Sanskrit & Trika Shaivism (Español-Home)

¡Javascript está deshabilitado! ¡Revisa este enlace!


 El Paramārthasāra (Paramarthasara) de Abhinavagupta: Estrofas 36 a 39 - Shaivismo No dual de Cachemira

Traducción normal


 Introducción

El Paramārthasāra continúa con cuatro estrofas más. Éste es el décimo grupo de estrofas, el cual se compone de 4 de las 105 que constituyen la obra entera.

Por supuesto, también insertaré las estrofas originales sobre las cuales Yogarāja esté comentando. Escribiré muchas notas para hacer que este libro sea tan entendible para el lector promedio como me sea posible.

El Sánscrito de Yogarāja estará en color verde oscuro en tanto que las estrofas originales de Abhinavagupta se exhibirán en color rojo oscuro. A su vez, dentro de la transliteración, las estrofas originales estarán en color marrón, mientras que los comentarios de Yogarāja aparecerán en negro. Asimismo, dentro de la traducción, las estrofas originales de Abhinavagupta, es decir, el Paramārthasāra, estarán en colores verde y negro, en tanto que el comentario de Yogarāja contendrá palabras tanto en color negro como en rojo.

Lee el Paramārthasāra y experimenta Supremo Ānanda o Divina Bienaventuranza, querido Śiva.

Importante: Todo lo que está entre paréntesis y en cursiva dentro de la traducción ha sido agregado por mí para completar el sentido de una determinada frase u oración. A su vez, todo lo que está entre doble guión (--...--) constituye adicional información aclaratoria también agregada por mí.

al inicio


 Estrofa 36

एवमपि शुद्धस्य परमात्मनः सर्वप्रमात्रनुस्यूतत्वेन स्थितत्वादवश्यं प्रमातृगणगतमख्यातिमालिन्यमायाति — इति यत्तन्न — इति दृष्टान्तेनावेदयति।


जलधरधूमरजोभिर्मलिनीक्रियते यथा न गगनतलम्।
तद्वन्मायाविकृतिभिरपरामृष्टः परः पुरुषः॥३६॥


यथा मेघधूमधूलीपुञ्जैराकाशस्थैरप्याकाशपृष्ठममलिनं स्वभावतो न मलिनं विधीयते नापि नित्यतावैतत्यखण्डनां वा नीयते केवलं दर्पणप्रतिबिम्बवत्तत्तदवस्थाविचित्रं गगनं गगनमेव सर्वदा तथात्वेन प्रत्यभिज्ञानात्। तद्वदिति तथैव मायाविकृतिभिरख्यातिसमुत्थैर्विकारैर्नानाप्रमातृगतैर्जन्ममरणाद्यनेकविचित्रावस्थामयैर्भगवत्स्थैरपि भगवान्न परामृष्टो न तैरपहृतस्वरूपो यतः स एव परः पुरुष इति सर्वपुरुषाणां जीवानामाद्य उल्लासो विश्रान्तिस्थानं च — इति सर्वानुभवितृतया सदा स्फुरति — इति परशब्देन निर्दिष्टः। तस्मान्न स्वसमुत्थैरप्रकाशरूपैर्मायाविकारैरैन्द्रजालिकवद्भगवतः काचित्खण्डना — इति परमेष्ठिना अजडप्रमातृसिद्धावप्युक्तम्

यद्यप्यर्थस्थितिः प्राणपुर्यष्टकनियन्त्रिते।
जीवे निरुद्धा तत्रापि परमात्मनि सा स्थिता॥
तदात्मनैव तस्य स्यात्कथं प्राणेन यन्त्रणा।

इति॥३६॥

Evamapi śuddhasya paramātmanaḥ sarvapramātranusyūtatvena sthitatvādavaśyaṁ pramātṛgaṇagatamakhyātimālinyamāyāti — Iti yattanna — Iti dṛṣṭāntenāvedayati|


Jaladharadhūmarajobhirmalinīkriyate yathā na gaganatalam|
Tadvanmāyāvikṛtibhiraparāmṛṣṭaḥ paraḥ puruṣaḥ||36||


Yathā meghadhūmadhūlīpuñjairākāśasthairapyākāśapṛṣṭhamamalinaṁ svabhāvato na malinaṁ vidhīyate nāpi nityatāvaitatyakhaṇḍanāṁ vā nīyate kevalaṁ darpaṇapratibimbavattattadavasthāvicitraṁ gaganaṁ gaganameva sarvadā tathātvena pratyabhijñānāt| Tadvaditi tathaiva māyāvikṛtibhirakhyātisamutthairvikārairnānāpramātṛgatairjanmamaraṇādyanekavicitrāvasthāmayairbhagavatsthairapi bhagavānna parāmṛṣṭo na tairapahṛtasvarūpo yataḥ sa eva paraḥ puruṣa iti sarvapuruṣāṇāṁ jīvānāmādya ullāso viśrāntisthānaṁ ca — Iti sarvānubhavitṛtayā sadā sphurati — Iti paraśabdena nirdiṣṭaḥ| Tasmānna svasamutthairaprakāśarūpairmāyāvikārairaindrajālikavadbhagavataḥ kācitkhaṇḍanā — Iti parameṣṭhinā ajaḍapramātṛsiddhāvapyuktam

Yadyapyarthasthitiḥ prāṇapuryaṣṭakaniyantrite|
Jīve niruddhā tatrāpi paramātmani sā sthitā||
Tadātmanaiva tasya syātkathaṁ prāṇena yantraṇā|

Iti||36||

Aun así (evam api), uno podría pensar que (iti yad): "Como el Puro y Supremo Ser continúa (śuddhasya parama-ātmanaḥ... sthitatvāt) corriendo ininterrumpidamente (anusyūtatvena) a través de todos (sarva) los sujetos --conocedores o experimentadores-- (pramātṛ), Él cae en el estado (āyāti) (conocido como) la impureza (mālinyam) de la ignorancia primordial --Āṇavamala-- (akhyāti) que está presente (gatam) en el grupo (gaṇa) de sujetos (pramātṛ... iti)". (Abhinavagupta) da a conocer (āvedayati) mediante un ejemplo (dṛṣṭāntena) (que la respuesta a esta pregunta es): "Ello (tad) no (es así) (na... iti)!":


Así como (yathā) la bóveda celestial (gagana-talam) no (es) (na) manchada (malinī-kriyate) por nubes, humo o polvo (jaladhara-dhūma-rajobhiḥ), de la misma manera (tadvat) la Persona (puruṣaḥ) Suprema (paraḥ) no es tocada (aparāmṛṣṭaḥ) por las modificaciones (vikṛtibhiḥ) de Māyā (māyā)||36||


("Jaladharadhūmarajobhirmalinīkriyate yathā na gaganatalam" significa) así como (yathā) la superficie del cielo (ākāśa-pṛṣṭham), al ser inmaculada (amalinam) por naturaleza (sva-bhāvatas), no es hecha (na vidhīyate) impura (malinam) por multitudes (puñjaiḥ) de nubes (megha), humo (dhūma) (o) polvo (dhūlī) que estén (sthaiḥ) incluso (api) en tal firmamento (ākāśa), ni (na api... vā) es llevada a un estado (nīyate) donde exista una interrupción o destrucción (khaṇḍanām) de (su) eternidad (nityatā) (y) gran extensión (vaitatya); (o así como) el cielo (gaganam) puro (kevalam), cuando se refleja (pratibimbavat) en un espejo (darpaṇa), aparece en diversos (tad-tad) estados (avasthā) maravillosos (vicitram) (pero permanece de todos modos) sólo (eva) como el cielo (gaganam) puesto que es siempre reconocido (sarvadā... pratyabhijñānāt) como tal (tathātvena) (por todos aquellos que observan su reflejo).

(El término) "tadvat" (tadvat iti) (quiere decir) "de la misma manera" (tathā eva). (Consiguientemente, así como la bóveda celestial no es manchada por nubes, humo o polvo, de la misma manera) el Afortunado (bhagavān) no (es) (na) tocado (parāmṛṣṭaḥ) por las modificaciones (vikṛtibhiḥ) de Māyā (māyā), (o sea,) por los cambios (vikāraiḥ) derivados de (samutthaiḥ) la ignorancia primordial --Āṇavamala-- (akhyāti) que están presentes (gataiḥ) en los diversos (nānā) sujetos --conocedores o experimentadores-- (pramātṛ) quienes aun cuando permanecen (sthaiḥ api) en el Afortunado (bhagavat) están repletos de (mayaiḥ) muchos (aneka) estados (avasthā) maravillosos (vicitra) (tales como) nacimiento (janma), muerte (maraṇa), etc. (ādi). (En definitiva,) Su naturaleza esencial (sva-rūpaḥ) no (es) (na) quitada (apahṛta) por ellos (taiḥ). (¿Por qué?) Porque (yatas) (al ser Él) "la Persona (puruṣaḥ) Suprema (paraḥ... iti)" (ya que) entre todas las personas (sarva-puruṣāṇām) (Él es tanto) el Primero (ādyaḥ) de los seres vivientes (jīvānām) que aparece (ullāsaḥ) y (ca) el lugar de reposo (viśrānti-sthānam... iti) (de todos ellos), Él Mismo (saḥ eva) aparece destellantemente (sphurati) siempre (sadā) como el Experimentador o Perceptor (anubhavitṛtayā) en todos (sarva). Esto es lo que se indica (iti... nirdiṣṭaḥ) con la palabra (śabdena) "para" --Suprema-- (para) (en la estrofa).

Por lo tanto (tasmāt), no existe ninguna (na... kācid) interrupción o destrucción (khaṇḍanā) del Afortunado (bhagavataḥ) —quien es como (vat) un Mago (aindrajālika)(que haya sido hecha) por las oscuras (aprakāśa-rūpaiḥ) modificaciones (vikāraiḥ) de Māyā (māyā) que han surgido desde (samutthaiḥ) Él Mismo (sva... iti) --todo lo cual es como los actos de magia del Mago--. Esto también ha sido dicho (api uktam) por el Tataraguru --es decir, Utpaladeva-- (parameṣṭhinā) en (su) Ajaḍapramātṛsiddhi --también conocida como Nareśvaraviveka-- (ajaḍapramātṛsiddhau):

"Aun si (yadi-api) el Estado (sthitiḥ) de la Realidad (artha) (está) restringido (niruddhā) en el individuo limitado (jīve) que está refrenado (niyantrite) por la energía vital (prāṇa) (y) el cuerpo sutil (puri-aṣṭaka), inclusive en ese caso (tatra api) Ello --dicho Estado-- (sā) permanece (sthitā) en el Ser Supremo (parama-ātmani) (como tal, es decir, no afectado). ¿Cómo (katham) podría haber (syāt) restricción (yantraṇā) para Él (tasya) por parte de la energía vital (prāṇena) (si) la naturaleza (de esta última) --ātmā-- (ātmanā) (es) Él Mismo (tad... iti)?"

||36||


Aún sin notas explicativas

al inicio


 Estrofa 37

नन्वेकचिन्मात्रपरमार्था अपि पुरुषा विशिष्टसुखदुःखमोहजन्ममरणादिनानावस्थावैचित्र्यभाजश्च — इति कथमेतत् — इति दृष्टान्तमाह


एकस्मिन्घटगगने रजसा व्याप्ते भवन्ति नान्यानि।
मलिनानि तद्वदेते जीवाः सुखदुःखभेदजुषः॥३७॥


यथैकस्मिन् कुम्भाकाशे धूलिपुञ्जसमाच्छादिते नान्यानि घटाकाशानि विमलान्यप्याकाशत्वाविशेषात्मलिनानि रजसाच्छादितानि भवन्ति। विमलं व्यापकं नित्यमपि हि गगनं यादृशं घटसङ्कोचसङ्कुचितं भवेत्तादृशमेव तस्यैव घटस्य तद्भवति न पुनः सर्वाणि घटपटाद्याकाशानि कृष्णागुरुधूपितानि मृगमदाधिवासितानि विठिरगन्धीनि वैकाकाशस्वरूपत्वात्सङ्कीर्यन्ते स्वगतघटादिकृतविच्छेदात्प्रत्युतैकत्रापि गगने वास्तवे स्थिते घटादयः स्वगतभित्तिसङ्कोचनियन्त्रिताः सन्तो नानागगनवैचित्र्यं प्रथयन्ति। इत्थं घटकृतः सङ्कोच एव गगनतया तथावशिष्यते तथात्वेनार्थक्रियाकारित्वान्न पुनो गगनस्यैतत्किञ्चिद्घटगतं मालिन्यादि स्वरूपतिरोधानाय भवति नापि परस्परं घटाद्यवच्छिन्नानां गगनानां व्यामिश्रणेति। तद्वदिति तथैवामी जीवाः पुरुषा एकचिन्मात्रपरमार्था अपि पारमेश्वर्या मायाशक्त्याणवमायीयप्राकृतकोशत्रयावेष्टनेन पूर्णं व्यापि चिदानन्दैकघनं स्वरूपमपहस्त्य परिमितीकृता येनैकचैतन्यात्मानोऽपि स्वगतकोशत्रयविच्छेददौरात्म्यात्परस्परं भिन्नाश्च — इति घटपटाद्याकाशवत्। इत्थं मायीयकोशकृतो विच्छेद एव जीवतया व्यवह्रियते न पुनः परमेश्वरेऽनवच्छिन्नचिदानन्दैकघने जीवाः पुरुषा आत्मानोऽणवः — इति दर्शनान्तरदृष्टः कश्चिद्व्यवहारः। एवमाणवादिकोशावच्छिन्ना जीवा अनादिविचित्रकर्ममलवासनाधिवासितनानादेहा नानाशया नानापुण्यपापस्वर्गनरकसुखदुःखजन्ममरणादिद्वन्द्वभेदभाजश्च सन्तो नान्योन्यं सङ्कीर्यन्ते यथा नानाद्रव्याधिवासितानि घटाद्यवच्छिन्नानि घटाकाशानि — इति सूपपन्नमेकचिन्मात्रपरमार्था अपि स्वविच्छेदादन्योन्यभेदजुषश्चेति॥३७॥

Nanvekacinmātraparamārthā api puruṣā viśiṣṭasukhaduḥkhamohajanmamaraṇādinānāvasthāvaicitryabhājaśca — Iti kathametat — Iti dṛṣṭāntamāha


Ekasminghaṭagagane rajasā vyāpte bhavanti nānyāni|
Malināni tadvadete jīvāḥ sukhaduḥkhabhedajuṣaḥ||37||


Yathaikasmin kumbhākāśe dhūlipuñjasamācchādite nānyāni ghaṭākāśāni vimalānyapyākāśatvāviśeṣātmalināni rajasācchāditāni bhavanti| Vimalaṁ vyāpakaṁ nityamapi hi gaganaṁ yādṛśaṁ ghaṭasaṅkocasaṅkucitaṁ bhavettādṛśameva tasyaiva ghaṭasya tadbhavati na punaḥ sarvāṇi ghaṭapaṭādyākāśāni kṛṣṇāgurudhūpitāni mṛgamadādhivāsitāni viṭhiragandhīni vaikākāśasvarūpatvātsaṅkīryante svagataghaṭādikṛtavicchedātpratyutaikatrāpi gagane vāstave sthite ghaṭādayaḥ svagatabhittisaṅkocaniyantritāḥ santo nānāgaganavaicitryaṁ prathayanti| Itthaṁ ghaṭakṛtaḥ saṅkoca eva gaganatayā tathāvaśiṣyate tathātvenārthakriyākāritvānna puno gaganasyaitatkiñcidghaṭagataṁ mālinyādi svarūpatirodhānāya bhavati nāpi parasparaṁ ghaṭādyavacchinnānāṁ gaganānāṁ vyāmiśraṇeti| Tadvaditi tathaivāmī jīvāḥ puruṣā ekacinmātraparamārthā api pārameśvaryā māyāśaktyāṇavamāyīyaprākṛtakośatrayāveṣṭanena pūrṇaṁ vyāpi cidānandaikaghanaṁ svarūpamapahastya parimitīkṛtā yenaikacaitanyātmāno'pi svagatakośatrayavicchedadaurātmyātparasparaṁ bhinnāśca — Iti ghaṭapaṭādyākāśavat| Itthaṁ māyīyakośakṛto viccheda eva jīvatayā vyavahriyate na punaḥ parameśvare'navacchinnacidānandaikaghane jīvāḥ puruṣā ātmāno'ṇavaḥ — Iti darśanāntaradṛṣṭaḥ kaścidvyavahāraḥ| Evamāṇavādikośāvacchinnā jīvā anādivicitrakarmamalavāsanādhivāsitanānādehā nānāśayā nānāpuṇyapāpasvarganarakasukhaduḥkhajanmamaraṇādidvandvabhedabhājaśca santo nānyonyaṁ saṅkīryante yathā nānādravyādhivāsitāni ghaṭādyavacchinnāni ghaṭākāśāni — Iti sūpapannamekacinmātraparamārthā api svavicchedādanyonyabhedajuṣaśceti||37||

Una objeción (nanu): "Las personas (puruṣāḥ) ciertamente (ca) participan en (bhājaḥ) una diversidad (vaicitrya) de múltiples (nānā) estados (avasthā) peculiares (viśiṣṭa) (tales como) placer (sukha), dolor (duḥkha), engaño (moha), nacimiento (janma), muerte (maraṇa), etc. (ādi) aun cuando (api) ellas sean la Más Alta Realidad (parama-arthāḥ) que es solamente (mātra) una única (eka) Conciencia (cit... iti)". ¿Cómo (katham) (es) esto (etad... iti) (posible)? (Abhinavagupta) expresó (āha) un ejemplo (dṛṣṭāntam) (para responder esa pregunta:)


Aunque el espacio en una vasija esté lleno (ekasmin ghaṭa-gagane... vyāpte) de polvo (rajasā), los otros (espacios en otras vasijas) (anyāni) no están (bhavanti na) sucios (malināni). Lo mismo ocurre --lit. de igual modo-- (tadvat) (en el caso de) estos (ete) seres condicionados (jīvāḥ) que frecuentan (juṣaḥ) la dualidad (bheda) de placer (sukha) (y) dolor (duḥkha)||37||


(La primera porción de la estrofa: "Ekasminghaṭagagane rajasā vyāpte bhavanti nānyāni| Malināni" significa:) Así como (yathā) aun cuando el espacio en una vasija esté completamente cubierto con pilas de polvo (ekasmin kumbha-ākāśe dhūli-puñja-samācchādite), los otros (anyāni) espacios (ākāśāni) en (otras) vasijas (ghaṭa) no están (na... bhavanti) sucios (malināni), (a saber,) cubiertos (ācchāditāni) con polvo (rajasā), sino incluso (api) inmaculados (vimalāni) debido a la uniformidad espacial --es decir, porque todas las vasijas comparten el mismo espacio-- (ākāśatva-aviśeṣāt).

(¿Por qué?) Porque (hi) eso que es como (yādṛśam) el éter o espacio (gaganam) --todo lo que es espacial--, aunque (api) (sea) completamente puro (vimalam), todopenetrante (vyāpakam) (y) eterno (nityam), se vuelve (bhavet) contraído (saṅkucitam) debido a la limitación (saṅkoca) (que aparece en la forma) de una vasija (ghaṭa), (y) ese (éter o espacio que es universal) (tad) se convierte en (bhavet) "tal (éter) (tādṛśam eva) perteneciente a esa vasija (tasya eva ghaṭasya) (únicamente)". Sin embargo (punar), todos (sarvāṇi) los espacios (ākāśāni) (contenidos) en vasijas (ghaṭa), (rodeados por) una tela (paṭa), etc. (ādi o ādya), (estén ellos) perfumados por sahumerios (dhūpitāni) (hechos) de madera de aloe (aguru) negro (kṛṣṇa) o (vā) perfumados (adhivāsitāni) por almizcle (mṛgamada) o (vā) (aun si) ellos huelen a (gandhīni) viṭhira --probablemente "madera de sándalo amarillo"-- (viṭhira), no (na) se mezclan o confunden (saṅkīryante) puesto que (su) naturaleza (svarūpatvāt) es un único (eka) éter o espacio (ākāśa). (En suma, todos esos espacios o éteres no se mezclan o confunden) debido a la interrupción o división (vicchedāt) generada (kṛta) por vasijas (ghaṭa), etc. (ādi) conectada con (gata) ellos mismos --con tales éteres-- (sva). Al contrario (pratyuta), mientras el éter realmente permanece (gagane vāstave sthite) incluso (api) como una y la misma cosa (ekatra), las vasijas, etc. (ghaṭa-ādayaḥ), al estar restringidas (niyantritāḥ santaḥ) por el límite (saṅkoca) de sus propias paredes (svagata-bhitti), despliegan (prathayanti) una diversidad (vaicitryam) de múltiples (nānā) éteres o espacios (gagana).

De esta manera (ittham), la mismísima limitación (saṅkocaḥ eva) producida (kṛtaḥ) por la vasija (ghaṭa) permanece (avaśiṣyate) así (tathā), (o sea,) como éter o espacio (gaganatayā), puesto que la capacidad (del éter) para realizar (kāritvāt) actividad (kriyā) objetiva (artha) (permanece) como tal (tathātvena) (aun cuando esté contenido en una vasija o rodeado por una tela, etc.). No obstante (punar), esta (etad) cierta (kiñcid) suciedad, etc. (mālinya-ādi) localizada en (gatam) una vasija (ghaṭa) no (na) es (bhavati) para ocultar (tirodhānāya) la esencia (sva-rūpa) del éter o espacio (gaganasya), ni hay siquiera (na api) mutua (parasparam) mezcla (vyāmiśraṇā) de éteres o espacios (gaganānām) divididos (avacchinnānām) por vasijas (ghaṭa), etc. (ādi).

"Tadvat" (tadvat iti), (es decir,) de igual modo (tathā eva), (a) esos (amī) seres condicionados (jīvāḥ) (o) personas (puruṣāḥ), aun cuando (api) sean la Más Alta Realidad (parama-arthāḥ), se los hace limitados (parimitī-kṛtāḥ) tras haber descartado (apahastya) (su) plena (pūrṇam) (y) todopenetrante (vyāpi) naturaleza esencial (sva-rūpam) que es una única (eka) masa compacta (ghanam) de Conciencia (cit) (y) Bienaventuranza (ānanda) mediante la envoltura (āveṣṭanena) (compuesta de) la tríada (traya) de capas (kośa) de Prakṛti (prākṛta) --Kārmamala--, Māyā (māyīya) --Māyīyamala-- (y) Aṇu (āṇava) --Āṇavamala-- causada por la Māyāśakti (māyā-śaktyā) del Señor Supremo (pārameśvaryā) --a saber, Su Poder para ocultar Su propia naturaleza de Él Mismo--. Como resultado (yena), aunque (api) (estos seres limitados) tengan una única Conciencia en Libertad Absoluta como su naturaleza (eka-caitanya-ātmānaḥ), (lucen) distintos (bhinnāḥ) entre sí (parasparam) en verdad (ca) a causa de la depravación (daurātmyāt) (que aparece en la forma de) la diferenciación (viccheda) (generada) por su propia (svagata) tríada (traya) de capas (kośa... iti), como (vat) éter o espacio (ākāśa) (contenido) en una vasija (ghaṭa), (rodeado) por una tela (paṭa), etc. (ādi).

De esta manera (ittham), la mismísima diferenciación (vicchedaḥ eva) producida (kṛtaḥ) por las capas (kośa) de Māyā (māyīya) es designada (vyavahriyate) como el estado de un jīva o ser condicionado (jīvatayā). Sin embargo (punar), (en Trika) no hay ningún uso de expresiones (na... kaścid vyavahāraḥ) (tales como) "jīva-s --almas-- (jīvāḥ), puruṣa-s --personas-- (puruṣāḥ), ātmā-s --seres-- (ātmānaḥ) (y) aṇu-s --átomos-- (aṇavaḥ iti)" con respecto al Señor Supremo (parama-īśvare) que es una única (eka) masa compacta (ghane) de Conciencia (cit) (y) Bienaventuranza (ānanda) ininterrumpidas (anavacchinna) como se ve (dṛṣṭaḥ) en otras (antara) filosofías (darśana).

De esta forma (evam), los seres condicionados (jīvāḥ) que tienen diferentes cuerpos (nānā-dehāḥ) perfumados (adhivāsita) con maravillosas (vicitra) tendencias residuales (vāsanā), impurezas (mala) (y) acciones (karma), (todas) las cuales son sin comienzo (anādi), al estar (santaḥ) dotados de múltiples intenciones o modos de pensar (nānā-āśayāḥ) y (ca) al participar en (bhājaḥ) la dualidad (bheda) (producida) por diversos (nānā) pares de opuestos (dvandva) (tales como) virtud-pecado (puṇya-pāpa), cielo-infierno (svarga-naraka), placer-dolor (sukha-duḥkha), nacimiento-muerte (janma-maraṇa), etc. (ādi), no se mezclan o confunden (na... saṅkīryante) entre sí (anyonyam) al igual que (yathā) (en el ejemplo de) los éteres o espacios (ākāśāni) en las vasijas (ghaṭa) perfumados (adhivāsitāni) con distintas (nānā) substancias (dravya) (y) divididos (avacchinnāni) por las vasijas (ghaṭa), etc. (ādi). Se ha así correctamente probado que (iti su-upapannam) "aun cuando (api) (los seres condicionados) sean la Más Alta Realidad (parama-arthāḥ) que es solamente (mātra) una única (eka) Conciencia (cit), ellos ciertamente frecuentan (juṣaḥ ca) la mutua (anyonya) dualidad (bheda) debido a su propia diferenciación (sva-vicchedāt... iti)"||37||


Aún sin notas explicativas

al inicio


 Estrofa 38

इत्थं जीवमण्डलगता अवस्थाविशेषा ये ते केवलं भगवत्युपचर्यन्ते न पुनस्तत्त्वतस्तेऽत्र केचित् — इत्याह


शान्ते शान्त इवायं हृष्टे हृष्टो विमोहवति मूढः।
तत्त्वगणे सति भगवान्न पुनः परमार्थतः स तथा॥३८॥


तत्त्वगण इन्द्रियवर्गे शान्त उपरते सति तद्गतः परमात्मा शान्तो नष्ट इवाभिमन्यत एवं तस्मिन् हृष्टे साह्लादे सति स तथैवोपचर्यते परं तमोमये मूढे मोहवान् — इति यथा स्थावरयोनौ न पुनः परमार्थतो वस्तुवृत्तेन स परमेश्वरस्तथा तेन प्रकारेण भवति। सर्वो हि जडभाग उत्पाद्यः संहार्यो वा भवति न पुनर्नित्ये भगवति बोधस्वभावे मायादिकञ्चुकगते विनाशोत्पत्ती स्याताम् — इति भगवान्सदा समः॥३८॥

Itthaṁ jīvamaṇḍalagatā avasthāviśeṣā ye te kevalaṁ bhagavatyupacaryante na punastattvataste'tra kecit — Ityāha


Śānte śānta ivāyaṁ hṛṣṭe hṛṣṭo vimohavati mūḍhaḥ|
Tattvagaṇe sati bhagavānna punaḥ paramārthataḥ sa tathā||38||


Tattvagaṇa indriyavarge śānta uparate sati tadgataḥ paramātmā śānto naṣṭa ivābhimanyata evaṁ tasmin hṛṣṭe sāhlāde sati sa tathaivopacaryate paraṁ tamomaye mūḍhe mohavān — Iti yathā sthāvarayonau na punaḥ paramārthato vastuvṛttena sa parameśvarastathā tena prakāreṇa bhavati| Sarvo hi jaḍabhāga utpādyaḥ saṁhāryo vā bhavati na punarnitye bhagavati bodhasvabhāve māyādikañcukagate vināśotpattī syātām — Iti bhagavānsadā samaḥ||38||

De esta manera (ittham), (uno podría pensar que) esos (te) diferentes (viśeṣāḥ) estados (avasthā) que (ye) se hallan (gatāḥ) en la multitud (maṇḍala) de seres condicionados (jīva) se aplican (upacaryante) sólo (kevalam) al Afortunado (bhagavati) (puesto que, a fin de cuentas, Él está solo). Sin embargo (punar), (Abhinavagupta) dijo (mediante esta estrofa que) (āha) ninguno de ellos (na... te... kecit) (se aplica) a Él (atra) realmente (tattvatas... iti):


Cuando el grupo de tattva-s o principios --es decir, el grupo de indriya-s o poderes de percepción/acción-- está (tattva-gaṇe sati) en calma (śānte) Él (ayam) (está) en calma (śāntaḥ), por así decir (iva), cuando está contento (hṛṣṭe) (Él está) contento (hṛṣṭaḥ), cuando está desconcertado (vimohavati) (Él está) desconcertado (mūḍhaḥ). No obstante (punar), el Afortunado (bhagavān saḥ) no (está) (na) así (tathā) realmente (parama-arthatas)||38||


Cuando el grupo de tattva-s o principios (tattva-gaṇe) —el grupo (varge) de indriya-s o poderes de percepción/acción (indriya)— está (sati) en calma (śānte) (o) detenido (uparate), se piensa que (abhimanyate) el Ser (ātmā) Supremo (parama) que reside (gataḥ) en ese (grupo) (tad) (está) en calma (śāntaḥ), como si (iva) (Él hubiese) desaparecido (naṣṭaḥ). De este modo (evam), cuando ese (mismo grupo) está (tasmin... sati) contento (hṛṣṭe) (o) con dicha (sa-āhlāde), (a) Él (saḥ) (también) se lo trata así (tathā eva upacaryate). Posteriormente (param), cuando (ese grupo) está lleno de Tamas --la modalidad de Prakṛti relativa al engaño, la oscuridad, la torpeza y cosas semejantes-- (tamas-maye), (o sea,) desconcertado (mūḍhe), (el Señor luce como) "lleno de desconcierto y engaño (mohavān iti)", como si (yathā) Él perteneciese a la familia de los vegetales (sthāvara-yonau). Aun así (punar), el Señor Supremo (saḥ parama-īśvaraḥ) no (está) (na) así (tathā) realmente (parama-arthatas) en verdad (vastu-vṛttena), (a saber, Él) no es (na... bhavati) de esa manera (tena prakāreṇa). Porque (hi) toda (sarvaḥ) la porción inanimada --la porción de la manifestación que es inerte-- (jaḍa-bhāgaḥ) es (bhavati) producida (utpādyaḥ) o (vā) aniquilada (saṁhāryaḥ), pero (punar) no hay (na... syātām) producción y aniquilación (vināśa-utpattī) con referencia al eterno (nitye) Afortunado (bhagavati) cuya naturaleza (sva-bhāve) es Conciencia (bodha) (aun si) está envuelto (kañcukagate) por Māyā (māyā), etc. (ādi). De esta manera (iti), el Afortunado (bhagavān) (permanece) siempre (sadā) el mismo (samaḥ)||38||


Aún sin notas explicativas

al inicio


 Estrofa 39

समुत्पत्तिक्रमेणागता भ्रान्तिः पुनर्ज्ञप्तिक्रमेण सुतरां समुन्मूलिता भवति — इत्यत्र स्वात्मन एव स्वातन्त्र्यम् — इत्याह


यदनात्मन्यपि तद्रूपावभासनं तत्पुरा निराकृत्य।
आत्मन्यनात्मरूपां भ्रान्तिं विदलयति परमात्मा॥३९॥


अनात्मन्यचेतनलक्षणे देहादौ कृशः स्थूलश्चास्मीत्यादि यत् तद्रूपावभासनमनात्मन्यात्मतया परामर्शनं तत्तस्मिन् पुरा आदावेव निराकृत्याहं चिदानन्दैकघनोऽनवच्छिन्नस्वभावः स्वतन्त्रश्चेत्यकृत्रिमाहन्तास्फुरणया कृत्रिमदेहादिप्रमातृतामपहृत्यात्मैव विगलितदेहबन्धः परमात्मतां यातः सन् आत्मनि अस्मिन्स्फुरद्रूपे विश्वपदार्थे प्रकाशवपुषि स्वाङ्गकल्पेऽपि या भ्रान्तिर्देहादिप्रमातृताभिमानजनिता भेदप्रथा तां विदलयत्यहमेवैको विश्वात्मना स्फुरामीत्येवं चूर्णीकरोति। इदमत्र तात्पर्यं यावदनात्मनि देहादावात्माभिमानो न गलितस्तावत्स्वात्मप्रथारूपेऽपि जगति भेदप्रथामोहो न विलीयतेऽतश्चानात्मन्यात्माभिमानभ्रमविनाशादात्मन्यनात्माभिमानभ्रान्तिं परमात्मैव स्वात्ममहेश्वरो भगवानेव विनाशयति नान्यस्यात्र सामर्थ्यम्॥३९॥

Samutpattikrameṇāgatā bhrāntiḥ punarjñaptikrameṇa sutarāṁ samunmūlitā bhavati — Ityatra svātmana eva svātantryam — Ityāha


Yadanātmanyapi tadrūpāvabhāsanaṁ tatpurā nirākṛtya|
Ātmanyanātmarūpāṁ bhrāntiṁ vidalayati paramātmā||39||


Anātmanyacetanalakṣaṇe dehādau kṛśaḥ sthūlaścāsmītyādi yat tadrūpāvabhāsanamanātmanyātmatayā parāmarśanaṁ tattasmin purā ādāveva nirākṛtyāhaṁ cidānandaikaghano'navacchinnasvabhāvaḥ svatantraścetyakṛtrimāhantāsphuraṇayā kṛtrimadehādipramātṛtāmapahṛtyātmaiva vigalitadehabandhaḥ paramātmatāṁ yātaḥ san ātmani asminsphuradrūpe viśvapadārthe prakāśavapuṣi svāṅgakalpe'pi yā bhrāntirdehādipramātṛtābhimānajanitā bhedaprathā tāṁ vidalayatyahamevaiko viśvātmanā sphurāmītyevaṁ cūrṇīkaroti| Idamatra tātparyaṁ yāvadanātmani dehādāvātmābhimāno na galitastāvatsvātmaprathārūpe'pi jagati bhedaprathāmoho na vilīyate'taścānātmanyātmābhimānabhramavināśādātmanyanātmābhimānabhrāntiṁ paramātmaiva svātmamaheśvaro bhagavāneva vināśayati nānyasyātra sāmarthyam||39||

La confusión (bhrāntiḥ) que ha sobrevenido (āgatā) por medio de una sucesión (krameṇa) de nacimientos (samutpatti) es (bhavati) otra vez (punar) totalmente (sutarām) erradicada (samunmūlitā) por medio de una sucesión (krameṇa) de actos de darse cuenta (jñapti... iti). (Abhinavagupta) dijo (en la estrofa 39 que) (āha) la Libertad Absoluta (svātantryam) del propio Ser (svātmanaḥ eva) (es efectiva) en (producir) esto (atra... iti):


Tras haber primeramente quitado (purā nirākṛtya) eso que (yad... tad) (está constituido por) la manifestación (avabhāsanam) del no Ser (anātmani api) como siendo Su (tad) naturaleza (rūpa), el Ser Supremo (parama-ātmā) despedaza completamente (vidalayati) la confusión (bhrāntim) que consiste en (rūpām) (considerar) al Ser (ātmani) como el no Ser (anātma)||39||


(La primera línea de la estrofa significa:) Tras haber primeramente quitado (purā... nirākṛtya)(o sea,) tras haber descartado en primer lugar (ādau eva... apahṛtya)— eso que (yad... tad tasmin) (está constituido por) la manifestación (avabhāsanam) del no Ser (anātmani) —es decir, de eso que está caracterizado por (lakṣaṇe) lo que es inconsciente (acetana), (tal como) el cuerpo, etc. (deha-ādau)— como siendo Su (tad) naturaleza (rūpa). (En definitiva, tras haber primeramente quitado eso que está constituido por) el acto de considerar (parāmarśanam) al no Ser (anātmani) como el Ser (ātmatayā), (lo cual disparó nociones falsas tales como:) "Soy delgado" (kṛśaḥ... asmi) y (ca) "Soy gordo" (sthūlaḥ... asmi), etc. (iti-ādi). (En otras palabras, tras haber descartado) al artificial (kṛtrima) estado de ser un conocedor o experimentador (pramātṛtām) del cuerpo (deha), etc. (ādi) por medio de la destellante manifestación (sphuraṇayā) de la natural (akṛtrima) conciencia del Yo (ahantā) (que aparece en la forma de la experiencia:) "Yo (aham) (soy) una única (eka) masa compacta (ghanaḥ) de Conciencia (cit) (y) Bienaventuranza (ānanda) que es Libre (svatantraḥ) y (ca) cuya esencia (sva-bhāvaḥ) es ininterrumpida (anavacchinna... iti)". (La segunda línea de la estrofa significa:) Esa confusión (yā bhrāntiḥ) (o) diseminación (prathā) de dualidad (bheda) nace (janitā) a partir de la errónea concepción (abhimāna) acerca de este (asmin) Ser (ātmani) —cuya naturaleza (rūpe) aparece destellantemente (de modo espontáneo) (sphurat), que es (todas) las categorías universales (viśva-padārthe), cuya bella forma (vapuṣi) consiste en Luz (prakāśa), (en quien el universo entero es experimentado) incluso (api) como (kalpe) Si propio (sva) Cuerpo (aṅga)— como siendo (el no Ser, a saber,) como siendo el estado de conocedor o experimentador (pramātṛtā) del cuerpo (deha), etc. (ādi). El Ser (ātmā eva) en quien la esclavitud corporal (deha-bandhaḥ) se ha esfumado (vigalita) por haber alcanzado (yātaḥ san) al Ser Supremo (parama-ātmatām) despedaza (vidalayati) esa (antedicha confusión) (tām), (es decir,) aplasta (cūrṇī-karoti) (tal confusión a través de la experiencia de) "Yo (aham) Mismo (eva), (aunque) Uno (ekaḥ), me despliego (sphurāmi) como el universo (viśva-ātmanā... iti)", de este modo (evam).

Éste (idam) (es) el significado (tātparyam) aquí (atra): Mientras (yāvat) la errónea concepción (abhimānaḥ) acerca del no Ser (anātmani) —cuerpo, etc. (deha-ādau)— como siendo el Ser (ātma) no desaparezca (na galitaḥ), durante todo ese tiempo (tāvat) el engaño (mohaḥ) (en la forma) de diseminación (prathā) de dualidad (bheda) en el universo (jagati) no se disuelve (na vilīyate) aun cuando (api) (el universo) sea (rūpe) la expansión (prathā) del propio (sva) Ser (ātma). Por esta razón (atas ca), a partir de la aniquilación (vināśāt) del error (bhrama) (que consiste) en suponer (abhimāna) que el no Ser (anātmani) (es) el Ser (ātma), el Ser (ātmā) Supremo (parama) Mismo (eva) (o) Afortunado (bhagavān eva)(o sea,) el Gran (mahā) Señor (īśvaraḥ) que es el propio (sva) Ser (ātma)— aniquila (vināśayati) la confusión (bhrāntim) (que aparece como) la errónea concepción (abhimāna) de que el Ser (ātmani) (es) el no Ser (anātma). ¡La capacidad para realizar (sāmarthyam) esta (tarea) (atra) no le pertenece a ningún otro (na anyasya) (que a Él Mismo)!||39||


Aún sin notas explicativas

al inicio


 Información adicional

Gabriel Pradīpaka

Este documento ha sido concebido por Gabriel Pradīpaka, uno de los dos fundadores de este sitio, y guru espiritual versado en idioma Sánscrito y filosofía Trika.

Para mayor información sobre Sánscrito, Yoga y Filosofía India; o si quieres hacerme algún comentario, preguntar algo o corregir algún error, siéntete libre de contactarnos: Ésta es nuestra dirección de correo.



Regresa a Estrofas 32 a 35 Top  Sigue leyendo Estrofas 40 a 43