Sanskrit & Trika Shaivism (Español-Home)

¡Javascript está deshabilitado! ¡Revisa este enlace!


 Śivamahimnaḥ stotram (Shiva Mahimna Stotram) (castellano)

Himno que rinde homenaje a la grandeza de Śiva


 Introducción

Gabriel Pradīpaka, una vez más. El autor de esta conocida escritura es Puṣpadanta, un renombrado Gandharva (músico celestial) que compuso este himno para apaciguar la ira de Śiva. ¿Por qué estaba enojado Śiva? Porque Puṣpadanta, mientras intentaba robar algunas flores del jardín de un cierto rey, pisó sin querer una particular "hierba" que es muy querida por Śiva. Es una larga historia en verdad. Sin embargo, lo importante en el presente himno recae en las detalladas descripciones de una serie de eventos asociados con Śiva. Es asimismo un himno cargado de devoción. Por eso es que es grandemente recomendado para el Svādhyāya (Estudio y Recitación de Escrituras Sagradas, según Patañjali).

Nota que hay, por decirlo de algún modo, dos tipos de Śiva: (1) El Śiva védico, que aparece en los Veda-s como Rudra. Sin embargo, en la literatura basada en los Veda-s (es decir, Purāṇa-s, Itihāsa, etc.), surge el apelativo "Śiva". Este Śiva es el dios perteneciente a la célebre trilogía (Brahmā --Creador--, Viṣṇu --Preservador--, Śiva --Destructor--). Es un Śiva "personal" que es mayormente "mitológico". (2) El Śiva del Trika, al cual se lo identifica con el propio Ser. El Trika (Shaivismo no dual de Cachemira) establece que Śiva es el recóndito Espíritu que habita en todo y en todos. Es un Śiva "sin forma e impersonal" que resulta a partir de un largo desarrollo que empezó en el Śiva védico. Si no comprendes cuál es la diferencia, nunca comprenderás por qué digo que "Tú eres Śiva" pero no necesariamente el "dios destructor de la antedicha trilogía", y así sucesivamente. El Śiva védico es personal, mientras que el Śiva del Trika es impersonal y universal.

Como puedes ver, el concepto de Śiva en el sistema Trika es mucho más amplio e incluye todo (Śiva védico incluido). Generalmente hablo del Śiva del Trika y no del védico. ¿Entiendes?... bien hecho. Por supuesto, en realidad no hay dos Śiva-s sino dos conceptos de Él, pero debes comprender los dos para no cometer ninguna equivocación. En otras palabras, cuando esté hablando de Śiva como siendo un yogī que vive en una cueva, etc., estoy hablando del "Śiva védico", pero cuando estoy hablando de Śiva como siendo el eterno Testigo que vive en todos, etc., estoy hablando del "Śiva del Trika". Bien, las palabras son limitadas como seguramente sabes, pero tengo la esperanza que hayas entendido el núcleo de mi explicación. Y ahora, el himno.

Importante: Todo lo que está entre paréntesis y en cursiva dentro de la traducción ha sido agregado por mí para completar el sentido de una determinada frase u oración. A su vez, todo lo que está entre doble guión (--...--) constituye adicional información aclaratoria también agregada por mí. De vez en cuando, algunos términos importantes pueden ser resaltados con color.

al inicio


 Estrofas 1 a 7 (incluyendo una estrofa preliminar en honor a Gaṇeśa)

शिवमहिम्नः स्तोत्रम्
Śivamahimnaḥ stotram
-Himno que rinde homenaje (stotram) a la grandeza (mahimnaḥ) de Śiva (śiva)-

गजाननं भूतगणाधिसेवितं कपित्थजम्बूफलचारुभक्षणम्।
उमासुतं शोकविनाशकारकं नमामि विघ्नेश्वरपादपङ्कजम्॥

Gajānanaṁ bhūtagaṇādisevitaṁ kapitthajambūphalacārubhakṣanam|
Umāsutaṁ śokavināśakārakaṁ namāmi vighneśvarapādapaṅkajam||

Me inclino (namāmi) ante los pies de loto (pādapaṅkajam) del Señor (īśvara) (que quita) obstáculos (vighna) (y) produce (kārakam) la destrucción (vināśa) de (todos) los pesares (śoka), que es el hijo (sutam) con cara de elefante (gaja-ānanam) de Umā --esposa de Śiva-- (umā), que es servido (sevitam) por las huestes (gaṇa) de espíritus y fantasmas (de Śiva) (bhūta), etc. (ādi) y que bellamente (cāru) ingiere (bhakṣaṇam) manzanas silvestres (kapittha... phala) y pomarrosas (jambūphala).


श्रीपुष्पदन्त उवाच महिम्नः पारं ते परमविदुषो यद्यसदृशी स्तुतिर्ब्रह्मादीनामपि तदवसन्नास्त्वयि गिरः।
अथावाच्यः सर्वः स्वमतिपरिणामावधि गृणन् ममाप्येषः स्तोत्रे हर निरपवादः परिकरः॥१॥

Śrīpuṣpadanta uvāca
Mahimnaḥ pāraṁ te paramaviduṣo yadyasadṛśī stutirbrahmādīnāmapi tadavasannāstvayi giraḥ|
Athāvācyaḥ sarvaḥ svamatipariṇāmāvadhi gṛṇan mamāpyeṣaḥ stotre hara nirapavādaḥ parikaraḥ||1||

El venerable (śrī) Puṣpadanta --lit. "el que tiene dientes semejantes a flores"-- (puṣpadantaḥ) dijo (uvāca):

Si (yadi) la alabanza (stutiḥ) (realizada) por alguien que no conoce (avidusaḥ) en absoluto (param) los límites o extensión (pāram) de Tu (te) grandeza (mahimnaḥ) fuera inapropiada (asadṛśī); entonces (tad) incluso (api) las invocaciones en alabanza (giraḥ) a Tí (tvayi) (vertidas) por Brahmā (brahmā), etc. --ādi-- (ādīnām) (habrían) declinado y experimentado decadencia (avasannāḥ). Además (atha), (si a) todos (sarvaḥ) los que (te) ensalzan (gṛṇan) de acuerdo (avadhi) con el desarrollo (pariṇāma) de su propia (sva) inteligencia (mati) no puede hacérseles reproche alguno (avācyaḥ), (entonces,) oh Hara --Śiva-- (hara), este (eṣaḥ) "Parikara" --una larga serie de epítetos o adjetivos-- (en Tu honor) (parikaraḥ) (escrito) por mí (mama) en el himno (stotre) no puede ser censurado (nirapavādaḥ) tampoco (api)||1||


अतीतः पन्थानं तव च महिमा वाङ्मानसयोरतद्व्यावृत्त्या यं चकितमभिधत्ते श्रुतिरपि।
स कस्य स्तोतव्यः कतिविधगुणः कस्य विषयः पदे त्वर्वाचीने पतति न मनः कस्य न वचः॥२॥

Atītaḥ panthānaṁ tava ca mahimā vāṅmānasayoratadvyāvṛttyā yaṁ cakitamabhidhatte śrutirapi|
Sa kasya stotavyaḥ katividhaguṇaḥ kasya viṣayaḥ pade tvarvācīne patati na manaḥ kasya na vacaḥ||2||

Tu (tava) grandeza (mahimā) está ciertamente (ca) más allá (atītaḥ) del alcance (panthānam) de mente --mānasa-- (mānasayoḥ) y habla (vāk). Inclusive (api) la Śruti --este término es usualmente sinónimo de "Veda-s", aunque debería ser usado solamente para designar la porción Mantra y Brāhmaṇa de los antedichos Veda-s-- (śrutiḥ) temblorosamente (cakitam) describe (abhidhatte) a esa (grandeza) (yam), con exclusión (de cualquier otro apelativo) (vyāvṛttyā), (como) "no eso" (atad). (Entonces,) ¿por quién (kasya) (va) Él --Śiva-- (saḥ) a ser alabado (stotavyaḥ)? ¿Cuántos tipos (katividha) de cualidades (guṇa) (tiene Śiva?). ¿Por quién (kasya) (va Śiva) a ser percibido (viṣayaḥ)? Sin embargo (tu), (¿dónde está esa persona) cuya (kasya) mente (manas) (y) habla (vacaḥ) no (na... na) caigan (patati) en el estado o condición (pade) en que (Tú) entras después (arvācīne)?||2||


मधुस्फीता वाचः परमममृतं निर्मितवतस्तव ब्रह्मन्किं वागपि सुरगुरोर्विस्मयपदम्।
मम त्वेनां वाणीं गुणकथनपुण्येन भवतः पुनामीत्यर्थेऽस्मिन् पुरमथन बुद्धिर्व्यवसिता॥३॥

Madhusphītā vācaḥ paramamamṛtaṁ nirmitavatastava brahmankiṁ vāgapi suragurorvismayapadam|
Mama tvenāṁ vāṇīṁ guṇakathanapuṇyena bhavataḥ punāmītyarthe'smin puramathana buddhirvyavasitā||3||

¡Oh Brahma --el Absoluto-- (brahman)!, ¿es (acaso) (kim) sorprendente (vismayapadam) que aun (api) el guru --preceptor-- (guroḥ) de los dioses (sura) --es decir, "Bṛhaspati"-- (hubiese pronunciado) palabra(s) (vāk) (en alabanza) a Ti (tava), que eres el autor --nirmitavān-- (nirmitavataḥ) del Supremo (paramam) Néctar (amṛtam) --es decir, "los Veda-s"-- el cual consiste en palabras (vācaḥ) repletas (sphītāḥ) de la miel (del conocimiento) (madhu)? "Purifico (punāmi) mi (mama... enām) habla (vāṇīm) en verdad (tu) por medio del meritorio acto (puṇyena) de describir (kathana) Tus (bhavataḥ) cualidades o atributos (guṇa)"... para este propósito (ityarthe), (mi) intelecto (buddhiḥ) ha resueltamente emprendido (vyavasitā) esta (tarea) (asmin), oh Destructor (mathana) de las (tres) ciudades (pura)! --es decir, Śiva es llamado "puramathana" pues destruyó las tres ciudades pertenecientes a los tres hijos del demonio conocido como Tāraka--||3||


तवैश्वर्यं यत्तज्जगदुदयरक्षाप्रलयकृत्त्रयीवस्तु व्यस्तं तिसृषु गुणभिन्नासु तनुषु।
अभव्यानामस्मिन् वरद रमणीयामरमणीं विहन्तुं व्याक्रोशीं विदधत इहैके जडधियः॥४॥

Tavaiśvaryaṁ yattajjagadudayarakṣāpralayakṛttrayīvastu vyastaṁ tisṛṣu guṇabhinnāsu tanuṣu|
Abhavyānāmasmin varada ramaṇīyāmaramaṇīṁ vihantuṁ vyākrośīṁ vidadhata ihaike jaḍadhiyaḥ||4||

Tu (tava) Soberanía o Señorío (aiśvaryam), que (yad-tad) (está compuesta por) (1) "eso que produce (kṛt) manifestación (udaya) del mundo (jagat)" --es decir, "Brahmā"--, (2) "eso que produce (kṛt) protección (rakṣā) del mundo (jagat)" --es decir, "Viṣṇu"--, (3) "eso que produce (kṛt) reabsorción (pralaya) del mundo (jagat)" --es decir, "Rudra"--, tiene una triple (trayī) esencia (vastu) a la cual se separa o dispone (en los Veda-s) (vyastam) según el triple (tisṛṣu) cuerpo o forma (tanuṣu) que consiste en los diferentes (bhinnāsu) Guṇa-s --modalidades de "Prakṛti"-- (guṇa). ¡Oh otorgador (da) de dádivas (vara)!, en este mundo (iha), algunas (eke) personas con mente estúpida (jaḍadhiyaḥ) crean (vidadhate) injuriosos (vyākrośīm) y desagradables (aramaṇīm) (argumentos) para perturbar (vihantum). (A esos argumentos únicamente) los disfrutan (ramaṇīyām) los que son impíos y profanos (abhavyānām) con respecto a esto (asmin) --es decir, "con respecto a la Soberanía de Śiva"--||4||


किमीहः किंकायः स खलु किमुपायस्त्रिभुवनं किमाधारो धाता सृजति किमुपादान इति च।
अतर्क्यैश्वर्ये त्वय्यनवसरदुःस्थो हतधियः कुतर्कोऽयं कांश्चिन्मुखरयति मोहाय जगतः॥५॥

Kimīhaḥ kiṅkāyaḥ sa khalu kimupāyastribhuvanaṁ kimādhāro dhātā sṛjati kimupādāna iti ca|
Atarkyaiśvarye tvayyanavasaraduḥstho hatadhiyaḥ kutarko'yaṁ kāṁścinmukharayati mohāya jagataḥ||5||

"¿Qué (kim) deseo (īhaḥ) Él (cumple) (saḥ khalu)?; ¿qué (kim) cuerpo (kāyaḥ) Él (asume) (saḥ khalu)?; (¿y) qué (kim) medio (upāyaḥ), soporte (ādhāraḥ) y material (upadānaḥ) el Creador (dhātā) (utiliza para) manifestar (sṛjati) los tres (tri) mundos (bhuvanam... iti ca)?", --"iti" representa las comillas y "ca" es un mero expletivo aquí--. Esta (ayam) falaz manera de argüir (kutarkaḥ), que es (también) muy poco sabia (duḥsthaḥ) e inoportuna (anavasara), acerca de Ti (tvayi) y (Tu) Soberanía o Señorío (aiśvarye) que sobrepasa (todo) pensamiento o razonamiento (atarkya), (proviene) de una persona confundida (hatadhiyaḥ). (Esta misma falaz forma de argumentar) hace que alguna gente (kān-cid) hable (resonantemente) (mukharayati) (sólo) para que el mundo (jagataḥ) pierda conciencia y caiga presa del engaño (mohāya)||5||


अजन्मानो लोकाः किमवयववन्तोऽपि जगतामधिष्टातारं किं भवविधिरनादृत्य भवति।
अनीशो वा कुर्याद्भुवनजनने कः परिकरो यतो मन्दास्त्वां प्रत्यमरवर संशेरत इमे॥६॥

Ajanmāno lokāḥ kimavayavavanto'pi jagatāmadhiṣṭhātāraṁ kiṁ bhavavidhiranādṛtya bhavati|
Anīśo vā kuryādbhuvanajanane kaḥ parikaro yato mandāstvāṁ pratyamaravara saṁśerata ime||6||

"¿(Existen) los mundos (lokāḥ... kim) sin ningún origen (ajanmānaḥ), aun cuando (api) consistan de partes o porciones (avayavavantaḥ)? ¿Hay (kim... bhavati) creación (vidhiḥ) de los mundos (bhava) a despecho (anādṛtya) de (la existencia) de alguien rigiendo (adhiṣṭhātāram) los mundos (previamente mencionados) (jagatām)? O (vā), (si) no hay ningún Señor (anīśaḥ), ¿qué (kaḥ) asistente (parikaraḥ) prestaría ayuda (kuryāt) en la manifestación (janane) de los mundos (bhuvana)?". Basándose en esa (clase de razonamiento) (yatas), oh Tú, que eres el más excelente (vara) entre los dioses (amara)!, estas (ime) personas lerdas y estúpidas (mandāḥ) plantean dudas (saṁśerate) sobre Ti (tvāṁ prati)||6||


त्रयी साङ्ख्यं योगः पशुपतिमतं वैष्णवमिति प्रभिन्ने प्रस्थाने परमिदमदः पथ्यमिति च।
रुचीनां वैचित्र्यादृजुकुटिलनानापथजुषां नृणामेको गम्यस्त्वमसि पयसामर्णव इव॥७॥
Trayī sāṅkhyaṁ yogaḥ paśupatimataṁ vaiṣṇavamiti prabhinne prasthāne paramidamadaḥ pathyamiti ca|
Rucīnāṁ vaicitryādṛjukuṭilanānāpathajuṣāṁ nṛṇāmeko gamyastvamasi payasāmarṇava iva||7||

"Los tres Veda-s (trayī), el Sāṅkhya (sāṅkhyam), el Yoga (yogaḥ), la doctrina (matam) de Paśupati (paśupati) --es decir, la doctrina Śaiva-- (y la doctrina) Vaiṣṇava --que atañe al Señor Viṣṇu-- (vaiṣṇavam iti)"; en (estas) diferentes (prabhinne) fuente(s) (prasthāne) (existe) así (iti ca) esta (idam) y esa (adas) vía (pathyam) hacia el Más Alto (Estado) (param) --es decir, hay diversas maneras de darse cuenta del Supremo Ser o Śiva--. Para los hombres (nṛṇām) que están consagrados (juṣām) a múltiples (nānā) senderos (patha), derechos y torcidos (ṛju-kuṭila), de acuerdo con la variedad (vaicitryāt) de sus apetitos (rucīnām), Tú (tvam) eres (asi) la única (ekaḥ) meta a alcanzar (gamyaḥ), al igual que (iva) el océano (arṇavaḥ) con respecto a las aguas (payasām) --es decir, el agua de los ríos, de la lluvia, etc. desemboca por último en el océano--||7||

al inicio


 Estrofas 8 a 14

महोक्षः खट्वाङ्गं परशुरजिनं भस्म फणिनः कपालं चेतीयत्तव वरद तन्त्रोपकरणम्।
सुरास्तां तामृद्धिं दधति तु भवद्भ्रप्रणिहितां न हि स्वात्मारामं विषयमृगतृष्णा भ्रमयति॥८॥

Mahokṣaḥ khaṭvāṅgaṁ paraśurajinaṁ bhasma phaṇinaḥ kapālaṁ cetīyattava varada tantropakaraṇam|
Surāstāṁ tāmṛddhiṁ dadhati tu bhavadbhrapraṇihitāṁ na hi svātmārāmaṁ viṣayamṛgatṛṣṇā bhramayati||8||

"Un gran (mahā) toro (ukṣaḥ), una vara con la forma de una pata de cama --es decir, una vara con una calavera en la punta-- (khaṭvāṅgam), un hacha pequeña (paraśuḥ), la peluda piel de un tigre (ajinam), cenizas (bhasma), cobras con su capirote expandido (phaṇinaḥ) y (ca) una calavera (kapālam... iti) --iti indica comillas--"; sólo esas cosas (iyat) son Tus (tava) principales y característicos (tantra) implementos (upakaraṇam), ¡oh Otorgador (da) de dádivas (vara)! Aun así (tu), los dioses (surāḥ) se apoderan (dadhati) de diversas (tām tām) "Ṛddhi(s)" --es decir, prosperidad, riqueza, éxito, etc.-- (ṛddhim), (las cuales son producidas) por Tu (bhavat) (mera) concentración (praṇihitām) en (el espacio entre) las cejas (bhra). Indudablemente (hi), el espejismo (mṛgatṛṣṇā) de los objetos (viṣaya) no (na) agita (bhramayati) a alguien que se deleita (ārāmam) en su propio (sva) Ser (ātma)||8||


ध्रुवं कश्चित् सर्वं सकलमपरस्त्वध्रुवमिदं परो ध्रौव्याध्रौव्ये जगति गदति व्यस्तविषये।
समस्तेऽप्येतस्मिन् पुरमथन तैर्विस्मित इव स्तुवञ्जिह्रेमि त्वां न खलु ननु धृष्टा मुखरता॥९॥

Dhruvaṁ kaścit sarvaṁ sakalamaparastvadhruvamidaṁ paro dhrauvyādhrauvye jagati gadati vyastaviṣaye|
Samaste'pyetasmin puramathana tairvismita iva stuvañjihremi tvāṁ na khalu nanu dhṛṣṭā mukharatā||9||

Algunos (kaścid) (establecen que) todo (sarvam) es eterno (dhruvam); sin embargo (tu) otro(s) (aparaḥ) (dicen que) todo (sakalam) esto (idam) no es eterno (adhruvam). (A su vez, incluso) otro(s) (paraḥ) declaran (gadati) respecto a este mundo (jagati) que consiste en diferentes (vyasta) objetos y propiedades (viṣaye), que es tanto eterno (dhrauvya) como efímero --adhrauvya-- (adhrauvye). ¡Oh Destructor (mathana) de las (tres) ciudades (pura)!, sorprendido (vismitaḥ), por así decir (iva), ante esos (puntos de vista) (taiḥ) referentes a toda (samaste) esta (Creación) (api etasmin), no siento vergüenza (jihremi... na) en alabarte (stuvan... tvām)... ¡(mi) locuacidad (mukharatā) (es) audaz (dhṛṣṭā) en verdad (khalu nanu)!||9||


तवैश्वर्यं यत्नाद्यदुपरि विरिञ्चिर्हरिरधः परिच्छेत्तुं यातावनलमनलस्कन्धवपुषः।
ततो भक्तिश्रद्धाभरगुरुगृणद्भ्यां गिरिश यत्स्वयं तस्थे ताभ्यां तव किमनुवृत्तिर्न फलति॥१०॥

Tavaiśvaryaṁ yatnādyadupari viriñcirhariradhaḥ paricchetuṁ yātāvanalamanalaskandhavapuṣaḥ|
Tato bhaktiśraddhābharagurugṛṇadbhyāṁ girīśa yatsvayaṁ tasthe tābhyāṁ tava kimanuvṛttirna phalati||10||

Brahmā --el Creador-- (viriñciḥ) desde arriba (yad-upari) (y) Viṣṇu --el Preservador-- (hariḥ) desde abajo (adhas) procedieron (yātau) con esfuerzo (yatnāt) a definir exactamente (paricchettum) Tu (tava) Soberanía o Señorío (aiśvaryam) (cuando tomaste) la forma (vapuṣaḥ) de una columna (skandha) de fuego (anala); (pero) no bastó --o sea, fracasaron-- (analam). (No obstante,) posteriormente (tatas), (sólo) cuando ambos alabaron a (Śiva) (gṛṇadbhyām) abundantemente (guru) con (bhara) devoción (bhakti) y fe (śraddhā), ¡oh Girīśa --"Señor de la Montaña", un epíteto de Śiva-- (giri-īśa), ese (Śiva) (yad) presentó (tasthe) Su propia (naturaleza esencial) (svayam) ante ellos dos (tābhyām). ¿Qué (kim) acto respetuoso (anuvṛttiḥ) en Tu honor (tava) (como el que realizaron Brahmā y Viṣṇu) no es (por último) fructífero (na phalati)?||10||


अयत्नादापाद्य त्रिभुवनमवैरव्यतिकरं दशास्यो यद्बाहूनभृत रणकण्डूपरवशान्।
शिरःपद्मश्रेणीरचितचरणाम्भोरुहबलेः स्थिरायास्त्वद्भक्तेस्त्रिपुरहर विस्फूर्जितमिदम्॥११॥

Ayatnādāpādya tribhuvanamavairavyatikaraṁ daśāsyo yadbāhūnabhṛta raṇakaṇḍūparavaśān|
Śiraḥpadmaśreṇīracitacaraṇāmbhoruhabaleḥ sthirāyāstvadbhaktestripurahara visphūrjitamidam||11||

Habiendo eliminado toda penetración hostil --es decir, todos los enemigos alrededor-- de los tres mundos --lit. "habiendo traído (āpādya) a los tres (tri) mundos (bhuvanam) a una condición carente (a) de penetración (vyatikaram) hostil (vaira)"-- (āpādya tribhuvanam avairavyatikaram) sin esfuerzo (ayatnāt), el (demonio) de diez bocas --"Rāvaṇa", el famoso rival de Rāmacandra-- (daśa-āsyaḥ) tenía (abhṛta) a sus (yad) (veinte) brazos (bāhūn) (todavía) gobernados (paravaśān) por el deseo --lit. "picazón"-- (kaṇḍū) de combatir (raṇa). (Tras eso,) ¡oh Destructor (hara) de las tres (tri) ciudades (pura)!, (Rāvaṇa) dispuso (racita) la hilera (śreṇī) formada por (sus diez) cabezas de loto (śiras-padma) como una ofrenda --bali-- (baleḥ) ante (Tus) pies (caraṇa) que son (tan bellos) como un loto (ambhoruha), (valga la redundancia. Procedió de esa manera,) a causa de (su) firme (sthirāyāḥ) devoción (bhakteḥ) por Ti (tvat). Este (acto de entrega) (idam) ocurrió de repente (visphūrjitam)||11||


अमुष्य त्वत्सेवासमधिगतसारं भुजवनं बलात्कैलासेऽपि त्वदधिवसतौ विक्रमयतः।
अलभ्या पातालेऽप्यलसचलिताङ्गुष्ठशिरसि प्रतिष्ठा त्वय्यासीद्ध्रुवमुपचितो मुह्यति खलः॥१२॥

Amuṣya tvatsevāsamadhigatasāraṁ bhujavanaṁ balātkailāse'pi tvadadhivasatau vikramayataḥ|
Alabhyā pātāle'pyalasacalitāṅguṣṭhaśirasi pratiṣṭhā tvayyāsīddhruvamupacito muhyati khalaḥ||12||

(Con todo,) para ese (mismísimo demonio) (amuṣya) no hubo (alabhyā... āsīt) lugar de reposo (pratiṣṭhā) ni siquiera (api) en el más bajo de los infiernos --o bien, "en la región inferior"-- (pātāle) cuando (Tú) ociosamente (alasa) moviste (calita) la punta --śiras-- (śirasi) de Tu --tava-- (tvayi) dedo gordo (aṅguṣṭha) (puesto que él) también (api) marchó (vikramayataḥ) contra Kailāsa (kailāse), Tu (tvat) Morada --adhivasati-- (adhivasatau), (e intentó tomarla) mediante el poder (balāt) de sus (innumerables) brazos (bhuja) semejantes a un bosque (vanam), cuya fortaleza (sāram) había sido obtenida (samadhigatam) a través del servicio (sevā) a Ti (tvat). Ciertamente (dhruvam), el hombre malévolo (khalaḥ) se confunde (muhyati) debido a la opulencia (upacitaḥ)||12||


यदृद्धिं सुत्राम्णो वरद परमोच्चैरपि सतीमधश्चक्रे बाणः परिजनविधेयत्रिभुवनः।
न तच्चित्रं तस्मिन्वरिवसितरि त्वच्चरणयोर्न कस्या उन्नत्यै भवति शिरसस्त्वय्यवनतिः॥१३॥

Yadṛddhiṁ sutrāmṇo varada paramoccairapi satīmadhaścakre bāṇaḥ parijanavidheyatribhuvanaḥ|
Na taccitraṁ tasminvarivasitari tvaccaraṇayorna kasyā unnatyai bhavati śirasastvayyavanatiḥ||13||

¡Oh otorgador (da) de dádivas (vara)!, en cuanto a (yad) Bāṇa (bāṇaḥ), que había convertido a los tres (tri) mundos (bhuvanaḥ) en dóciles (vidheya) sirvientes (parijana), (gozaba) incluso (api) de la riqueza (ṛddhim) de Sutrāman --un epíteto de Indra, el señor del Cielo, que significa "el que guarda o protege bien"-- (sutrāmṇaḥ), la cual es (satīm) grandemente (uccais) excelente (parama), en el reino (cakre) inferior (sobre el que gobernaba como rey) (adhas). Eso (tad) no es (na) extraño (realmente) (citram), (ya que) ese (rey demonio) (tasmin) adoraba (varivasitari) Tus (tvat) pies (caraṇayoḥ). ¿A qué prosperidad (kasyai unnatyai) no (na) conduce (bhavati) el acto de inclinar (avanatiḥ) la (propia) cabeza (śirasaḥ) hacia Ti (tvayi)? --es decir, no existe prosperidad que esté fuera del alcance de alguien que incline su cabeza hacia Ti--||13||


अकाण्डब्रह्माण्डक्षयचकितदेवासुरकृपाविधेयस्यासीद्यस्त्रिनयन विषं संहृतवतः।
स कल्माषः कण्ठे तव न कुरुते न श्रियमहो विकारोऽपि श्लाघ्यो भुवनभयभङ्गव्यसनिनः॥१४॥

Akāṇḍabrahmāṇḍakṣayacakitadevāsurakṛpāvidheyasyāsīdyastrinayana viṣaṁ saṁhṛtavataḥ|
Sa kalmāṣaḥ kaṇṭhe tava na kurute na śriyamaho vikāro'pi ślāghyo bhuvanabhayabhaṅgavyasaninaḥ||14||

¡Oh Tú, el de tres ojos (trinayana)!, esa (saḥ) mancha (azul) (kalmāṣaḥ) en Tu (tava) garganta (kaṇṭhe), la cual (yaḥ) apareció (āsīt) porque retuviste (allí) (saṁhṛtavataḥ) al veneno (llamado Kālakūṭa) (viṣam) cuando te superó (vidheyasya) la compasión (kṛpā) hacia los dioses (deva) y los demonios (asura) que estaban aterrados (cakita) por la inesperada (akāṇḍa) destrucción (kṣaya) del universo (brahmāṇḍa), ciertamente (na... na) (te) embellece (kurute...śriyam). ¡Ah (aho)!, incluso (api) la (antes mencionada) alteración en la condición corporal (vikāraḥ) de esa (Suprema Deidad) que es aficionada (vyasaninaḥ) a hacer añicos (bhaṅga) al miedo (bhaya) en el mundo (bhuvana) es digna de alabanza (ślāghyaḥ)||14||

al inicio


 Estrofas 15 a 21

असिद्धार्था नैव क्वचिदपि सदेवासुरनरे निवर्तन्ते नित्यं जगति जयिनो यस्य विशिखाः।
स पश्यन्नीश त्वामितरसुरसाधारणमभूत्स्मरः स्मर्तव्यात्मा न हि वशिषु पथ्यः परिभवः॥१५॥

Asiddhārthā naiva kvacidapi sadevāsuranare nivartante nityaṁ jagati jayino yasya viśikhāḥ|
Sa paśyannīśa tvāmitarasurasādhāraṇamabhūtsmaraḥ smartavyātmā na hi vaśiṣu pathyaḥ paribhavaḥ||15||

¡Oh Señor (īśa)!, aquél --Kāmadeva, el dios del amor-- (saḥ) cuyas (yasya) flechas (viśikhāḥ) son siempre (nityam) victoriosas (jayinaḥ) y no fallan nunca el blanco (asiddha-arthāḥ... nivartante) en ningún sitio (na eva kvacid-api) de este mundo (jagati) integrado (sa) por dioses (deva), demonios (asura) (y) seres humanos --nara-- (nare), (simplemente) te (tvām) consideró --lit. "considera"-- (paśyan) similar (sādhāraṇam) a un dios (sura) inferior (itara), y (debido a eso) se volvió (abhūt) una remembranza (smaraḥ) que vive (únicamente) en la memoria (de los hombres) (smartavya-ātmā). Sin duda (hi), una ofensa (paribhavaḥ) (lanzada) contra los que tienen control de sí mismos (vaśiṣu) no (na) conduce al bienestar (pathyaḥ)||15||


मही पादाघाताद्व्रजति सहसा संशयपदं पदं विष्णोर्भ्राम्यद्भुजपरिघरुग्णग्रहगणम्।
मुहुर्द्यौर्दौस्थ्यं यात्यनिभृतजटाताडिततटा जगद्रक्षायै त्वं नटसि ननु वामैव विभुता॥१६॥

Mahī pādāghātādvrajati sahasā saṁśayapadaṁ padaṁ viṣṇorbhrāmyadbhujaparigharugṇagrahagaṇam|
Muhurdyaurdausthyaṁ yātyanibhṛtajaṭātāḍitataṭā jagadrakṣāyai tvaṁ naṭasi nanu vāmaiva vibhutā||16||

A causa del golpe (āghātāt) de (Tus) pies (pāda), la tierra (mahī) repentinamente (sahasā) duda (vrajati... saṁśaya-padam); (de hecho, la totalidad de) los tres mundos --lit. "los (tres) pasos de Viṣṇu-- (padam viṣṇoḥ), los cuales están compuestos por multitud (gaṇam) de planetas (graha) despedazados (rugṇa) por (Tus) brazos (bhuja) semejantes a barras de hierro (parigha), experimentó perplejidad (bhrāmyat). De repente (muhur), el cielo (dyaus) se vuelve (yāti) miserable (dausthyam) (ya que sus) inclinados lados (taṭāḥ) son golpeados (tāḍita) por los ondulantes (anibhṛta) y enmarañados rizos (de Tu cabellera) (jaṭā) (cuando) danzas (tvam naṭasi) para proteger (rakṣāyai) al mundo (jagat). Verdaderamente (eva), (Tu propio) Poder y Supremacía (vibhutā) (son) desfavorables (esta vez) (vāmā), de ello no hay duda (nanu)||16||


वियद्व्यापी तारागणगुणितफेनोद्गमरुचिः प्रवाहो वारां यः पृषतलघुदृष्टः शिरसि ते।
जगद्द्वीपाकारं जलधिवलयं तेन कृतमित्यनेनैवोन्नेयं धृतमहिम दिव्यं तव वपुः॥१७॥

Viyadvyāpī tārāgaṇaguṇitaphenodgamaruciḥ pravāho vārāṁ yaḥ pṛṣatalaghudṛṣṭaḥ śirasi te|
Jagaddvīpākāraṁ jaladhivalayaṁ tena kṛtamityanenaivonneyaṁ dhṛtamahima divyaṁ tava vapuḥ||17||

Ese (yaḥ) continuo flujo (pravāhaḥ) de aguas --éste es un epíteto del río celestial denominado "Mandākinī"-- (vārām) que se extiende (vyāpī) a través del Cielo (viyat), (y cuya) belleza (ruciḥ) apareciendo (udgama) como espuma (phena) es intensificada (guṇita) por multitud (gaṇa) de estrellas (tārā), se ve (dṛṣṭaḥ) (tan) diminuto (laghu) (como) una gota de agua (pṛṣata) en Tu (te) cabeza (śirasi). El mundo (jagat) (es) producido (kṛtam) por ese (mismo río sagrado) (tena) en la forma (ākāram) de (siete) islas (dvīpa) circundadas (valayam) por el océano (jaladhi). De este modo (iti), a partir de esta (declaración) (anena eva), Tu (tava) Divina (divyam) Forma (vapus) la cual posee firme y constante (dhṛta) grandeza (mahima) (puede ser fácilmente) inferida por analogía (unneyam)||17||


रथः क्षोणी यन्ता शतधृतिरगेन्द्रो धनुरथो रथाङ्गे चन्द्रार्कौ रथचरणपाणिः शर इति।
दिधक्षोस्ते कोऽयं त्रिपुरतृणमाडम्बरविधिर्विधेयैः क्रीडन्त्यो न खलु परतन्त्राः प्रभुधियः॥१८॥

Rathaḥ kṣoṇī yantā śatadhṛtiragendro dhanuratho rathāṅge candrārkau rathacaraṇapāṇiḥ śara iti|
Didhakṣoste ko'yaṁ tripuratṛṇamāḍambaravidhirvidheyaiḥ krīḍantyo na khalu paratantrāḥ prabhudhiyaḥ||18||

(Tu) carro (rathaḥ) (era) la tierra (kṣoṇī), el auriga (yantā) (era) Brahmā --también llamado "Śatadhṛti", que significa literalmente "el que tiene cien sacrificios"-- (śatadhṛtiḥ), el monte Meru --también denominado "Agendra", que significa literalmente "rey de las montañas"-- (agendraḥ), (era Tu) arco (dhanus); de igual modo (atho), las dos ruedas (aṅge) de (Tu) carro (rathaḥ) (eran) el sol --arka-- y la luna --candra-- (candrārkau), (y) Viṣṇu --también conocido como "Rathacaraṇapāṇi", que significa literalmente "el que tiene en sus manos la rueda de un carro"-- (rathacaraṇapāṇiḥ) (era Tu) flecha (śaraḥ iti) cuando deseaste quemar --didhakṣu-- (didhakṣoḥ te) las tres (tri) ciudades (pura), (las cuales eran como) hierba (tṛṇam) (para Ti. A pesar de todo ello), ¿cuál es el objeto (kaḥ) de este (ayam) resonante (āḍambara) acto (vidhiḥ)? (En realidad,) los Pensamientos (dhiyaḥ) del Señor (prabhu) no (na khalu) dependen (tantrāḥ) de nada más (para), (sino que tan sólo) estaban jugando (krīḍantyaḥ) con objetos a Su disposición (vidheyaiḥ)||18||


हरिस्ते साहस्रं कमलबलिमाधाय पदयोर्यदेकोने तस्मिन्निजमुदहरन्नेत्रकमलम्।
गतो भक्त्युद्रेकः परिणतिमसौ चक्रवपुषा त्रयाणां रक्षायै त्रिपुरहर जागर्ति जगताम्॥१९॥

Hariste sāhasraṁ kamalabalimādhāya padayoryadekone tasminnijamudaharannetrakamalam|
Gato bhaktyudrekaḥ pariṇatimasau cakravapuṣā trayāṇāṁ rakṣāyai tripurahara jāgarti jagatām||19||

¡Oh Destructor (hara) de las tres (tri) ciudades (pura)!, Hari --es decir, Viṣṇu-- (hariḥ), tras haber colocado (ādhāya) (su) ofrenda (balim) de mil (sāhasram) lotos (kamala) a Tus (te) pies (padayoḥ), (notó) que (yad) faltaba un (loto) (ekone) en esa (ofrenda) (tasmin). (Entonces,) arrancó (udaharat) (uno de) sus propios (nijam) ojos de loto (netrakamalam) (para resolver ese problema. Como resultado,) la abundancia (udrekaḥ) de (su) devoción (bhakti) (fue) convertida (gataḥ... pariṇatim) (por Ti) en esa (asau) bella (vapuṣā) Rueda (llamada "Sudarśana") (cakra) que permanece alerta (jāgarti) para proteger (rakṣāyai) a los tres (trayāṇām) mundos (jagatām)||19||


क्रतौ सुप्ते जाग्रत्त्वमसि फलयोगे क्रतुमतां क्व कर्म प्रध्वस्तं फलति पुरुषाराधनमृते।
अतस्त्वां सम्प्रेक्ष्य क्रतुषु फलदानप्रतिभुवं श्रुतौ श्रद्धां बद्ध्वा दृढपरिकरः कर्मसु जनः॥२०॥

Kratau supte jāgrattvamasi phalayoge kratumatāṁ kva karma pradhvastaṁ phalati puruṣārādhanamṛte|
Atastvāṁ samprekṣya kratuṣu phaladānapratibhuvaṁ śrutau śraddhāṁ baddhvā dṛḍhaparikaraḥ karmasu janaḥ||20||

Cuando un sacrificio --kratu-- (kratau) termina --lit. "se duerme"-- (supte), Tú (tvam) permaneces (asi) despierto (jāgrat) para recompensar (phalayoge) al que ejecutó dicho sacrificio (kratumatām). ¿Cómo (kva) un rito de sacrificio (karma) que ha cesado (pradhvastam) va a dar fruto (phalati) sin (ṛte) la adoración (ārādhanam) al Puruṣa o Persona Suprema --es decir, Śiva-- (puruṣa)? Por esta razón (atas), tras haberse hecho conscientes (samprekṣya) de que Tú (tvām) (eres) el que da el fruto (phala-dānapratibhuvam) en los sacrificios (kratuṣu), y munidos (baddhvā) de fe (śraddhām) en la Śruti --o sea, los Veda-s-- (śrutau), las personas (janaḥ) resueltamente (dṛḍha) realizan (parikaraḥ) actos de sacrificio (karmasu)||20||


क्रियादक्षो दक्षः क्रतुपतिरधीशस्तनुभृतामृषीणामार्त्विज्यं शरणद सदस्याः सुरगणाः।
क्रतुभ्रंशस्त्वत्तः क्रतुफलविधानव्यसनिनो ध्रुवं कर्तुः श्रद्धाविधुरमभिचाराय हि मखाः॥२१॥

Kriyādakṣo dakṣaḥ kratupatiradhīśastanubhṛtāmṛṣīṇāmārtvijyaṁ śaraṇada sadasyāḥ suragaṇāḥ|
Kratubhraṁśastvattaḥ kratuphalavidhānavyasanino dhruvaṁ kartuḥ śraddhāvidhuramabhicārāya hi makhāḥ||21||

¡Oh Otorgador (da) de refugio (śaraṇa)!, Tú --tvam-- (tvattaḥ), que eres adicto (vyasaninaḥ) a conceder (vidhāna) constantemente (dhruvam) los frutos (phala) de los sacrificios (kratu), arruinaste --ababhraṁśas o abhraṁśayas-- (bhraṁśaḥ) (ese famoso) sacrificio (kratu) (en el cual) Dakṣa --el padre de Satī; Satī fue la primera esposa de Śiva-- (dakṣaḥ), un experto (dakṣaḥ) en actos de sacrificio (kriyā) y un maestro (adhīśaḥ) de todos los seres que poseyeran (bhṛtām) un cuerpo (tanu), era el sacrificador (kratupatiḥ); (a su vez,) el oficio de "ṛtvij" --los sacerdotes que participan en el sacrificio-- (ārtvijyam) era llevado a cabo por los (mismísimos) Sabios védicos --Ṛṣi-s-- (ṛṣīṇām), (mientras que) las huestes (gaṇāḥ) de dioses (sura) (eran) los sacerdotes que supervisaban (sadasyāḥ). Indudablemente (hi), (esos) sacrificios (makhāḥ) (realizados) para hechizar (a otros) (abhicārāya) (resultan) desfavorables (vidhuram) para la fe (śraddhā) del que los realiza (kartuḥ)||21||

al inicio


 Estrofas 22 a 28

प्रजानाथं नाथ प्रसभमभिकं स्वां दुहितरं गतं रोहिद्भूतां रिरमयिषुमृष्यस्य वपुषा।
धनुष्पाणेर्यातं दिवमपि सपत्राकृतममुं त्रसन्तं तेऽद्यापि त्यजति न मृगव्याधरभसः॥२२॥

Prajānāthaṁ nātha prasabhamabhikaṁ svāṁ duhitaraṁ gataṁ rohidbhūtāṁ riramayiṣumṛṣyasya vapuṣā|
Dhanuṣpāṇeryātaṁ divamapi sapatrākṛtamamuṁ trasantaṁ te'dyāpi tyajati na mṛgavyādharabhasaḥ||22||

¡Oh Señor (nātha)!, Tu (te) violenta furia (rabhasaḥ) en la forma de un cazador (mṛgavyādha), aun ahora (adya-api) no (na) abandona (tyajati) a ese (amum) señor (nātham) de (todos) los seres vivientes (prajā) --es decir, Brahmā o el Creador en la conocida trilogía-- que fue herido (sapatrā-kṛtam) por (las flechas de dicho) cazador con arco en mano (dhanuṣpāṇeḥ) (y) huyó (yātam) incluso (api) al Cielo (divam) temeroso (de Ti) (trasantam). (Todo eso sucedió porque Brahmā) se volvió (gatam) excesivamente (prasabham) lujurioso (abhikam) hacia su propia (svām) hija (duhitaram). (De hecho, tomó) la forma --vapus-- (vapuṣā) de un antílope con patas blancas (ṛṣyasya) para tener relaciones sexuales (con ella) (riramayiṣum) (cuando su hija) se convirtió (bhūtām) en un cierva roja (rohit) (para escapar de él)||22||


स्वलावण्याशंसा धृतधनुषमह्नाय तृणवत्पुरः प्लुष्टं दृष्ट्वा पुरमथन पुष्पायुधमपि।
यदि स्त्रैणं देवी यमनिरत देहार्धघटनादवैति त्वामद्धा बत वरद मुग्धा यवतयः॥२३॥

Svalāvaṇyāśaṁsā dhṛtadhanuṣamahnāya tṛṇavatpuraḥ pluṣṭaṁ dṛṣṭvā puramathana puṣpāyudhamapi|
Yadi straiṇaṁ devī yamanirata dehārdhaghaṭanādavaiti tvāmaddhā bata varada mugdhā yuvatayaḥ||23||

¡Oh Destructor (mathana) de las (tres) ciudades (pura)!, si (yadi) la diosa (Pārvatī) (devī), (cuya) esperanza (āśaṁsā) se basa en su propia (sva) belleza y encanto (lāvaṇya), inclusive (api) después de haber visto (dṛṣṭvā) previamente (puras) (cómo) Puṣpāyudha --lit. "el que tiene flores como arma", un epíteto de Kāmadeva, el dios del amor-- (puṣpāyudham) armado con un arco (dhṛtadhanuṣam) (fue) instantáneamente (ahnāya) incinerado (pluṣṭam) (por Ti) como (si fuese) (vat) una brizna de hierba (tṛṇa), (todavía) piensa (avaiti) que eres gobernado por una mujer (straiṇam... tvām), ¡oh Tú que estás consagrado (nirata) a (todo tipo de) restricciones (yama)!, (tan sólo) porque (ella) ocupa (ghaṭanāt) la mitad (ardha) de (Tu) cuerpo (deha)... (bien,) ¡oh (bata) Otorgador (da) de dádivas (vara), las mujeres jóvenes (yuvatayaḥ) (son) muy ciertamente (addhā) inexperimentadas y simples (mugdhāḥ)!||23||


श्मशानेष्वाक्रीडा स्मरहर पिशाचाः सहचराश्चिताभस्मालेपः स्रगपि नृकरोटीपरिकरः।
अमाङ्गल्यं शीलं तव भवतु नामैवमखिलं तथापि स्मर्तॄणां वरद परमं मङ्गलमसि॥२४॥

Śmaśāneṣvākrīḍā smarahara pīśācāḥ sahacarāścitābhasmālepaḥ sragapi nṛkaroṭīparikaraḥ|
Amāṅgalyaṁ śīlaṁ tava bhavatu nāmaivamakhilaṁ tathāpi smartṝṇāṁ varada paramaṁ maṅgalamasi||24||

¡Oh Destructor (hara) de Smara --es decir, Kāmadeva, el dios del amor-- (smara)!, (Tu) lugar de juegos (ākrīḍā) (está) en los crematorios (śmaśāneṣu), (y) los Piśāca-s --una clase de demonios-- (piśācāḥ) (son Tus) compañeros (sahacarāḥ). Untas (ālepaḥ) (Tu propio cuerpo) con las cenizas (bhasma) de las piras funerarias (citā), (e) incluso (api) (usas) una guirnalda (srak) (hecha con) multitud (parikaraḥ) de cráneos (karoṭī) humanos (nṛ). De esta manera (evam), ¡(qué) todo (akhilam) Tu (tava) comportamiento (śīlam) sea (bhavatu) llamado (nāma) "no auspicioso" (amāṅgalyam)!... sin embargo (tathā-api), ¡oh Otorgador (da) de dádivas (vara)!, eres (asi) el Más Alto (paramam) Bienestar (maṅgalam) para aquéllos que (te) recuerdan (smartṝṇām)||24||


मनः प्रत्यक्चित्ते सविधमवधायात्तमरुतः प्रहृष्यद्रोमाणः प्रमदसलिलोत्सङ्गितदृशः।
यदालोक्याह्लादं ह्रद इव निमज्ज्यामृतमये दधत्यन्तस्तत्त्वं किमपि यमिनस्तत् किल भवान्॥२५॥

Manaḥ pratyakcitte savidhamavadhāyāttamarutaḥ prahṛṣyadromāṇaḥ pramadasalilotsaṅgitadṛśaḥ|
Yadālokyāhlādaṁ hrada iva nimajjyāmṛtamaye dadhatyantastattvaṁ kimapi yaminastat kila bhavān||25||

Tras haber zambullido (avadhāya) la mente (manas) en el Ser (pratyakcitte) de acuerdo con los preceptos de las escrituras (savidham), (y) controlado (ātta) el aliento (marutaḥ), con (sus) ojos (dṛśaḥ) llenos (utsaṅgita) de lágrimas (salila) (ya que experimentan) una Dicha (pramada) que provoca la erección (prahṛṣyat) del vello (de sus cuerpos) (romāṇaḥ), (los sabios) autocontrolados (yaminaḥ), cuando (yadā) contemplan (ālokya) el Deleite (āhlādam) (y se) surmergen (nimajjya), por así decir (iva), en (ese) Lago (hrade) hecho --mayaḥ-- (maye) de Néctar (amṛta), se apoderan --en el sentido de "se vuelven conscientes"-- (dadhati) del Principio (tattvam) Interno (antar) en gran medida (kim-api). Tú (eres) (bhavān) ciertamente (kila) ese (Principio Interno) (tad)||25||


त्वमर्कस्त्वं सोमस्त्वमसि पवनस्त्वं हुतवहस्त्वमापस्त्वं व्योम त्वमु धरणिरात्मा त्वमिति च।
परिच्छिन्नामेवं त्वयि परिणता विभ्रतु गिरं न विद्मस्तत्तत्त्वं वयमिह तु यत्त्वं न भवसि॥२६॥

Tvamarkastvaṁ somastvamasi pavanastvaṁ hutavahastvamāpastvaṁ vyoma tvamu dharaṇirātmā tvamiti ca|
Paricchinnāmevaṁ tvayi pariṇatā bibhratu giraṁ na vidmastattattvaṁ vayamiha tu yattvaṁ na bhavasi||26||

"Tú (tvam) (eres) el sol (arkaḥ), Tú (tvam) (eres) la luna (somaḥ), Tú (tvam) eres (asi) el aire (pavanaḥ), Tú (tvam) (eres) el fuego --lit. "el que porta las oblaciones"-- (huta-vahaḥ), Tú (tvam) (eres) el agua (āpaḥ), Tú (tvam) (eres) el espacio (vyoma); (y de hecho,)(tvam) (eres) verdaderamente (u) la tierra (dharaṇiḥ) y (ca)(eres) (tvam) el Ser (ātmā)" --"iti" indica comillas--. Así (evam), ¡(qué) los que han pasado por una transformación --es decir, los sabios-- (pariṇatāḥ) abriguen (bibhratu) limitadas (paricchinnām) descripciones --lit. "palabra(s)"-- (giram) acerca de Ti (tvayi)! No obstante (tu), en este mundo (iha), nosotros (vayam) no (na) conocemos (vidmaḥ) esa (tad) realidad (tattvam) que (yad)(tvam) no eres (na bhavasi)||26||


त्रयीं तिस्रो वृत्तीस्त्रिभुवनमथो त्रीनपि सुरानकाराद्यैर्वर्णैस्त्रिभिरभिदधत्तीर्णविकृति।
तुरीयं ते धाम ध्वनिभिरवरुन्धानमणुभिः समस्तं व्यस्तं त्वां शरणद गृणात्योमिति पदम्॥२७॥

Trayīṁ tisro vṛttīstribhuvanamatho trīnapi surānakārādyairvarṇaistribhirabhidadhattīrṇavikṛti|
Turīyaṁ te dhāma dhvanibhiravarundhānamaṇubhiḥ samastaṁ vyastaṁ tvāṁ śaraṇada gṛṇātyomiti padam||27||

¡Oh Otorgador (da) de refugio (śaraṇa)!, la palabra (padam) Om (om-iti) te (tvām) denota (gṛṇāti) separadamente (vyastam) a través de (sus) tres (tribhiḥ) letras (varṇaiḥ) (que consisten en diversas) formas (ākāra), etc. (ādyaiḥ), (las cuales representan) los tres Veda-s (trayīm), los tres (tisras) estados (de conciencia) --es decir, vigilia, sueño y sueño profundo-- (vṛttīḥ), los tres (tri) mundos (bhuvanam), así como también (atho... api) los tres (trīn) dioses (surān). (De aquí que Tú) estés siendo descripto (abhidadhat) como (esa Realidad) que ha atravesado (tīrṇa) (múltiples) modificaciones o cambios (vikṛti). (A su vez,) por medio de (esos mismos tres) finos y sutiles (anubhiḥ) sonidos --dhvani-- (dhvanibhiḥ), (la palabra Om te denota) como un todo (samastam), (puesto que) contiene (avarundhānam) al Cuarto (estado de conciencia) --es decir, al Testigo del resto de los estados-- (turīyam), (el cual es) Tu (te) (Trascendental) Morada o Condición (dhāma)||27||


भवः शर्वो रुद्रः पशुपतिरथोग्रः सहमहांस्तथा भीमेशानाविति यदभिधानाष्टकमिदम्।
अमुष्मिन्प्रत्येकं प्रविचरति देव श्रुतिरपि प्रियायास्मै धाम्ने प्रविहितनमस्योऽस्मि भवते॥२८॥

Bhavaḥ śarvo rudraḥ paśupatirathograḥ sahamahāṁstathā bhīmeśānāviti yadabhidhānāṣṭakamidam|
Amuṣminpratyekaṁ pravicarati deva śrutirapi priyāyāsmai dhāmne pravihitanamasyo'smi bhavate||28||

"Bhava (bhavaḥ), Śarva (śarvaḥ), Rudra (rudraḥ), Paśupati (paśupatiḥ); y de igual modo (atha) Ugra (ugraḥ) junto con (saha) Mahādeva (mahān); así como también (tathā) Bhīma (bhīma) e Īśāna (īśānau)" --"iti" denota comillas--. Éste (idam) (es) el grupo que consiste de ocho (aṣṭakam) nombres (abhidhāna) de ese (Śiva) (yad). ¡Oh Dios (deva)!, aun cuando (api) la Śruti --los Veda-s-- (śrutiḥ) examine con precisión (pravicarati) cada uno de ellos (pratyekam) en ese (grupo) (amuṣmin), rindo homenaje (pravihita-namasyaḥ asmi) a esta (asmai) querida (priyāya) (y Trascendental) Morada o (Supremo) Estado --dhāma-- (dhāmne), (la cual eres) Tú --bhavān-- (bhavate) (esencialmente)||28||

al inicio


 Estrofas 29 a 35

नमो नेदिष्ठाय प्रियदव दविष्ठाय च नमो नमः क्षोदिष्ठाय स्मरहर महिष्ठाय च नमः।
नमो वर्षिष्ठाय त्रिनयन यविष्ठाय च नमो नमः सर्वस्मै ते तदिदमितिसर्वाय च नमः॥२९॥

Namo nediṣṭhāya priyadava daviṣṭhāya ca namo namaḥ kṣodiṣṭhāya smarahara mahiṣṭhāya ca namaḥ|
Namo varṣiṣṭhāya trinayana yaviṣṭhāya ca namo namaḥ sarvasmai te tadidamitisarvāya ca namaḥ||29||

¡Oh Tú, que eres aficionado (priya) al fuego (dava)!; salutacion(es) (namas) al Más Cercano (nediṣṭhāya); y (ca) salutacion(es) (namas) al Más Remoto (daviṣṭhāya). ¡Oh Destructor (hara) de Kāmadeva --el dios del amor-- (smara)!; salutacion(es) (namas) al Más Pequeño (kṣodiṣṭhāya); y también (ca) salutacion(es) (namas) al Más Grande (mahiṣṭhāya). ¡Oh (Śiva) de tres ojos (trinayana)!; salutacion(es) (namas) al Más Viejo (varṣiṣṭhāya); y también (ca) salutacion(es) (namas) al Más Joven (yaviṣṭhāya). Salutacion(es) (namas) a Ti (te) que eres todo --sarva-- (sarvasmai); y también (ca) salutacion(es) (namas) a Sarva --un epíteto de Śiva-- (sarvāya) (ya que Él aparece en la forma de) "eso (tad) y esto (idam-iti)" --el sentido es que Śiva es llamado "Sarva" porque es esta persona y esa persona, este animal y ese animal, este objeto y ese objeto, etc... en suma, Él es todo y todos--||29||


बहलरजसे विश्वोत्पत्तौ भवाय नमो नमः प्रबलतमसे तत्संहारे हराय नमो नमः।
जनसुखकृते सत्त्वोद्रिक्तौ मृडाय नमो नमः प्रमहसि पदे निस्त्रैगुण्ये शिवाय नमो नमः॥३०॥

Bahalarajase viśvotpattau bhavāya namo namaḥ prabalatamase tatsaṁhāre harāya namo namaḥ|
Janasukhakṛte sattvodriktau mṛḍāya namo namaḥ pramahasi pade nistraiguṇye śivāya namo namaḥ||30||

Repetidas salutacion(es) (namas namas) a Bhava --un epíteto de Śiva que significa "Existencia-- (bhavāya) (apareciendo en la forma de) Viśvotpatti --lit. "el que da nacimiento al universo", o sea, Brahmā, el Creador-- (viśvotpattau), (en quien hay) copioso (bahala) Rajoguṇa --es decir, la modalidad llamada "Rajas"-- (rajase). Repetidas salutacion(es) (namas namas) a Hara --un epíteto de Śiva que significa "Destructor"-- (harāya) (apareciendo en la forma de) Tatsaṁhāra --lit. "el que destruye ese (mismo universo)", o sea, Rudra, el Destructor-- (tatsaṁhāre) (en quien hay) abundante (prabala) Tamoguṇa --es decir, la modalidad llamada "Tamas"-- (tamase). Repetidas salutacion(es) (namas namas) a Mṛḍa --un epíteto de Śiva que significa "Compasivo" o "Misericordioso"-- (mṛḍāya) (apareciendo en la forma de) Sattvodrikti --lit. "el que es rico en Sattvaguṇa o la modalidad llamada Sattva", o sea, Viṣṇu, el Preservador-- (sattvodriktau) para (kṛte) la felicidad (sukha) de (todos) los seres vivientes (jana). Repetidas salutacion(es) (namas namas) a Śiva --lit. "Auspicioso"-- (śivāya) (apareciendo en la forma del) resplandeciente (pramahasi) estado (pade) que está desprovisto de los tres Guṇa-s o modalidades (nistraiguṇye)||30||


कृशपरिणति चेतः क्लेशवश्यं क्व चेदं क्व च तव गुणसीमोल्लङ्घिनी शश्वदृद्धिः।
इति चकितममन्दीकृत्य मां भक्तिराधाद्वरद चरणयोस्ते वाक्यपुष्पोहारम्॥३१॥

Kṛśapariṇati cetaḥ kleśavaśyaṁ kva cedaṁ kva ca tava guṇasīmollaṅghinī śaśvadṛddhiḥ|
Iti cakitamamandīkṛtya māṁ bhaktirādhādvarada caraṇayoste vākyapuṣpopahāram||31||

¡Cuán (kva ca) pobremente (kṛśa) desarrollada (pariṇati) (está) esta (idam) mente (cetas) controlada (vaśyam) por los Kleśa-s --es decir, las conocidas cinco Aflicciones: ignorancia, ego, apego, aversión y miedo a la muerte-- (kleśa); y cuán (kva ca) interminable y perpetua (śaśvat) (es) Tu (tava) Prosperidad (ṛddhiḥ), la cual traspasa (ullaṅghinī) la frontera (sīmā) (marcada por los tres) Guṇa-s o modalidades (guṇa)! De esta manera (iti), (aun cuando esté) intensamente (amandīkṛtya) asustado (cakitam) (por eso), oh Otorgador (da) de dádivas (vara), la devoción (bhaktiḥ) me (mām) ha hecho (ādhāt) ofrecer (upahāram) flores (puṣpa) (en forma de) palabras (vākya) a Tus (te) pies (caraṇayoḥ)||31||


असितगिरिसमं स्यात्कज्जलं सिन्धुपात्रे सुरतरुवरशाखा लेखनी पत्रमुर्वी।
लिखति यदि गृहीत्वा शारदा सर्वकालं तदपि तव गुणानामीश पारं न याति॥३२॥

Asitagirisamaṁ syātkajjalaṁ sindhupātre surataruvaraśākhā lekhanī patramurvī|
Likhati yadi gṛhītvā śāradā sarvakālaṁ tadapi tava guṇānāmīśa pāraṁ na yāti||32||

(Si una cantidad de) negro de humo --usado como una especie de tinta-- (kajjalam) equivalente (samam) a la montaña (giri) negra (asita) fuese (syāt) (vertida en) en el océano (sindhu) que actuaría como recipiente --es decir, "como tintero"-- (pātre); (si) una rama (śākhā) del mejor (vara) árbol (taru) de los dioses (sura) --es decir, el famoso Kalpavṛkṣa-- (fuese usada como) pluma (lekhanī) (y) la (mismísima) tierra (urvī) (como) la hoja sobre la cual escribir (patram); (y) si (yadi) Śāradā --o sea, "Sarasvatī", la diosa de los ríos, generalmente conectada con la elocuencia y la erudición-- (śāradā), tras tomar posesión (de todos esos implementos) (gṛhītvā), (fuera a) escribir (likhati) eternamente (sarvakālam); aun (api) esa (asombrosa asociación) (tad), oh Señor (īśa), no (na) llegaría (yāti) al final (pāram) de Tus (tava) buenas cualidades (guṇānām) --en otras palabras, todas las cualidades de Śiva no podrían ser escritas incluso si un personaje tan grande como Sarasvatī Misma fuese a escribir con todos esos artículos por toda la eternidad--||32||


असुरसुरमुनीन्द्रैरर्चितस्येन्दुमौलेर्ग्रथितगुणमहिम्नो निर्गुणस्येश्वरस्य।
सकलगणवरिष्ठः पुष्पदन्ताभिधानो रुचिरमलघुवृत्तैः स्तोत्रमेतच्चकार॥३३॥

Asurasuramunīndrairarcitasyendumaulergrathitaguṇamahimno nirguṇasyeśvarasya|
Sakalagaṇavariṣṭhaḥ puṣpadantābhidhāno ruciramalaghuvṛttaiḥ stotrametaccakāra||33||

(El Gandharva o músico celestial) denominado (abhidhānaḥ) Puṣpadanta --lit. "el que tiene dientes semejantes a flores"-- (puṣpadanta), que es el mejor (variṣṭhaḥ) de todo (sakala) el grupo de asistentes de Śiva (gaṇa), compuso (cakāra) este (etad) bello (ruciram) himno (stotram) dotado de largas (alaghu) métricas (vṛttaiḥ) (en honor) al Señor (īśvarasya) que tiene la luna (indu) en Su Cabeza --mauli-- (mauleḥ) y que es adorado (arcitasya) por Indra --indreṇa-- (indraiḥ), sabios (muni), dioses (sura) y demonios (asura), y cuya Grandeza (mahimnaḥ) consiste de (interminables) atributos (guṇa) ensartados (como cuentas en un collar) (grathita) (pese a que Él está) desprovisto de todo atributo --nirguṇa-- (nirguṇasya)||33||


अहरहरनवद्यं धूर्जटेः स्तोत्रमेतत्पठति परमभक्त्या शुद्धचित्तः पुमान् यः।
स भवति शिवलोके रुद्रतुल्यस्तथाऽत्र प्रचुरतरधनायुःपुत्रवान्कीर्तिमांश्च॥३४॥

Aharaharanavadyaṁ dhūrjaṭeḥ stotrametatpaṭhati paramabhaktyā śuddhacittaḥ pumān yaḥ|
Sa bhavati śivaloke rudratulyastathā'tra pracurataradhanāyuḥputravānkīrtimāṁśca||34||

Un ser humano (pumān) de mente pura (śuddha-cittaḥ) que (yaḥ) recite (paṭhati) con suprema (parama) devoción (bhaktyā), día a día (ahar-ahar), impecablemente (anavadyam), este (etad) himno (stotram) (en honor) a Dhūrjaṭi --un epíteto de Śiva que significa "el que tiene rulos enmarañados como si fuese una carga"-- (dhūrjaṭeḥ) se vuelve (saḥ bhavati) idéntico (tulyaḥ) a Rudra --es decir, a Śiva-- (rudra) en el mundo de Śiva (śiva-loke) (después de morir). Similarmente (tathā), (se vuelve) famoso (kīrtimān), tiene (muchos) hijos (putravān), (goza de una larga) vida (āyus) y (ca) una más (tara) abundante (pracura) riqueza (dhana) en este mundo (atra)||34||


दीक्षा दानं तपस्तीर्थं योगयागादिकाः क्रियाः।
महिम्नः स्तव पाठस्य कलां नार्हन्ति षोडशीम्॥३५॥

Dīkṣā dānaṁ tapastīrthaṁ yogayāgādikāḥ kriyāḥ|
Mahimnaḥ stavapāṭhasya kalāṁ nārhanti ṣoḍaśīm||35||

Iniciación (dīkṣā), caridad (dānam), austeridad (tapas), peregrinación (tīrtham) (y) actividades (kriyāḥ) (tales como) el Yoga (yoga), los sacrificios (yāga), etc. (ādikāḥ) no (na) valen (arhanti) (ni siquiera) una dieciseisava (ṣoḍaśīm) parte (kalām) de (lo que vale) la recitación (pāṭhasya) de (este) himno (stava) (en honor) a la Grandeza (mahimnaḥ) (de Śiva)||35||

al inicio


 Estrofas 36 a 42

आसमाप्तमिदं स्तोत्रं पुण्यं गन्धर्वभाषितम्।
अनौपम्यं मनोहारि शिवमीश्वरवर्णनम्॥३६॥

Āsamāptamidaṁ stotraṁ puṇyaṁ gandharvabhāṣitam|
Anaupamyaṁ manohāri śivamīśvaravarṇanam||36||

Este (idam) sagrado (puṇyam) himno (stotram) hablado (bhāṣitam) por el (conocido) músico celestial (llamado Puṣpadanta) (gandharva) (y conteniendo) fascinantes (manohāri) y auspiciosas (śivam) descripciones (varṇanam) que no tienen paralelo alguno (anaupamyam) acerca del Señor (īśvara), está terminado (āsamāptam)||36||


महेशान्नापरो देवो महिम्नो नापरा स्तुतिः।
अघोरान्नापरो मन्त्रो नास्ति तत्त्वं गुरोः परम्॥३७॥

Maheśānnāparo devo mahimno nāparā stutiḥ|
Aghorānnāparo mantro nāsti tattvaṁ guroḥ param||37||

No hay (na) dios (devaḥ) que sea más alto (aparaḥ) que Maheśa --un epíteto de Śiva que significa "gran Señor"-- (maheśāt), no hay (na) himno de alabanza (stutiḥ) que sea más alto (aparā) que (este) "Śivamahimnaḥ stotram" (mahimnaḥ). No hay (na) Mantra --una palabra sagrada-- (mantraḥ) que sea más alto (aparaḥ) que Aghora --un epíteto de Śiva que quiere decir "no terrorífico"-- (aghora); (y) no hay (na asti) principio (tattvam) que sea superior (param) al Guru --en el sentido del quinto "kṛtya" o acto de Śiva, el cual otorga divina Gracia a un ser limitado-- (guroḥ)||37||


कुसुमदशननामा सर्वगन्धर्वराजः शिशुशशधरमौलेर्देवदेवस्य दासः।
स खलु निजमहिम्नो भ्रष्ठ एवास्य रोषात्स्तवनमिदमकार्षीद्दिव्यदिव्यं महिम्नः॥३८॥

Kusumadaśananāmā sarvagandharvarājaḥ śiśuśaśadharamaulerdevadevasya dāsaḥ|
Sa khalu nijamahimno bhraṣṭa evāsya roṣātstavanamidamakārṣīddivyadivyaṁ mahimnaḥ||38||

El rey (rājaḥ) de todos (sarva) los músicos celestiales (gandharva) cuyo nombre (nāmā) es Kusumadaśana --un término que es sinónimo de "Puṣpadanta", es decir, "el que tiene dientes semejantes a flores", ya que kusuma = puṣpa (flor) y daśana = danta (diente)-- (kusumadaśana) (es) el sirviente (dāsaḥ) del Dios (devasya) de dioses (deva) que porta la luna (śaśadhara) creciente (śiśu) en Su cabeza --mauli-- (mauleḥ). Él --o sea, Puṣpadanta-- (saḥ), que ha ciertamente (khalu... eva) caído (bhraṣṭaḥ) de su (nija) (previa) gloria (mahimnaḥ) debido a la ira (roṣāt) de Śiva (asya) --pues Puṣpadanta sin querer pisó una hierba que es sagrada para Śiva-- compuso (akārṣīt) este (idam) bello (divya) y divino (divyam) himno de alabanza (stavanam) (en honor) a la Grandeza (de ese mismo Śiva) (mahimnaḥ) (para obtener Su favor)||38||


सुरवरमुनिपूज्यं स्वर्गमोक्षैकहेतुं पठति यदि मनुष्यः प्राञ्जलिर्नान्यचेताः।
व्रजति शिवसमीपं किन्नरैः स्तूयमानः स्तवनमिदममोघं पुष्पदन्तप्रणीतम्॥३९॥

Suravaramunipūjyaṁ svargamokṣaikahetuṁ paṭhati yadi manuṣyaḥ prāñjalirnānyacetāḥ|
Vrajati śivasamīpaṁ kinnaraiḥ stūyamānaḥ stavanamidamamoghaṁ puṣpadantapraṇītam||39||

Si (yadi) un ser humano (manuṣyaḥ), cuya mente (cetāḥ) esté totalmente concentrada (na-anya), recita (paṭhati), con sus manos unidas y formando un cuenco (prāñjaliḥ), este (idam) infalible (amogham) himno de alabanza (stavanam) escrito (praṇītam) por Puṣpadanta (puṣpadanta), el cual --se refiere al himno-- es adorado (pūjyam) por dioses (sura) y por los mejores (vara) sabios (muni), y que es la única (eka) causa (hetu) para la Liberación (mokṣa) Celestial (svarga), (entonces, esa persona,) alabada (stūyamānaḥ) por Kinnara-s --una clase de ser divino-- (kinnaraiḥ), va (vrajati) hacia (samīpam) Śiva (śiva)||39||


श्रीपुष्पदन्तमुखपङ्कजनिर्गतेन स्तोत्रेण किल्बिषहरेण हरप्रियेण।
कण्ठस्थितेन पठितेन समाहितेन सुप्रीणितो भवति भूतपतिर्महेशः॥४०॥

Śrīpuṣpadantamukhapaṅkajanirgatena stotreṇa kilbiṣahareṇa harapriyeṇa|
Kaṇṭhasthitena paṭhitena samāhitena suprīṇito bhavati bhūtapatirmaheśaḥ||40||

Maheśa --lit. "gran Señor"-- (maheśaḥ), el Señor (patiḥ) de (todos) los seres (bhūta) se (bhavati) complace mucho (suprīṇitaḥ) mediante (la recitación de este) himno (stotreṇa) que ha salido --nirgata-- (nirgatena) de la boca de loto (mukha-paṅkaja) del Venerable (śrī) Puṣpadanta (puṣpadanta), que destruye --hara-- (hareṇa) pecados (kilbiṣa) (y) es querido --priya-- (priyeṇa) por Hara --i.e. Śiva-- (hara), (ya sea que) fuera aprendido de memoria --kaṇṭhasthita-- (kaṇṭhasthitena), recitado --paṭhita-- (paṭhitena) (o simplemente) se le prestase atención --samāhita-- (samāhitena) --una traducción alternativa sería "(o simplemente) fuese conservado (en casa)"--||40||


इत्येषा वाङ्मयी पूजा श्रीमच्छङ्करपादयोः।
अर्पिता तेन देवेशः प्रीयतां मे सदाशिवः॥४१॥

Ityeṣā vāṅmayī pūjā śrīmacchaṅkarapādayoḥ|
Arpitā tena deveśaḥ prīyatāṁ me sadāśivaḥ||41||

De este modo (iti), esta (eṣā) adoración (pūjā) que consiste (mayī) en palabras (vāk) es ofrecida (arpitā) a los pies (pādayoḥ) del Venerable (śrīmat) Śaṅkara --un epíteto de Śiva que quiere decir "que causa prosperidad, benéfico, etc."-- (śaṅkara). Por medio de esa (ofrenda) (tena), ¡(qué) Sadāśiva --un epíteto de Śiva que significa "siempre auspicioso"-- (sadāśivaḥ), el Señor (īśa) de los dioses (deva), se complazca (prīyatām) conmigo (me)!||41||


यदक्षरं पदं भ्रष्टं मात्राहीनं च यद्भवेत्।
तत्सर्वं क्षम्यतां देव प्रसीद परमेश्वर॥४२॥

Yadakṣaraṁ padaṁ bhraṣṭaṁ mātrāhīnaṁ ca yadbhavet|
Tatsarvaṁ kṣamyatāṁ deva prasīda parameśvara||42||

Cualquier (yad... yad) sílaba (akṣaram) (o) palabra (padam) que hubiese sido (bhavet) omitida (bhraṣṭam) o --lit. "ca" es "y"-- (ca) pronunciada a destiempo (mātrā-hīnam); (pueda) Dios (deva) perdonar (kṣamyatām) todo (sarva) eso (tad). ¡Oh Supremo (parama) Señor (īśvara), queda complacido (prasīda)!||42||


ॐ शान्तिः शान्तिः शान्तिः॥
Om̐ śāntiḥ śāntiḥ śāntiḥ||

Om̐ (om̐), paz (śāntiḥ), paz (śāntiḥ), paz (śāntiḥ).

al inicio


 Información adicional

Gabriel Pradīpaka

Este documento ha sido concebido por Gabriel Pradīpaka, uno de los dos fundadores de este sitio, y guru espiritual versado en idioma Sánscrito y filosofía Trika.

Para mayor información sobre Sánscrito, Yoga y Filosofía India; o si quieres hacerme algún comentario, preguntar algo o corregir algún error, siéntete libre de contactarnos: Ésta es nuestra dirección de correo.