Sanskrit & Trika Shaivism (Español-Home)

¡Javascript está deshabilitado! ¡Revisa este enlace!


 Parātrīśikāvivaraṇa (Paratrishika Vivarana): Estrofas 3 a 4 - Parte 2 - Shaivismo No dual de Cachemira

Traducción Normal


 Introducción

El Parātrīśikāvivaraṇa continúa. Abhinavagupta sigue comentando sobre las estrofas 3 y 4 de la Parātrīśikā.

Ésta es la segunda parte del comentario sobre las estrofas 3-4.

Escribiré una "larga explicación global" debajo de la traducción misma, ya que si utilizo el sistema basado en "notas explicativas" individuales como es usual, habrá demasiadas notas como para ser práctico. Además, programar tantas notas explicativas, una por una, consumiría muchísimo tiempo también. ¡Con esta "larga explicación global" me esforzaré en hacer que este texto sea tan entendible para el lector promedio como me sea posible!

El Sánscrito de Abhinavagupta estará en color verde oscuro. A su vez, dentro de la transliteración, los comentarios de Abhinavagupta aparecerán en negro. Asimismo, dentro de la traducción, el comentario de Abhinavagupta (o sea, el Vivaraṇa) contendrá palabras tanto en color negro como en rojo.

Lee el Parātrīśikāvivaraṇa y experimenta Supremo Ānanda o Divina Bienaventuranza, querido Śiva.

Importante: Todo lo que está entre paréntesis y en cursiva dentro de la traducción ha sido agregado por mí para completar el sentido de una determinada frase u oración. A su vez, todo lo que está entre doble guión (--...--) constituye adicional información aclaratoria también agregada por mí.

al inicio


 Estrofas 3-4 (Segunda parte del comentario)

वस्तुतो हि शृणोति पश्यति वक्ति गृह्णाति इत्यादि भगवत्या एव रूपम्। यथोक्तम्

येन रूपं रसं गन्धं स्पर्शशब्दौ च मैथुनम्।
एतेनैव विजानाति किमत्र परिशिष्यते॥

इति वेदान्ते परमेश्वरेण। न तु श्रवणं नाम स्फुटकलकलात्मकतारगद्गदादिरूपवर्णाकर्णनमेव। तथाहि — श्रीपरमेश्वर एव श्रीस्वच्छन्दशास्त्रे जपविभागनिर्णयावसर एवमेव निरूपितवान्

आत्मना श्रूयते यस्तु स उपांशुरिति स्मृतः।

अत्र हि मध्यमापद आत्मैव संशृणुते नापर इत्युक्तं स्थानादिप्रयत्नस्फुटतायां दन्तौष्ठपुटादिसंयोगविभागेनातिनिभृतमपि शब्दोच्चारे निकटतरवर्तिपरश्रवणमपि स्यादिति सशब्दतापत्तिरेव।

परैः संश्रूयते यस्तु सशब्दोऽसौ प्रकीर्तितः।

इत्युक्तं यतो न चात्र निकटादिविशेषः कश्चिदिति। परप्रमातृदर्शनमात्रगोचरजिह्वौष्ठपुटादिसंयोगेऽप्यात्मन एव श्रवणं स्यान्न परस्य यतः मध्यमापदमेवैतत्सम्पद्यते — वर्णस्य बहिरात्मलाभाभावात्। वाय्वभिघाताद्धि स्फुटवर्णो निष्पन्न एव न च तत्र वाय्वभिघातो बाह्यतापत्तिपर्यन्तः स्यात्। ओष्ठादिचलनमपि न तत्र वर्णांशेऽनुप्रविशेदपि तु स्वात्मनिष्ठमेव तात्कालिकं तत्स्यात्तात्कालिकेङ्गितनिमिषितकरव्यापारादिस्थानीये स्फुटस्थानकरणप्रयत्नयोगे तु वर्णनिष्पत्तावपि यदि नाम ध्वनीनां तारतम्येन तारमन्द्रादिविभागे दूरादूरादिश्रवणं स्यात्सर्वथा परैः श्रूयते — इति वैखरीपदमेवैतदित्यलं प्रसक्तानुप्रसक्त्या। सैव परमेश्वरी आमन्त्रणयोगेन स्फुटं शक्तिरूपतयोक्ता। नरशक्तिशिवात्मकं हीदं सर्वं त्रिकरूपमेव। तत्र यत् केवलं स्वात्मन्यवस्थितं तत् केवलं जडरूपयोगि मुख्यतया नरात्मकं घटस्तिष्ठतीतिवदेष एव प्रथमपुरुषविषयः शेषः। यत् पुनरिदमित्यपि भासमानं यदामन्त्र्यमाणतया आमन्त्रकाहम्भावसमाच्छादिततद्भिन्नेदम्भावं युष्मच्छब्दव्यपदेश्यं तच्छाक्तं रूपं त्वं तिष्ठसीत्यत्र ह्येष एव युष्मच्छब्दार्थ आमन्त्रणतत्त्वं च। तथाहि यथाहं तिष्ठामि तथैवायमपीति। तस्याप्यस्मद्रूपावच्छिन्नाहम्भावचमत्कारस्वातन्त्र्यमविच्छिन्नाहञ्चमत्कारेणैवाभिमन्वान आमन्त्रयते यथार्थेन मध्यमपुरुषेण व्यपदिशति सेयं हि भगवती परापरा। सर्वथा पुनरविच्छिन्नचमत्कारनिरपेक्षस्वातन्त्र्याहंविमर्शेऽहं तिष्ठामीति पराभट्टारिकोदयो यत्रोत्तमत्वं पुरुषस्य यदुक्तम्

यस्मात्क्षरमतीतोऽहमक्षरादपि चोत्तमः।
अतोऽस्मि लोके वेदे च प्रथितः पुरुषोत्तमः॥

इति। अत्र क्षराक्षररूपादुभयतोऽपि ह्युत्तमत्वमस्मीत्यस्मदर्थेनोक्तम्। नह्यत्र सर्वत्राहमिति परिमितं शरीरादि अपदिश्यते तस्य प्रत्यक्षेणैव ताद्रूप्यविरोधात्। तदेवमीदृशं स्वयम्प्रथात्मकं शिवात्मकं रूपम्। अत एव बोधस्यास्य स्वसंवित्प्रथात्मकस्य किञ्चिन्न ऊनं नाप्यधिकम् — तस्याप्रकाशरूपस्य चिन्मयेऽननुप्रवेशात्। तदपेक्षया च माध्यस्थ्यमपि न किञ्चित् — इत्युपचयापचयमध्यस्थानीयेदन्तानिर्देश्याभावलब्धप्रतिष्ठाने न प्रभवन्ति तद्बोधाविच्छेदरूपास्मदर्था विच्छेदितोऽपि युष्मदर्थ एवमेवेत्यत एव अलिङ्गे युष्मदस्मदी गीते। देहगतसङ्ख्याद्युपचारेण परापरादिशक्तिगर्भीकारात्सङ्ख्यायोगस्तूपपद्यते। तथाहि — स्वस्वातन्त्र्योपकल्पितभेदावभासस्यानन्तशरीराद्येकतयैव विमृशेदावां युवां वयं यूयमिति च। उपचयाद्यास्तु देहगता उपचरितुमपि न शक्याः — चिद्रूपस्योनाधिकतानुपपत्तेः। सर्वं हि सर्वात्मकमिति नरात्मानो जडा अपि त्यक्ततत्पूर्वरूपाः शाक्तशैवरूपभाजो भवन्ति — शृणुत ग्रावाणः मेरुः शिखरिणामहं भवाम्यहं चैत्रो ब्रवीमीत्यपि प्रतीतेः। शाक्तमपि युष्मदर्थरूपमपि नरात्मकतां भजत एव शाक्तरूपमुज्झित्वा त्वं गतभयधैर्यशक्तिरित्यनामन्त्रणयोगेनापि प्रतिपत्तेः। भवानित्यनेन पादा गुरव इत्यादिप्रत्ययविशेषैश्चापरावस्थोचितनरात्मकप्रथमपुरुषविषयतयापि प्रतीतिसद्भावात्। त्यक्तशाक्तरूपस्यापि चाहंरूपशिवात्मकत्वमपि स्याद्वयस्ये दयिते त्वमेवाहं भवामीति प्रत्ययात्। शिवस्वरूपमपि चोज्झितचिद्रूपमिव नरशक्त्यात्मकं वपुराविशत्येव। कोऽहमेषोऽहमहो अहं धिग् माम् अहो मह्यमित्यादौ ह्यहमिति गुणीकृत्याविच्छिन्नं स्वातन्त्र्यं मुख्यतया तु विच्छिन्नैवेदन्ता प्रतीयते यत्र भगवत्या अपराया उदयः। हेऽहमित्यादौ परापरशाक्तस्पन्दस्पर्श एव शिवस्य किन्तु पूर्वं पूर्वमव्यभिचरितमुत्तरत्र। तेन नररूपं स्फुटयैव प्रतिपत्त्या शाक्तशाम्भवधुरमारोढुं शक्नुयादेव न पुनर्वैपरीत्येनारोहणं स्फुटप्रतीतिमयम्। अत्यक्तनिजनिजरूपतया त्र्यात्मकत्वादेकद्विबहुरूपभागित्वमेति प्रत्येकमेतत्क्रियम्। उक्तं हि

एकं वस्तु द्विधा भूतं द्विधा भूतमनेकधा।

इति। एकात्मकत्वे ह्यप्रतियोगित्वात्शिवता प्रतियोगिसम्भवे शाक्तत्वमनेकतायां भेद एव नरात्मभाव एकस्यैव घटो घटौ घटा घटपटपाषाणा इत्यपि हि तिष्ठति तिष्ठतस्तिष्ठन्तीति चैकेनैव क्रियाशक्तिस्फुरितमेवैतद्यथोक्तम्

अनेकमेकधा कृत्वा को न मुच्यते बन्धनात्।

इति। अत एव नरशक्तिशिवात्मनां युगपदेकत्र परामर्श उत्तरोत्तरस्वरूपानुप्रवेश एव — तस्यैव वस्तुतस्तत्परमार्थरूपत्वात्स च त्वं च तिष्ठथः स च त्वं चाहं च तिष्ठाम इति प्रतीतिक्रम एवाकृतकसंस्कारसारः शाब्दिकैर्लक्षणैरनुगम्यते तथा च निजभाषापदेष्वपि संस्कारस्य यत्र नामापि नावशिष्यते बौद्धान्ध्रद्रविडादिषु तत्राप्ययमेव वाचनिकः क्रमो वचनक्रमश्च हार्दीमेव प्रतीतिं मूलतोऽनुसरन् तत्प्रतीतिरसरूपतया प्रतीतेरप्येवंरूपत्वमवगमयेद्यथोकं मयैव

न सा गीर्या न हृदयङ्गमगामिनी

इति। तत् सर्वथा अकृतका एवम्प्रतीतिर्यथोक्तम्

न तैर्विना भवेच्छब्दो नार्थो नापि चितेर्गतिः।

इति।...

Vastuto hi śṛṇoti paśyati vakti gṛhṇāti ityādi bhagavatyā eva rūpam| Yathoktam

Yena rūpaṁ rasaṁ gandhaṁ sparśaśabdau ca maithunam|
Etenaiva vijānāti kimatra pariśiṣyate||

iti vedānte parameśvareṇa| Na tu śravaṇaṁ nāma sphuṭakalakalātmakatāragadgadādirūpavarṇākarṇanameva| Tathāhi — Śrīparameśvara eva śrīsvacchandaśāstre japavibhāganirṇayāvasara evameva nirūpitavān

Ātmanā śrūyate yastu sa upāṁśuriti smṛtaḥ|

Atra hi madhyamāpada ātmaiva saṁśṛṇute nāpara ityuktaṁ sthānādiprayatnasphuṭatāyāṁ dantauṣṭhapuṭādisaṁyogavibhāgenātinibhṛtamapi śabdoccāre nikaṭataravartiparaśravaṇamapi syāditi saśabdatāpattireva|

Paraiḥ saṁśrūyate yastu saśabdo'sau prakīrtitaḥ|

ityuktaṁ yato na cātra nikaṭādiviśeṣaḥ kaściditi| Parapramātṛdarśanamātragocarajihvauṣṭhapuṭādisaṁyoge'pyātmana eva śravaṇaṁ syānna parasya yataḥ madhyamāpadamevaitatsampadyate — Varṇasya bahirātmalābhābhāvāt| Vāyvabhighātāddhi sphuṭavarṇo niṣpanna eva na ca tatra vāyvabhighāto bāhyatāpattiparyantaḥ syāt| Oṣṭhādicalanamapi na tatra varṇāṁśe'nupraviśedapi tu svātmaniṣṭhameva tātkālikaṁ tatsyāttātkālikeṅgitanimiṣitakaravyāpārādisthānīye sphuṭasthānakaraṇaprayatnayoge tu varṇaniṣpattāvapi yadi nāma dhvanīnāṁ tāratamyena tāramandrādivibhāge dūrādūrādiśravaṇaṁ syātsarvathā paraiḥ śrūyate — Iti vaikharīpadamevaitadityalaṁ prasaktānuprasaktyā| Saiva parameśvarī āmantraṇayogena sphuṭaṁ śaktirūpatayoktā| Naraśaktiśivātmakaṁ hīdaṁ sarvaṁ trikarūpameva| Tatra yat kevalaṁ svātmanyavasthitaṁ tat kevalaṁ jaḍarūpayogi mukhyatayā narātmakaṁ ghaṭastiṣṭhatītivadeṣa eva prathamapuruṣaviṣayaḥ śeṣaḥ| Yat punaridamityapi bhāsamānaṁ yadāmantryamāṇatayā āmantrakāhambhāvasamācchāditatadbhinnedambhāvaṁ yuṣmacchabdavyapadeśyaṁ tacchāktaṁ rūpaṁ tvaṁ tiṣṭhasītyatra hyeṣa eva yuṣmacchabdārtha āmantraṇatattvaṁ ca| Tathāhi yathāhaṁ tiṣṭhāmi tathaivāyamapīti| Tasyāpyasmadrūpāvacchinnāhambhāvacamatkārasvātantryamavicchinnāhañcamatkāreṇaivābhimanvāna āmantrayate yathārthena madhyamapuruṣeṇa vyapadiśati seyaṁ hi bhagavatī parāparā| Sarvathā punaravicchinnacamatkāranirapekṣasvātantryāhaṁvimarśe'haṁ tiṣṭhāmīti parābhaṭṭārikodayo yatrottamatvaṁ puruṣasya yaduktam

Yasmātkṣaramatīto'hamakṣarādapi cottamaḥ|
Ato'smi loke vede ca prathitaḥ puruṣottamaḥ||

iti| Atra kṣarākṣararūpādubhayato'pi hyuttamatvamasmītyasmadarthenoktam| Nahyatra sarvatrāhamiti parimitaṁ śarīrādi apadiśyate tasya pratyakṣeṇaiva tādrūpyavirodhāt| Tadevamīdṛśaṁ svayamprathātmakaṁ śivātmakaṁ rūpam| Ata eva bodhasyāsya svasaṁvitprathātmakasya kiñcinna ūnaṁ nāpyadhikam — Tasyāprakāśarūpasya cinmaye'nanupraveśāt| Tadapekṣayā ca mādhyasthyamapi na kiñcit — Ityupacayāpacayamadhyasthānīyedantānirdeśyābhāvalabdhapratiṣṭhāne na prabhavanti tadbodhāvicchedarūpāsmadarthā vicchedito'pi yuṣmadartha evamevetyata eva aliṅge yuṣmadasmadī gīte| Dehagatasaṅkhyādyupacāreṇa parāparādiśaktigarbhīkārātsaṅkhyāyogastūpapadyate| Tathāhi — Svasvātantryopakalpitabhedāvabhāsasyānantaśarīrādyekatayaiva vimṛśedāvāṁ yuvāṁ vayaṁ yūyamiti ca| Upacayādyāstu dehagatā upacaritumapi na śakyāḥ — Cidrūpasyonādhikatānupapatteḥ| Sarvaṁ hi sarvātmakamiti narātmāno jaḍā api tyaktatatpūrvarūpāḥ śāktaśaivarūpabhājo bhavanti — Śṛṇuta grāvāṇaḥ meruḥ śikhariṇāmahaṁ bhavāmyahaṁ caitro bravīmītyapi pratīteḥ| Śāktamapi yuṣmadartharūpamapi narātmakatāṁ bhajata eva śāktarūpamujjhitvā tvaṁ gatabhayadhairyaśaktirityanāmantraṇayogenāpi pratipatteḥ| Bhavānityanena pādā gurava ityādipratyayaviśeṣaiścāparāvasthocitanarātmakaprathamapuruṣaviṣayatayāpi pratītisadbhāvāt| Tyaktaśāktarūpasyāpi cāhaṁrūpaśivātmakatvamapi syādvayasye dayite tvamevāhaṁ bhavāmīti pratyayāt| Śivasvarūpamapi cojjhitacidrūpamiva naraśaktyātmakaṁ vapurāviśatyeva| Ko'hameṣo'hamaho ahaṁ dhig mām aho mahyamityādau hyahamiti guṇīkṛtyāvicchinnaṁ svātantryaṁ mukhyatayā tu vicchinnaivedantā pratīyate yatra bhagavatyā aparāyā udayaḥ| He'hamityādau parāparaśāktaspandasparśa eva śivasya kintu pūrvaṁ pūrvamavyabhicaritamuttaratra| Tena nararūpaṁ sphuṭayaiva pratipattyā śāktaśāmbhavadhuramāroḍhuṁ śaknuyādeva na punarvaiparītyenārohaṇaṁ sphuṭapratītimayam| Atyaktanijanijarūpatayā tryātmakatvādekadvibahurūpabhāgitvameti pratyekametatkriyam| Uktaṁ hi

Ekaṁ vastu dvidhā bhūtaṁ dvidhā bhūtamanekadhā|

iti| Ekātmakatve hyapratiyogitvātśivatā pratiyogisambhave śāktatvamanekatāyāṁ bheda eva narātmabhāva ekasyaiva ghaṭo ghaṭau ghaṭā ghaṭapaṭapāṣāṇā ityapi hi tiṣṭhati tiṣṭhatastiṣṭhantīti caikenaiva kriyāśaktisphuritamevaitadyathoktam

Anekamekadhā kṛtvā ko na mucyate bandhanāt|

iti| Ata eva naraśaktiśivātmanāṁ yugapadekatra parāmarśa uttarottarasvarūpānupraveśa eva — Tasyaiva vastutastatparamārtharūpatvātsa ca tvaṁ ca tiṣṭhathaḥ sa ca tvaṁ cāhaṁ ca tiṣṭhāma iti pratītikrama evākṛtakasaṁskārasāraḥ śābdikairlakṣaṇairanugamyate tathā ca nijabhāṣāpadeṣvapi saṁskārasya yatra nāmāpi nāvaśiṣyate bauddhāndhradraviḍādiṣu tatrāpyayameva vācanikaḥ kramo vacanakramaśca hārdīmeva pratītiṁ mūlato'nusaran tatpratītirasarūpatayā pratīterapyevaṁrūpatvamavagamayedyathokaṁ mayaiva

Na sā gīryā na hṛdayaṅgamagāminī

iti| Tat sarvathā akṛtakā evampratītiryathoktam

Na tairvinā bhavecchabdo nārtho nāpi citergatiḥ|

iti|...

En realidad (vastutas), la naturaleza (rūpam) de la Consorte del Afortunado (bhagavatyāḥ eva) (es ésta:) "Ella oye (śṛṇoti), ve (paśyati), habla (vakti), toma --ase-- (gṛhṇāti) y así sucesivamente (iti-ādi)". Como (yathā) ha declarado (uktam) el Señor Supremo (parama-īśvareṇa) en el sistema Vedānta (vedānte):

"Puesto que (yena) uno conoce (vijānāti) forma (rūpam), sabor (rasam), olor (gandham), toque, sonido (sparśa-śabdau) y (ca) el placer de las relaciones sexuales (maithunam) mediante Él (etena) únicamente (eva), ¿qué (más) (kim) permanece (pariśiṣyate) aquí --en este mundo-- (atra... iti) (que no sea conocido por Él)?".

Por supuesto (nāma), el (antedicho) acto de oír (en este contexto) (śravaṇam) no es (na tu) prestarle el oído a (ākarṇanam eva) letras (varṇa) cuya esencia (rūpa) es una fuerte (tāra) y poco clara pronunciación (gadgada), etc. (ādi) la cual es (ātmaka) un evidente (sphuṭa) ruido confuso (kalakala).

Por ejemplo (tathāhi): En la venerable escritura llamada Svacchandatantra (śrī-svacchanda-śāstre), el glorioso (śrī) Señor (īśvaraḥ) Supremo (parama... eva), en el momento (avasare) de determinar (nirṇaya) la división (vibhāga) de "japa" --murmuración de un mantra-- (japa), estableció (nirūpitavān) de esta manera (lo siguiente) (evam eva):

"Eso (saḥ) que (yaḥ tu) es oído (śrūyate) por el Ser --por Uno Mismo-- (ātmanā) se dice que es (smṛtaḥ) 'upāṁśu(-japa)' --lit. 'japa' en extremo secreto-- (upāṁśuḥ iti)".

Porque (hi) aquí (atra), en el estado (pade) de Madhyamā (madhyamā), no hay nadie más (na aparaḥ) que el Ser (ātmā) solamente (eva) que oiga (saṁśṛṇute). Esto es lo que se informa acerca de ello (iti uktam). Cuando existe una clara distinción (sphuṭatāyām) en el modo de articulación (prayatna) realizado a través del órgano de pronunciación (sthāna), etc. (ādi), debido a la separación (vibhāgena) (y) unión (saṁyoga) de los dientes (danta), la cavidad que se forma al abrir los labios (oṣṭha-puṭa), etc. (ādi), aún si (api) (tal) pronunciación (uccāre) de palabras (śabda) se hace en el mayor de los secretos (atinibhṛtam), podría todavía haber (api syāt) el acto de oír (lo que se está pronunciando) (śravaṇam) por parte de otra persona (para) que permanezca (varti) muy cerca (de la persona que realiza "japa") (nikaṭatara). De tal manera (iti), existe este infortunio (āpattiḥ eva) con el estado de "saśabda" (sa-śabdatā).

(¿Y qué es el estado de "saśabda"? El mismísimo Svacchandatantra lo explica:)

"Eso (asau) que (yaḥ tu) es oído (saṁśrūyate) por otros (paraiḥ) se denomina (prakīrtitaḥ) 'saśabda' (sa-śabdaḥ)".

Esto es lo que se dice sobre ello (iti uktam). Pero (ca) aquí --en 'upāṁśu(-japa)'-- (atra), como consecuencia de lo cual (yatas), no hay ninguna (na... kaścid) diferencia particular (viśeṣaḥ) (aún si pudiese haber) proximidad (nikaṭa) y todo eso (ādi... iti).

Aunque (api) la unión (saṁyoge) de lengua (jihvā), la cavidad que se forma al abrir los labios (oṣṭha-puṭa), etc. (ādi) fuese perceptible (gocara) meramente (mātra) para los ojos (darśana) de otro (para) sujeto (pramātṛ), el acto de oír (śravaṇam) no (na) es (syāt) de otro (parasya) aparte de él mismo --nadie más puede oír su "japa"-- (ātmanaḥ eva). (¿Por qué?) Porque (yatas) esta (clase de "japa") (etad) alcanza (sampadyate) el estado (padam) de Madhyamā (madhyamā) únicamente (eva). (En otras palabras,) porque la letra no puede alcanzar un nivel externo (varṇasya bahis-ātma-lābha-abhāvāt). A través del impacto vehemente (abhighātāt) del aire (vāyu), se produce (niṣpannaḥ) una clara (sphuṭa) letra (varṇaḥ) por cierto (hi... eva). Pero (ca) en ese ['upāṁśu(-japa)'] (tatra) (tal) impacto vehemente (abhighātaḥ) del aire (vāyu) no (na) termina (paryantaḥ syāt) ingresando en (āpatti) una condición externa (bāhyatā) --en definitiva, tal clase de "japa" no es audible--.

Inclusive (api) el movimiento (calanam) de labios (oṣṭha), etc. (ādi) en ese (tipo de "japa") (tatra) no (na) penetra (anupraviśet) en la porción "varṇa" --lit. letra-- (varṇa-aṁśe), sino que más bien (api tu) ese ("japa") (tad) permanece (niṣṭham eva) en sí mismo (sva-ātma) mientras dura (tātkālikam... syāt). No obstante (tu), cuando se usa (yoge) un modo claro de articulación (sphuṭa... prayatna) mediante los órganos (karaṇa) de pronunciación (sthāna) (y este uso) ocurre (sthānīye) durante ese tiempo --mientras dura el "japa"-- (tātkālika) en la forma de gestos (iṅgita), cerrar de los ojos (nimiṣita), actividades (vyāpārā) con las manos (kara), etc. (ādi), si se hace alguna vez (yadi nāma) en la producción (niṣpattau api) de letras (varṇa), hay (syāt) un acto de oír (śravaṇam) lo que está lejos (dūra), cerca (adūra), etc. (ādi) con respecto a una división (vibhāge) en tonos fuertes y bajos (tāra-mandra) y así sucesivamente (ādi) a través de una gradación (tāratamyena) de sonidos (dhvanīnām), (entonces tal "japa") es en todos los sentidos oído (sarvathā... śrūyate) por otros (paraiḥ). Así (iti), esto (etad) (es) el estado (padam eva) Vaikharī (vaikharī). Basta de (iti alam) incesantemente (prasakta) hacer asociaciones (con tópicos secundarios) (anuprasaktyā).

Esa misma (sā eva) Señora Suprema (parama-īśvarī), por medio del (yogena) acto de dirigirse (a Ella mediante la frase"Escucha, oh Diosa") (āmantraṇa), se declara claramente (sphuṭam... uktā) que tiene la forma de (rūpatayā) Śakti (śakti).

Todo (sarvam) esto (idam) --a saber, el universo--, al componerse de (ātmakam) "nara" (nara), "Śakti" (śakti) (y) "Śiva" (śiva), es ciertamente triple (hi... trika-rūpam eva).

Allí --en ese universo que es triple-- (tatra), pertenece al lado "nara" (de la tríada) (nara-ātmakam) eso (tad) que (yad) únicamente (kevalam... kevalam) permanece (avasthitam) en sí mismo (sva-ātmani) ya que está principalmente (mukhyatayā) conectado con (yogi) una forma (rūpa) inerte (jaḍa), de la misma manera (itivat) (como cuando uno dice:) "la vasija (ghaṭaḥ) está (ahí) (tiṣṭhati)". Esto (eṣaḥ) está sólo en la esfera (eva... viṣayaḥ) de la tercera persona --lit. primera persona-- (prathama-puruṣa) (y) queda como un residuo (que viene después de la primera y de la segunda persona) (śeṣaḥ).

Además (punar), lo que (yad) aparece (bhāsamānam) incluso (api) como "esto" (idam iti), cuando (yadā) es abordado (āmantryamāṇatayā), su (tad) estado (bhāvam) separado (bhinna) como "idam" --es decir, "esto"-- (idam) queda completamente cubierto con (samācchādita) el estado (bhāva) de "aham" --"yo"-- (aham) del que aborda (āmantraka), (y cuando) es designado (vyapadeśyam) con la palabra (śabda) "tú" (yuṣmad), (entonces) ello (tad) (se vuelve) una forma (rūpam) de Śakti (śāktam) . "Tú (tvam) permaneces (tiṣṭhasi... iti)", aquí (atra hi) éste (eṣaḥ eva) (es) el significado (arthaḥ) de la palabra (śabda) "tú" (yuṣmad) y (ca) el principio (tattvam) del acto de abordar --del acto de dirigirse a algo o alguien-- (āmantraṇa).

Por ejemplo (tathāhi), "al igual que (yathā) yo (aham) permanezco (tiṣṭhāmi), así (tathā eva) esto (ayam) también (permanece) (api... iti)". (De esta forma,) considerando (abhimanvānaḥ) la Libertad Absoluta (svātantryam) (que aparece como) la dicha (camatkāra) del separado (avacchinna) sentido de yo (aham-bhāva) en la forma del (rūpa) "asmad" o "yo" (asmad) de eso --él, ella o ello-- (tasya api) como (idéntico al) Deleite ininterrumpido (avicchinna... camatkāreṇa eva) del (propio) "Yo" (aham), uno aborda --se dirige a algo o alguien-- (āmantrayate). En concordancia con la verdad real (yathā-arthena), uno está hablando (vyapadiśati) en la segunda persona (mientras se dirige de ese modo) (madhyama-puruṣeṇa). Esta mismísima (sā iyam) Consorte del Afortunado (bhagavatī) (está ahora) en la etapa "Parāparā" (parā-aparā) (en este nivel) indudablemente (hi).

No obstante (punar), cuando hay conciencia del Yo (aham-vimarśe) como la completamente independiente (nirapekṣa) Libertad Absoluta (svātantrya) (que destella como) ininterrumpido (avicchinna) Deleite (camatkāra) (en la forma de) "Yo (aham) permanezco (tiṣṭhāmi iti)", (eso es) el surgimiento (udayaḥ) de la muy venerable (bhaṭṭārikā) etapa "Parā" --la Śakti Suprema-- (parā) en la cual (yatra) (se despliega) la superioridad (uttamatvam) de la (primera) persona (puruṣasya). Como (yad) se ha dicho (uktam) (en la Bhagavadgītā XV, 18:)

"Puesto que (yasmāt) Yo (aham) (estoy) más allá de (atītaḥ) lo perecedero (kṣaram) e (ca) incluso (api) de lo imperecedero (akṣarāt), (soy) 'Uttama' o 'el Más Elevado' (uttamaḥ); consiguientemente (atas) me celebran --lit. Yo soy celebrado-- (asmi... prathitaḥ) (tanto) en el mundo (loke) como (ca) en los Veda-s (vede) como la Persona Más Alta (puruṣa-uttamaḥ... iti)".

(La palabra) "asmi" --Yo soy-- (asmi iti) ha sido expresada (uktam) acá --en la estrofa de arriba-- (atra) con el objetivo (arthena) (de mostrar) que "asmad" --"Yo"-- (asmad) es superior (uttamatvam) a tanto (ubhayatas api) lo perecedero como a lo imperecedero (kṣara-akṣara-rūpāt).

Aquí (atra), en cada caso (sarvatra), el limitado (parimitam) "aham" (aham iti) (identificado con) el cuerpo físico (śarīra), etc. (ādi) no se indica en absoluto (nahi... apadiśyate) pues existe evidentemente incompatibilidad (pratyakṣeṇa eva... virodhāt) con referencia a la identidad (tādrūpya) en su caso --en el caso del "yo" limitado en comparación con el "Yo" ilimitado-- (tasya).

De este modo (evam), Eso (tad) que está dotado de tales cualidades (īdṛśam) (es) la naturaleza (rūpam) de Śiva (śiva-ātmakam) que consiste en (ātmakam) una expansión (prathā) de Sí Mismo (svayam).

Por esta misma razón (atas eva), no hay ni (kiñcid na) "menos" (ūnam) ni (na api) "más" (adhikam) en el caso de este Bodha --Śiva-- (bodhasya asya) que consiste en (ātmakasya) una expansión (prathā) de Su propia (sva) Conciencia (saṁvid) ya que no hay ninguna penetración en (ananupraveśāt) Cit --Śiva-- (cit-maye) por parte de lo que no es (Su) Luz (tasya aprakāśa-rūpasya).

Asimismo (ca), no existe ninguna (na kiñcid) condición intermedia --a saber, entre "menos" y "más"-- (mādhyasthyam) con respecto a (apekṣayā) Él (tad) tampoco (api). Así (iti), las nociones (arthāḥ) de "yo" (asmad) cuyas esencias (rūpa) son inseparables (aviccheda) de ese (tad) Bodha (bodha) no pueden (na prabhavanti) ser un lugar de reposo (labdha-pratiṣṭhāne) para (tanto) inexistencia --es decir, vacío-- (abhāva) (y) lo que puede ser indicado (nirdeśya) (como dotado) de "la condición de esto" --o sea, lo que existe objetivamente y no es un vacío-- (idantā) (ya sea en la forma de) aumento --a saber, "más"-- (upacaya), disminución --"menos"-- (apacaya) (y) lo que está (sthānīya) en el medio (madhya) --en suma, la condición intermedia entre "aumento y disminución"--. La noción (arthaḥ) de "tú" (yuṣmad), aunque (api) (aparentemente) separada (viccheditaḥ), (es) "también así" --como la noción de "yo"-- (evam eva iti). Por este motivo (atas eva), se dice que (gīte) tanto "tú" como "yo" (yuṣmad-asmadī) no tienen género (aliṅge).

La aplicación (yogaḥ) de número (para "tú" y "yo") (saṅkhyā) según el empleo (upacāreṇa) de enumeración (saṅkhyā) relativa a (gata) cuerpos (deha), etc. (ādi) es posible (upapadyate) a partir de la producción (garbhīkārāt) (realizada) por las śakti-s o poderes (śakti) (denominados) "Parāparā" (parā-aparā) y así sucesivamente (ādi).

Por ejemplo (tathāhi), con respecto a la manifestación (avabhāsasya) del dualismo (bheda) inventado (upakalpita) por Su (sva) Libertad Absoluta (svātantrya), uno considera que (todo ese dualismo) (vimṛśet) posee una unidad (inherente) (ekatayā eva) (incluso) en el caso de la (aparición) de interminables (ananta) cuerpos (śarīra), etc. (ādi) (los cuales pueden ser designados con distintos pronombres tales como:) "nosotros dos (āvām), Uds. dos (yuvām), nosotros --tres o más-- (vayam), Uds. --tres o más-- (yūyam iti ca).

Sin embargo (tu), el aumento --el "más"-- (upacaya), etc. (ādyāḥ) relativos al (gatāḥ) cuerpo (deha) no pueden ni siquiera ser (api na śakyāḥ) figurativamente aplicados (upacaritum) (con respecto a Cit o Conciencia) porque existe inaplicabilidad (anupapatteḥ) de los estados de "menos" y "más" (ūna-adhikatā). Como (hi) "el Todo (sarvam) se compone de (ātmakam) todo (sarva... iti)", inclusive (api) entidades inconscientes --inertes-- (jaḍāḥ) cuya esencia (ātmānaḥ) es "nara" --o sea, la tercera persona en la forma de todo lo que se halla entre el Māyātattva y la última categoría-- (nara), abandonando sus naturalezas previas --como meras entidades sin vida-- (tyakta-tad-pūrva-rūpāḥ), se vuelven con derecho a participar de (bhājaḥ bhavanti) las naturalezas (rūpa) de Śakti --la segunda persona que comprende los tattva-s 3 a 5, es decir, Sadāśiva, Īśvara y Sadvidyā-- (śākta) (y) Śiva --la primera persona que abarca los tattva-s 1 y 2, o sea, Śiva y Śakti-- (śaiva). (Por ejemplo:) "¡Escuchen (śṛṇuta), oh montañas (grāvāṇaḥ)!" --la tercera persona es tratada como segunda persona--, "De las montañas (śikhariṇām), yo (aham) soy (bhavāmi) Meru (meruḥ)" --la tercera persona se convierte en primera persona--, y (ca) también (api) a partir de la convicción (pratīteḥ): "Yo (aham), Caitra (caitraḥ), hablo (bravīmi iti)" --la primera persona se transforma en la tercera persona--.

Aún (api) en el caso de Śakti (śāktam) cuya esencia (rūpam api) es la noción (artha) de "tú" (yuṣmad), abandonando (ujjhitvā) la naturaleza (rūpam) de Śakti (śākta), Ella asume (bhajate eva) la condición de "nara" --la tercera persona-- (nara-ātmakatām). (Por ejemplo:) "Tú (tvam), cuyo miedo (bhaya) se ha ido (gata), (eres) el poder (śaktiḥ) de la constancia (dhairya... iti)", (la transformación de la segunda persona en la tercera persona queda exhibida) a partir de la prueba (pratipatteḥ) de que ("tú") no es utilizado (an... yogena api) para el acto de abordar o dirigirse (āmantraṇa) (y tomó la forma de la tercera persona realmente).

Y (ca) mediante particulares (viśeṣaiḥ) sufijos (pratyaya) (tales como) "pādāḥ" (pādāḥ), "guravaḥ" (guravaḥ), etc. (iti-ādi) junto con este (término) (anena): "bhavān" --el "tú" respetuoso-- (bhavān iti), aunque (api) su campo de acción (viṣayatayā) es la tercera persona --lit. la primera persona-- (prathama-puruṣa) que consiste en (ātmaka) "nara" (nara) (y) que es apropiada usarla (ucita) con referencia a "apara-avasthā" --lit. "el estado de otro", es decir, que es apropiada usarla con referencia a "otra persona"-- (apara-avasthā), (todo eso sirve únicamente para el propósito de mostrar) la existencia (sat-bhāvāt) de respeto y notoriedad (pratīti).

Además (api ca), (todos estos hechos quedan demostrados) aún cuando exista (api syāt) la condición de Śiva (śiva-ātmakatvam) cuya esencia (rūpa) es "Yo" (aham) en el caso de eso que ha abandonado su naturaleza de Śakti --de "tú"-- (tyakta-śākta-rūpasya), (lo cual es obvio) a partir del uso común (pratyayāt) (de frases tales como:) "¡Oh amiga (vayasye), oh amada mujer (dayite), yo (aham) soy (bhavāmi)(tvam) verdaderamente (eva... iti)!".

Asimismo (api ca), (con respecto a) la naturaleza esencial (sva-rūpam) de Śiva --la primera persona-- (śiva), cuando su forma como Cit o Conciencia es abandonada (ujjhita-cit-rūpam iva), asume (āviśati eva) la forma (vapus) de "nara" o "Śakti" --la tercera y la segunda persona, respectivamente-- (nara-śakti-tmakam). (Por ejemplo: En frases tales como) "¿Quién (kaḥ) (soy) yo (aham)?", "Éste (eṣaḥ) (soy) yo (aham)", "¡Ay (aho) de mí (aham)!", "¡Debería darme vergüenza (dhik mām)", "¡Oh (aho), para mí (mahyam)! y así sucesivamente (iti-ādau), no hay duda (hi) (de que en) "Aham" o "Yo" (aham iti), tras haber dotado a (Su --de Él--) ininterrumpida Libertad Absoluta de cualidades particulares (guṇī-kṛtya avicchinnam svātantryam), se admite (pratīyate) que el separado (vicchinnā eva) "estado de esto" (idantā) ciertamente (tu) prevalece (mukhyatayā), en el cual --en tal separado estado de esto-- (yatra) (tiene lugar) un surgimiento (udayaḥ) de la Consorte del Afortunado (bhagavatyāḥ) (en Su --de Ella-- aspecto) Aparā --o sea, la tercera persona--(aparāyāḥ).

(En una expresión tal como:) "¡Oh (he) yo (aham)!", etc. (iti-ādau), hay contacto (sparśaḥ eva) de Śiva (śivasya) con la Vibración (spanda) de Śakti (śākta) (en Su --de Ella-- aspecto) Parāpara --la segunda persona-- (para-apara). No obstante (kintu), el (estado) anterior (pūrvam) va hacia el próximo estado (uttaratra) sin desviarse de (avyabhicaritam) la condición precedente (pūrvam).

Por lo tanto (tena), la etapa de "nara" --la tercera persona-- (nara-rūpam), mediante un curso de acción claro (sphuṭayā eva pratipattyā), puede (śaknuyāt eva) ascender (āroḍhum) hasta las (etapas) distinguidas por (dhuram) Śakti y Śiva (en este orden) --segunda y primera personas-- (śākta-śāmbhava). Con todo (punar), (su) ascenso (ārohaṇam) en el orden opuesto (vaiparītyena) no se percibe claramente (na... sphuṭa-pratīti-mayam) --en otras palabras, "nara" no puede llegar a la etapa de Śiva sin pasar por la etapa de Śakti--.

Cada (uno de los miembros) de (pratyekam) esta (etad) tríada (trikam) --a saber, nara, Śakti y Śiva--, puesto que son tres (tri-ātmakatvāt), forma un todo que consiste de (tres partes llamadas) (bhāgitvam eti) singular, dual y plural --lit. uno, dos y muchos-- (eka-dvi-bahu-rūpa), sin abandonar cada una de sus propias naturalezas (en el proceso) (atyakta-nija-nija-rūpatayā). (Como) se ha dicho (uktam hi):

"Una (ekam) realidad (vastu) se vuelve (bhūtam) doble (dvidhā), (y habiéndose vuelto) doble (dvidhā), se vuelve (bhūtam) múltiple (anekadhā... iti)".

En el caso de una única (realidad) (ekasya eva), cuando es una (ekātmakatve hi), (goza de) la naturaleza de "Śiva" (śivatā) pues no hay ninguna contraparte (apratiyogitvāt). Cuando existe (sambhave) una contraparte (pratiyogi), (ésa es) la condición de "Śakti" (śāktatvam). (Y) cuando hay multiplicidad (anekatāyām), (ése es) el estado (bhāvaḥ) cuya esencia (ātma) (es) "nara" (nara), (el cual está lleno de) diferencias (bhedaḥ eva). (Por ejemplo,) "una vasija (ghaṭaḥ), dos vasijas (ghaṭau), vasijas --tres o más-- (ghaṭāḥ)" (e) inclusive (api hi) (el compuesto copulativo) "vasija, tela y piedra" (ghaṭa-paṭa-pāṣāṇāḥ iti), así como también (ca) (verbos conjugados tales como) "él/ella/ello permanece (tiṣṭhati), ellos/ellas permanecen (tiṣṭhataḥ) (y) ellos/ellas --tres o más-- permanecen (tiṣṭhanti iti)". Esta (etad) Vibración (sphuritam eva) del Poder de Acción (kriyā-śakti) (es realizada) por sólo Uno --por Śiva-- (ekena eva). Como se ha mencionado (en alguna parte) (yathā uktam):

"Haciendo (kṛtvā) a los muchos --las etapas de Śakti y nara-- (anekam) 'uno' --la etapa de Śiva-- (ekadhā), ¿quién (kaḥ) no es (na) liberado (mucyate) de la esclavitud (bandhanāt... iti)?".

Por esta misma razón (atas eva), cuando existe un "parāmarśa" --un acto de apoderarse mentalmente, es decir, "un darse cuenta"-- (parāmarśaḥ) de "nara", "Śakti" y "Śiva" --tercera, segunda y primera personas, respectivamente-- (nara-śakti-śiva-ātmanām) en uno y el mismo lugar (ekatra) simultáneamente (yugapad), (entonces tiene lugar) una penetración (de lo que es inferior) en (anupraveśaḥ eva) la naturaleza esencial (sva-rūpa) de lo que es más elevado (uttara) (y) más elevado (uttara), porque eso (que es aparentemente inferior) es realmente de la naturaleza de esa "Más Alta Realidad" (tasya eva vastutas tad-parama-artha-rūpatvāt). (Por ejemplo:) "Él (saḥ) y (ca... ca)(tvam) permanecen (tiṣṭhathaḥ)" --la tercera persona ("nara"), o sea, "él", penetra en la segunda persona ("Śakti") porque el verbo está conjugado en la segunda persona dual--, "Él (saḥ), tú (tvam) y (ca... ca... ca) yo (aham) permanecemos (tiṣṭhāmaḥ... iti)" --tanto la tercera persona ("nara" o "él") y la segunda persona ("Śakti" o "tú") penetraron en la primera persona (en "Śiva") pues el verbo está conjugado en la primera persona plural--. (Tal) sucesión (kramaḥ eva) de cogniciones claras (pratīti), la cual es la quintaesencia (sāraḥ) de las impresiones residuales (saṁskāra) de la natural (conciencia del Yo) (akṛtaka), es seguida (anugamyate) por los que se hacen llamar (lakṣaṇaiḥ) "los gramáticos" (śābdikaiḥ). Similarmente (tathā ca), incluso (api) en los cuartos (de las estrofas escritas) (padeṣu) en nativos (nija) dialectos vernáculos (bhāṣā) donde (yatra) el nombre (nāma) de la impresión residual (saṁskārasya) ni siquiera (na) permanece (avaśiṣyate)(por ejemplo,) en (el dialecto utilizado por) los budistas --a saber, el Pāli-- (o los usados) en las (regiones) Āndhra y Draviḍa --p. ej. Telugu y el resto de dialectos dravídicos--, etc. (bauddha-āndhra-draviḍa-ādiṣu)—, aún (api) en ellos (tatra) (existe) esta (ayam) sucesión (kramaḥ) expresada por palabras (vācanikaḥ). Y (ca) (tal) sucesión (kramaḥ) de declaraciones (vacana), yendo desde el inicio tras (mūlatas anusaram) la cognición clara (pratītim) del Corazón (hārdīm eva), informa (avagamayet) acerca de esto que es de tal clase --es decir, acerca de la tríada de "nara", "Śakti" y "Śiva"-- (evaṁ-rūpatvam) incluso (api) a través de (la antedicha) cognición clara (misma) (pratīteḥ) en la forma de (rūpatayā) la savia y vigor (rasa) de esa (tad) nítida condición (pratīti). Como (yathā) yo mismo he establecido (uktam mayā eva):

"No es habla (na... gīḥ) ésa (sā) que (yā) no (na) va (gāminī) (y) toca al Corazón (hṛdayaṅgama... iti)".

Por consiguiente (tad), esa clase de cognición clara (evam-pratītiḥ) (es) en todo sentido (sarvathā) natural (akṛtakā). Como (yathā) se ha establecido (uktam):

"Sin (vinā) ellos --sin "nara", "Śakti" y "Śiva"-- (taiḥ), no hay ni (na... bhavet) palabra (śabdaḥ), ni (na) significado (arthaḥ) ni (na api) movimiento (gatiḥ) de la Conciencia --a saber, Citi-- (citeḥ... iti)".

...


Aún sin una larga explicación global

al inicio


 Información adicional

Gabriel Pradīpaka

Este documento ha sido concebido por Gabriel Pradīpaka, uno de los dos fundadores de este sitio, y guru espiritual versado en idioma Sánscrito y filosofía Trika.

Para mayor información sobre Sánscrito, Yoga y Filosofía India; o si quieres hacerme algún comentario, preguntar algo o corregir algún error, siéntete libre de contactarnos: Ésta es nuestra dirección de correo.



Regresa a Estrofas 3 a 4 - Parte 1 Top  Sigue leyendo Estrofas 3 a 4 - Parte 3