Sanskrit & Trika Shaivism (Español-Home)

¡Javascript está deshabilitado! ¡Revisa este enlace!


 Jyotsnā (Jyotsna) - Sección 1 (estrofa 1)

Traducción normal


 IntroducCIÓn

La Jyotsnā comienza. Primero de todo, Brahmānanda se inclina ante el Guru que es Śiva en persona y luego escribe una corta introducción a su obra. Posteriormente, empieza a comentar las estrofas mismas.

Ésta es la primera estrofa (más comentario) de las 67 estrofas en que consiste la primera Sección (que trata sobre Āsana). Como sabes, toda la obra se compone de 388 estrofas de la Haṭhayogapradīpikā más sus respectivos comentarios. Aun cuando no comentaré sobre las estrofas originales ni sobre el comentario de Brahmānanda, escribiré algunas notas para aclarar un determinado punto cuando sea necesario.

La presente página constituye una "Traducción normal" (una que es palabra por palabra junto con mis respectivas notas explicativas acerca de las enseñanzas que se dan en el texto, etc.). Arriba, tienes enlaces a una "Traducción pura " (igual que la "Traducción normal" pero con Sánscrito al mímimo para una lectura más fácil) y una "Traducción extendida" (igual que la "Traducción normal" pero con detallada definición gramatical de lo que es cada término; además, las notas explicativas sobre las enseñanzas dadas en el texto fueron reemplazadas con notas sobre la estructura gramatical, etc.).

El Sánscrito de Brahmānanda estará en color verde oscuro en tanto que las estrofas originales de la Haṭhayogapradīpikā se mostrarán en color rojo oscuro. A su vez, dentro de la transliteración, las estrofas originales estarán en marrón, mientras que los comentarios de Brahmānanda aparecerán en negro. Asimismo, dentro de la traducción, las estrofas originales de Svātmārāma, o sea, la Haṭhayogapradīpikā, estarán en verde y negro, en tanto que el comentario de Brahmānanda contendrá palaras tanto en negro como rojo.

Lee la Jyotsnā y experimenta tu propia naturaleza esencial.

Advertencia: Todos los métodos y técnicas enseñados en esta escritura DEBEN ser practicados bajo la apropiada guía de un maestro calificado. Practicarlos por propia cuenta es generalmente PELIGROSO. Actúa sabiamente entonces. Por supuesto, este sitio no se hace responsable en caso de que decidas ignorar la presente advertencia.

Importante: Todo lo que está entre paréntesis y en cursiva dentro de la traducción ha sido agregado por mí para completar el sentido de una determinada frase u oración. A su vez, todo lo que está entre doble guión (--...--) constituye adicional información aclaratoria también agregada por mí.

al inicio


 Prefacio

प्रथमोपदेशः।

श्रीगणेशाय नमः।
गुरुं नत्वा शिवं साक्षाद्ब्रह्मानन्देन तन्यते।
हठप्रदीपिकाज्योत्स्ना योगमार्गप्रकाशिका॥१॥

इदानींतनानां सुबोधार्थमस्याः सु विज्ञाय गोरक्षसिद्धान्तहार्दम्।
मया मेरुशास्त्रिप्रमुख्याभियोगात्स्फुटं कथ्यतेऽत्यन्तगूढोऽपि भावः॥२॥

Prathamopadeśaḥ|

Śrīgaṇeśāya namaḥ|
Guruṁ natvā śivaṁ sākṣādbrahmānandena tanyate|
Haṭhapradīpikājyotsnā yogamārgaprakāśikā||1||

Idānīṁtanānāṁ subodhārthamasyāḥ su vijñāya gorakṣasiddhāntahārdam|
Mayā meruśāstripramukhyābhiyogātsphuṭaṁ kathyate'tyantagūḍho'pi bhāvaḥ||2||


Primera enseñanza

Salutación (namas) al venerable (śrī) Gaṇeśa (gaṇeśāya)|

(El comentario conocido como) Jyotsnā (jyotsnā) sobre la Haṭhayogapradīpikā (haṭha-pradīpikā), la cual --es decir, la Jyotsnā-- revela (prakāśikā) el sendero (mārga) del Yoga (yoga), ha sido compuesto (tanyate) por Brahmānanda (brahmānandena) tras haberse inclinado --o sea, después de que él se inclinó-- (natvā) ante el Guru (gurum) (que es) Śiva (śivam) en persona (sākṣāt)1 ||1||

Habiendo comprendido (vijñāya) perfectamente (su) el significado (hārdam) del Gorakṣasiddhānta (gorakṣa-siddhānta)2 , (ahora) el significado (bhāvaḥ) (de la Haṭhayogapradīpikā), incluso (api) ése que es grandemente (atyanta) secreto (gūḍhaḥ), es descripto y explicado (kathyate) claramente (sphuṭam) por mí (mayā) a través de un abhiyoga (abhiyogāt) (que se relaciona con) los más eminentes (pramukhya) de entre los eruditos (śāstri) del monte Meru (meru)3 . (Mi explicación en la forma de la Jyotsnā es) para (artham) el conocimiento (bodha) correcto (su) de (todos) los presentes (Idānīṁtanānām) acerca de esta (escritura) --en otras palabras, acerca de la Haṭhayogapradīpikā-- (asyāḥ)4 ||2||

1  Primeramente, la tradicional salutación a Gaṇeśa para que quite todos los obstáculos futuros en el propio camino. Después de eso, Brahmānanda (el autor de la Jyotsnā) se inclina ante el Guru que es Śiva en persona. El Guru no es un ser humano sino la quinta kṛti o acto del Señor Śiva. Sus cinco actos son: sṛṣṭi (manifestación), sthiti (sostenimiento) saṁhāra (disolución) del universo; junto con tirodhāna (ocultación de la propia naturaleza) y anugraha (gracia divina). El Guru es Su anugraha o gracia, mediante la cual se revela la propia naturaleza esencial. Como el guru humano es una especie de encarnación para Su anugraha, puedes hacer una salutación a la gracia divina inclinándote ante tal guru.Retornar 

2  Está hablando sobre el Gorakṣasiddhāntasaṅgraha, la gran obra del sabio Gorakṣa. Gorakṣa y su maestro Matsyendra compilaron la ciencia del Haṭhayoga a partir de los antiguos Tantra-s.Retornar 

3  El monte Meru es una fabulosa montaña que se dice que forma el punto central del Jambudvīpa (la isla --continente-- central entre las siete que rodean a Meru); todos los planetas giran en torno a él. El río Ganges cae desde el Cielo sobre su cima, y fluye desde allí hacia los mundos circundantes. Las deidades regentes de los cuatro puntos cardinales ocupan las correspondientes caras de la montaña, toda la cual consiste en oro y gemas. Su pico es la residencia de Brahmā (el Creador), y un lugar de encuentro para los dioses, ṛṣi-s (videntes), músicos celestiales, etc.

La palabra "abhiyoga" es tramposa. Si consultas un diccionario, hallarás que significa literalmente "aplicación". Pero en este contexto, quiere decir "aplicación de referencia hacia atrás". Esto es afirmado por grandes eruditos cuando definen "abhiyoga" de múltiples maneras: "aplicación de referencia hacia atrás", "referencia hacia atrás por parte de la conciencia", "referencia hacia atrás en la memoria", etc. Como es tan difícil de traducir apropiadamente, decidí conservarla como tal en el texto. Bien, ¿qué está el autor tratando de decir entonces? Abhiyoga es algo así, por ejemplo: Emerges del sueño profundo y te preguntas, "¿En qué condición estaba yo?". La Voz interior te dirá algo como esto: "No soñaste nada". Tu declaración tras salir de tal estado (es decir, "¿En qué condición estaba yo?") es "abhiyoga". Por lo tanto, lo que Brahmānanda describe en su obra proviene de su abhiyoga o referencia hacia atrás en la memoria, p. ej. "¿Qué experimenté en mi Samādhi o Concentración Perfecta?". Así, él recordaba lo que los sabios eruditos de Meru le habían dicho durante el Samādhi y finalmente anotaba eso en la Jyotsnā. En definitiva, está escribiendo mediante revelación.

Uno se pone en contacto con tales sabios cuando la mente está detenida (intelecto OFF --apagado--) durante el Samādhi. Por eso es que expliqué el secreto de apagar el propio intelecto para traducir escritos sánscritos, especialmente esos que son como la Jyotsnā, o sea, los que han sido escritos a través de revelación. Para poder seguir a Brahmānanda, debo entrar en contacto con su estado de Samādhi también. Cuando el intelecto está apagado, solamente permanece el Señor como un Conocedor. En ese Señor, residen Meru y todos los sabios. Cuando el intelecto está ON --encendido--, tales sabios son considerados como gente que vivió en tiempos antiguos (es decir, se los considera "conocibles"). Pero cuando se detiene la mente, ellos aparecen únicamente como el Conocedor. Recordando lo que se les dijo durante el Samādhi, no sólo los comentaristas sino también sus traductores pueden ingresar en los misterios divinos. Ningún traductor sánscrito comprenderá a Brahmānanda sin recurrir a un estado de mente detenida. De hecho, pude entender el significado de "abhiyoga" de esa manera, a saber, a través de la guía de esos sabios que aparecen como el Conocedor Supremo en Samādhi.Retornar 

4  Debo ser tan "literal" como me sea posible en la Jyotsnā a costa de "legibilidad" pues usaré esta traducción para explicar gramática sánscrita en detalle. Mis disculpas. En todo caso, por medio de estas notas aliviaré tu dolor. Mira, la frase: "(Mi explicación en la forma de la Jyotsnā es) para el conocimiento correcto de (todos) los presentes acerca de esta (escritura) --en otras palabras, acerca de la Haṭhayogapradīpikā--" significa "(Mi explicación en la forma de la Jyotsnā es) para que (todos) los presentes --en suma, los que estudian el comentario-- ganen conocimiento correcto acerca de esta (escritura) --en otras palabras, acerca de la Haṭhayogapradīpikā--". Ahora es claro, ¿verdad?Retornar 

al inicio


 Estrofa 1


श्री‍आदिनाथाय नमोऽस्तु तस्मै येनोपदिष्टा हठयोगविद्या।
विभ्राजते प्रोन्नतराजयोगमारोढुमिच्छोरधिरोहिणीव॥१॥


मुमुक्षुजनहितार्थं राजयोगद्वारा कैवल्यफलां हठप्रदीपिकां विधित्सुः परमकारुणिकः स्वात्मारामयोगीन्द्रस्तत्प्रत्यूहनिवृत्तये हठयोगप्रवर्तकश्रीमदादिनाथनमस्कारलक्षणं मङ्गलं तावदाचरति— श्री‍आदिनाथायेत्यादिना। तस्मै श्री‍आदिनाथाय नमोऽस्त्वित्यन्वयः। आदिश्चासौ नाथश्च आदिनाथः सर्वेश्वरः शिव इत्यर्थः। श्रीमान् आधिनाथस्तस्मै श्री‍आदिनाथाय। श्रीशब्द आदिर्यस्य स श्री‍आदिः श्री‍आदिश्चासौ नाथश्च श्री‍आदिनाथस्तस्मै श्री‍आदिनाथाय श्रीनाथाय विष्णव इति वाऽर्थः। श्री‍आदिनाथायेत्यत्र यणभावस्तु अपि माषं मषं कुर्याच्छन्दोभङ्गं त्यजेद्गिरामिति च्छन्दोविदां सम्प्रदायादुच्चारणसौष्ठवाच्चेति बोध्यम्। वस्तुतस्त्वसंहितपाठस्वीकारापेक्षया श्री‍आदिनाथायेति पाठस्वीकारेऽप्रवृत्तनित्यविध्युद्देश्यतावच्छेदकानाक्रान्तत्वेन परिनिष्ठितत्वसम्भवात् सम्प्रत्युदाहृतदृष्टान्तद्वयस्यापीदृग्विषयवैषम्यान्नित्यसाहित्यभङ्गजनितदोषस्य शाब्दिकाननुमतत्वाच्चासम्मृष्टविधेयांशतारूपदोषस्य साहित्यकारैरुक्तत्वेऽपि क्वचित्तैरपि स्वीकृतत्वेन शाब्दिकाचार्यैरेकाजित्यादौ कर्मधारयस्वीकारेण सर्वथाऽनादृतत्वाच्च लाघवातिशय इति सुधियो विभावयन्तु। नमः प्रह्वीभावोऽस्तु। प्रार्थनायां लोट्। तस्मै कस्मा इत्यपेक्षायामाह— येनेति। येन आदिनाथेन उपदिष्टा गिरिजायै हठयोगविद्या हश्च ठश्च हठौ सूर्यचन्द्रौ तयोर्योगो हठयोगः। एतेन हठशब्दवाच्ययोः सूर्यचन्द्राख्ययोः प्राणापानयोरैक्यलक्षणः प्रणायामो हठयोग इति हठयोगस्य लक्षणं सिद्धम्। तथा चोक्तं गोरक्षनाथेन सिद्धसिद्धान्तपद्धतौ—

हकारः कीर्तितः सूर्यष्ठकारश्चन्द्र उच्यते।
सूर्याचन्द्रमसोर्योगाद्धठयोगो निगद्यते॥

इति। तत्प्रतिपादिका विद्या हठयोगविद्या हठयोगशास्त्रमिति यावत्। गिरिजाया आदिनाथकृतो हठविद्योपदेशो महाकालयोगशास्त्रादौ प्रसिद्धः। प्रकर्षेण उन्नतः प्रोन्नतः। मन्त्रयोगहठयोगादीनामधरभूमीनामुत्तरभूमित्वाद्रजयोगस्य प्रोन्नतत्वम्। राजयोगश्च सर्ववृत्तिनिरोधलक्षणोऽसम्प्रज्ञातयोगः। तमिच्छोर्मुमुक्षोरधिरोहिणीव अधिरुह्यतेऽनयेत्यधिरोहिणी निःश्रेणीव विभ्राजते विशेषेण भ्राजते शोभते। यथा प्रोन्नतसौधमारोढुमिच्छोरधिरोहिण्यनायासेन सौधप्रापिका भवत्येवं हठदीपिकाऽपि प्रोन्नतराजयोगमारोढुमिच्छोरनायासेन राजयोगप्रापिका भवतीति। उपमालङ्कारः। इन्द्रवज्राख्यं वृत्तम्॥१॥


Śrīādināthāya namo'stu tasmai yenopadiṣṭā haṭhayogavidyā|
Vibhrājate pronnatarājayogamāroḍhumicchoradhirohiṇīva||1||


Mumukṣujanahitārthaṁ rājayogadvārā kaivalyaphalāṁ haṭhapradīpikāṁ vidhitsuḥ paramakāruṇikaḥ svātmārāmayogīndrastatpratyūhanivṛttaye haṭhayogapravartakaśrīmadādināthanamaskāralakṣaṇaṁ maṅgalaṁ tāvadācarati- śrīādināthāyetyādinā| Tasmai śrīādināthāya namo'stvityanvayaḥ| Ādiścāsau nāthaśca ādināthaḥ sarveśvaraḥ śiva ityarthaḥ| Śrīmān ādhināthastasmai śrīādināthāya| Śrīśabda ādiryasya sa śrīādiḥ śrīādiścāsau nāthaśca śrīādināthastasmai śrīādināthāya śrīnāthāya viṣṇava iti vā'rthaḥ| Śrīādināthāyetyatra yaṇabhāvastu api māṣaṁ maṣaṁ kuryācchandobhaṅgaṁ tyajedgirāmiti cchandovidāṁ sampradāyāduccāraṇasauṣṭhavācceti bodhyam| Vastutastvasaṁhitapāṭhasvīkārāpekṣayā śrīādināthāyeti pāṭhasvīkāre'pravṛttanityavidhyuddeśyatāvacchedakānākrāntatvena pariniṣṭhitatvasambhavāt sampratyudāhṛtadṛṣṭāntadvayasyāpīdṛgviṣayavaiṣamyānnityasāhityabhaṅgajanitadoṣasya śābdikānanumatatvāccāsammṛṣṭavidheyāṁśatārūpadoṣasya sāhityakārairuktatve'pi kvacittairapi svīkṛtatvena śābdikācāryairekājityādau karmadhārayasvīkāreṇa sarvathā'nādṛtatvācca lāghavātiśaya iti sudhiyo vibhāvayantu| Namaḥ prahvībhāvo'stu| Prārthanāyāṁ loṭ| Tasmai kasmā ityapekṣāyāmāha- yeneti| Yena ādināthena upadiṣṭā girijāyai haṭhayogavidyā haśca ṭhaśca haṭhau sūryacandrau tayoryogo haṭhayogaḥ| Etena haṭhaśabdavācyayoḥ sūryacandrākhyayoḥ prāṇāpānayoraikyalakṣaṇaḥ praṇāyāmo haṭhayoga iti haṭhayogasya lakṣaṇaṁ siddham| Tathā coktaṁ gorakṣanāthena siddhasiddhāntapaddhatau-

Hakāraḥ kīrtitaḥ sūryaṣṭhakāraścandra ucyate|
Sūryācandramasoryogāddhaṭhayogo nigadyate||

iti| Tatpratipādikā vidyā haṭhayogavidyā haṭhayogaśāstramiti yāvat| Girijāyā ādināthakṛto haṭhavidyopadeśo mahākālayogaśāstrādau prasiddhaḥ| Prakarṣeṇa unnataḥ pronnataḥ| Mantrayogahaṭhayogādīnāmadharabhūmīnāmuttarabhūmitvādrajayogasya pronnatatvam| Rājayogaśca sarvavṛttinirodhalakṣaṇo'samprajñātayogaḥ| Tamicchormumukṣoradhirohiṇīva adhiruhyate'nayetyadhirohiṇī niḥśreṇīva vibhrājate viśeṣeṇa bhrājate śobhate| Yathā pronnatasaudhamāroḍhumicchoradhirohiṇyanāyāsena saudhaprāpikā bhavatyevaṁ haṭhadīpikā'pi pronnatarājayogamāroḍhumicchoranāyāsena rājayogaprāpikā bhavatīti| Upamālaṅkāraḥ| Indravajrākhyaṁ vṛttam||1||


Y ahora (atha), (la Escritura) que arroja luz (pradīpikā) acerca del Haṭhayoga (haṭhayoga) (comienza): Vaya --lit. ¡que haya!-- (astu) una salutación (namas) para ese (tasmai) venerable (śrī) Señor (nāthāya) Primordial (ādi) por quien (yena) ha sido enseñada (upadiṣṭā) la ciencia del Haṭhayoga (haṭhayoga-vidyā) que se manifiesta (vibhrājate) en la forma (iva) de una escalera (adhirohiṇī) para esa persona que desea (icchoḥ) ascender (āroḍhum) hacia el Rājayoga --lit. "Yoga Real (de 'realeza')"-- (rājayogam) superior (pronnata)||1||


(A partir de la frase inicial) "Śrīādināthāya (śrī-ādi-nāthāya), etc. (iti ādinā)" (es obvio que) el supremamente (parama) compasivo (kāruṇikaḥ) Svātmārāmayogīndra --es decir, Svātmārāma, el autor de la Haṭhayogapradīpikā-- (svātma-ārāma-yogi-indra)1 , deseando convertir (vidhitsuḥ) a (su) Haṭhayogapradīpikā (haṭha-pradīpikām) —la que concede el fruto (phalām) de Kaivalya (kaivalya)2 — en una puerta (dvārā) hacia el Rājayoga (rāja-yoga) para (artham) la gente (jana) que desea Liberación (mumukṣu), primeramente (tāvat) emprende (ācarati) el acto auspicioso (maṅgalam) caracterizado (lakṣaṇam) por una salutación (namaskāra) al venerable (śrīmat) Ādinātha --el Señor Primordial-- (ādi-nātha), el Fundador (pravartaka) del Haṭhayoga (haṭha-yoga)3 . (Svātmārāma realiza esa acción) para la cesación (nivṛttaye) de los obstáculos (pratyūha) (involucrados en) esa (tarea) (tad) --a saber, en la tarea de transformar la Haṭhayogapradīpikā en una puerta hacia el Rājayoga--4 |

"Vaya --lit. ¡que haya!-- (astu) una salutación (namas) para ese (tasmai) venerable (śrī) Señor --nātha-- (nāthāya) Primordial (ādi)", éste es el orden y conexión naturales de las palabras en la oración (iti anvayaḥ)5 |

Ādinātha (ādi-nāthaḥ) es el (asau) que es (tanto) primordial (ādiḥ) como (ca... ca) señor (nāthaḥ). (Él es) Śiva (śivaḥ), el Señor (īśvaraḥ) de todo (sarva). Éste es el significado (iti arthaḥ)|

El Venerable (śrīmān) (es) el Señor (nāthaḥ) Primordial (ādi)... ¡(salutaciones) a ese (tasmai) venerable (śrī) Señor Primordial (ādi-nāthāya) (que es Śiva)!6 |

(La expresión) "śrīādi" (saḥ śrī-ādi) se compone de (yasya) la palabra (śabdaḥ) "śrī" --venerable-- (śrī) (y) ādi --primordial-- (ādiḥ). (Así,) Ése (asau) (que es) "śrīādi" (śrī-ādiḥ) y (ca) un señor (nāthaḥ) (es) "Śrīādinātha" (śrī-ādi-nāthaḥ). (Salutaciones) a ese (tasmai) venerable (śrī) Señor Primordial (ādi-nāthāya)... al marido (nāthāya) de Śrī --también denominada Lakṣmī-- (śrī), (en suma,) a Viṣṇu (viṣṇave). Éste es un significado opcional (iti vā arthaḥ) --la palabra "vā" indica "o", (es decir,) "opcional"--7 |

Aquí (atra), (en) "śrīādināthāya" (śrī-ādi-nāthāya iti), (hay) ausencia (abhāvaḥ tu) de "ya" --"ī" + "ā" deberían haber formado "yā" en "śrīādi", pero sin embargo no lo hicieron-- (yaṇ) (según el precepto) "Uno debería pulverizar (api... maṣam kuryāt) el poroto o frijol --la consonante "ya"-- (māṣam) (y) hacer caso omiso de (tyajet) la violación (bhaṅgam) en la métrica (chandas) de los versos (girām iti)". Esto se conoce muy bien --o, "esto ha de conocerse"-- (iti bodhyam) a partir de la tradición (sampradāyāt) y (ca) excelencia (sauṣṭhavāt) en la pronunciación (uccāraṇa) de los conocedores (vidām) de la prosodia (chandas)8 |

continuará

1  Svātmārāmayogīndra (o Svātmārāma a secas) es el autor de la Haṭhayogapradīpikā, la escritura que es comentada por Brahmānanda en la presente Jyotsnā. La palabra Svātmārāma significa "alguien que se deleita (ārāma) en su propio (sva) Ser (ātma)"; y yogīndra quiere decir "el primero (o el jefe) (indra) de entre/de los Yogī-s (yogi)". La palabra "yogī" es masculina y tiene dos significados: "alguien que busca Yoga (Unión con su propio Ser)" o bien "alguien que ya ha alcanzado tal Yoga". Al escribir "Yogī-s", estoy insinuando el hecho de que hablo acerca de grandes personalidades que han logrado la meta del Yoga, y no meros buscadores de la Verdad. Por lo tanto, el nombre largo Svātmārāmayogīndra quiere decir "el primero (o el jefe) de entre/de los Yogī-s que se deleitan en su propio Ser".Retornar 

2  Kaivalya significa literalmente "aislamiento". Es un estado donde existe alejamiento de la Prakṛti según el Sāṅkhya. Lee mi explicación de Kaivalya en "Primeros Pasos (3)" de acuerdo con el Sāṅkhya y el Yoga. De cualquier manera, considerar a Kaivalya como Emancipación final de la esclavitud de la ignorancia es más que suficiente en este contexto.Retornar 

3  Brahmānanda explicará que Ādinātha es Śiva y, opcionalmente, Viṣṇu también. No obstante, existen otras implicaciones en la palabra Ādinātha. Está el Nāthasampradāya o Tradición de los Nātha-s. En esta tradición, Ādinātha (el Señor Śiva) es el primero en la línea de esos grandes Guru-s. Este tema es complejo. Será estudiado en profundidad cuando Brahmānanda comente sobre las estrofas 5 a 9 de esta Primera Sección.Retornar 

4  Para simplificarte la vida dividí el primer párrafo en Sánscrito en dos oraciones en castellano. Sin embargo, puede que sea difícil de leer todavía ya que me estoy mayormente adhiriendo a una traducción literal para mis estudios gramaticales. Resumamos el primer párrafo entonces: De acuerdo con Brahmānanda, la Haṭhayogapradīpikā concede el fruto de la Liberación final. Su autor, Svātmārāma, desea transformarla en una puerta hacia el Rājayoga superior (en pocas palabras, el Yoga tradicional fundado por el sabio Patañjali) para el bien de todos aquéllos que deseen Emancipación. Puesto que Svātmārāma sabe que habrá muchísimos obstáculos en su camino, él emprende el acto auspicioso de saludar (rendir homenaje) a Ādinātha (el originador de la ciencia del Haṭhayoga) para remover tales obstáculos. Muy bien, el significado es claro ahora.Retornar 

5  Mientras que Svātmārāma escribió: "Śrīādināthāya namo'stu tasmai" para cumplir con los requisitos de la métrica, Brahmānanda da el orden y conexión "naturales" de las palabras en esa oración: "Tasmai śrīādināthāya namo'stu" - "Vaya --lit. ¡que haya!-- (astu) una salutación (namas) para ese (tasmai) venerable (śrī) Señor --nātha-- (nāthāya) Primordial (ādi)". Nota cómo "tasmai" aparece ahora al comienzo. En general, el orden en Sánscrito no es demasiado importante ya que cada palabra está correctamente identificada (su género, número, caso, etc.). En lenguas vulgares, tales como inglés, castellano, etc., el orden en una oración es crucial ya que las palabras no están tan claramente identificadas como en Sánscrito. Con todo, incluso en Sánscrito existen algunas reglas sencillas que marcan el orden hasta cierto punto.

Otra conclusión a la que puede arribar un estudiante de Sánscrito es la siguiente: como los poetas mueven las palabras "casi" de manera libre para satisfacer la métrica, el traducir poesía es mucho más difícil que traducir prosa. Esto es cierto y falso al mismo tiempo, pues la dificultad en la prosa es la presencia de largos párrafos entre pausas (marcadas con la barra |) conteniendo varias oraciones. A menos que tengas una copia moderna en signos (Devanāgarī) de la escritura (una copia impresa) tipeada por un sujeto compasivo que agregó comas para marcar el fin de cada oración dentro de un párrafo... bien, estarás en un gran problema, porque los largos párrafos sánscritos pueden contener varias oraciones en inglés y tú necesitas detectar exactamente "dónde" empieza y termina cada una de ellas o tu obra será un disparate absoluto. Por consiguiente, el traducir tanto poesía como prosa no carece de dificultades inherentes. Prefiero traducir poesía más bien que prosa, pues pese al movimiento (o inclusive la total omisión) de las palabras para cumplir con los requisitos de la métrica, es mucho más fácil trazar las oraciones y comprender el significado. Esto es especialmente cierto cuando te topas con largos compuestos en prosa... la tarea de traducir esos compuestos puede hacerse infernal muy fácilmente. En definitiva, si quieres simplicidad el Sánscrito no es para ti, jeje.Retornar 

6  Entre los devotos, es muy común saludar al Señor tras describir Sus atributos. La palabra "namas" (salutación) fue omitida allí porque se la da por sentado; como decir: "¡A ese venerable Señor Primordial!" (con "salutación" estando allí tácitamente). Agregué "que es Śiva" al final, porque Brahmānanda hará esto de nuevo pronto pero con referencia a Viṣṇu. Sigue leyendo, por favor.Retornar 

7  Aquí Brahmānanda interpreta "Śrīnātha" (sin "ādi") no como "venerable Señor" sino como "marido de Śrī", o sea, Viṣṇu. Jugando con las palabras él ha arribado a otra conclusión. De todos modos, a Śiva y a Viṣṇu se los ve como diferentes entre sí solamente cuando la mente está andando. Cuando la mente está detenida, se los percibe a ambos como siendo el único Señor. En otras palabras, cuando uno tiene su intelecto ON (encendido), percibe diferencias entre los dos. No obstante, cuando su intelecto está OFF (apagado), se los ve a ambos como al mismísimo Señor. Sólo la gente ignorante sin ninguna experiencia del estado detenido de la mente podría creer que Śiva y Viṣṇu son dos entidades distintas. Las diferencias sólo ocurren cuando la propia mente está funcionando.Retornar 

8  Explico prosodia en profundidad en mi estudio gramatical de esta página. Recuerda que no soy experto en prosodia ni siquiera en mis mejores sueños. Es una compleja porción de la gramática sánscrita que no puedo dominar todavía. Lo lamento. Sin embargo, a pesar de mis limitaciones con respecto a prosodia sánscrita, aquí tienes un resumen:

Según la prosodia sánscrita, una estrofa o padya consiste en cuatro pāda-s --también conocidos como "pada-s"-- o cuartos. Tal estrofa puede ser vṛtta (con métrica regulada por el número y posición de sílabas --akṣara-- en cada pāda o cuarto) o jāti (con métrica regulada por el número de instantes silábicos --mātrā-- en cada pāda o cuarto). Olvídate de "jāti" aquí pues la métrica de la presente estrofa es de la clase "vṛtta". Esta clase contiene tres subclases: (1) samavṛtta (los cuatro cuartos de una estrofa son similares), (2) ardhasamavṛtta (los cuartos son similares pero de manera alternativa) y (3) viṣama (los cuatro cuartos son disímiles).

Bien, la actual estrofa pertenece a la subclase samavṛtta (todos los cuartos son similares). Esta subclase está compuesta de 26 variedades, desde 1 sílaba por cuarto hasta 26 sílabas por cuarto. A su vez, cada variedad se divide en subvariedades de acuerdo con la posición de sílabas cortas (lit. livianas) y largas (lit. pesadas), etc. Un tema largo, sin duda. La variedad usada en la primera estrofa de la Haṭhayogapradīpikā es la que consiste de 11 sílabas por cuarto. Dentro de esta variedad existen varias subvariedades, siendo la más común la que se llama Indravajrā. Y éste es exactamente el tipo de métrica utilizado en esta primera estrofa. Lo mismo es establecido por Brahmānanda al final de su comentario sobre esta estrofa: Indravajrākhyaṁ vṛttam||1|| - "(La estrofa es) vṛtta (y su) nombre (es) Indravajrā".

Las escrituras "generalmente" no están escritas/impresas conservando los cuatro cuartos (pāda-s o pada-s) para ahorrar espacio. Te topas, "en general", con dos líneas, cada una consistiendo en dos cuartos. Veamos esto en la primera estrofa:

श्री‍आदिनाथाय नमोऽस्तु तस्मै येनोपदिष्टा हठयोगविद्या।
विभ्राजते प्रोन्नतराजयोगमारोढुमिच्छोरधिरोहिणीव॥१॥

Śrīādināthāya namo'stu tasmai yenopadiṣṭā haṭhayogavidyā|
Vibhrājate pronnatarājayogamāroḍhumicchoradhirohiṇīva||1||

Dividámosla en cuatro cuartos ahora:

श्री‍आदिनाथाय नमोऽस्तु तस्मै
येनोपदिष्टा हठयोगविद्या।
विभ्राजते प्रोन्नतराजयोग-
मारोढुमिच्छोरधिरोहिणीव॥१॥

Śrīādināthāya namo'stu tasmai
yenopadiṣṭā haṭhayogavidyā|
Vibhrājate pronnatarājayoga-
māroḍhumicchoradhirohiṇīva||1||

Separemos las sílabas mediante guiones, según ciertas reglas que explico en el estudio gramatical, para contarlas. Recuerda que el apóstrofe en Sánscrito es en realidad una "a" escondida:

श्री-‍आ-दि-ना-था-य-न-मो-अ-स्तु-त-स्मै
ये-नो-प-दि-ष्टा-ह-ठ-यो-ग-वि-द्या।
वि-भ्रा-ज-ते-प्रो-न्न-त-रा-ज-यो-ग-
मा-रो-ढु-मि-च्छो-र-धि-रो-हि-णी-व॥१॥

Śrī-ā-di-nā-thā-ya-na-mo-a-stu-ta-smai (12 sílabas)
ye-no-pa-di-ṣṭā-ha-ṭha-yo-ga-vi-dyā| (11 sílabas)
Vi-bhrā-ja-te-pro-nna-ta-rā-ja-yo-ga- (11 sílabas)
mā-ro-ḍhu-mi-ccho-ra-dhi-ro-hi-ṇī-va||1|| (11 sílabas)

Como puedes ver, el primer cuarto contiene una sílaba más, lo cual "aparentemente" viola los requisitos de la métrica. ¿Por qué está sucediendo esto? Simplemente porque Svātmārāma "pulverizó el poroto o frijol", es decir, impidió que la "ya" (la cual luce como un poroto o frijol en Devanāgarī: ) se forme en "Śrī + ā". Normalmente "ī + ā" se transforma en "yā" por la 4ta Regla Primaria del Sandhi de Vocales. Hizo así para conservar las palabras "Śrī" y "ādi" claramente separadas pues son adjetivos/cualidades del Señor. Usualmente, la palabra "Śrī" (venerable) no forma Sandhi o combinación con ninguna palabra que le siga. Si él no hubiese pulverizado el poroto o frijol (a saber, si no hubiese impedido la formación de "ya"), el resultado final habría sido: "Śrī + ā" = "Śryā" - una sílaba pesada (larga) que satisface perfectamente los requisitos de la métrica. Puesto que las reglas de prosodia sánscrita permiten plenamente tal pulverización del poroto o frijol (omisión de "ya"), Brahmānanda le muestra a los que no son expertos en métricas sánscritas (o sea, ¡a nosotros!, jeje) que Svātmārāma no cometió realmente ninguna equivocación. ¡Buena broma, Svātmārāma cometiendo equivocaciones con Sandhi y prosodia!

Basta de esto por el momento, ya que el nivel de conocimiento está aumentando demasiado para una "traducción normal". En mi estudio gramatical puedo incrementar el nivel de conocimiento mucho más hasta que el "poroto o frijol" de tu intelecto quede completamente pulverizado, compañero/a. ¡Sólo bromeo! De todos modos, una cosa es cierta, en la "traducción extendida" puedo ir mucho más profundo en mi explicación de prosodia sánscrita. Por ahora, sólo he rascado la superficie.Retornar 

al inicio


 Información adicional

Gabriel Pradīpaka

Este documento ha sido concebido por Gabriel Pradīpaka, uno de los dos fundadores de este sitio, y guru espiritual versado en idioma Sánscrito y filosofía Trika.

Para mayor información sobre Sánscrito, Yoga y Filosofía India; o si quieres hacerme algún comentario, preguntar algo o corregir algún error, siéntete libre de contactarnos: Ésta es nuestra dirección de correo.