेप्रयोगे हैहयोः।

8.2.85 Haiheprayoge haihayoḥ|

Untranslated yet.

No explanation yet.


८.२.८६ गुरोरनृतोऽनन्त्यस्याप्येकैकस्य प्राचाम्।

8.2.86 Guroranṛto'nantyasyāpyekaikasya prācām|

Untranslated yet.

No explanation yet.


८.२.८७ ओमभ्यादाने।

8.2.87 Omabhyādāne|

Untranslated yet.

No explanation yet.


८.२.८८ ये यज्ञकर्मणि।

8.2.88 Ye yajñakarmaṇi|

Untranslated yet.

No explanation yet.


८.२.८९ प्रणवष्टेः।

8.2.89 Praṇavaṣṭeḥ|

Untranslated yet.

No explanation yet.


८.२.९० याज्याऽन्तः।

8.2.90 Yājyā'ntaḥ|

Untranslated yet.

No explanation yet.

top


 Aphorisms 91-100

८.२.९१ ब्रूहिप्रेस्यश्रौषड्वौषडावहानामादेः।

8.2.91 Brūhipresyaśrauṣaḍvauṣaḍāvahānāmādeḥ|

Untranslated yet.

No explanation yet.


८.२.९२ अग्नीत्प्रेषणे परस्य च।

8.2.92 Agnītpreṣaṇe parasya ca|

Untranslated yet.

No explanation yet.


८.२.९३ विभाषा पृष्टप्रतिवचने हेः।

8.2.93 Vibhāṣā pṛṣṭaprativacane heḥ|

Untranslated yet.

No explanation yet.


८.२.९४ निगृह्यानुयोगे च।

8.2.94 Nigṛhyānuyoge ca|

Untranslated yet.

No explanation yet.


८.२.९५ आम्रेडितं भर्त्सने।

8.2.95 Āmreḍitaṁ bhartsane|

Untranslated yet.

No explanation yet.


८.२.९६ अङ्गयुक्तं तिङ् आकाङ्क्षम्।

8.2.96 Aṅgayuktaṁ tiṅ ākāṅkṣam|

Untranslated yet.

No explanation yet.


८.२.९७ विचार्यमाणानाम्।

8.2.97 Vicāryamāṇānām|

Untranslated yet.

No explanation yet.


८.२.९८ पूर्वं तु भाषायाम्।

8.2.98 Pūrvaṁ tu bhāṣāyām|

Untranslated yet.

No explanation yet.


८.२.९९ प्रतिश्रवणे च।

8.2.99 Pratiśravaṇe ca|

Untranslated yet.

No explanation yet.


८.२.१०० अनुदात्तं प्रश्नान्ताभिपूजितयोः।

8.2.100 Anudāttaṁ praśnāntābhipūjitayoḥ|

Untranslated yet.

No explanation yet.

top


 Aphorisms 101-108

८.२.१०१ चिदिति चोपमाऽर्थे प्रयुज्यमाने।

8.2.101 Ciditi copamā'rthe prayujyamāne|

Untranslated yet.

No explanation yet.


८.२.१०२ उपरिस्विदासीदिति च।

8.2.102 Uparisvidāsīditi ca|

Untranslated yet.

No explanation yet.


८.२.१०३ स्वरितमाम्रेडितेऽसूयासम्मतिकोपकुत्सनेषु।

8.2.103 Svaritamāmreḍite'sūyāsammatikopakutsaneṣu|

Untranslated yet.

No explanation yet.


८.२.१०४ क्षियाऽऽशीःप्रैषेषु तिङ् आकाङ्क्षम्।

8.2.104 Kṣiyā''śīḥpraiṣeṣu tiṅ ākāṅkṣam|

Untranslated yet.

No explanation yet.


८.२.१०५ अनन्त्यस्यापि प्रश्नाख्यानयोः।

8.2.105 Anantyasyāpi praśnākhyānayoḥ|

Untranslated yet.

No explanation yet.


८.२.१०६ प्लुतावैच इदुतौ।

8.2.106 Plutāvaica idutau|

Untranslated yet.

No explanation yet.


८.२.१०७ एचोऽप्रगृह्यस्यादूराद्धूते पूर्वस्यार्धस्यादुत्तरस्येदुतौ।

8.2.107 Eco'pragṛhyasyādūrāddhūte pūrvasyārdhasyāduttarasyedutau|

Untranslated yet.

No explanation yet.


८.२.१०८ तयोर्य्वावचि संहितायाम्।

8.2.108 Tayoryvāvaci saṁhitāyām|

Untranslated yet.

No explanation yet.


EXPLANATION IS IN PROGRESS WITH NO POLISHING YET

top


 Further Information

Gabriel Pradīpaka

This document was conceived by Gabriel Pradīpaka, one of the two founders of this site, and spiritual guru conversant with Sanskrit language and Trika philosophy.

For further information about Sanskrit, Yoga and Indian Philosophy; or if you simply want to comment, ask a question or correct a mistake, feel free to contact us: This is our e-mail address.



Back to अध्याय ८ - उपध्याय १ Top  Continue to read अध्याय ८ - उपध्याय ३

अपनी टिप्पणी पोस्ट करें

टिप्पणी पोस्ट करने के लिए कृपया रजिस्टर, या लॉग इन करें.