Sanskrit & Trika Shaivism (Español-Home)

¡Javascript está deshabilitado! ¡Revisa este enlace!


 Śivasūtravimarśinī (Shiva Sutra Vimarshini): Sección III (aforismos 12 a 22) - Shaivismo No dual de Cachemira

Traducción normal


 Introducción

La Śivasūtravimarśinī continúa: Kṣemarāja sigue comentando los aforismos.

Éste es el segundo grupo de 11 aforismos de los 45 aforismos en que consiste la tercera Sección (la cual versa sobre Āṇavopāya). Como sabes, la obra entera se compone de los 77 aforismos de los Śivasūtra-s más sus respectivos comentarios.

Por supuesto, insertaré también los aforismos de Śiva sobre los cuales Kṣemarāja esté comentando. Aun cuando no comentaré sobre los sūtra-s originales o sobre el comentario de Kṣemarāja, escribiré algunas notas para aclarar algún punto toda vez que sea necesario. Si quieres una detallada explicación de los ocultos significados en esta escritura, ve a "Escrituras (estudio)/Śivasūtravimarśinī (castellano)" en la sección Trika.

El Sánscrito de Kṣemarāja estará en color verde oscuro mientras que los aforismos originales de Śiva se exhibirán en color rojo oscuro. A su vez, dentro de la transliteración, los aforismos originales estarán en color marrón, en tanto que los comentarios de Kṣemarāja aparecerán en negro. Asimismo, dentro de la traducción, los aforismos originales de Śiva, o sea, los Śivasūtra-s, estarán en colores verde y negro, mientras que el comentario de Kṣemarāja contendrá palabras tanto en color negro como en rojo.

Lee la Śivasūtravimarśinī y experimenta Supremo Deleite, querido Śiva.

Importante: Todo lo que está entre paréntesis y en cursiva dentro de la traducción ha sido agregado por mí para completar el sentido de una determinada frase u oración. A su vez, todo lo que está entre doble guión (--...--) constituye adicional información aclaratoria también agregada por mí.

al inicio


 Aforismo 12

अस्य च—


धीवशात्सत्त्वसिद्धिः॥१२॥


धीः तात्त्विकस्वरूपविमर्शनविशारदा (...विशादा) धिषणा तद्वशात्सत्त्वस्य स्फुरत्तात्मनः सूक्ष्मस्यान्तरपरिस्पन्दस्य सिद्धिरभिव्यक्तिर्भवति। नाट्ये च सात्त्विकाभिनयसिद्धिर्बुद्धिकौशलादेव लभ्यते॥१२॥

Asya ca—


Dhīvaśātsattvasiddhiḥ||12||


Dhīḥ tāttvikasvarūpavimarśanaviśāradā (...viśādā) dhiṣaṇā tadvaśātsattvasya sphurattātmanaḥ sūkṣmasyāntaraparispandasya siddhirabhivyaktirbhavati| Nāṭye ca sāttvikābhinayasiddhirbuddhikauśalādeva labhyate||12||


Y (asya ca) de este (Yogī) (asya)


Por medio de (vaśāt) la inteligencia espiritual superior (dhī), (el Yogī llega a) darse cuenta (siddhiḥ) de la destellante y sutil vibración interna de la perfecta conciencia del Yo (sattva)||12||


Dhī (dhī) (es) la inteligencia (dhiṣaṇā) experta (viśāradā) (o) diestra (viśādā) en la conciencia (vimarśana) de la verdadera (tāttvika) naturaleza esencial (sva-rūpa). Por medio de (vaśāt) esa (inteligencia espiritual superior) (tad), hay (bhavati) siddhi (siddhiḥ) (o) un darse cuenta --es decir, una manifestación, un volverse evidente-- (abhivyaktiḥ) de Sattva (sattvasya), (a saber,) de la sutil (sūkṣmasya) vibración --parispanda-- (parispandasya) interna (āntara) cuya esencia (ātmanaḥ) (es) Sphurattā --la destellante y perfecta conciencia del Yo-- (sphurattā)|

Asimismo (ca), en un drama danzante (nāṭye), siddhi o perfección (siddhiḥ) en la representación (abhinaya) de Sattva o el sentimiento interno (sāttvika) se logra (labhyate) únicamente (eva) a través de la destreza (kauśalāt) de la inteligencia (buddhi)1 ||12||

1  Primero de todo: Aquí el término "Sattva" no tiene ninguna relación en lo más mínimo con el célebre Guṇa o modalidad de Prakṛti (Ver Trika 5). Ahora, el sabio postuló una analogía con respecto a nāṭya o drama danzante: En tanto que en Yoga hay siddhi o un darse cuenta de Sattva (la destellante y sutil vibración interna de la perfecta conciencia del Yo) por medio de dhī (la inteligencia espiritual superior), en un drama danzante hay siddhi o perfección en la representación de Sattva (sentimiento interno) a través de la destreza de la inteligencia (buddhi), o sea, a través del talento. El término "buddhi" es aquí sinónimo de "धी" - "dhī", pero en el significado usual de este último, es decir, inteligencia. Ahora es claro.Retornar 

al inicio


 Aforismo 13

एवं स्फुरत्तात्मकसत्त्वासादनादेवास्य योगिनः—


सिद्धः स्वतन्त्रभावः॥१३॥


सिद्धः सम्पन्नः स्वतन्त्रभावः सहजज्ञत्वकर्तृत्वात्मकमशेषविश्ववशीकारि स्वातन्त्र्यम्। यदुक्तं श्रीश्रीनाथपादैः

श्रयेत्स्वातन्त्र्यशक्तिं स्वां सा श्रीकाली परा कला।

इति। श्रीस्वच्छन्देऽपि

सर्वतत्त्वानि भूतानि वर्णा मन्त्राश्च ये स्मृताः।
नित्यं तस्य वशास्ते वै शिवभावनयानया॥

इति॥१३॥

Evaṁ sphurattātmakasattvāsādanādevāsya yoginaḥ—


Siddhaḥ svatantrabhāvaḥ||13||


Siddhaḥ sampannaḥ svatantrabhāvaḥ sahajajñatvakartṛtvātmakamaśeṣaviśvavaśīkāri svātantryam| Yaduktaṁ śrīśrīnāthapādaiḥ

Śrayetsvātantryaśaktiṁ svāṁ sā śrīkālī parā kalā|

iti| Śrīsvacchande'pi

Sarvatattvāni bhūtāni varṇā mantrāśca ye smṛtāḥ|
Nityaṁ tasya vaśāste vai śivabhāvanayānayā||

iti||13||


De esta manera (evam), al alcanzar (āsādanāt eva) el Sattva (sattva) que consiste en (ātmaka) Sphurattā --la destellante y perfecta conciencia del Yo-- (sphurattā), (en el caso) de este (asya) Yogī (yoginaḥ)


El estado (bhāvaḥ) en el cual se es Independiente y Libre (svatantra) es logrado (siddhaḥ)||13||


Siddha (siddhaḥ) (quiere decir) "cumplido, logrado" (y así sucesivamente) (sampannaḥ), (mientras que) svatantrabhāva (svatantra-bhāvaḥ) (significa) Libertad (svātantryam) que subyuga al universo entero (aśeṣa-viśva-vaśīkāri) (y) cuya naturaleza (ātmakam) es Conocimiento (jñatva) (y) Actividad (kartṛtva) naturales (sahaja)|

Eso (yad) (fue) dicho (uktam) por el muy venerable Nāthapāda (śrīśrī-nāthapādaiḥ):

"Uno debería acudir (śrayet) a su propio (svām) Poder (śaktim) de Libertad Absoluta (svātantrya). Ella --tal Poder-- (sā) (es) la venerable Kālī (śrī-kālī), la Más Alta (parā) Kalā --Śakti o Poder-- (kalā... iti)1 "|

En el venerable Svacchandatantra (śrīsvacchande) (se ha declarado) también (api):

"Todos (sarva) los tattva-s o principios --las 36 categorías de la manifestación universal-- (tattvāni), los seres vivientes (bhūtāni), las letras (varṇāḥ) y (ca) los mantra-s (mantrāḥ) que (ye) se conocen (smṛtāḥ); (todos) ellos (te) están siempre sujetos (nityam... vaśāḥ) a él --al Yogī-- (tasya) verdaderamente (vai), mediante esta contemplación (bhāvanayā anayā) de Śiva (śiva... iti)"|
(Ver VII, 245 en el Svacchandatantra)

||13||

1  El término Kalā es otro término que cualquier traductor siempre preferiría dejar sin traducir. ¿Por qué? Porque la cantidad de posibles y "largas" traducciones es demasiado variada (Fíjate en Guturales dentro del Glosario de Trika para tener una vislumbre). Además, existe una serie de significados adicionales derivados de raíces. Pero por ahora, la traducción "Śakti o Poder" es más que suficiente. El término Parā significa "la Más Alta" aquí, pero hay otra posible traducción derivada de una raíz también. ¡Oh Dios, sé misericordioso con nosotros, meros mortales! Bien, sigue leyendo.Retornar 

al inicio


 Aforismo 14

एष स्वतन्त्रभावोऽस्य—


यथा तत्र तथान्यत्र॥१४॥


यत्र देहे योगिनः स्वाभिव्यक्तिर्जाता तत्र यथा तथान्यत्र सर्वत्र सदावहितस्य सा भवति। यथोक्तं श्रीस्वच्छन्दे

स्वच्छन्दश्चैव स्वच्छन्दः स्वच्छन्दो विचरेत्सदा।

इति। श्रीस्पन्देऽपि

लभते तत्प्रयत्नेन परीक्ष्यं तत्त्वमादरात्।
यतः स्वतन्त्रता तस्य सर्वत्रेयमकृत्रिमा॥

इति॥१४॥

Eṣa svatantrabhāvo'sya—


Yathā tatra tathānyatra||14||


Yatra dehe yoginaḥ svābhivyaktirjātā tatra yathā tathānyatra sarvatra sadāvahitasya sā bhavati| Yathoktaṁ śrīsvacchande

Svacchandaścaiva svacchandaḥ svacchando vicaretsadā|

iti| Śrīspande'pi

Labhate tatprayatnena parīkṣyaṁ tattvamādarāt|
Yataḥ svatantratā tasya sarvatreyamakṛtrimā||

iti||14||


Su (asya) estado (eṣaḥ... bhāvaḥ) de ser Independiente y Libre (svatantra)1 


Como (yathā) (es) allí (tatra), así también (tathā) (es) en otra parte (anyatra), (es decir, "así como ese independiente Yogī puede exhibir Libertad en su propio cuerpo, es también capaz de hacer así en cualquier otro lugar"; éste es el sentido)||14||


Así como (yathā) su propio (sva) (poder de) manifestación (abhivyaktiḥ) aparece (jātā) allí (tatra) —en ese cuerpo (yatra dehe) del Yogī (vāhinīnām)—, así (tathā) ese (poder de manifestación) (apāna) del (Yogī) que está siempre atento (sadā-avahitasya) tiene lugar (bhavati) en otra parte (anyatra) (también, es decir) en todas partes (sarvatra)|

Como (yathā) (se ha) dicho (uktam) en el venerable Svacchandatantra (śrī-svacchande):

"(El Señor de los Yogī-s) vaga (vicaret) siempre (sadā) libre (svacchandaḥ ca eva svacchandaḥ svacchandaḥ), (ya sea al comienzo, en el medio o al final)2 "||
(Ver VII, 260 en el Svacchandatantra)

En las Spandakārikā-s (spande) (se ha establecido) también (api):

"Ese (tad) principio (del Spanda) (tattvam) debería ser inspeccionado (parīkṣyam) con cuidado (prayatnena) (y) respeto (ādarāt), [por el cual este grupo de órganos o instrumentos --intelecto, ego, mente, poderes de percepción y poderes de acción--, (aunque) inconsciente, (procede) como (si fuese) consciente por sí mismo, (y) junto con el grupo interno (de Karaṇeśvarī-s o diosas de los sentidos)] ingresa (labhate) [en los estados de "Pravṛtti" --es decir, ir hacia las cosas externas--, "Sthiti" --mantener esas mismas cosas externas por un rato-- (y) "Saṁhṛti" --disolver esas cosas en el propio Ser--], ya que (yatas) esta (iyam) natural (akṛtrimā) Libertad (svatantratā) Suya (tasya) (existe) en todas partes (sarvatra... iti)3 "||
(Ver Spandakārikā-s I, 7)

||14||

1  Literalmente: Este (eṣaḥ) estado (bhāvaḥ) suyo --perteneciente a él-- (asya) de ser Independiente y Libre (svatantra). Como suena raro, opté por traducir la frase de manera más legible.Retornar 

2  Para entender por qué traduje en la manera en que lo hice, cito ahora el comentario de Kṣemarāja en su Svacchandoddyota: "नित्यमादिमध्यान्तकोटिष्वयं श्रीस्वच्छन्दभैरव एव स्फुरन् स्थितः - इति यावत्॥" - "Nityamādimadhyāntakoṭiṣvayaṁ śrīsvacchandabhairava eva sphuran sthitaḥ - iti yāvat||" - "Este Sagrado y Libre Bhairava --el Ser Supremo-- continúa apareciendo o desplegándose constantemente, o sea, al comienzo, en el medio y al final. Tal es la explicación".

En otras palabras, el Ser Supremo (Bhairava) sigue manifestándose en el señor de los Yogī-s, ya sea al comienzo, en el medio o al final de todo (pasado, presente y futuro). En suma, semejante Yogī vaga constantemente en un estado de Libertad.Retornar 

3  Como la estrofa I, 7 está extremadamente vinculada con la anterior (I, 6), tuve que incluir esta última entre corchetes. Mira esas estrofas (I, 6-7) en las Spandakārikā-s para comprender plenamente lo que estoy diciendo.Retornar 

al inicio


 Aforismo 15

न चैवमप्युदासीनेनानेन भाव्यमपि तु—


बीजावधानम्॥१५॥


कर्तव्यमिति शेषः। बीजं विश्वकारणं स्फुरत्तात्मा परा शक्तिः। यदुक्तं श्रीमृत्युजिद्भट्टारके

सा योनिः सर्वदेवानां शक्तीनां चाप्यनेकधा।
अग्नीषोमात्मिका योनिस्तस्याः सर्वं प्रवर्तते॥

इत्यादि। तत्र परशक्त्यात्मनि बीज अवधानं भूयो भूयश्चित्तनिवेशनं कार्यम्॥१५॥

Na caivamapyudāsīnenānena bhāvyamapi tu—


Bījāvadhānam||15||


Kartavyamiti śeṣaḥ| Bījaṁ viśvakāraṇaṁ sphurattātmā parā śaktiḥ| Yaduktaṁ śrīmṛtyujidbhaṭṭārake

Sā yoniḥ sarvadevānāṁ śaktīnāṁ cāpyanekadhā|
Agnīṣomātmikā yonistasyāḥ sarvaṁ pravartate||

ityādi| Tatra paraśaktyātmani bīja avadhānaṁ bhūyo bhūyaścittaniveśanaṁ kāryam||15||


Incluso así --en definitiva, incluso después de haber obtenido los antedichos poderes sobrenaturales-- (evam api), este (Yogī) no debería volverse indiferente (na ca eva... udāsīnena anena bhāvyam) sino más bien (api tu)


(Ese Yogī debería conceder toda su) atención (avadhānam) a la Semilla, (en otras palabras, "a la Más Alta Śakti o la perfecta conciencia del Yo que es la fuente de toda la manifestación) (bīja)||15||


"Debería ser concedida o prestada" (kartavyam), esto debe suministrase (al aforismo para completar el sentido) (iti śeṣaḥ) --en otras palabras, "se le debería conceder o prestar atención a la Semilla"--|

La Semilla (bījam) (es) la Más Alta (parā) Śakti o Poder (śaktiḥ) que es la causa (kāraṇam) del universo (viśva) (y) cuya naturaleza (ātmā) (consiste en) Sphurattā --la destellante y perfecta conciencia del Yo-- (sphurattā)|

Eso (yad) se declara (uktam) en el muy venerable Mṛtyujit --Netratantra-- (śrī-mṛtyujit-bhaṭṭārake):

"Ella --la Más Alta Śakti-- (sā) (es), en diversas maneras (anekadhā), la Fuente (yoniḥ) de todos los dioses (sarva-devānām) y (ca) también (api) de las śakti-s o poderes (śaktīnām). (Esta) Fuente (yoniḥ) tiene al fuego y a la luna como Su naturaleza (agnī-soma-ātmikā)1 . Todo (sarvam) se origina (pravartate) desde Ella --desde tal Fuente-- (tasyāḥ), etc. (iti ādi)"||
(Ver VII, 40 in Netratantra)

(Debería concederse o prestarse) atención (avadhānam) a esa (tatra) Semilla (bīje) cuya esencia (ātmani) (es) la Más Alta (parā) Śakti o Poder (śakti), (o sea,) debe realizarse (kāryam) una y otra vez (bhūyas bhūyas) concentración mental (citta-niveśanam) (en esa Semilla)||15||

1  Fuego y luna significan distintas cosas según los contextos: p. ej. conocimiento y actividad, etc.Retornar 

al inicio


 Aforismo 16

एवं हि सत्यसौ योगी—


आसनस्थः सुखं ह्रदे निमज्जति॥१६॥


आस्यते नित्यमैकात्म्येन स्थीयत अस्मिनित्यासनं परं शाक्तं बलं यस्तत्र तिष्ठति परिहृतपरापरध्यानधारणादिसर्वक्रियाप्रयासो नित्यमन्तर्मुखतया तदेव परामृशति यः स सुखमनायासतया ह्रदे विश्वप्रवाहप्रसरहेतौ स्वच्छोच्छलत्तादियोगिनि परामृतसमुद्रे निमज्जति देहादिसङ्कोचसंस्कारब्रोडनेन तन्मयीभवति। यदुक्तं श्रीमृत्युजिद्भट्टारक एव

नोर्ध्वे ध्यानं प्रयुञ्जीत नाधस्तान्न च मध्यतः।
नाग्रतः पृष्ठतः किञ्चिन्न पार्श्वोरुभयोरपि॥
नान्तःशरीरसंस्थाने न बाह्ये भावयेत्क्वचित्।
नाकाशे बन्धयेल्लक्ष्यं नाधो दृष्टिं निवेशयेत्॥
न चाक्ष्णोर्मीलनं किञ्चिन्न किञ्चिद्दृष्टिबन्धनम्।
अवलम्बं निरालम्बं सालम्बं न च भावयेत्॥
नेन्द्रियाणि न भूतानि शब्दस्पर्शरसादि यत्।
सर्वं त्यक्त्वा समाधिस्थः केवलं तन्मयो भवेत्॥
सावस्था परमा प्रोक्ता परस्य परमात्मनः।
निराभासं पदं तत्तु तत्प्राप्य विनिवर्तते॥

इति॥१६॥

Evaṁ hi satyasau yogī—


Āsanasthaḥ sukhaṁ hrade nimajjati||16||


Āsyate nityamaikātmyena sthīyata asminityāsanaṁ paraṁ śāktaṁ balaṁ yastatra tiṣṭhati parihṛtaparāparadhyānadhāraṇādisarvakriyāprayāso nityamantarmukhatayā tadeva parāmṛśati yaḥ sa sukhamanāyāsatayā hrade viśvapravāhaprasarahetau svacchocchalattādiyogini parāmṛtasamudre nimajjati dehādisaṅkocasaṁskārabroḍanena tanmayībhavati| Yaduktaṁ śrīmṛtyujidbhaṭṭāraka eva

Nordhve dhyānaṁ prayuñjīta nādhastānna ca madhyataḥ|
Nāgrataḥ pṛṣṭhataḥ kiñcinna pārśvorubhayorapi||
Nāntaḥśarīrasaṁsthāne na bāhye bhāvayetkvacit|
Nākāśe bandhayellakṣyaṁ nādho dṛṣṭiṁ niveśayet||
Na cākṣṇormīlanaṁ kiñcinna kiñciddṛṣṭibandhanam|
Avalambaṁ nirālambaṁ sālambaṁ na ca bhāvayet||
Nendriyāṇi na bhūtāni śabdasparśarasādi yat|
Sarvaṁ tyaktvā samādhisthaḥ kevalaṁ tanmayo bhavet||
Sāvasthā paramā proktā parasya paramātmanaḥ|
Nirābhāsaṁ padaṁ tattu tatprāpya vinivartate||

iti||16||


Siendo (esto) (sati) así (evam hi), ese (asau) Yogī (yogī)


Establecido (sthaḥ) en el poder de la Suprema Śakti (o la perfecta conciencia del Yo, que es como un "asiento" para él) (āsana), (el Yogī iluminado) fácilmente (sukham) se zambulle (nimajjati) en el Lago (de la divina e inmortal Conciencia) (hrade)||16||


Āsana o asiento es (iti āsanam) (esto) sobre lo cual él --el Yogī-- se sienta (āsyate), (es decir,) esto sobre lo cual permanece (sthīyate asmin) constantemente (nityam) con (un sentimiento de) unidad o identidad (aikātmyena). (Aquí, Āsana o asiento significa) el poder (balam) de la Suprema Śakti (param śāktam). El (saḥ) que (yaḥ) permanece (tiṣṭhati) allí (tatra) (y) que (yaḥ) siempre (nityam) se apodera mentalmente (parāmṛśati) de esa misma (Realidad) --del poder de la Suprema Śakti-- (tad eva), de manera introspectiva (antar-mukhatayā), después de abandonar (parihṛta) todos (sarva) los esfuerzos (prayāsaḥ) (que involucren) actividad (kriyā) (tales como) superior --que atañe a Śāktopāya-- (para) (e) inferior --que atañe a Āṇavopāya-- (apara) meditación (dhyāna), concentración (dhāraṇā), etc. (ādi), fácilmente (sukham) —sin hacer ningún esfuerzo (anāyāsatayā)— se zambulle (nimajjati) en el Lago (hrade) —se vuelve (bhavati) idéntico (mayī) a ese (Lago) (tad) hundiendo (broḍanena) las impresiones residuales (saṁskāra) de la contracción (saṅkoca) (en la forma de) cuerpo (deha), etc. (ādi)—. (En otras palabras, él se zambulle) en el supremo océano de la inmortalidad (para-amṛta-samudre) que posee (la característica) (yogini) de ser transparente (svaccha), alzarse (ucchalattā), etc. (ādi) (y) que es la causa (hetau) de la expansión (prasara) del continuo flujo universal (viśva-pravāha)|

Eso (yad) (se ha) dicho (uktam) en el muy venerable Mṛtyujit --Netratantra-- (śrī-mṛtyujit-bhaṭṭārake eva):

"La meditación (dhyānam) (no) debería ser dirigida (prayuñjīta) ni (na) hacia arriba (ūrdhve) ni (na) hacia abajo (adhastāt), ni (na ca) hacia el medio (madhyataḥ), ni (na) hacia el frente (agratas) (o) hacia atrás (pṛṣṭhatas), ni (na) siquiera (api) hacia algo (kiñcid) (localizado) a ambos lados (pārśvoḥ ubhayoḥ)1 .

Ni (na) uno debería contemplar (bhāvayet) algo (kvacid) que resida (saṁsthāne) dentro (antar) del cuerpo (śarīra) ni (na) (algo) fuera (bāhye). Ni (na) uno debería fijar (su) mirada (bandhayet lakṣyam) en el cielo (ākāśe), ni (na) debería uno dirigir (niveśayet) (su) vista (dṛṣṭi) hacia (algo) ubicado debajo (adhas)2 .

Ningún (na kiñcid) cierre (mīlanam) de los (propios) ojos (cākṣṇoḥ) (y) ningún (na kiñcid) acto de fijar (bandhanam) la (propia) mirada (dṛṣṭi) (en absoluto) --lo cual involucra mantener los ojos bien abiertos sin pestañear--; ni (na ca) uno debería contemplar (bhāvayet) a algo como soporte (avalambam) (ni) a una negación de soporte (nirālamba) (ni) a un soporte una y otra vez (sālambam)3 .

Ni (uno debería contemplar) (na) a los Indriya-s --Poderes de percepción y acción, tattva-s 17 a 26-- (indriyāṇi), ni (na) a los Mahābhūta-s --Elementos burdos, tattva-s 32 a 36-- (bhūtāni), (ni) a lo que (yad) (está compuesto de) Sonido como tal (śabda), Toque como tal (sparśa), Sabor como tal (rasa), etc. (ādi) --o sea, los cinco Tanmātra-s o Elementos sutiles, tattva-s 27 a 31--. Tras abandonar (tyaktvā) todo (eso) (sarvam), establecido (sthaḥ) en Samādhi (samādhi), uno debería únicamente identificarse (kevalam... mayaḥ bhavet) con Eso --con la Más Alta Realidad-- (tad)4 .

Se dice que eso es (sā... proktā) el Estado (avasthā) Supremo (paramā) del Más Alto (parasya), (a saber,) del Ser Supremo (parama-ātmanaḥ). Esa (tad) Condición (padam) (está) desprovista de manifestaciones (externas) (nis-ābhāsam) --es decir, nada aparece o se hace manifiesto en ese Estado--. Habiéndolo alcanzado (tad-prāpya) --en suma, habiendo alcanzado ese Estado--, uno cesa (de trasmigrar) (vinivartate... iti)5 "||
(Ver VIII, 41-45 en el Netratantra)

||16||

1  El sabio Kṣemarāja comenta sobre todas estas estrofas del Netratantra detalladamente en su Netroddyota (su comentario erudito sobre el Netratantra), pero el tema es tan extenso y complejo que no puedo desplegarlo "completamente en Sánscrito" a través de meras notas explicativas aquí (p. ej. para explicar alguna de esta serie de cinco estrofas, él cita varias estrofas del Vijñānabhairavatantra, cada una de las cuales necesitaría de una "especial" explicación de mi parte, además de la traducción). Para una más detallada explicación de este tipo de complejos/largos temas, consulta siempre la sección "Escrituras (estudio)/Śivasūtravimarśinī" en la sección Trika. De todos modos, acerca de esta primera estrofa (41), el sabio clara y brevemente especifica lo siguiente: "ऊर्ध्वे द्वादशान्तेऽधः कन्दादौ मध्ये हृदादावग्रतः पृष्ठतः पार्श्वयोस्तत्पुरुषसद्योजातादिरूपम्।" - "Ūrdhve dvādaśānte'dhaḥ kandādau madhye hṛdādāvagrataḥ pṛṣṭhataḥ pārśvayostatpuruṣasadyojātādirūpam|" - "Hacia arriba —hacia el (ūrdhva)dvādaśānta (o punto al final de 12 dedos desde el espacio entre las cejas hasta Brahmarandhra por encima de la cabeza)—; hacia abajo —hacia el Kanda --la fuente, con forma de huevo, de todos los canales en el cuerpo sutil--, etc.—; hacia el medio —hacia el corazón, etc.—, hacia el frente, hacia atrás, hacia (algo situado) a ambos lados —hacia eso cuya forma es Tatpuruṣa, Sadyojāta, etc. --en definitiva, Tatpuruṣa, Sadyojāta, Vāmadeva y Aghora--—".

Lee el Glosario de Trika para aprender más acerca de dvādaśānta y Kanda. Están los cinco aspectos o cabezas de Śiva: (1) Tatpuruṣa (de cara al este --hacia el frente--, y simbolizando a Śakti, el segundo tattva o categoría), (2) Sadyojāta (de cara al oeste --hacia atrás--, y simbolizando a Sadāśiva, el tercer tattva o categoría), (3) Vāmadeva (de cara al norte --hacia la izquierda--, y simbolizando a Īśvara, el cuarto tattva o categoría), (4) Aghora (de cara al sur --hacia la derecha--, y simbolizando a Sadvidyā, el quinto tattva o categoría) —estos cuatro aspectos o cabezas fueron mencionados arriba por Kṣemarāja con relación a la meditación dirigida hacia el frente, hacia atrás y hacia algo localizado a ambos lados (izquierda y derecha)—, y finalmente (5) Īśāna (orientado hacia arriba y simbolizando a Śiva, el primer tattva o categoría). Este tema es mucho más complejo y masivo, obviamente... apenas he rascado su superficie. Por lo tanto, sólo confía en mí, por favor.Retornar 

2  Ésta es la estrofa VIII, 42 en el Netratantra. El gran Kṣemarāja cita la 28va estrofa del Vijñānabhairavatantra para explicar la contemplación de algo que reside dentro del cuerpo. Esta estrofa especifica la meditación en Kuṇḍalinī surgiendo desde el Mūlādhāra (el cakra localizado en la raíz de la columna vertebral) y subiendo hasta Brahmarandhra por encima de la cabeza. Después, él cita la estrofa 122 del mismo libro para explicar la contemplación de algo situado afuera. Esta estrofa versa sobre el logro de la vacuidad a partir de la concentración en un determinado objeto. Finalmente, para explicar la concentración en el cielo y en algo ubicado debajo, cita las estrofas 76 y 115 del Vijñānabhairavatantra, respectivamente. La primera trata sobre meramente fijar la propia mirada en una porción del cielo, en tanto que la segunda explica cómo fijar los ojos en el espacio dentro de un pozo muy profundo de modo que uno puede alcanzar disolución de la mente.Retornar 

3  Ésta es la estrofa VIII, 43 en el Netratantra. Kṣemarāja cita la estrofa 88 del Vijñānabhairavatantra para describir el cierre de los ojos. Esta estrofa versa sobre la contemplación de la terrible forma de Bhairava (el Señor Śiva) primeramente cerrando los ojos y contemplando la terrible oscuridad frente a uno mismo, etc. Posteriormente, el sabio usa la estrofa 60 de la misma escritura para dar un ejemplo del acto de fijar la mirada. Esta estrofa recomienda arrojar la propia mirada hacia una región en la cual no hay árboles, hacia una montaña, un muro, etc. para hacer que las fluctuaciones mentales cesen de funcionar.

Después, para explicar el profundo significado de la palabra "avalamba" él dice: "अवलम्ब्यत इति अवलम्बो ध्येय आकारस्" - "avalambyata iti avalambo dhyeya ākāras" - "Avalamba o soporte es una forma (que se usa) como objeto de meditación (para que la propia atención) se prenda de ella". El sabio cita la estrofa 62 del Vijñānabhairavatantra para ejemplificarlo. Esta estrofa describe la concentración mental en el intervalo entre dos bhāva-s u objetos que surgen en la propia mente. Cuando el primer bhāva aparece, uno se prende de él y nunca permite que el segundo se despliegue. En este sentido, el primero se llama "positivo" mientras que el segundo se lo designa como "negativo". A medida que se continúa fijando su atención sobre el primer bhāva con firmeza, uno se desliza hacia el intervalo entre ambos bhāva-s (uno que ha surgido y el otro que nunca surgió... sí, suena loco, pero estoy diciendo la verdad).

Y el sabio explica "nirālamba" citando la estrofa 61ra, que describe la concentración en el intervalo entre dos bhāva-s u objetos. Ambos bhāva-s son positivos, es decir, les es permitido surgir, pero al mismo tiempo son "negados/rechazados" en el sentido de que la propia atención está en el intervalo entre ellos dos. De aquí que se le denomine nirālamba o negación de soporte o ālamba.

Por último, Kṣemarāja explica "sālamba" de esta manera: "सहालम्बेन वर्तते सालम्बं साकारं ज्ञानम्" - "sahālambena vartate sālambaṁ sākāraṁ jñānam" - "sālamba (es) un conocimiento o percepción basado en formas el cual tiene lugar utilizando algo como soporte". Tras eso, él cita la 98va estrofa del Vijñānabhairavatantra, la cual describe la concentración en un bhāva que aparece como deseo o conocimiento en la propia mente. Este bhāva es positivo ya que se le permite surgir. Luego, si uno fija su atención en él considerándolo como su propio Ser que se manifiesta de ese modo, se tiene una visión de ese mismísimo Ser. De todas formas, el soporte o ālamba se va constantemente y uno tiene que traerlo de vuelta una y otra vez para continuar con su concentración. De ahí que tradujese en la manera en que lo hice arriba, a saber "... a un soporte una y otra vez". Ésta es la diferencia entre "avalamba" y "sālamba", es decir, en tanto que en el primero la concentración está firme en un bhāva u objeto que ha surgido en la mente (no permitiendo que el segundo bhāva surja jamás), en el último el bhāva se pierde constantemente y uno tiene que recobrarlo para proseguir. Por supuesto, el método sālamba es el que la mayoría de la gente usa cuando se sienta a meditar. Basta de esto por ahora.Retornar 

4  Necesito traducir el comentario de Kṣemarāja sobre el significado de Samādhi en este contexto:

"... समाधिस्थ इत्यकिञ्चिच्चिन्तकत्वेन स्वस्वरूपविमर्शनप्रवणस्तन्मय इत्यानन्दपदसंलीनसमरसज्ञानमयः॥४४॥" - "... samādhistha ityakiñciccintakatvena svasvarūpavimarśanapravaṇastanmaya ityānandapadasaṁlīnasamarasajñānamayaḥ||44||" - "'... Establecido en Samādhi', (o sea,) consagrado a la conciencia de su propia naturaleza esencial (y, en consecuencia,) identificado con Eso sin pensar en nada. (En otras palabras,) lleno de Conocimiento homogéneo que está estrechamente conectado con el estado de Ānanda o (divina) Bienaventuranza||44||".

Tuve que aclarar eso muy bien para que el lector no considere al Samādhi aquí tal como lo definió Patañjali en sus Yogasūtra-s (Ver definición de Samādhi --Concentración Perfecta-- en Yogasūtra-s III, 3).Retornar 

5  Kṣemarāja comenta brevemente sobre VIII, 45 en su Netroddyota:

"सांसारिकीं स्थितिमुज्झति॥४५॥" - "Sāṁsārikīṁ sthitimujjhati||45||" - "Uno abandona el estado transmigratorio||45||".Retornar 

al inicio


 Aforismo 17

तदेवं नाडीसंहाराद्याणवोपायक्रमासादितमोहजयोन्मज्जच्छुद्धविद्यात्मकशाक्तबलासादनप्रकर्षादात्मीकृतपरामृतह्रदात्मकशाम्भवपदो योगी—


स्वमात्रानिर्माणमापादयति॥१७॥


स्वस्य चैतन्यस्य सम्बन्धिनी मात्रा चिद्रसाश्यानतात्मांशस्तद्रूपं यथेष्टवेद्यवेदकावभासात्मकं निर्माणमापादयति निर्मितत्वेन दर्शयति। यदुक्तं श्रीस्वच्छन्दे

तदेव भवति स्थूलं स्थूलोपाधिवशात्प्रिये।
स्थूलसूक्ष्मविभेदेन तदेकं संव्यवस्थितम्॥

इति। प्रत्यभिज्ञायामपि

आत्मानमत एवायं ज्ञेयीकुर्यात्पृथक्स्थिति।
ज्ञेयं न तु...॥

इति। आगमेऽपि

जलं हिमं च यो वेद गुरुवक्त्रागमात्प्रिये।
नास्त्येव तस्य कर्तव्यं तस्यापश्चिमजन्मता॥

इत्यनेनैवाशयेनोक्तम्। एतदेव

इति वा यस्य संवित्तिः क्रीडात्वेनाखिलं जगत्।
स पश्यन्सततं युक्तो जीवन्मुक्तो न संशयः॥

इत्यनेन स्पन्दे प्रतिपादितम्॥१७॥

Tadevaṁ nāḍīsaṁhārādyāṇavopāyakramāsāditamohajayonmajjacchuddhavidyātmakaśāktabalāsādanaprakarṣādātmīkṛtaparāmṛtahradātmakaśāmbhavapado yogī—


Svamātrānirmāṇamāpādayati||17||


Svasya caitanyasya sambandhinī mātrā cidrasāśyānatātmāṁśastadrūpaṁ yatheṣṭavedyavedakāvabhāsātmakaṁ nirmāṇamāpādayati nirmitatvena darśayati| Yaduktaṁ śrīsvacchande

Tadeva bhavati sthūlaṁ sthūlopādhivaśātpriye|
Sthūlasūkṣmavibhedena tadekaṁ saṁvyavasthitam||

iti| Pratyabhijñāyāmapi

Ātmānamata evāyaṁ jñeyīkuryātpṛthaksthiti|
Jñeyaṁ na tu...||

iti| Āgame'pi

Jalaṁ himaṁ ca yo veda guruvaktrāgamātpriye|
Nāstyeva tasya kartavyaṁ tasyāpaścimajanmatā||

ityanenaivāśayenoktam| Etadeva

Iti vā yasya saṁvittiḥ krīḍātvenākhilaṁ jagat|
Sa paśyansatataṁ yukto jīvanmukto na saṁśayaḥ||

ityanena spande pratipāditam||17||


(Siendo) eso (tad) así (evam), a través de la preeminencia y excelencia (prakarṣāt) alcanzadas (āsādana) por el poder (bala) de la Śakti (śākta) que consiste en (ātmaka) Śuddhavidyā --Conocimiento Puro1 -- (śuddha-vidyā) que surge (unmajjat) a partir de la conquista (jaya) de Moha o Engaño --Māyā-- (moha), la cual se logra (āsādita) mediante una sucesión (krama) de métodos (upāya) āṇava --que atañen a Āṇavopāya-- (āṇava) (tales como) disolución (de la energía vital) (saṁhāra) en los canales sutiles (nāḍī), etc. (ādi) --Ver III, 5--, el Yogī (yogī) toma posesión del estado (ātmī-kṛta... padaḥ) de Śiva (śāmbhava) que (no) es (nada más que) (ātmaka) el Lago (hrada) de la suprema (para) inmortalidad (amṛta)


(Ese mismo Yogī liberado puede) producir (nirmāṇam āpādayati) (cualquier tipo de forma de acuerdo con) la medida o aspecto de la Conciencia creativa (que es su "āsana" o "asiento" --ver aforismo 16--) (svamātrā)||17||


(El término svamātrā significa) la medida (mātrā) relativa a (sambandhinī) su propia (svasya) Conciencia (creativa) (caitanyasya), (en definitiva,) a la porción (aṁśaḥ) cuya naturaleza es (ātmā) una coagulación (āśyānatā) de la esencia (rasa) de la Conciencia (cit)2 . Según la medida de esa (Conciencia creativa) (tad-rūpam), (el Yogī liberado) efectúa (āpādayati) la producción (nirmāṇam) que consiste en (ātmakam) la manifestación (avabhāsa) de conocedores --seres-- (vedaka) (y) conocibles --objetos-- (vedya) como (yathā) él desee --lit. deseado-- (iṣṭa). (En otros términos,) él muestra (todas esas cosas) (darśayati) manifestándo(las) (nirmitatvena)|

Se establece (uktam) eso (yad) en el venerable Svacchandatantra (śrī-svacchande):

"¡Oh querida (priye)!, sólo (eva) Eso (tad)3  existe (bhavati) como lo que es burdo (sthūlam) debido a (Su) deseo (vaśāt) de aparecer (upādhi) como lo que es burdo (sthūla). Sólo (ekam) Eso (tad) aparece como (saṁvyavasthitam) las variedades o divisiones (vibhedena) de burdo (sthūla) (y) sutil (sūkṣma... iti)"||
(Ver IV, 295 en el Svacchandatantra)

En la Īśvarapratyabhijñā (pratyabhijñāyām) (se ha declarado) también (api):

"A causa de esta misma (Vimarśaśakti --lit. el poder de la conciencia manifestadora--) (atas eva), Él (ayam) se hace a Sí Mismo como el jñeya o conocible --el objeto-- (ātmānam... jñeyī-kuryāt). El conocible (jñeyam) no (na tu) tiene una existencia separada (pṛthak-sthiti... iti). [Si (Él) dependiese --lit. estando orientado hacia-- de ese (conocible), Su Libertad Absoluta sería rota]4 "|
(Ver I, 5, 15 en la Īśvarapratyabhijñā)

También (api) en el Āgama --escritura revelada-- (āgame), se ha dicho (lo siguiente) (uktam) con esta misma intención (anena eva āśayena):

"¡Oh querida (priye)!, el que (yaḥ) conoce (veda), a través de lo que proviene de (āgamāt) la boca (vaktra) de (su) preceptor espiritual (guru), que agua (jalam) y (ca) hielo (himam) (son la misma cosa, está plenamente liberado). Para él (tasya) no hay nada más que hacer (na asti eva... kartavyam). El estado de tener un último nacimiento (apaścima-janmatā) le pertenece (tasya) --es decir, no tendrá ningún nacimiento posterior, pues, al haber alcanzado la meta de la existencia, él ya no necesita más Saṁsāra o Transmigración--"||

Esta misma (enseñanza) (etad) ha sido explicada (pratipāditam) mediante este (aforismo) (anena) en las Spandakārikā-s (spande):

"O (iti vā) el (saḥ) que tiene ese (yasya) conocimiento o realización (saṁvittiḥ) (y) está constantemente (satatam) unido (con el Ser Supremo) (yuktaḥ) ve (paśyan) al mundo (jagat) entero (akhilam) como un juego (divino) (krīḍātvena). Él es un liberado en vida (jīvanmuktaḥ), (sobre eso) no hay ninguna (na) duda (saṁśayaḥ... iti)"||
(Ver Spandakārikā-s II, 5)

||17||

1  Éste no es en absoluto el quinto tattva o categoría de la manifestación universal (también conocido como Sadvidyā). El Conocimiento Puro en este contexto no es nada más que una expansión del conocimiento limitado. Lee II, 10 de la presente escritura para comprender esto plenamente.Retornar 

2  La creación en Trika no es como la obra de un artesano, o sea, como algo creado por alguien que utilizó herramientas externas y finalmente produjo algo que es distinto de él mismo. NO. Es únicamente la Conciencia o Caitanya la que se vuelve todo y todos constantemente, es decir, Ella coagula, toma la forma de esas cosas y seres sin acudir a nada más que Su propia esencia. De aquí que el término "manifestación" sea más apropiado o correcto que "creación" en un contexto de Trika.Retornar 

3  En su Svacchandoddyota, Kṣemarāja describe a "Eso" como "महाप्रकाशात्मा श्रीस्वतन्त्रनाथः" - "Mahāprakāśātmā śrīsvatantranāthaḥ" - "El venerable y libre Señor cuya naturaleza es la Gran Luz". Resumiendo, Él no es otro que Caitanya o Conciencia en absoluta Libertad.Retornar 

4  Tuve que traducir la estrofa entera para mostrar el significado completo. La parte remanente, que fue omitida y marcada con puntos suspensivos, es: "तदौन्म्य्ख्यात्खण्ड्येतास्य स्वतन्त्रता॥१५॥" - "tadaunmykhyātkhaṇḍyetāsya svatantratā||15||". Su traducción aparece entre corchetes en el texto mismo arriba. Adicionalmente, agregué el término "Vimarśaśakti" a mi traducción. ¿Por qué? Porque antes que el eminente sabio Abhinavagupta (guru de Kṣemarāja) comentase sobre esta estrofa (de hecho, él comentó sobre las estrofas 15 y 16 al mismo tiempo) en su Īśvarapratyabhijñāvimarśinī (el gran comentario erudito sobre la Īśvarapratyabhijñā de Utpaladeva), él planteó una objeción en la cual aparece el término Vimarśaśakti. Luego, las estrofas 15 y 16 disipan esa duda que él planteó, por supuesto. Estos autores (p. ej. Abhinavagupta, Kṣemarāja, etc.) generalmente utilizan el método de poner objeciones para hacer a sus comentarios más entretenidos y didácticos (didácticos para eruditos sánscritos, obviamente, ¡ja!). Muy bien, ahora todo está claro. Sólo confía en mí siempre, lector/a, porque en general estoy leyendo muchas "insanamente largas" escrituras simultáneamente mientras traduzco la actual. A veces no puedo explicar todo en detalle, tú sabes, o esta traducción se volverá toda una enciclopedia.Retornar 

al inicio


 Aforismo 18

न चैवं स्वशक्तिनिर्मितभूतभावशरीरवतोऽस्य जन्मादिबन्धः कश्चिदित्याह—


विद्याविनाशे जन्मविनाशः॥१८॥


प्रोक्तायाः सहजविद्याया अविनाशे सततोन्मग्नतया स्फुरणे जन्मनोऽज्ञानसहकारिकर्महेतुकस्य दुःखमयस्य देहेन्द्रियादिसमुदायस्य नाशो विध्वंसः सम्पन्न एव। यदुक्तं श्रीकण्ठ्याम्

सप्रपञ्चं परित्यज्य हेयोपादेयलक्षणम्।
तृणादिकं तथा पर्णं पाषाणं सचराचरम्॥
शिवाद्यवनिपर्यन्तं भावाभावोपबृंहितम्।
सर्वं शिवमयं ध्यात्वा भूयो जन्म न प्राप्नुयात्॥

इति। श्रीस्वच्छन्दे

सुनिर्वाणं परं शुद्धं गुरुपारम्परागतम्।
तद्विदित्वा विमुच्येत गत्वा भूयो न जायते॥

इति। श्रीमृत्युजित्यपि

तत्त्वत्रयविनिर्मुक्तं शाश्वतं त्वचलं ध्रुवम्।
दिव्येन योगमार्गेण दृष्ट्वा भूयो न जायते॥

इति॥१८॥

Na caivaṁ svaśaktinirmitabhūtabhāvaśarīravato'sya janmādibandhaḥ kaścidityāha—


Vidyāvināśe janmavināśaḥ||18||


Proktāyāḥ sahajavidyāyā avināśe satatonmagnatayā sphuraṇe janmano'jñānasahakārikarmahetukasya duḥkhamayasya dehendriyādisamudāyasya nāśo vidhvaṁsaḥ sampanna eva| Yaduktaṁ śrīkaṇṭhyām

Saprapañcaṁ parityajya heyopādeyalakṣaṇam|
Tṛṇādikaṁ tathā parṇaṁ pāṣāṇaṁ sacarācaram||
Śivādyavaniparyantaṁ bhāvābhāvopabṛṁhitam|
Sarvaṁ śivamayaṁ dhyātvā bhūyo janma na prāpnuyāt||

iti| Śrīsvacchande

Sunirvāṇaṁ paraṁ śuddhaṁ gurupāramparāgatam|
Tadviditvā vimucyeta gatvā bhūyo na jāyate||

iti| Śrīmṛtyujityapi

Tattvatrayavinirmuktaṁ śāśvataṁ tvacalaṁ dhruvam|
Divyena yogamārgeṇa dṛṣṭvā bhūyo na jāyate||

iti||18||


De esta manera (evam), no hay ninguna (na ca... kaścid) esclavitud (bandhaḥ) (en la forma) de nacimiento (janma), etc. (ādi), para el que ha adquirido un cuerpo (śarīravataḥ) creado (nirmita) a partir de su propia (sva) Śakti o Poder (śakti), el cual --es decir, el cuerpo-- consiste en bhūta-s --Mahābhūta-s o Elementos burdos (tattva-s 32 a 36)-- (bhūta) (y) bhāva-s --Tanmātra-s o Elementos sutiles (tattva-s 27 a 31), emociones, etc.-- (bhāva). (El autor de los Śivasūtra-s, Śiva,) dijo así (iti āha)


Mientras Sahajavidyā o Śuddhavidyā, (el Conocimiento Natural o Puro) (vidyā), no desaparezca (avināśe), (la posibilidad de otro) nacimiento (janma) (sí que) desaparece (para ese sublime Yogī) (vināśaḥ)||18||


Mientras no haya desaparición (avināśe) del antedicho (proktāyāḥ) Conocimiento Natural (sahajavidyāyāḥ), (o sea,) mientras continúe siendo manifestado (sphuraṇe) como una constante realidad emergente (unmagnatayā), se cumple (sampannaḥ) ciertamente (eva) la desaparición (nāśaḥ) (o) cesación (vidhvaṁsaḥ) de (otro) nacimiento (janmanaḥ) que consiste en la multitud (samudāyasya) de cuerpo (deha), sentidos (indriya), etc. (ādi), lleno (mayasya) de dolor (duḥkha), (y) causado (hetukasya) por (las propias) acciones (karma) con la cooperación (sahakāri) de la Ignorancia (o Māyā y su progenie) (ajñāna)1 |

Eso (yad) se establece (uktam) en el venerable Kaṇṭhī (śrī-kaṇṭhyām):

"Habiendo dejado (parityajya) (al mundo) con (sus) fenómenos (sa-prapañcam) que aparecen como (lakṣaṇam) lo que es aceptable (upādeya) (o) rechazable (heya), y también (tathā) (como) una brizna de hierba (tṛṇa) y cosas similares (ādikam), una hoja (parṇam), una piedra (pāṣāṇam), junto con (sa) los seres móviles e inmóviles (cara-acaram), que comienzan con (ādi) Śiva --tattva o categoría 1-- (śiva) (y) terminan (paryantam) en la tierra --tattva o categoría 36-- (avani), acompañados por (upabṛṁhitam) las entidades positivas y negativas (bhāva-abhāva); (y) después de meditar (dhyātvā) en que todo (sarvam) es idéntico a (mayam) Śiva (śiva), uno no obtiene (na prāpnuyāt) un nacimiento (janma) otra vez (bhūyas... iti)"||

(Y) en el venerable Svacchandatantra (śrī-svacchande):

"La excelente (su) emancipación (nirvāṇam) proveniente de (āgatam) una tradición (pārampara) de preceptores espirituales (guru) (es) grandemente (param) pura (śuddham). Después de haber conocido esa (emancipación) --después de haberla experimentado-- (tad-viditvā) uno se libera (en vida) (vimucyeta)2 , (y) tras fallecer (gatvā) no nace (na jāyate) nuevamente (bhūyas... iti)3 "|
(Ver IV, 240-241 en el Svacchandatantra)

(Se ha dicho) también (api) en el venerable Mṛtyujit --Netratantra-- (śrī-mṛtyujiti):

"Después de haber visto (dṛṣṭvā), mediante el divino (divyena) camino (mārgeṇa) del Yoga (yoga), lo que está libre (vinirmuktam) de los tres tattva-s o principios (tattva-traya), lo que es ciertamente eterno (śāśvatam tu), inmutable (acalam) (y) permanente (dhruvam), uno no nace (na jāyate) de nuevo (bhūyas... iti)4 "||
(Ver VIII, 26-27 en el Netratantra)

||18||

1  Mientras el Conocimiento Natural o Puro continúe siendo manifestado como una constante realidad emergente, habrá cesación de otro nacimiento para tan gran Yogī. El nacimiento consiste en multitud de cosas (p. ej. cuerpo, sentidos, etc.), está lleno de dolor y tiene lugar por la ley del Karma (es decir, es producido por las propias acciones). También recibe la cooperación o asistencia de la Ignorancia en la forma de Māyīyamala (impureza máyica que genera diferencia y separación) y Kārmamala (impureza que genera confusión con respecto a la naturaleza del verdadero Hacedor). Para más información acerca de estos dos mala-s o impurezas, ver Trika 4. Finalmente, como los cuerpos manifestados por el Yogī liberado surgen desde su propia Icchāśakti y no a través de la ley del Karma, el renacimiento no es posible para este sublime Yogī en absoluto, pues todas las acciones realizadas por esos cuerpos no son kármicas y por consiguiente no producirán para él otro nacimiento.Retornar 

2  El sabio Kṣemarāja comentó en su Svacchandoddyota: "विमुच्यत इति जीवन्नेव विमुक्तः स्यात्" - "vimucyata iti jīvanneva vimuktaḥ syāt" - "'vimucyate' (quiere decir) uno se libera en vida". De allí que agregase "en vida" a mi traducción pese a que "vimucyate" signifique "se libera" a secas.Retornar 

3  Kṣemarāja explica esta última porción de la estrofa en su comentario sobre el Svacchandatantra: "गत्वेति देहान्ते तदैकात्म्यमेति॥" - "gatveti dehānte tadaikātmyameti||" - "'gatvā' (significa) 'al final del cuerpo' --cuando llega la muerte--, (en ese momento,) uno alcanza unidad con Eso --con la Más Alta Realidad, y en consecuencia no nace otra vez--". Según el Trika y la mayoría de los sistemas filosóficos de India, uno nace como ser humano únicamente para lograr Emancipación. Cada sistema, obviamente, postula la Emancipación de manera distinta. En Trika, la Liberación final es lo mismo que alcanzar unidad con la Más Alta Realidad. Por esto es que no se necesita de otro nacimiento en el caso de un alma liberada.Retornar 

4  El sabio Kṣemarāja comenta en su Netroddyota varias cosas sobre ciertos términos y expresiones que son conflictivas en esta estrofa del Netratantra: (1) "दृष्ट्वा साक्षात्कृत्य" - "dṛṣṭvā sākṣātkṛtya" - "Después de haber visto, (es decir,) después de haberse dado cuenta"; (2) "दिव्येन योगमार्गेण विकल्पहानोन्मिषदविकल्पविमर्शावष्टम्भोपायेन" - "divyena yogamārgeṇa vikalpahānonmiṣadavikalpavimarśāvaṣṭambhopāyena" - "mediante el divino camino del Yoga, (o sea,) mediante el método o medio basado en avikalpavimarśa o la 'conciencia carente de pensamientos' que brota con la cesación de los pensamientos"; (3) "तत्त्वत्रयं नरशक्तिशिवाख्यम्।" - "Tattvatrayaṁ naraśaktiśivākhyam|" - "A los tres tattva-s o principios se los conocen como nara (hombre), Śakti y Śiva", inclusive los últimos dos son manifestaciones de Eso (Paramaśiva) que está libre de esa triple división, en definitiva, Eso no es ni siquiera un Señor y Su Poder, mucho menos un hombre (un tema misterioso que no puedo explicar en profundidad aquí); (4) "अचलमपरिणामि" - "acalamapariṇāmi" - "acala, (es decir,) inmutable"; y finalmente (5) "ध्रुवं नित्यम्" - "dhruvaṁ nityam" - "dhruva, (a saber,) permanente".Retornar 

al inicio


 Aforismo 19

यदा तु शुद्धविद्यास्वरूपमस्य निमज्जति तदा—


कवर्गादिषु माहेश्वर्याद्याः पशुमातरः॥१९॥


अधिष्ठात्र्यो भवन्तीति शेषः।

या सा शक्तिर्जगद्धातुः कथिता समवायिनी।
इच्छात्वं तस्य सा देवि सिसृक्षोः प्रतिपद्यते।
सैकापि सत्यनेकत्वं यथा गच्छति तच्छृणु॥
एवमेतदिति ज्ञेयं नान्यथेति सुनिश्चितम्।
ज्ञापयन्ती जगत्यत्र ज्ञानशक्तिर्निगद्यते॥
एवम्भूतमिदं वस्तु भवत्विति यदा पुनः।
जाता तदैव तत्तद्वत्कुर्वत्यत्र क्रियोच्यते॥
एवं सैषा द्विरूपापि पुनर्भेदैरनन्तताम्।
अर्थोपाधिवशात्प्राप्ता चिन्तामणिरिवेश्वरी॥
तत्र तावत्समापन्नमातृभावा विभिद्यते।
द्विधा च नवधा चैव पञ्चाशद्धा च मालिनी॥
बीजयोन्यात्मकाद्भेदाद्द्विधा बीजं स्वरा मताः।
कादिभिश्च स्मृता योनिर्नवधा वर्गभेदतः॥
बीजमत्र शिवः शक्तिर्योनिरित्यभिधीयते।
वर्गाष्टकविभेदेन माहेश्वर्यादि चाष्टकम्॥
प्रतिवर्णविभेदेन शतार्धकिरणोज्ज्वला।
रुद्राणां वाचकत्वेन तत्सङ्ख्यानां निवेशिता॥

इति श्रीमालिनीविजयनिरूपितनीत्या पारमेश्वरी परावाक् प्रसरन्तीच्छाज्ञानक्रियारूपतां श्रित्वा बीजयोनिवर्गवर्ग्यादिरूपा शिवशक्तिमाहेश्वर्यादिवाचकादिक्षान्तरूपां मातृकात्मतां श्रित्वा सर्वप्रमातृष्वविकल्पकसविकल्पकतत्तत्संवेदनदशास्वन्तःपरामर्शात्मना स्थूलसूक्ष्मशब्दानुवेधनं विदधाना वर्गवर्ग्यादिदेवताधिष्ठानादिद्वारेण स्मयहर्षभयरागद्वेषादिप्रपञ्चं प्रपञ्चयन्त्यसङ्कुचितस्वतन्त्रचिद्घनस्वस्वरूपमावृण्वाना सङ्कुचितपरतन्त्रदेहादिमयत्वमापादयति। तदुक्तं श्रीतिमिरोद्घाटेऽपि

करन्ध्रचितिमध्यस्था ब्रह्मपाशावलम्बिकाः।
पीठेश्वर्यो महाघोरा मोहयन्त्यो मुहुर्मुहुः॥

इति पूर्वमपि संवादितम्। ज्ञानाधिष्ठानं मातृका (१-४) इति सामान्येनोक्तमिदं तु प्राप्ततत्त्वोऽपि प्रमाद्यन् माहेश्यादिभिः पशुजनाधिष्ठातृभूताभिरपि शब्दानुवेधद्वारेण मोह्यत इत्याशयेनेति विशेषः॥१९॥

Yadā tu śuddhavidyāsvarūpamasya nimajjati tadā—


Kavargādiṣu māheśvaryādyāḥ paśumātaraḥ||19||


Adhiṣṭhātryo bhavantīti śeṣaḥ|

Yā sā śaktirjagaddhātuḥ kathitā samavāyinī|
Icchātvaṁ tasya sā devi sisṛkṣoḥ pratipadyate|
Saikāpi satyanekatvaṁ yathā gacchati tacchṛṇu||
Evametaditi jñeyaṁ nānyatheti suniścitam|
Jñāpayantī jagatyatra jñānaśaktirnigadyate||
Evambhūtamidaṁ vastu bhavatviti yadā punaḥ|
Jātā tadaiva tattadvatkurvatyatra kriyocyate||
Evaṁ saiṣā dvirūpāpi punarbhedairanantatām|
Arthopādhivaśātprāptā cintāmaṇiriveśvarī||
Tatra tāvatsamāpannamātṛbhāvā vibhidyate|
Dvidhā ca navadhā caiva pañcāśaddhā ca mālinī||
Bījayonyātmakādbhedāddvidhā bījaṁ svarā matāḥ|
Kādibhiśca smṛtā yonirnavadhā vargabhedataḥ||
Bījamatra śivaḥ śaktiryonirityabhidhīyate|
Vargāṣṭakavibhedena māheśvaryādi cāṣṭakam||
Prativarṇavibhedena śatārdhakiraṇojjvalā|
Rudrāṇāṁ vācakatvena tatsaṅkhyānāṁ niveśitā||

iti śrīmālinīvijayanirūpitanītyā pārameśvarī parāvāk prasarantīcchājñānakriyārūpatāṁ śritvā bījayonivargavargyādirūpā śivaśaktimāheśvaryādivācakādikṣāntarūpāṁ mātṛkātmatāṁ śritvā sarvapramātṛṣvavikalpakasavikalpakatattatsaṁvedanadaśāsvantaḥparāmarśātmanā sthūlasūkṣmaśabdānuvedhanaṁ vidadhānā vargavargyādidevatādhiṣṭhānādidvāreṇa smayaharṣabhayarāgadveṣādiprapañcaṁ prapañcayantyasaṅkucitasvatantracidghanasvasvarūpamāvṛṇvānā saṅkucitaparatantradehādimayatvamāpādayati| Taduktaṁ śrītimirodghāṭe'pi

Karandhracitimadhyasthā brahmapāśāvalambikāḥ|
Pīṭheśvaryo mahāghorā mohayantyo muhurmuhuḥ||

iti pūrvamapi saṁvāditam| Jñānādhiṣṭhānaṁ mātṛkā (1-4) iti sāmānyenoktamidaṁ tu prāptatattvo'pi pramādyan māheśyādibhiḥ paśujanādhiṣṭhātṛbhūtābhirapi śabdānuvedhadvāreṇa mohyata ityāśayeneti viśeṣaḥ||19||


Pero (tu), cuando (yadā) la naturaleza esencial (sva-rūpam) de Śuddhavidyā o Conocimiento Puro (śuddha-vidyā) que pertenece a este (Yogī) (asya) se hunde (nimajjati), entonces (tadā)


Māheśvarī (māheśvarī) y otras diosas (ādyāḥ) (que tienen su esfera de influencia) en el grupo (varga) "ka" (ka), etc. (ādiṣu), (y que son) las madres (mātaraḥ) de los seres limitados (paśu) (se vuelven las deidades regentes de tal Yogī)||19||


"(Esas diosas) se vuelven (bhavanti) (sus --de tal Yogī--) deidades regentes (adhiṣṭhātryaḥ... iti)", esto debe serle suministrado (al aforismo para completar el sentido) (iti śeṣaḥ)|

"Se dice (kathitā) que esa (yā sā) Śakti o Poder (śaktiḥ) del Creador (dhātuḥ) del mundo (jagat) (es) inherente (samavāyinī) (a Él). ¡Oh diosa (devi)!, Ella (sā) se transforma (pratipadyate) en la Voluntad (icchātvam) de ese (Creador) (tasya) (cuando) Él está deseoso de manifestar (sisṛkṣoḥ) (al universo). Escucha (tad śṛṇu) cómo (yathā) Ella (sā) se vuelve (gacchati) muchos (anekatvam) aun cuando (api) es (satī) una (ekā):

Al anunciar (jñāpayantī) con determinación (suniścitam) que '¡Este (etad) conocible u objeto (jñeyam) (es) así (evam... iti), (y) no (na) de otro modo (anyathā... iti)!', a Ella se le llama (nigadyate) Poder de Conocimiento (jñāna-śaktiḥ) en este mundo (jagati atra).

Sin embargo (punar), cuando (yadā) Ella se manifiesta (jātā) (como) '¡Que esta cosa se vuelva (idam vastu bhavatu) de tal naturaleza (evam-bhūtam... iti)!', entonces (tadā eva), al hacer (kurvatī) esa (cosa) (tad) así (tad-vat) aquí (atra), se dice que Ella es (ucyate) (el Poder de) Acción (kriyā).

De esta manera (evam), aunque (api) esa misma (Śakti) (sā eṣā) tiene dos formas (principales) (dvi-rūpā), Ella atraviesa (prāptā) por interminables (anantatām) cambios (bhedaiḥ), según (vaśāt) las características (upādhi) de los objetos (deseados) (artha). (En consecuencia, esta) Señora (īśvarī) (es) como (iva) una gema del pensamiento (cintā-maṇiḥ) --que concede a su poseedor todos los deseos--.

Entonces (tatra), (cuando la Señora) asume primeramente la condición (tāvat samāpanna... bhāvā) de madre (mātṛ), Ella se divide (vibhidyate) en dos maneras (dvidhā) y (ca... ca eva) en nueve maneras (navadhā), y (ca) (cuando tal Señora se divide en) cincuenta maneras (pañcāśaddhā) (se vuelve) la portadora de una guirnalda (mālinī) (hecha de las cincuenta letras del alfabeto sánscrito).

Con la división que consiste (ātmakāt bhedāt) en bīja (bīja) (y) yoni (yoni), Ella aparece en dos maneras (dvidhā). Las vocales (svarāḥ) son consideradas como (matāḥ) bīja o semilla (bījam). Con ka, etc. (ka-ādibhiḥ) se dice que Ella es (smṛtā) yoni o vientre --en el sentido de útero-- (yoniḥ) --es decir, se considera a las consonantes como yoni--. (Por lo tanto,) de acuerdo con la división (bhedatas) de los varga-s o grupos de letras (varga), (Ella aparece) en nueve maneras (navadhā)1 .

En este (contexto) (atra), bīja --vocal-- (bījam) (y) yoni --consonante-- (yoniḥ) son denominadas (iti abhidhīyate) Śiva (śivaḥ) (y) Śakti (śaktiḥ). Con la división (vibhedena) en ocho (aṣṭaka) grupos de letras (varga) (hay) un grupo de ocho (deidades) (aṣṭakam) (tales como) Māheśvarī (māheśvarī), etc. (ādi) por cierto (ca).

(Y) según la división letra por letra (prativarṇa-vibhedena), Ella brilla (ujjvalā) como cincuenta ( śata-ardha) rayos (kiraṇa) --Ella aparece como las cincuenta letras del alfabeto sánscrito--. Al ser la indicadora (vācakatvena) de los Rudra-s (rudrāṇām), cuyo número asciende (saṅkhyānām) a eso --a cincuenta-- (tad), Ella está establecida (en ese mismo número) (niveśitā... iti)2 "||
(Ver Mālinīvijayatantra III, 5-13)

De acuerdo con los precepto(s) (nītyā) definidos e indagados (nirūpita) en el venerable Mālinīvijayatantra (śrī-mālinīvijaya), el Más Alto Habla (parā-vāk) relativa al Señor Supremo (pārameśvarī) --es decir, Su Śakti o Poder-- se expande (prasarantī) acudiendo (śritvā) a lo que está formado (rūpatām) de Voluntad (icchā), Conocimiento (jñāna) (y) Acción (kriyā). (Posteriormente, Ella sigue expandiéndose) tomando la forma (rūpā) de vocales (bīja), consonantes (yoni), grupos de letras (varga), letras pertenecientes a esos grupos (vargī), etc. (ādi) después de asumir (śritvā) la naturaleza (ātmatām) de Mātṛkā (mātṛkā) cuya forma (rūpām) comienza con "a" (a-ādi) y termina en "kṣa" (kṣa-anta) --el alfabeto sánscrito entero--, (todas las cuales --todas esas cincuenta letras--) son indicadoras (vācaka) de Śiva (śiva), Śakti (śakti), Māheśvarī (māheśvarī), etc. (ādi)3 . En todos los experimentadores (sarva-pramātṛṣu)4 , cuendo tienen lugar diversos estados (tad-tad-daśāsu) de conocimiento (saṁvedana) con pensamientos (savikalpaka) (y) sin pensamientos (avikalpaka), Ella realiza (vidadhānā), a través de la conciencia interior (antar-parāmarśa-ātmanā), la aplicación --o sea, la penetración, puesto que las palabras penetran internamente-- (anuvedhanam) de palabras (śabda) burdas (sthūla) (y) sutiles (sūkṣma). Por medio de (dvāreṇa) la regencia o poder (adhiṣṭhāna), etc. (ādi) de las deidades (devatā) de los grupos de letras (varga), de las letras pertenecientes a tales grupos (vargī), etc. (ādi), Ella despliega (prapañcayantī) la manifestación (prapañcam) de maravilla (smaya), dicha (harṣa), miedo (bhaya), apego (rāga), aversión (dveṣa) y así sucesivamente (ādi). (Y) ocultando (āvṛṇvānā) la propia (sva) naturaleza esencial (sva-rūpam) que es una descontraída --no condicionada-- (asaṅkucita) e independiente (svatantra) masa (ghana) de Conciencia (cit), Ella produce (āpādayati) identificación (mayatvam) con un contraído --condicionado-- (saṅkucita) y dependiente (paratantra) cuerpo (deha), etc. (ādi)|

Eso (tad) se ha dicho (uktam) en el venerable Timirodghāṭa (śrī-timirodghāṭe) también (api):

"Las Mahāghorā-s --lit. "muy terribles"-- (mahāghorāḥ), (en suma, las śakti-s o poderes) que están (sthāḥ) en el medio (madhya) de la Conciencia (citi) en Karandhra --es decir, en Brahmarandhra-- (ka-randhra), que ahorcan (avalambikāḥ) mediante el nudo corredizo de Brahmā (brahma-pāśa) (y) son las Señoras (īśvaryaḥ) de los pīṭha-s o asientos --los órganos de los sentidos-- (pīṭha), engañan (mohayanti) una y otra vez (muhur... muhur... iti)5 "||

(Lo que se citó arriba) fue declarado (saṁvāditam) anteriormente (pūrvam) también (api) --en I, 4--|

"La base (adhiṣṭhānam) del conocimiento (limitado y contraído) (jñāna) (es) la Madre no entendida (mātṛkā). (I, 4) (de la actual escritura) (1-4 iti)". Ciertamente que se expresó (uktam... tu) esto (idam) de manera general (sāmānyena). (Aquí, en el presente aforismo --III, 19--, se trata a Mātṛkā más específicamente), con la intención (āśayena) (de mostrar que) "(si) incluso (api) alguien que ha alcanzado el Principio (Supremo) (prāpta-tattvaḥ) es descuidado y no está atento (pramādyan) también es engañado (api... mohyate) por Māheśī --o Māheśvarī--, etc. (māheśī-ādibhiḥ), que son (bhūtābhiḥ) las (deidades) regentes (adhiṣṭhātṛ) de las personas limitadas (paśu-jana) mediante la aplicación --penetración-- (anuvedha-dvāreṇa) de palabras (śabda... iti)". Ésta es la diferencia (iti viśeṣaḥ) (entre ambos análisis --el análisis expresado en I, 4 y el presente--)||19||

1  El alfabeto sánscrito en su forma tradicional contiene 8 varga-s o grupos de letras:

  1. A-varga (Vocales), cuya deidad regente es Yogīśvarī (también llamada Mahālakṣmī)
  2. Ka-varga (Guturales), cuya deidad regente es Brāhmī
  3. Ca-varga (Palatales), cuya deidad regente es Māheśvarī
  4. Ṭa-varga (Cerebrales), cuya deidad regente es Kaumārī
  5. Ta-varga (Dentales), cuya deidad regente es Vaiṣṇavī
  6. Pa-varga (Labiales), cuya deidad regente es Vārahī
  7. Ya-varga (Semivocales), cuya deidad regente es Aindrī (también llamada Indrāṇī)
  8. Śa-varga (Sibilantes, Sonora Aspirada + Kūṭabīja --el conjunto kṣa formado por "ka + sa" pero muy a menudo considerado como una letra en sí misma--), cuya deidad regente es Cāmuṇḍā

Ahora, el alfabeto presentado en su forma tradicional "no" incluye Kūṭabīja (le letra kṣa), pero cuando lo hace, Kūṭabīja se asigna usualmente al octavo varga o grupo (Śa-varga). Bien, la pregunta del millón es: Si existen 8 varga-s o grupos, ¿por qué el Señor dijo esto arriba?: "(Por lo tanto,) de acuerdo con la división de los varga-s o grupos de letras, (Ella aparece) en nueve maneras". Simple: Kūṭabīja a veces es considerado como formando su propio varga separado, es decir, un Kṣa-varga. En este caso especial, el total de varga-s sería 9 y no 8. Ahora, esa porción del texto es clara, ¿no es cierto?Retornar 

2  Para comprender plenamente este asunto, tanto maestro como alumno deberían estar muy familiarizados con el conocimiento desplegado en el Mālinīvijayatantra. De todos modos, aquí vamos: Indicadora significa que Ella indica o describe a esos cincuenta Rudra-s o deidades asignadas a cada una de las cincuenta letras del alfabeto sánscrito. El Señor la hizo así, o sea, de cincuenta aspectos, y por esto es que Ella está establecida en el número cincuenta. Aparte de los Rudra-s existen cincuenta consortes para cada uno de ellos, es decir, cincuenta Rudrāṇī-s. Oh, este tema es tan largo y complejo. Siempre consulta "Escrituras (estudio)/Śivasūtravimarśinī" en la sección Trika, para así obtener información más detallada.Retornar 

3  Para más información sobre esto, lee mi explicación sobre el II, 7 de la presente escritura: Primeros Pasos (4) y Primeros Pasos (5).Retornar 

4  Existen siete experimentadores, o más bien siete etapas para un único Experimentador:

(1) Śiva (su esfera de acción es los tattva-s Śiva y Śakti, las primeras dos categorías);
(2) Mantramaheśvara (su esfera de acción es el Sadāśiva-tattva, la tercera categoría);
(3) Mantreśvara (su esfera de acción es el Īśvara-tattva, la cuarta categoría);
(4) Mantra (su esfera de acción es el tattva Sadvidyā o Śuddhavidyā, la quinta categoría);
(5) Vijñānākala (su esfera de acción yace entre los tattva-s Sadvidyā y Māyā, entre la quinta y la sexta categoría);
(6) Pralayākala (su esfera de acción es Māyā y sus cinco Kañcuka-s, desde la sexta hasta la undécima categoría);
(7) Sakala (su esfera de acción abarca desde Puruṣa --la duodécima categoría-- hasta la última).Retornar 

5  Como esta estrofa fue citada antes por Kṣemarāja en I, 4 de la presente escritura que estoy traduciendo, lee la nota 2 allí para comprender su significado.Retornar 

al inicio


 Aforismo 20

यत एवमतः शुद्धविद्यास्वरूपमुक्तयुक्तिभिरासादितमपि यथा न नश्यति तथा सर्वदशासु योगिना सावधानेन भवितव्यमित्याह—


त्रिषु चतुर्थं तैलवदासेच्यम्॥२०॥


त्रिषु जागरादिषु पदेषु चतुर्थं शुद्धविद्याप्रकाशरूपं तुर्यानन्दरसात्मकं धाम तैलवदिति यथा तैलं क्रमेणाधिकमधिकं प्रसरदाश्रयं व्याप्नोति तथासेच्यम्। त्रिष्वपि पदेषून्मेषोपशान्त्यात्मकाद्यन्तकोट्योः परिस्फुरता तुर्यरसेन मध्यदशामप्यवष्टम्भयुक्त्या व्याप्नुयाद्येन तन्मयीभावमाप्नुयात्। जाग्रत्स्वप्नसुषुप्तेषु तुर्याभोगसम्भवः (१-७) इत्यनेनोद्यमशक्तिचक्रानुसन्ध्यवष्टम्भभाजः स्वरसप्रसरज्जागरादिपदेषु सत्तामात्रं तुर्यस्योक्तम्। त्रितयभोक्ता वीरेशः (१-११) इति शाम्भवोपायानुगुणहठपाकयुक्त्या जागरादिसंहारो दर्शितः। अनेन तु सूत्रेणाणवोचितावष्टम्भयुक्त्या दलकल्पं जागरादित्रयं तुर्यरसासिक्तं कार्यमित्युक्तमिति विशेषः॥२०॥

Yata evamataḥ śuddhavidyāsvarūpamuktayuktibhirāsāditamapi yathā na naśyati tathā sarvadaśāsu yoginā sāvadhānena bhavitavyamityāha—


Triṣu caturthaṁ tailavadāsecyam||20||


Triṣu jāgarādiṣu padeṣu caturthaṁ śuddhavidyāprakāśarūpaṁ turyānandarasātmakaṁ dhāma tailavaditi yathā tailaṁ krameṇādhikamadhikaṁ prasaradāśrayaṁ vyāpnoti tathāsecyam| Triṣvapi padeṣūnmeṣopaśāntyātmakādyantakoṭyoḥ parisphuratā turyarasena madhyadaśāmapyavaṣṭambhayuktyā vyāpnuyādyena tanmayībhāvamāpnuyāt| Jāgratsvapnasuṣupteṣu turyābhogasambhavaḥ (1-7) ityanenodyamaśakticakrānusandhyavaṣṭambhabhājaḥ svarasaprasarajjāgarādipadeṣu sattāmātraṁ turyasyoktam| Tritayabhoktā vīreśaḥ (1-11) iti śāmbhavopāyānuguṇahaṭhapākayuktyā jāgarādisaṁhāro darśitaḥ| Anena tu sūtreṇāṇavocitāvaṣṭambhayuktyā dalakalpaṁ jāgarāditrayaṁ turyarasāsiktaṁ kāryamityuktamiti viśeṣaḥ||20||


Porque (yatas) (es) de esta manera (evam) --porque incluso alguien que ha alcanzado el Principio Supremo aún puede ser engañado por tales deidades--, por lo tanto (atas) el Yogī debería así estar atento y ser cuidadoso (tathā... yoginā sāvadhānena bhavitavyam) bajo todas las circunstancias (sarva-daśāsu) de modo que (yathā) la naturaleza esencial (sva-rūpam) del Conocimiento Puro (śuddha-vidyā) adquirido (por él) (āsāditam api) no desaparezca (na naśyati). (Śiva, el autor de los Śivasūtra-s,) dijo así (iti āha)


El cuarto estado de conciencia, (el cual es un Testigo) (caturtham), debería ser vertido (āsecyam) como (vat) (un flujo continuo de) aceite (taila) en (los otros) tres (triṣu), (es decir, en vigilia, sueño y sueño profundo)||20||


(El término) triṣu (triṣu) (significa) en los (otros tres) estados (padeṣu) de vigilia, etc. (jāgarā-ādiṣu). (La palabra) caturtha --lit. cuarto-- (caturtham) (quiere decir) la condición (dhāma) que consiste en (ātmakam) el elixir (rasa) de la bienaventuranza de Turya --la bienaventuranza del cuarto estado de conciencia-- (turya-ānanda), cuya naturaleza (rūpam) es la Luz (prakāśa) del Conocimiento Puro (śuddha-vidyā). (La expresión) "tailavat" (taila-vat iti) (significa que) así como (yathā) (un flujo continuo de) aceite (tailam), difundiéndose gradualmente (krameṇa... prasarat) más y más (adhikam adhikam), impregna (vyāpnoti) un recipiente (āśrayam), así (tathā) (el cuarto estado de conciencia) debería ser vertido (āsecyam) (en vigilia, sueño y sueño profundo)|

Mediante el mecanismo (yuktyā) de firme agarre --o sea, de firme atención en el Ser, que es un Testigo-- (avaṣṭambha), (el Yogī) debería también impregnar (api... vyāpnuyāt) el estado (daśām) intermedio (madhya) con el elixir (rasena) de Turya --el Cuarto Estado-- (uktam) que irrumpe (parisphuratā) en los puntos inicial y final (ādi-anta-koṭyoḥ) —donde existe cesación (upaśānti-ātmaka) de unmeṣa --es decir, del despliegue de la manifestación universal-- (unmeṣa)— durante los tres (triṣu api) estados (de vigilia, sueño y sueño profundo) (padeṣu). Por medio de eso --haciendo así-- (yena), (el grupo de tres estados ordinarios de conciencia) alcanza (āpnuyāt) la condición (bhāvam) de identificación (mayī) con Ello --con Turya o el Cuarto Estado-- (tad)1 |

"(Incluso) durante los diferentes (estados de conciencia) (bhede) de vigilia (jāgrat), sueño (svapna) y sueño profundo (suṣupta), existe (sambhavaḥ) el deleite y disfrute (ābhoga) del Cuarto Estado (turya). (I, 7) (de la presente escritura) (1-7 iti)". Mediante este (aforismo) (anena), sólo (mātra) se declaró (uktam) la existencia (sattā) de Turya (turyasya), el cual difunde (prasarat) su propio (sva) elixir (rasa) en los estados (padeṣu) de vigilia (jāgarā), etc. (ādi) (en el caso) de alguien que está dedicado al (bhājaḥ) firme agarre (avaṣṭambha) de la continua conciencia (anusandhi) del grupo (cakra) de poderes (śakti) (o sencillamente en alguien en quien tenga lugar) udyama o un surgimiento espontáneo (de ese Cuarto Estado) (udyama)|

"Aquél que es un disfrutador (del antedicho "ābhoga" o divino deleite) (bhoktā) en la tríada (de vigilia, sueño y sueño profundo) (tritaya) (es) un amo (īśaḥ) de (sus) sentidos (vīra). (I, 11) (de la escritura actual) (1-11 iti)". (En este aforismo,) se mostró (darśitaḥ) la disolución (saṁhāraḥ) de vigilia (jāgarā), etc. (ādi) mediante el mecanismo (yuktyā) de haṭhapāka --lit. asimilación mediante fuerza y obstinación-- (haṭha-pāka) de acuerdo con (anuguṇa) Śāmbhavopāya --el medio o método que atañe a Śiva-- (śāmbhava-upāya)2 . Sin embargo, (tu), mediante este (anena) aforismo --el presente-- (sūtreṇa) se dice que (iti uktam) la tríada (trayam) de vigilia (jāgarā), etc. (ādi), como (kalpam) la vaina de una espada (dala)3 , debería ser impregnada (āsiktam kāryam) con el elixir (rasa) del Cuarto Estado (turya) mediante el mecanismo (yuktyā) del firme agarre (citado anteriormente) (avaṣṭambha), el cual es propio de (ucita) Āṇavopāya --el medio o método que atañe a un aṇu o individuo limitado-- (āṇava). Ésta es la diferencia (iti viśeṣaḥ) (entre estos aforismos, a saber, entre I, 7, I, 11 y el actual --III, 20--)||20||

1  Para comprender totalmente lo que el sabio expresó en este párrafo, necesitas ser un Yogī muy familizarizado con estos procesos. De cualquier modo, si no eres todavía tal Yogī, puedes intentar entenderlo intelectualmente. Escucha: La mayoría de la gente sólo experimenta su propio Ser al comienzo y al final de cada uno de los tres estados ordinarios de conciencia (vigilia, sueño y sueño profundo). Por supuesto, en la etapa final de su práctica, una persona es... como el resto. Entonces, su percepción del Ser como Testigo ocurre solamente en los puntos inicial y final de esos tres estados antedichos. El estado en el cual el propio Ser reside se conoce como Turya o Cuarto Estado ya que es distinto de los otros tres. Cuando un estado ordinario de conciencia (ya sea vigilia, sueño o sueño profundo) comienza o termina, en ese punto hay cesación de unmeṣa o el despliegue de la manifestación universal. Con unmeṣa se quiere decir cualquier manifestación en vigilia (p. ej. un árbol), sueño (p. ej. extraños colores) y sueño profundo (p. ej. vacío). Unmeṣa está únicamente presente "en el medio" de los estados ordinarios de conciencia. Al comienzo y al final de ellos unmeṣa está ausente.

Por otro lado, Turya o el Cuarto Estado nunca parte de su propia naturaleza, o sea, dura por siempre. No es como los otros tres estados que son transitorios. Turya es evidente para la mayoría de la gente sólo cuando unmeṣa no está presente, pero cuando este último aparece esas personas no son ya más conscientes de su Ser. A medida que el Yogī avanza en su práctica, un día emerge el Conocimiento Puro (Śuddhavidyā) y él se da cuenta plenamente de su que su propio Ser es un Testigo de todas las experiencias que le suceden en vigilia, sueño y sueño profundo. Esto marca su logro de Turya. Desde esa etapa en adelante, debería hacer que Turya impregne poco a poco los otros tres estados, como un continuo flujo de aceite penetrando un recipiente. Al final, todos estos estados ordinarios de conciencia (vigilia, sueño y sueño profundo) se harán idénticos a Turya y solamente permanecerá "un Estado", es decir, el Yogī estará totalmente establecido en su Ser constantemente. En realidad, sólo un estado existe aquí por siempre. Los otros tres estados son únicamente el bienaventurado juego de Śakti. Surgen cuando Ella oculta (aparentemente) a Turya y exhibe a unmeṣa o el despliegue de la manifestación universal. Más allá de mi explicación, todo esto es una cuestión de experiencia personal. Entonces, vuélvete un Yogī y experimenta tu propia inmensidad. Muy bien, es suficiente.Retornar 

2  Puesto que ese aforismo (I, 11) aparece en la primera Sección que trata sobre Śāmbhavopāya, la disolución de los estados ordinarios de conciencia (vigilia, sueño y sueño profundo) se muestra mediante el mecanismo de haṭhapāka o asimilación de una experiencia por la fuerza y la obstinación "de un solo golpe" (figurativamente hablando). Este mecanismo es kramātikrama ya que va más allá de krama o secuencia, es decir, el Yogī logra el Cuarto Estado en un paso. Por supuesto, esto requiere de un enorme poder espiritual que está ausente en la gran mayoría de los aspirantes. La mayor parte de la gente empezará su senda espiritual desde Āṇavopāya y, a su debido tiempo, llegarán a Śāktopāya y Śāmbhavopāya (esto generalmente lleva muchos años, décadas o inclusive la vida entera). Muy pocos comenzarán desde Śāktopāya y sólo los más dignos empezarán su viaje espiritual desde Śāmbhavopāya. Obviamente, menos digno un alumno más grande el upāya (medio o método) con el que quiere empezar, ¡ja!. Éste es el problema usual con las personas en general: sobreestiman sus propias capacidades para lidiar con asuntos espirituales. En una clase de física cuántica la mayoría de la gente seguramente permanecerá totalmente en silencio, pero en una clase de Yoga están constantemente opinando sobre casi todo lo que esté a la mano. ¿Por qué? A causa de su propia ignorancia que aparece en la forma de arrogancia. Puesto que el Yoga es una ciencia tan compleja/profunda, solamente los expertos y eruditos en Yoga pueden decir algo que valga realmente la pena escuchar.Retornar 

3  Aquí el término "dala" significa "खड्गकोश" - "khaḍgakośa" o la vaina de una espada. Así como la vaina de una espada es distinta de la espada pero puede sostenerla, así también los tres estados ordinarios de conciencia son distintos de Turya (el Cuarto) pero pueden sostenerlo y ser llenados por Él.Retornar 

al inicio


 Aforismo 21

अत्रोपायमाह—


मग्नः स्वचित्तेन प्रविशेत्॥२१॥


प्राणादिस्थूलभावं तु त्यक्त्वा सूक्ष्ममथान्तरम्।
सूक्ष्मातीतं तु परमं स्पन्दनं लभ्यते यतः॥

इत्युपक्रम्य

... प्रविशेत्तत्स्वचेतसा॥

इति श्रीमृत्युजिद्भट्टारकनिरूपितनीत्या प्राणायामध्यानधारणादिस्थूलोपायान्परित्यज्य स्वचित्तेनाविकल्पकरूपेणान्तर्मुखान्तरविमर्शचमत्कारात्मना संवेदनेन प्रविशेत्समाविशेत्। कीदृक्सन् मग्नः शरीरप्राणादिप्रमातृतां तत्रैव चिच्चमत्काररसे मज्जनेन प्रशमयन्। तदुक्तम् श्रीस्वच्छन्दे

व्यापारं मानसं त्यक्त्वा बोधरूपेण योजयेत्।
तदा शिवत्वमायाति पशुर्मुक्तो भवार्णवात्॥

इति। श्रीविज्ञानभट्टारकेऽपि

मानसं चेतना शक्तिरात्मा चेति चतुष्टयम्।
यदा प्रिये परिक्षीणं तदा तद्भैरवं वपुः॥

इति। एतदेव ज्ञानगर्भे स्तोत्रे

विहाय सकलाः क्रिया जननि मानसीः सर्वतो विमुक्तकरणक्रियानुसृतिपारतन्त्र्योज्ज्वलम्।
स्थितैस्त्वदनुभावतः सपदि वेद्यते सा परा दशा नृभिरतन्द्रितासमसुखामृतस्यन्दिनी॥

इत्यनेन महागुरुभिर्निबद्धम्॥२१॥

Atropāyamāha—


Magnaḥ svacittena praviśet||21||


Prāṇādisthūlabhāvaṁ tu tyaktvā sūkṣmamathāntaram|
Sūkṣmātītaṁ tu paramaṁ spandanaṁ labhyate yataḥ||

ityupakramya

... praviśettatsvacetasā||

iti śrīmṛtyujidbhaṭṭārakanirūpitanītyā prāṇāyāmadhyānadhāraṇādisthūlopāyānparityajya svacittenāvikalpakarūpeṇāntarmukhāntaravimarśacamatkārātmanā saṁvedanena praviśetsamāviśet| Kīdṛksan magnaḥ śarīraprāṇādipramātṛtāṁ tatraiva ciccamatkārarase majjanena praśamayan| Taduktam śrīsvacchande

Vyāpāraṁ mānasaṁ tyaktvā bodharūpeṇa yojayet|
Tadā śivatvamāyāti paśurmukto bhavārṇavāt||

iti| Śrīvijñānabhaṭṭārake'pi

Mānasaṁ cetanā śaktirātmā ceti catuṣṭayam|
Yadā priye parikṣīṇaṁ tadā tadbhairavaṁ vapuḥ||

iti| Etadeva jñānagarbhe stotre

Vihāya sakalāḥ kriyā janani mānasīḥ sarvato vimuktakaraṇakriyānusṛtipāratantryojjvalam|
Sthitaistvadanubhāvataḥ sapadi vedyate sā parā daśā nṛbhiratandritāsamasukhāmṛtasyandinī||

ityanena mahāgurubhirnibaddham||21||


Con respecto a esto --con relación a impregnar los tres estados ordinarios con Turya-- (atra), (Śiva) dijo (āha) el medio (upāyam)


Uno debería entrar a (ese cuarto estado de conciencia --ver aforismo 20--) (praviśet) sumergiéndose (en él) (magnaḥ) con su propia (sva) mente (cittena), (la cual debe estar, obviamente, desprovista de todo pensamiento)||21||


(En el Mṛtyujit —también conocido como Netratantra— se declara,) comenzando con (upakramya):

"Dejando (tu tyaktvā) la condición (bhāvam) burda (sthūla) de prāṇa (prāṇa), etc. (ādi), y luego (atha) (abandonando incluso al) sutil (sūkṣmam) (prāṇāyāma) interno (āntaram), la Vibración (spandanam) Suprema (paramam) que está más allá (ātītam tu) del (prāṇāyāma) sutil (sūkṣma) se obtiene (labhyate) a partir de eso --a partir de abandonar los prāṇāyāma-s burdo y sutil-- (yatas... iti)1 "||
(Ver VIII, 12 en el Netratantra)

(y terminando con:)

"... uno entra (praviśet) (en el Estado Supremo) con su propia mente (sva-cetasā) como eso --es decir, como un conocedor-- (tad.. iti)2 "|
(Ver primera porción de la estrofa VIII, 14 en el Netratantra)

Por medio de los precepto(s) (nītyā) establecidos (nirūpita) en el muy venerable (śrī... bhaṭṭāraka) Mṛtyujit --Netratantra-- (mṛtyujit), tras abandonar totalmente (parityajya) métodos (upāyān) burdos (sthūla) (tales como) prāṇāyāma (prāṇāyāma), meditación (dhyāna), concentración (dhāraṇā), etc. (ādi), uno debería ingresar (praviśet) (o) penetrar (samāviśet) (en Turya o el Cuarto Estado) con su propia mente (svacittena), (a saber,) con una conciencia (saṁvedanena) carente de pensamientos (avikalpaka-rūpeṇa) y cuya naturaleza (ātmanā) es un introvertido (antarmukha) camatkāra --bienaventuranza llena de asombro-- (bhūtebhyaḥ) de conciencia (vimarśa) interna (āntara) --de conciencia del Yo--|

¿De qué manera (kīdṛk san)? Sumergiéndose (en él) (magnaḥ), (en otras palabras,) extinguiendo (praśamayan) (la noción) de que cuerpo (śarīra), energía vital (prāṇa), etc. (ādi) son el Pramātā o Experimentador --el propio Ser como Testigo-- (pramātṛtām) mediante inmersión (majjanena) en eso mismo (tatra eva), en el elixir (rase) de la bienaventuranza (camatkāra) de la Conciencia (cit) --en definitiva, "en Turya o el Cuarto Estado"--|

Se ha dicho (uktam) eso (tad) en el venerable Svacchandatantra (śrī-svacchande):

"Abandonando (tyaktvā) (toda) actividad (vyāpāram) mental (mānasam) (el Yogī) debería unirse (yojayet) (a Śiva) con (el toque de) una conciencia sin pensamientos (bodharūpeṇa). Entonces (tadā), el individuo limitado (paśuḥ), al liberarse (muktaḥ) del océano (arṇavāt) de la existencia transmigratoria --es decir, de la miseria-- (bhava), alcanza (āyāti) el estado de Śiva (śivatvam... iti)3 "||
(Ver IV, 437 en el Svacchandatantra)

(Y) en el muy venerable Vijñānabhairava (śrī-vijñāna-bhaṭṭārake) (se ha establecido) también (lo siguiente) (api):

"¡Oh querida (priye)!, cuando (yadā) el grupo de cuatro (catuṣṭayam) (compuesto de) 'mente llena de ideas y deseos (mānasam), intelecto indagador (cetanā), energía vital (śaktiḥ) y (ca) experimentador limitado (ātmā)' se disuelve por completo (parikṣīṇam), entonces (tadā) (surge) ese (antedicho) (tad) vapus o naturaleza esencial (vapus) (llamado) Bhairava --el Señor-- (bhairavam... iti)"||

(Se ha expresado) esta (etad) misma (verdad) (eva) en el himno Jñānagarbha (jñānagarbhe stotre) mediante esta (estrofa) (anena) que fue compuesta (nibaddham) por el gran preceptor espiritual (mahā-gurubhiḥ) --se refiere a Pradyumnabhaṭṭa, uno de los principales discípulos de Kallaṭa, el eminente discípulo de Vasugupta mismo--:

"¡Oh Madre (janani)!, después de abandonar (vihāya) totalmente (sarvatas) a todas (sakalāḥ) las actividades (kriyāḥ) mentales (mānasīḥ), (emerge) una condición espléndida (ujjvalam) que es libre (vimukta) de la dependencia (pāratantrya) de ir tras (anusṛti) las actividades (kriyā) de los sentidos (karaṇa). Ese (sā) Estado (daśā) Supremo (parā) que exuda (syandinī) el néctar (amṛta) de una inigualable (asama) felicidad (sukha) que carece de estupefacción o desconcierto (atandrita) es percibido --hay un darse cuenta-- (vedyate) inmediatamente (sapadi), a través de tu Gracia (tvat-anubhāvataḥ), por los hombres (nṛbhiḥ) que están (en la antedicha espléndida condición) (sthitaiḥ... iti)"||

||21||

1  Para que comprendas por qué traduje la estrofa en la manera en que lo hice, necesito mostrarte lo que Kṣemarāja comenta sobre esta estrofa en su Netroddyota: "प्राणादौ प्राणापानसमानेषु यः स्थूलो रेचकपूरकादिर्भावः स्वभावस्तं त्यक्त्वा उज्झित्वा अथेति एतत्स्थूलप्राणायामानन्तरभावि सूक्ष्ममान्तरमिति मध्यपथेन रेचनाचमनादिरूपं च तं त्यक्त्वा यतो यस्मात्सूक्ष्ममप्यतीतं परममिति प्राणाद्यचित्स्फुरत्तात्म स्पन्दनं लभ्यते..." - "Prāṇādau prāṇāpānasamāneṣu yaḥ sthūlo recakapūrakādirbhāvaḥ svabhāvastaṁ tyaktvā ujjhitvā atheti etatsthūlaprāṇāyāmānantarabhāvi sūkṣmamāntaramiti madhyapathena recanācamanādirūpaṁ ca taṁ tyaktvā yato yasmātsūkṣmamapyatītaṁ paramamiti prāṇādyacitsphurattātma spandanaṁ labhyate..." - "(La expresión 'Prāṇādisthūlabhāvaṁ tu tyaktvā' quiere decir) 'dejando o abandonando el bhāva —condición, estado— burdo que consiste en exhalación, inhalación, etc. y (se enfoca) en prāṇa, etc., (o sea,) en prāṇa, apāna y samāna'. (La frase 'sūkṣmamathāntaram' significa) 'y luego abandonando al sutil (prāṇāyāma) interior que tiene lugar inmediatamente después de este prāṇāyāma burdo (y) cuya naturaleza es exhalación, absorción, etc. a través del sendero medio --de Suṣumnā--'. 'Yatas', (es decir,) 'a partir de lo cual' --a partir del abandono de los prāṇāyāma-s burdo y sutil--, se obtiene la Vibración Suprema (o Spanda), que está incluso más allá del prāṇāyāma sutil --por eso es Suprema-- y cuya naturaleza esencial es Sphurattā o Conciencia localizada inmediatamente antes de la energía vital --Prāṇá--...".

En otras palabras, el Spanda no es nada más que la Suprema Conciencia del Yo que está siempre antes de cualquier manifestación tal como energía vital, etc. Éste es el significado. Muy bien, ahora todo está completamente claro... obviamente si sabes lo que realmente son prāṇāyāma, Suṣumnā, etc. Si no tienes ni idea, necesitas releer los comentarios sobre aforismos anteriores de esta escritura. Mis disculpas, pero no puedo explicar todo el tiempo las mismas cosas, tú sabes, jeje. Asegúrate de estar muy familiarizado con estos términos sánscritos comunes pues te toparás con ellos constantemente durante tus estudios de Trika y otros sistemas filosóficos.Retornar 

2  Kṣemarāja parece haber simplificado esta pequeña porción o tenía una lectura diferente. Leo del Netratantra VIII, 14: "... प्रविशेद्धाम परमं तत्स्वचेतसा।" - "... praviśeddhāma paramaṁ tatsvacetasā|" - "... uno entra en el Estado Supremo con su propia mente como eso --es decir, como un conocedor--".

Como "praviśet" es la conjugación del verbo "praviś" (entrar) en Modo Potencial, 3ra P. singular (Parasmaipada), se traduce generalmente como "él/ella/ello debería entrar". Pero según el contexto, el Modo Potencial tiene fuerza de Tiempo Presente y como resultado "praviśet" puede también traducirse correctamente como "él/ella/ello entra". De ahí que, arriba, mi traducción de "praviśet" esté en Tiempo Presente ("uno entra"), en tanto que en el mismísimo aforismo 21 traduje esa conjugación como "uno debería entrar". Ahora entiendes por qué traduje del modo en que lo hice.Retornar 

3  De nuevo, puesto que en esta estrofa el significado del término "bodha" es oscuro, lo dilucidaré acudiendo al Svacchandoddyota del eminente Kṣemarāja: "बोधरूपेणेति अविकल्पसंवित्स्पर्शेनैव" - "bodharūpeṇeti avikalpasaṁvitsparśenaiva" - "(la expresión) 'bodharūpeṇa' (quiere decir) 'con el toque de una conciencia sin pensamientos'".Retornar 

al inicio


 Aforismo 22

इत्थं च परमपदप्रविष्टस्यास्य वस्तुस्वाभाव्याद्यदा पुनः प्रसरणं भवति तदा—


प्राणसमाचारे समदर्शनम्॥२२॥


परस्फुरत्तात्मकशाक्तपरिमलसंस्कृतस्य प्राणस्य सम्यगिति विकसितसमग्रग्रन्थ्यात्मकान्तरावष्टम्भबलाद् आ ईषद्बहिर्मन्दमन्दं चारे प्रसरणे समं चिदानन्दघनात्मतयैकरूपं दर्शनं संवेदनमर्थात्सर्वदशास्वस्य भवतीत्यर्थः। उक्तं च श्रीमदानन्दभैरवे

उत्सृज्य लौकिकाचारमद्वैतं मुक्तिदं श्रयेत्।
स समं सर्वदेवानां तथा वर्णाश्रमादिके॥
द्रव्याणां समतादर्शी स मुक्तः सर्वबन्धनैः।

इति। अत एव श्रीप्रत्यभिज्ञायाम्

बुद्धिप्राणप्रसरेऽपि बाह्यदेशाद्युपादानानाहितसङ्कोचानां विश्वात्मस्वरूपलाभ एव॥

इत्युक्तम्॥२२॥

Itthaṁ ca paramapadapraviṣṭasyāsya vastusvābhāvyādyadā punaḥ prasaraṇaṁ bhavati tadā—


Prāṇasamācāre samadarśanam||22||


Parasphurattātmakaśāktaparimalasaṁskṛtasya prāṇasya samyagiti vikasitasamagragranthyātmakāntarāvaṣṭambhabalād ā īṣadbahirmandamandaṁ cāre prasaraṇe samaṁ cidānandaghanātmatayaikarūpaṁ darśanaṁ saṁvedanamarthātsarvadaśāsvasya bhavatītyarthaḥ| Uktaṁ ca śrīmadānandabhairave

Utsṛjya laukikācāramadvaitaṁ muktidaṁ śrayet|
Sa samaṁ sarvadevānāṁ tathā varṇāśramādike||
Dravyāṇāṁ samatādarśī sa muktaḥ sarvabandhanaiḥ|

iti| Ata eva śrīpratyabhijñāyām

Buddhiprāṇaprasare'pi bāhyadeśādyupādānānāhitasaṅkocānāṁ viśvātmasvarūpalābha eva||

ityuktam||22||


De este modo (ittham ca), en el caso de este (Yogī) (asya) que ha entrado (praviṣṭasya) en el Estado (pada) Supremo (parama), cuando (yadā) hay (bhavati) una propagación --manifestación-- (prasaraṇam) nuevamente (punar) debido a la naturaleza esencial (svābhāvyāt) de la Realidad (vastu), entonces (tadā)


Cuando (ocurre) una lenta pero firme propagación (samācāre) de la energía vital (del Yogī) (prāṇa), (se manifiesta) la visión (darśanam) ecuánime (sama), (es decir, el Yogī se da cuenta de la unidad subyacente en todo)||22||


"De la energía vital (del Yogī) (prāṇasya)" (significa) "de esto que ha sido consagrado (saṁskṛtasya) mediante la fragancia (parimala) de Śakti (śākta) que es (ātmaka) la Más Alta (para) Sphurattā o la reluciente conciencia del Yo (sphurattā)". (En el aforismo, el término "samācāre" es el caso Locativo singular de "samācāra". El prefijo "sam" en "samācāre" implica) "samyak" --derivado de "samyañc"-- (samyak iti) (o) "por la fuerza (balāt) de aferrarse firmemente (avaṣṭambha) al (Ser) interior (antara) en quien todos (samagra) los nudos (granthi) están abiertos --desatados-- (vikasita)"1 . (El prefijo) "ā" (en "samācāre") (ātmani) (indica) "un poco (īṣat) lentamente (manda-mandam) hacia afuera (bahis)", (en tanto que la palabra) "cāre" (en "samācāre") (cāre) (quiere decir) "en la propagación (prasaraṇe)" --o sea, cuando ocurre propagación--. (El término) "samá" (en "samadarśanam") (samam) (señala) "esto que aparece uniformemente (eka-rūpam) como (ātmatayā) una masa (ghana) de Conciencia --Śiva-- (cit) y Bienaventuranza --Śakti-- (ānanda)". (Finalmente,) "darśana" (darśanam) (significa) "conciencia (saṁvedanam)". (Así,) según el sentido (de las palabras) —que se explicó en detalle— (arthāt), (samadarśana o conciencia que percibe a todo uniformemente como una masa de Conciencia y Bienaventuranza, es decir "la visión ecuánime",) tiene lugar (bhavati) en este (Yogī) (asya) bajo todas las circunstancias --a saber, en todos los estados de conciencia puesto que estos están totalmente impregnados por Turya o el Cuarto Estado-- (sarva-daśāsu). Éste es el significado (iti arthaḥ)|

(Esto) se dice también (uktam ca) en el venerable Ānandabhairava (śrīmat-ānandabhairave):

"Tras abandonar (utsṛjya) las prácticas (ācāram) tradicionales (laukika), uno debería recurrir (śrayet) al no dualismo (advaitam) que da Liberación (mukti-dam). Él (saḥ) (contempla) ecuánimemente (samam) a todos los dioses (sarva-devānām) y también (tathā) a las castas (varṇa), etapas de la vida (āśrama), etc. (ādike)2 . Ve (darśī) (todas) las cosas (dravyāṇām) con ecuanimidad (samatā). Él (saḥ) es libre (muktaḥ) de todas las ataduras (sarva-bandhanaiḥ... iti)"||

Por esta razón (atas eva), se declara (uktam) en (el comentario sobre) la venerable Īśvarapratyabhijñā (śrī-pratyabhijñāyām):

"Para aquéllos que no tienen limitaciones (anāhita-saṅkocānām) (producidas por) la asunción (upādāna) de espacio (deśa) externo (bāhya), etc. (ādi), aun cuando (api) ocurra manifestación (prasare) de intelecto (buddhi) (y) energía vital (prāṇa), (hay) percepción (lābhaḥ eva) de que su propia naturaleza esencial (sva-rūpa) es el Ser (ātma) del universo (viśva... iti) --en suma, ellos ven que su ser es en verdad el Ser o Alma de la cual se compone el universo--"||

||22||

1  En el cuerpo sutil se encuentran tres nudos (granthi-s) denominados Brahmagranthi, Viṣṇugranthi y Rudragranthi. Cada uno de estos nudos marca una limitación particular (¡un largo tema!). Como el Ser interior es plenamente libre, ha sido designado poéticamente por Kṣemarāja como Uno en quien todos los nudos están desatados. Éste es el significado.Retornar 

2  El sistema de castas y etapas de la vida es otro largo y complejo tema tratado en profundidad en muchas escrituras (p. ej. el código de Manu). De todas formas, aquí tienes un resumen:

Hay cuatro castas: (1) Brāhmaṇa —sacerdotes—, (2) Kṣatriya —miembros del orden militar o del orden reinante—, (3) Vaiśya —gente que se ocupa del comercio y la agricultura— y (4) Śūdra —sirvientes—. Y existen cuatro etapas de la vida: (1) Brahmacārin —estudiantes célibes de los Veda-s hasta que cumplen 25 años de edad—, (2) Gṛhastha —jefes de familia; 25 a 50 años—, (3) Vānaprastha —anacoretas que han dejado sus casas y familias para dedicarse a una vida ascética en los bosques; 50 a 75 años— y (4) Sannyāsin —los que han renunciado a todos los asuntos mundanos, desde los 75 años en adelante—.Retornar 

al inicio


 Información adicional

Gabriel Pradīpaka

Este documento ha sido concebido por Gabriel Pradīpaka, uno de los dos fundadores de este sitio, y guru espiritual versado en idioma Sánscrito y filosofía Trika.

Para mayor información sobre Sánscrito, Yoga y Filosofía India; o si quieres hacerme algún comentario, preguntar algo o corregir algún error, siéntete libre de contactarnos: Ésta es nuestra dirección de correo.



Regresa a III. 1-11 Top  Sigue leyendo III. 23-33

Publica tu comentario

Para publicar un comentario, por favor regístrate o ingresa.