Sanskrit & Trika Shaivism (English-Home)

जावास्क्रिप्ट अक्षम है! इस लिंक की जाँच करें!


 अष्टाध्यायी - व्याख्या

अध्याय २ - उपध्याय ३


 Introduction

This is the second chapter/third subchapter out of eight chapters/thirty-two subchapters अष्टाध्यायी consists of.

This work was written by the greatest Sanskrit grammarian of all time: Pāṇini, who lived about 500BCE in India.

This अष्टाध्यायी contains the entire set of rules controlling Sanskrit grammar. It is required reading for all Sanskrit scholars and also for those who want to go deep at Sanskrit grammar.

Now read अष्टाध्यायी and experience Supreme Delight.

Important: All that is in brackets and italicized within the translation has been added by me in order to complete the sense of a particular phrase or sentence. In turn, all that is between double hyphen (--...--) constitutes clarifying further information also added by me.

top


 Aphorisms 1-10

२.३.१ अनभिहिते।

2.3.1 Anabhihite|

Untranslated yet.

No explanation yet.


२.३.२ कर्मणि द्वितीया।

2.3.2 Karmaṇi dvitīyā|

Untranslated yet.

No explanation yet.


२.३.३ तृतीया च होश्छन्दसि।

2.3.3 Tṛtīyā ca hośchandasi|

Untranslated yet.

No explanation yet.


२.३.४ अन्तराऽन्तरेण युक्ते।

2.3.4 Antarā'ntareṇa yukte|

Untranslated yet.

No explanation yet.


२.३.५ कालाध्वनोरत्यन्तसंयोगे।

2.3.5 Kālādhvanoratyantasaṁyoge|

Untranslated yet.

No explanation yet.


२.३.६ अपवर्गे तृतीया।

2.3.6 Apavarge tṛtīyā|

Untranslated yet.

No explanation yet.


२.३.७ सप्तमीपञ्चम्यौ कारकमध्ये।

2.3.7 Saptamīpañcamyau kārakamadhye|

Untranslated yet.

No explanation yet.


२.३.८ कर्मप्रवचनीययुक्ते द्वितीया।

2.3.8 Karmapravacanīyayukte dvitīyā|

Untranslated yet.

No explanation yet.


२.३.९ यस्मादधिकं यस्य चेश्वरवचनं तत्र सप्तमी।

2.3.9 Yasmādadhikaṁ yasya ceśvaravacanaṁ tatra saptamī|

Untranslated yet.

No explanation yet.


२.३.१० पञ्चमी अपाङ्परिभिः।

2.3.10 Pañcamī apāṅparibhiḥ|

Untranslated yet.

No explanation yet.

top


 Aphorisms 11-20

२.३.११ प्रतिनिधिप्रतिदाने च यस्मात्।

2.3.11 Pratinidhipratidāne ca yasmāt|

Untranslated yet.

No explanation yet.


२.३.१२ गत्यर्थकर्मणि द्वितीयाचतुर्थ्यौ चेष्टायामनध्वनि।

2.3.12 Gatyarthakarmaṇi dvitīyācaturthyau ceṣṭāyāmanadhvani|

Untranslated yet.

No explanation yet.


२.३.१३ चतुर्थी सम्प्रदाने।

2.3.13 Caturthī sampradāne|

Untranslated yet.

No explanation yet.


२.३.१४ क्रियार्थोपपदस्य च कर्मणि स्थानिनः।

2.3.14 Kriyārthopapadasya ca karmaṇi sthāninaḥ|

Untranslated yet.

No explanation yet.


२.३.१५ तुमर्थाच्च भाववचनात्।

2.3.15 Tumarthācca bhāvavacanāt|

Untranslated yet.

No explanation yet.


२.३.१६ नमःस्वस्तिस्वाहास्वधालंवषड्योगाच्च।

2.3.16 Namaḥsvastisvāhāsvadhālaṁvaṣaḍyogācca|

Untranslated yet.

No explanation yet.


२.३.१७ मन्यकर्मण्यनादरे विभाषाऽप्राणिषु।

2.3.17 Manyakarmaṇyanādare vibhāṣā'prāṇiṣu|

Untranslated yet.

No explanation yet.


२.३.१८ कर्तृकरणयोस्तृतीया।

2.3.18 Kartṛkaraṇayostṛtīyā|

Untranslated yet.

No explanation yet.


२.३.१९ सहयुक्तेऽप्रधाने।

2.3.19 Sahayukte'pradhāne|

Untranslated yet.

No explanation yet.


२.३.२० येनाङ्गविकारः।

2.3.20 Yenāṅgavikāraḥ|

Untranslated yet.

No explanation yet.

top


 Aphorisms 21-30

२.३.२१ इत्थम्भूतलक्षणे।

2.3.21 Itthambhūtalakṣaṇe|

Untranslated yet.

No explanation yet.


२.३.२२ सञ्ज्ञोऽन्यतरस्यां कर्मणि।

2.3.22 Sañjño'nyatarasyāṁ karmaṇi|

Untranslated yet.

No explanation yet.


२.३.२३ हेतौ।

2.3.23 Hetau|

Untranslated yet.

No explanation yet.


२.३.२४ अकर्तर्यृणे पञ्चमी।

2.3.24 Akartaryṛṇe pañcamī|

Untranslated yet.

No explanation yet.


२.३.२५ विभाषा गुणेऽस्त्रियाम्।

2.3.25 Vibhāṣā guṇe'striyām|

Untranslated yet.

No explanation yet.


२.३.२६ षष्ठी हेतुप्रयोगे।

2.3.26 Ṣaṣṭhī hetuprayoge|

Untranslated yet.

No explanation yet.


२.३.२७ सर्वनाम्नस्तृतीया च।

2.3.27 Sarvanāmnastṛtīyā ca|

Untranslated yet.

No explanation yet.


२.३.२८ अपादाने पञ्चमी।

2.3.28 Apādāne pañcamī|

Untranslated yet.

No explanation yet.


२.३.२९ अन्यारादितरर्त्तेदिक्शब्दाञ्चूत्तरपदाजाहियुक्ते।

2.3.29 Anyārāditararttedikśabdāñcūttarapadājāhiyukte|

Untranslated yet.

No explanation yet.


२.३.३० षष्ठ्यतसर्थप्रत्ययेन।

2.3.30 Ṣaṣṭhyatasarthapratyayena|

Untranslated yet.

No explanation yet.

top


 Aphorisms 31-40

२.३.३१ एनपा द्वितीया।

2.3.31 Enapā dvitīyā|

Untranslated yet.

No explanation yet.


२.३.३२ पृथग्विनानानाभिस्तृतीयाऽन्यतरस्याम्।

2.3.32 Pṛthagvinānānābhistṛtīyā'nyatarasyām|

Untranslated yet.

No explanation yet.


२.३.३३ करणे च स्तोकाल्पकृच्छ्रकतिपयस्यासत्त्ववचनस्य।

2.3.33 Karaṇe ca stokālpakṛcchrakatipayasyāsattvavacanasya|

Untranslated yet.

No explanation yet.


२.३.३४ दूरान्तिकार्थैः षष्ठ्यन्यतरस्याम्।

2.3.34 Dūrāntikārthaiḥ ṣaṣṭhyanyatarasyām|

Untranslated yet.

No explanation yet.


२.३.३५ दूरान्तिकार्थेभ्यो द्वितीया च।

2.3.35 Dūrāntikārthebhyo dvitīyā ca|

Untranslated yet.

No explanation yet.


२.३.३६ सप्तम्यधिकरणे च।

2.3.36 Saptamyadhikaraṇe ca|

Untranslated yet.

No explanation yet.


२.३.३७ यस्य च भावेन भावलक्षणम्।

2.3.37 Yasya ca bhāvena bhāvalakṣaṇam|

Untranslated yet.

No explanation yet.


२.३.३८ षष्ठी चानादरे।

2.3.38 Ṣaṣṭhī cānādare|

Untranslated yet.

No explanation yet.


२.३.३९ स्वामीश्वराधिपतिदायादसाक्षिप्रतिभूप्रसूतैश्च।

2.3.39 Svāmīśvarādhipatidāyādasākṣipratibhūprasūtaiśca|

Untranslated yet.

No explanation yet.


२.३.४० आयुक्तकुशलाभ्यां चासेवायाम्।

2.3.40 Āyuktakuśalābhyāṁ cāsevāyām|

Untranslated yet.

No explanation yet.

top


 Aphorisms 41-50

२.३.४१ यतश्च निर्धारणम्।

2.3.41 Yataśca nirdhāraṇam|

Untranslated yet.

No explanation yet.


२.३.४२ पञ्चमी विभक्ते।

2.3.42 Pañcamī vibhakte|

Untranslated yet.

No explanation yet.


२.३.४३ साधुनिपुणाभ्याम् अर्चायां सप्तम्यप्रतेः।

2.3.43 Sādhunipuṇābhyām arcāyāṁ saptamyaprateḥ|

Untranslated yet.

No explanation yet.


२.३.४४ प्रसितोत्सुकाभ्यां तृतीया च।

2.3.44 Prasitotsukābhyāṁ tṛtīyā ca|

Untranslated yet.

No explanation yet.


२.३.४५ नक्षत्रे च लुपि।

2.3.45 Nakṣatre ca lupi|

Untranslated yet.

No explanation yet.


२.३.४६ प्रातिपदिकार्थलिङ्गपरिमाणवचनमात्रे प्रथमा।

2.3.46 Prātipadikārthaliṅgaparimāṇavacanamātre prathamā|

Untranslated yet.

No explanation yet.


२.३.४७ सम्बोधने च।

2.3.47 Sambodhane ca|

Untranslated yet.

No explanation yet.


२.३.४८ साऽऽमन्त्रितम्।

2.3.48 Sā''mantritam|

Untranslated yet.

No explanation yet.


२.३.४९ एकवचनं सम्बुद्धिः।

2.3.49 Ekavacanaṁ sambuddhiḥ|

Untranslated yet.

No explanation yet.


२.३.५० षष्ठी शेषे।

2.3.50 Ṣaṣṭhī śeṣe|

Untranslated yet.

No explanation yet.

top


 Aphorisms 51-60

२.३.५१ ज्ञोऽविदर्थस्य करणे।

2.3.51 Jño'vidarthasya karaṇe|

Untranslated yet.

No explanation yet.


२.३.५२ अधीगर्थदयेशां कर्मणि।

2.3.52 Adhīgarthadayeśāṁ karmaṇi|

Untranslated yet.

No explanation yet.


२.३.५३ कृञः प्रतियत्ने।

2.3.53 Kṛñaḥ pratiyatne|

Untranslated yet.

No explanation yet.


२.३.५४ रुजार्थानां भाववचनानामज्वरेः।

2.3.54 Rujārthānāṁ bhāvavacanānāmajvareḥ|

Untranslated yet.

No explanation yet.


२.३.५५ आशिषि नाथः।

2.3.55 Āśiṣi nāthaḥ|

Untranslated yet.

No explanation yet.


२.३.५६ जासिनिप्रहणनाटक्राथपिषां हिंसायाम्।

2.3.56 Jāsiniprahaṇanāṭakrāthapiṣāṁ hiṁsāyām|

Untranslated yet.

No explanation yet.


२.३.५७ व्यवहृपणोः समर्थयोः।

2.3.57 Vyavahṛpaṇoḥ samarthayoḥ|

Untranslated yet.

No explanation yet.


२.३.५८ दिवस्तदर्थस्य।

2.3.58 Divastadarthasya|

Untranslated yet.

No explanation yet.


२.३.५९ विभाषोपसर्गे।

2.3.59 Vibhāṣopasarge|

Untranslated yet.

No explanation yet.


२.३.६० द्वितीया ब्राह्मणे।

2.3.60 Dvitīyā brāhmaṇe|

Untranslated yet.

No explanation yet.

top


 Aphorisms 61-70

२.३.६१ प्रेष्यब्रुवोर्हविषो देवतासम्प्रदाने।

2.3.61 Preṣyabruvorhaviṣo devatāsampradāne|

Untranslated yet.

No explanation yet.


२.३.६२ चतुर्थ्यर्थे बहुलं छन्दसि।

2.3.62 Caturthyarthe bahulaṁ chandasi|

Untranslated yet.

No explanation yet.


२.३.६३ यजेश्च करणे।

2.3.63 Yajeśca karaṇe|

Untranslated yet.

No explanation yet.


२.३.६४ कृत्वोऽर्थप्रयोगे कालेऽधिकरणे।

2.3.64 Kṛtvo'rthaprayoge kāle'dhikaraṇe|

Untranslated yet.

No explanation yet.


२.३.६५ कर्तृकर्मणोः कृति।

2.3.65 Kartṛkarmaṇoḥ kṛti|

Untranslated yet.

No explanation yet.


२.३.६६ उभयप्राप्तौ कर्मणि।

2.3.66 Ubhayaprāptau karmaṇi|

Untranslated yet.

No explanation yet.


२.३.६७ क्तस्य च वर्तमाने।

2.3.67 Ktasya ca vartamāne|

Untranslated yet.

No explanation yet.


२.३.६८ अधिकरणवाचिनश्च।

2.3.68 Adhikaraṇavācinaśca|

Untranslated yet.

No explanation yet.


२.३.६९ न लोकाव्ययनिष्ठाखलर्थतृनाम्।

2.3.69 Na lokāvyayaniṣṭhākhalarthatṛnām|

Untranslated yet.

No explanation yet.


२.३.७० अकेनोर्भविष्यदाधमर्ण्ययोः।

2.3.70 Akenorbhaviṣyadādhamarṇyayoḥ|

Untranslated yet.

No explanation yet.

top


 Aphorisms 71-73

२.३.७१ कृत्यानां कर्तरि वा।

2.3.71 Kṛtyānāṁ kartari vā|

Untranslated yet.

No explanation yet.


२.३.७२ तुल्यार्थैरतुलोपमाभ्यां तृतीयाऽन्यतरस्याम्।

2.3.72 Tulyārthairatulopamābhyāṁ tṛtīyā'nyatarasyām|

Untranslated yet.

No explanation yet.


२.३.७३ चतुर्थी चाशिष्यायुष्यमद्रभद्रकुशलसुखार्थहितैः।

2.3.73 Caturthī cāśiṣyāyuṣyamadrabhadrakuśalasukhārthahitaiḥ|

Untranslated yet.

No explanation yet.


EXPLANATION IS IN PROGRESS WITH NO POLISHING YET

top


 Further Information

Gabriel Pradīpaka

This document was conceived by Gabriel Pradīpaka, one of the two founders of this site, and spiritual guru conversant with Sanskrit language and Trika philosophy.

For further information about Sanskrit, Yoga and Indian Philosophy; or if you simply want to comment, ask a question or correct a mistake, feel free to contact us: This is our e-mail address.



Back to अध्याय २ - उपध्याय २ Top  Continue to read अध्याय २ - उपध्याय ४

अपनी टिप्पणी पोस्ट करें

टिप्पणी पोस्ट करने के लिए कृपया रजिस्टर, या लॉग इन करें.